| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / चूळवग्गपाळि • Cūḷavaggapāḷi |
३. ततियभाणवारो
3. Tatiyabhāṇavāro
३१९. तेन खो पन समयेन आयस्मा उपनन्दो सक्यपुत्तो सावत्थियं सेनासनं गहेत्वा अञ्ञतरं गामकावासं अगमासि। तत्थपि सेनासनं अग्गहेसि। अथ खो तेसं भिक्खूनं एतदहोसि – ‘‘अयं, आवुसो, आयस्मा उपनन्दो सक्यपुत्तो भण्डनकारको कलहकारको विवादकारको भस्सकारको सङ्घे अधिकरणकारको। सचायं इध वस्सं वसिस्सति, सब्बेव मयं न फासु भविस्साम। हन्द नं पुच्छामा’’ति। अथ खो ते भिक्खू आयस्मन्तं उपनन्दं सक्यपुत्तं एतदवोचुं – ‘‘ननु तया, आवुसो उपनन्द, सावत्थियं सेनासनं गहित’’न्ति? ‘‘एवमावुसो’’ति। ‘‘किं पन त्वं, आवुसो उपनन्द, एको द्वे पटिबाहसी’’ति? ‘‘इधदानाहं आवुसो, मुञ्चामि; तत्थ गण्हामी’’ति। ये ते भिक्खू अप्पिच्छा…पे॰… ते उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – ‘‘कथञ्हि नाम आयस्मा उपनन्दो सक्यपुत्तो एको द्वे पटिबाहेस्सती’’ति! भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं…पे॰… ‘‘सच्चं किर त्वं, उपनन्द, एको द्वे पटिबाहसी’’ति? ‘‘सच्चं भगवा’’ति। विगरहि बुद्धो भगवा…पे॰… ‘‘कथञ्हि नाम त्वं, मोघपुरिस, एको द्वे पटिबाहिस्ससि? तत्थ तया, मोघपुरिस, गहितं इध मुत्तं, इध तया गहितं तत्र मुत्तं। एवं खो त्वं, मोघपुरिस, उभयत्थ परिबाहिरो। नेतं, मोघपुरिस, अप्पसन्नानं वा पसादाय…पे॰… विगरहित्वा…पे॰… धम्मिं कथं कत्वा भिक्खू आमन्तेसि – ‘‘न, भिक्खवे, एकेन द्वे पटिबाहेतब्बा। यो पटिबाहेय्य, आपत्ति दुक्कटस्सा’’ति।
319. Tena kho pana samayena āyasmā upanando sakyaputto sāvatthiyaṃ senāsanaṃ gahetvā aññataraṃ gāmakāvāsaṃ agamāsi. Tatthapi senāsanaṃ aggahesi. Atha kho tesaṃ bhikkhūnaṃ etadahosi – ‘‘ayaṃ, āvuso, āyasmā upanando sakyaputto bhaṇḍanakārako kalahakārako vivādakārako bhassakārako saṅghe adhikaraṇakārako. Sacāyaṃ idha vassaṃ vasissati, sabbeva mayaṃ na phāsu bhavissāma. Handa naṃ pucchāmā’’ti. Atha kho te bhikkhū āyasmantaṃ upanandaṃ sakyaputtaṃ etadavocuṃ – ‘‘nanu tayā, āvuso upananda, sāvatthiyaṃ senāsanaṃ gahita’’nti? ‘‘Evamāvuso’’ti. ‘‘Kiṃ pana tvaṃ, āvuso upananda, eko dve paṭibāhasī’’ti? ‘‘Idhadānāhaṃ āvuso, muñcāmi; tattha gaṇhāmī’’ti. Ye te bhikkhū appicchā…pe… te ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – ‘‘kathañhi nāma āyasmā upanando sakyaputto eko dve paṭibāhessatī’’ti! Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ…pe… ‘‘saccaṃ kira tvaṃ, upananda, eko dve paṭibāhasī’’ti? ‘‘Saccaṃ bhagavā’’ti. Vigarahi buddho bhagavā…pe… ‘‘kathañhi nāma tvaṃ, moghapurisa, eko dve paṭibāhissasi? Tattha tayā, moghapurisa, gahitaṃ idha muttaṃ, idha tayā gahitaṃ tatra muttaṃ. Evaṃ kho tvaṃ, moghapurisa, ubhayattha paribāhiro. Netaṃ, moghapurisa, appasannānaṃ vā pasādāya…pe… vigarahitvā…pe… dhammiṃ kathaṃ katvā bhikkhū āmantesi – ‘‘na, bhikkhave, ekena dve paṭibāhetabbā. Yo paṭibāheyya, āpatti dukkaṭassā’’ti.
