Library / Tipiṭaka / д̇ибидага • Tipiṭaka / махаавибхан̇г̇а-адтагат̇аа • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā |
д̇ад̇ияаж̇жхаанагат̇аа
Tatiyajjhānakathā
бийд̇ияаа жа вирааг̇аад̇и зд̇т̇а вуд̇д̇ад̇т̇ааязва бийд̇и. вирааг̇од̇и д̇ассаа ж̇иг̇ужчанам̣ ваа самад̇иггамо ваа. убхиннаманд̇араа ‘‘жа’’ сад̣̇д̣̇о самбин̣д̣анад̇т̇о, со хи вуубасамам̣ ваа самбин̣д̣зд̇и вид̇аггавижааравуубасамам̣ ваа. д̇ад̇т̇а яад̣̇аа вуубасамамзва самбин̣д̣зд̇и, д̇ад̣̇аа бийд̇ияаа вирааг̇аа жа, гин̃жа бхияяо вуубасамаа жаад̇и звам̣ яож̇анаа взд̣̇ид̇аб̣б̣аа. имиссаа жа яож̇анааяам̣ вирааг̇о ж̇иг̇ужчанад̇т̇о ход̇и. д̇асмаа бийд̇ияаа ж̇иг̇ужчанаа жа вуубасамаа жаад̇и аяамад̇т̇о д̣̇адтаб̣б̣о. яад̣̇аа бана вид̇аггавижааравуубасамам̣ самбин̣д̣зд̇и, д̇ад̣̇аа бийд̇ияаа жа вирааг̇аа, гин̃жа бхияяо вид̇аггавижаараанан̃жа вуубасамаад̇и звам̣ яож̇анаа взд̣̇ид̇аб̣б̣аа. имиссаа жа яож̇анааяам̣ вирааг̇о самад̇иггаманад̇т̇о ход̇и. д̇асмаа бийд̇ияаа жа самад̇иггамаа, вид̇аггавижаараанан̃жа вуубасамаад̇и аяамад̇т̇о д̣̇адтаб̣б̣о.
Pītiyāca virāgāti ettha vuttatthāyeva pīti. Virāgoti tassā jigucchanaṃ vā samatikkamo vā. Ubhinnamantarā ‘‘ca’’ saddo sampiṇḍanattho, so hi vūpasamaṃ vā sampiṇḍeti vitakkavicāravūpasamaṃ vā. Tattha yadā vūpasamameva sampiṇḍeti, tadā pītiyā virāgā ca, kiñca bhiyyo vūpasamā cāti evaṃ yojanā veditabbā. Imissā ca yojanāyaṃ virāgo jigucchanattho hoti. Tasmā pītiyā jigucchanā ca vūpasamā cāti ayamattho daṭṭhabbo. Yadā pana vitakkavicāravūpasamaṃ sampiṇḍeti, tadā pītiyā ca virāgā, kiñca bhiyyo vitakkavicārānañca vūpasamāti evaṃ yojanā veditabbā. Imissā ca yojanāyaṃ virāgo samatikkamanattho hoti. Tasmā pītiyā ca samatikkamā, vitakkavicārānañca vūpasamāti ayamattho daṭṭhabbo.
гааман̃жзд̇з вид̇аггавижаараа д̣̇уд̇ияаж̇жхаанзязва вуубасанд̇аа имасса бана жхаанасса маг̇г̇абарид̣̇ийбанад̇т̇ам̣ ван̣н̣абхан̣анад̇т̇ан̃жзд̇ам̣ вуд̇д̇ам̣. ‘‘вид̇аггавижаараанам̣ вуубасамаа’’д̇и хи вуд̇д̇з ид̣̇ам̣ бан̃н̃ааяад̇и – ‘‘нууна вид̇аггавижааравуубасамо маг̇г̇о имасса жхаанассаа’’д̇и. яат̇аа жа д̇ад̇ияз арияамаг̇г̇з аббахийнаанамби саггааяад̣̇идтаад̣̇ийнам̣ ‘‘бан̃жаннам̣ орамбхааг̇ияаанам̣ сам̣яож̇анаанам̣ бахаанаа’’д̇и (ма. ни. 2.132) звам̣ бахаанам̣ вужжамаанам̣ ван̣н̣абхан̣анам̣ ход̇и д̇ад̣̇ад̇хиг̇амааяа уссугаанам̣ уссаахаж̇анагам̣; звамзвам̣ ид̇ха авуубасанд̇аанамби вид̇аггавижаараанам̣ вуубасамо вужжамаано ван̣н̣абхан̣анам̣ ход̇и. д̇знааяамад̇т̇о вуд̇д̇о – ‘‘бийд̇ияаа жа самад̇иггамаа, вид̇аггавижаараанан̃жа вуубасамаа’’д̇и.
Kāmañcete vitakkavicārā dutiyajjhāneyeva vūpasantā imassa pana jhānassa maggaparidīpanatthaṃ vaṇṇabhaṇanatthañcetaṃ vuttaṃ. ‘‘Vitakkavicārānaṃ vūpasamā’’ti hi vutte idaṃ paññāyati – ‘‘nūna vitakkavicāravūpasamo maggo imassa jhānassā’’ti. Yathā ca tatiye ariyamagge appahīnānampi sakkāyadiṭṭhādīnaṃ ‘‘pañcannaṃ orambhāgiyānaṃ saṃyojanānaṃ pahānā’’ti (ma. ni. 2.132) evaṃ pahānaṃ vuccamānaṃ vaṇṇabhaṇanaṃ hoti tadadhigamāya ussukānaṃ ussāhajanakaṃ; evamevaṃ idha avūpasantānampi vitakkavicārānaṃ vūpasamo vuccamāno vaṇṇabhaṇanaṃ hoti. Tenāyamattho vutto – ‘‘pītiyā ca samatikkamā, vitakkavicārānañca vūpasamā’’ti.
убзгкаго жа вихаасинд̇и зд̇т̇а убабад̇д̇ид̇о игкад̇ийд̇и убзгкаа, самам̣ бассад̇и, абагкабад̇ид̇аава худ̇ваа бассад̇ийд̇и ад̇т̇о. д̇ааяа висад̣̇ааяа вибулааяа т̇аамаг̇ад̇ааяа саманнааг̇ад̇ад̇д̇аа д̇ад̇ияаж̇жхаанасаман̇г̇ий ‘‘убзгкаго’’д̇и вужжад̇и. убзгкаа бана д̣̇асавид̇хаа ход̇и – чал̣ан̇г̇убзгкаа, б̣рахмавихаарубзгкаа, б̣ож̇жхан̇г̇убзгкаа, вийрияубзгкаа, сан̇каарубзгкаа, взд̣̇анубзгкаа, вибассанубзгкаа, д̇ад̇рамаж̇жхад̇д̇убзгкаа, жхаанубзгкаа, баарисуд̣̇д̇хубзгкаад̇и. звамаяам̣ д̣̇асавид̇хааби д̇ад̇т̇а д̇ад̇т̇а ааг̇ад̇анаяад̇о бхуумибуг̇г̇алажид̇д̇аарамман̣ад̇о, канд̇хасан̇г̇аха-згагкан̣агусалад̇д̇игасан̇кзбавасзна жа адтасаалинияаа д̇хаммасан̇г̇ахадтагат̇ааяа вуд̇д̇анаязнзва взд̣̇ид̇аб̣б̣аа. ид̇ха бана вужжамаанаа винаяанид̣̇аанам̣ ад̇ибхаарияам̣ гарод̇ийд̇и на вуд̇д̇аа. лагкан̣аад̣̇ид̇о бана ид̇ха ад̇хиббзд̇убзгкаа маж̇жхад̇д̇алагкан̣аа, анаабхог̇арасаа, аб̣яаабаарабажжубадтаанаа, бийд̇ивирааг̇абад̣̇адтаанаад̇и.
Upekkhako ca vihāsinti ettha upapattito ikkhatīti upekkhā, samaṃ passati, apakkhapatitāva hutvā passatīti attho. Tāya visadāya vipulāya thāmagatāya samannāgatattā tatiyajjhānasamaṅgī ‘‘upekkhako’’ti vuccati. Upekkhā pana dasavidhā hoti – chaḷaṅgupekkhā, brahmavihārupekkhā, bojjhaṅgupekkhā, vīriyupekkhā, saṅkhārupekkhā, vedanupekkhā, vipassanupekkhā, tatramajjhattupekkhā, jhānupekkhā, pārisuddhupekkhāti. Evamayaṃ dasavidhāpi tattha tattha āgatanayato bhūmipuggalacittārammaṇato, khandhasaṅgaha-ekakkhaṇakusalattikasaṅkhepavasena ca aṭṭhasāliniyā dhammasaṅgahaṭṭhakathāya vuttanayeneva veditabbā. Idha pana vuccamānā vinayanidānaṃ atibhāriyaṃ karotīti na vuttā. Lakkhaṇādito pana idha adhippetupekkhā majjhattalakkhaṇā, anābhogarasā, abyāpārapaccupaṭṭhānā, pītivirāgapadaṭṭhānāti.