३२०. 1 तेन खो पन समयेन भगवा भिक्खूनं अनेकपरियायेन विनयकथं कथेति, विनयस्स वण्णं भासति, विनयपरियत्तिया वण्णं भासति, आदिस्स आदिस्स आयस्मतो उपालिस्स वण्णं भासति। भिक्खूनं एतदहोसि – ‘‘भगवा खो अनेकपरियायेन विनयकथं कथेति, विनयस्स वण्णं भासति, विनयपरियत्तिया वण्णं भासति, आदिस्स आदिस्स आयस्मतो उपालिस्स वण्णं भासति। हन्द मयं, आवुसो, आयस्मतो उपालिस्स सन्तिके विनयं परियापुणामा’’ति। तेध 2 बहू भिक्खू थेरा च नवा च मज्झिमा च आयस्मतो उपालिस्स सन्तिके विनयं परियापुणन्ति। आयस्मा उपालि ठितकोव उद्दिसति थेरानं भिक्खूनं गारवेन। थेरापि भिक्खू ठितकाव उद्दिसापेन्ति धम्मगारवेन। तत्थ थेरा चेव भिक्खू किलमन्ति, आयस्मा च उपालि किलमति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, नवकेन भिक्खुना उद्दिसन्तेन समके वा आसने निसीदितुं, उच्चतरे वा धम्मगारवेन; थेरेन भिक्खुना उद्दिसापेन्तेन समके वा आसने निसीदितुं, नीचतरे वा धम्मगारवेना’’ति।
320.3 Tena kho pana samayena bhagavā bhikkhūnaṃ anekapariyāyena vinayakathaṃ katheti, vinayassa vaṇṇaṃ bhāsati, vinayapariyattiyā vaṇṇaṃ bhāsati, ādissa ādissa āyasmato upālissa vaṇṇaṃ bhāsati. Bhikkhūnaṃ etadahosi – ‘‘bhagavā kho anekapariyāyena vinayakathaṃ katheti, vinayassa vaṇṇaṃ bhāsati, vinayapariyattiyā vaṇṇaṃ bhāsati, ādissa ādissa āyasmato upālissa vaṇṇaṃ bhāsati. Handa mayaṃ, āvuso, āyasmato upālissa santike vinayaṃ pariyāpuṇāmā’’ti. Tedha 4 bahū bhikkhū therā ca navā ca majjhimā ca āyasmato upālissa santike vinayaṃ pariyāpuṇanti. Āyasmā upāli ṭhitakova uddisati therānaṃ bhikkhūnaṃ gāravena. Therāpi bhikkhū ṭhitakāva uddisāpenti dhammagāravena. Tattha therā ceva bhikkhū kilamanti, āyasmā ca upāli kilamati. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, navakena bhikkhunā uddisantena samake vā āsane nisīdituṃ, uccatare vā dhammagāravena; therena bhikkhunā uddisāpentena samake vā āsane nisīdituṃ, nīcatare vā dhammagāravenā’’ti.
तेन खो पन समयेन बहू भिक्खू आयस्मतो उपालिस्स सन्तिके ठितका उद्देसं पटिमानेन्ता किलमन्ति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, समानासनिकेहि सह निसीदितु’’न्ति। अथ खो भिक्खूनं एतदहोसि – ‘‘कित्तावता नु खो समानासनिको होती’’ति? भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं – ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, तिवस्सन्तरेन सह निसीदितु’’न्ति।
Tena kho pana samayena bahū bhikkhū āyasmato upālissa santike ṭhitakā uddesaṃ paṭimānentā kilamanti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, samānāsanikehi saha nisīditu’’nti. Atha kho bhikkhūnaṃ etadahosi – ‘‘kittāvatā nu kho samānāsaniko hotī’’ti? Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ – ‘‘anujānāmi, bhikkhave, tivassantarena saha nisīditu’’nti.
तेन खो पन समयेन सम्बहुला भिक्खू समानासनिका मञ्चे 5 निसीदित्वा मञ्चं भिन्दिंसु, पीठे 6 निसीदित्वा पीठं भिन्दिंसु। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, तिवग्गस्स मञ्चं, तिवग्गस्स पीठ’’न्ति। तिवग्गोपि मञ्चे निसीदित्वा मञ्चं भिन्दि, पीठे निसीदित्वा पीठं भिन्दि…पे॰… ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, दुवग्गस्स मञ्चं, दुवग्गस्स पीठ’’न्ति।
Tena kho pana samayena sambahulā bhikkhū samānāsanikā mañce 7 nisīditvā mañcaṃ bhindiṃsu, pīṭhe 8 nisīditvā pīṭhaṃ bhindiṃsu. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, tivaggassa mañcaṃ, tivaggassa pīṭha’’nti. Tivaggopi mañce nisīditvā mañcaṃ bhindi, pīṭhe nisīditvā pīṭhaṃ bhindi…pe… ‘‘anujānāmi, bhikkhave, duvaggassa mañcaṃ, duvaggassa pīṭha’’nti.