зд̇т̇ааха – нану жааяам̣ ад̇т̇ад̇о д̇ад̇рамаж̇жхад̇д̇убзгкаава ход̇и, саа жа батамад̣̇уд̇ияаж̇жхаанзсуби ад̇т̇и, д̇асмаа д̇ад̇рааби ‘‘убзгкаго жа вихааси’’нд̇и звамаяам̣ вад̇д̇аб̣б̣аа сияаа, саа гасмаа на вуд̇д̇аад̇и? абариб̣яад̇д̇агижжад̇о. абариб̣яад̇д̇ан̃хи д̇ассаа д̇ад̇т̇а гижжам̣, вид̇аггаад̣̇ийхи абхибхууд̇ад̇д̇аа. ид̇ха банааяам̣ вид̇аггавижаарабийд̇ийхи анабхибхууд̇ад̇д̇аа угкид̇д̇асираа вияа худ̇ваа бариб̣яад̇д̇агижжаа ж̇аад̇аа, д̇асмаа вуд̇д̇аад̇и.
Etthāha – nanu cāyaṃ atthato tatramajjhattupekkhāva hoti, sā ca paṭhamadutiyajjhānesupi atthi, tasmā tatrāpi ‘‘upekkhako ca vihāsi’’nti evamayaṃ vattabbā siyā, sā kasmā na vuttāti? Aparibyattakiccato. Aparibyattañhi tassā tattha kiccaṃ, vitakkādīhi abhibhūtattā. Idha panāyaṃ vitakkavicārapītīhi anabhibhūtattā ukkhittasirā viya hutvā paribyattakiccā jātā, tasmā vuttāti.
нидтид̇аа ‘‘убзгкаго жа вихааси’’нд̇и зд̇асса саб̣б̣асо ад̇т̇аван̣н̣анаа.
Niṭṭhitā ‘‘upekkhako ca vihāsi’’nti etassa sabbaso atthavaṇṇanā.
ид̣̇аани сад̇о жа самбаж̇аанод̇и зд̇т̇а сарад̇ийд̇и сад̇о, самбаж̇аанаад̇ийд̇и самбаж̇аано. буг̇г̇алзна сад̇и жа самбаж̇ан̃н̃ан̃жа вуд̇д̇ам̣. д̇ад̇т̇а саран̣алагкан̣аа сад̇и, асаммуссанарасаа, аарагкабажжубадтаанаа; асаммохалагкан̣ам̣ самбаж̇ан̃н̃ам̣, д̇ийран̣арасам̣, бавижаяабажжубадтаанам̣. д̇ад̇т̇а гин̃жааби ид̣̇ам̣ сад̇исамбаж̇ан̃н̃ам̣ буримаж̇жхаанзсуби ад̇т̇и, мудтассад̇исса хи асамбаж̇аанасса убажаараж̇жхаанамад̇д̇амби на самбаж̇ж̇ад̇и, баг̇зва аббанаа; ол̣ааригад̇д̇аа бана д̇зсам̣ жхаанаанам̣ бхуумияам̣ вияа бурисасса жид̇д̇асса г̇ад̇и сукаа ход̇и, аб̣яад̇д̇ам̣ д̇ад̇т̇а сад̇исамбаж̇ан̃н̃агижжам̣. ол̣аариган̇г̇аббахаанзна бана сукумад̇д̇аа имасса жхаанасса бурисасса курад̇хаарааяам̣ вияа сад̇исамбаж̇ан̃н̃агижжабариг̇г̇ахид̇ааязва жид̇д̇асса г̇ад̇и ижчид̇аб̣б̣аад̇и ид̇хзва вуд̇д̇ам̣. гин̃жа бхияяо? яат̇ааби д̇хзнубаг̇о важчо д̇хзнуд̇о абанийд̇о арагкияамаано бунад̣̇зва д̇хзнум̣ убаг̇ажчад̇и; звамид̣̇ам̣ д̇ад̇ияаж̇жхаанасукам̣ бийд̇ид̇о абанийд̇амби сад̇исамбаж̇ан̃н̃аарагкзна арагкияамаанам̣ бунад̣̇зва бийд̇им̣ убаг̇ажчзяяа бийд̇исамбаяуд̇д̇амзва сияаа. сукз вааби сад̇д̇аа раж̇ж̇анд̇и, ид̣̇ан̃жа ад̇имад̇хурам̣ сукам̣, д̇ад̇о барам̣ сукаабхааваа . сад̇исамбаж̇ан̃н̃аанубхаавзна банзд̇т̇а сукз асаараж̇ж̇анаа ход̇и, но ан̃н̃ат̇аад̇и имамби ад̇т̇ависзсам̣ д̣̇ассзд̇ум̣ ид̣̇ам̣ ид̇хзва вуд̇д̇анд̇и взд̣̇ид̇аб̣б̣ам̣.