तेन खो पन समयेन भिक्खू असमानासनिकेहि सह दीघासने निसीदितुं कुक्कुच्चायन्ति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, ठपेत्वा पण्डकं, मातुगामं, उभतोब्यञ्जनकं, असमानासनिकेहि सह दीघासने निसीदितु’’न्ति। अथ खो भिक्खूनं एतदहोसि – ‘‘कित्तकं पच्छिमं नु खो दीघासनं होती’’ति? भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, यं तिण्णं पहोति, एत्तकं पच्छिमं दीघासन’’न्ति।
Tena kho pana samayena bhikkhū asamānāsanikehi saha dīghāsane nisīdituṃ kukkuccāyanti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, ṭhapetvā paṇḍakaṃ, mātugāmaṃ, ubhatobyañjanakaṃ, asamānāsanikehi saha dīghāsane nisīditu’’nti. Atha kho bhikkhūnaṃ etadahosi – ‘‘kittakaṃ pacchimaṃ nu kho dīghāsanaṃ hotī’’ti? Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, yaṃ tiṇṇaṃ pahoti, ettakaṃ pacchimaṃ dīghāsana’’nti.
तेन खो पन समयेन विसाखा मिगारमाता सङ्घस्स अत्थाय साळिन्दं पासादं कारापेतुकामा होति हत्थिनखकं। अथ खो भिक्खूनं एतदहोसि – ‘‘किं नु खो भगवता पासादपरिभोगो अनुञ्ञातो किं अननुञ्ञातो’’ति? भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, सब्बं पासादपरिभोग’’न्ति।
Tena kho pana samayena visākhā migāramātā saṅghassa atthāya sāḷindaṃ pāsādaṃ kārāpetukāmā hoti hatthinakhakaṃ. Atha kho bhikkhūnaṃ etadahosi – ‘‘kiṃ nu kho bhagavatā pāsādaparibhogo anuññāto kiṃ ananuññāto’’ti? Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, sabbaṃ pāsādaparibhoga’’nti.
तेन खो पन समयेन रञ्ञो पसेनदिस्स कोसलस्स अय्यिका कालङ्कता होति। तस्स कालङ्किरियाय सङ्घस्स बहुं अकप्पियभण्डं उप्पन्नं होति, सेय्यथिदं – आसन्दि, पल्लङ्को, गोनको , चित्तको, पटिका, पटलिका, तूलिका, विकतिका, उद्दलोमी, एकन्तलोमी, कट्टिस्सं, कोसेय्यं, कुत्तकं, हत्थत्थरं, अस्सत्थरं, रथत्थरं, अजिनप्पवेणि, कदलिमिगप्पवरपच्चत्थरणं, सउत्तरच्छदं, उभतोलोहितकूपधानं। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, आसन्दिया पादे छिन्दित्वा परिभुञ्जितुं, पल्लङ्कस्स वाळे भिन्दित्वा परिभुञ्जितुं, तूलिकं विजटेत्वा बिब्बोहनं कातुं, अवसेसं भूमत्थरणं 9 कातु’’न्ति।
Tena kho pana samayena rañño pasenadissa kosalassa ayyikā kālaṅkatā hoti. Tassa kālaṅkiriyāya saṅghassa bahuṃ akappiyabhaṇḍaṃ uppannaṃ hoti, seyyathidaṃ – āsandi, pallaṅko, gonako , cittako, paṭikā, paṭalikā, tūlikā, vikatikā, uddalomī, ekantalomī, kaṭṭissaṃ, koseyyaṃ, kuttakaṃ, hatthattharaṃ, assattharaṃ, rathattharaṃ, ajinappaveṇi, kadalimigappavarapaccattharaṇaṃ, sauttaracchadaṃ, ubhatolohitakūpadhānaṃ. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, āsandiyā pāde chinditvā paribhuñjituṃ, pallaṅkassa vāḷe bhinditvā paribhuñjituṃ, tūlikaṃ vijaṭetvā bibbohanaṃ kātuṃ, avasesaṃ bhūmattharaṇaṃ 10 kātu’’nti.
Footnotes:
Related texts:
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / चूळवग्ग-अट्ठकथा • Cūḷavagga-aṭṭhakathā / उपनन्दवत्थुकथा • Upanandavatthukathā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / उपनन्दवत्थुकथावण्णना • Upanandavatthukathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / उपनन्दवत्थुकथावण्णना • Upanandavatthukathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / उपनन्दवत्थुकथावण्णना • Upanandavatthukathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi / उपनन्दवत्थुकथा • Upanandavatthukathā