Idāni sato ca sampajānoti ettha saratīti sato, sampajānātīti sampajāno. Puggalena sati ca sampajaññañca vuttaṃ. Tattha saraṇalakkhaṇā sati, asammussanarasā, ārakkhapaccupaṭṭhānā; asammohalakkhaṇaṃ sampajaññaṃ, tīraṇarasaṃ, pavicayapaccupaṭṭhānaṃ. Tattha kiñcāpi idaṃ satisampajaññaṃ purimajjhānesupi atthi, muṭṭhassatissa hi asampajānassa upacārajjhānamattampi na sampajjati, pageva appanā; oḷārikattā pana tesaṃ jhānānaṃ bhūmiyaṃ viya purisassa cittassa gati sukhā hoti, abyattaṃ tattha satisampajaññakiccaṃ. Oḷārikaṅgappahānena pana sukhumattā imassa jhānassa purisassa khuradhārāyaṃ viya satisampajaññakiccapariggahitāyeva cittassa gati icchitabbāti idheva vuttaṃ. Kiñca bhiyyo? Yathāpi dhenupago vaccho dhenuto apanīto arakkhiyamāno punadeva dhenuṃ upagacchati; evamidaṃ tatiyajjhānasukhaṃ pītito apanītampi satisampajaññārakkhena arakkhiyamānaṃ punadeva pītiṃ upagaccheyya pītisampayuttameva siyā. Sukhe vāpi sattā rajjanti, idañca atimadhuraṃ sukhaṃ, tato paraṃ sukhābhāvā . Satisampajaññānubhāvena panettha sukhe asārajjanā hoti, no aññathāti imampi atthavisesaṃ dassetuṃ idaṃ idheva vuttanti veditabbaṃ.
ид̣̇аани сукан̃жа гааязна бадисам̣взд̣̇зсинд̇и зд̇т̇а гин̃жааби д̇ад̇ияаж̇жхаанасаман̇г̇ино сукаббадисам̣взд̣̇анаабхог̇о над̇т̇и, звам̣ санд̇зби яасмаа д̇асса наамагааязна самбаяуд̇д̇ам̣ сукам̣, яам̣ ваа д̇ам̣ наамагааяасамбаяуд̇д̇ам̣ сукам̣, д̇ам̣самудтаанзнасса яасмаа ад̇ибан̣ийд̇зна руубзна руубагааяо пудо, яасса пудад̇д̇аа жхаанаа вудтид̇оби сукам̣ бадисам̣взд̣̇зяяа, д̇асмаа зд̇амад̇т̇ам̣ д̣̇ассзнд̇о ‘‘сукан̃жа гааязна бадисам̣взд̣̇зси’’нд̇и ааха.
Idāni sukhañca kāyena paṭisaṃvedesinti ettha kiñcāpi tatiyajjhānasamaṅgino sukhappaṭisaṃvedanābhogo natthi, evaṃ santepi yasmā tassa nāmakāyena sampayuttaṃ sukhaṃ, yaṃ vā taṃ nāmakāyasampayuttaṃ sukhaṃ, taṃsamuṭṭhānenassa yasmā atipaṇītena rūpena rūpakāyo phuṭo, yassa phuṭattā jhānā vuṭṭhitopi sukhaṃ paṭisaṃvedeyya, tasmā etamatthaṃ dassento ‘‘sukhañca kāyena paṭisaṃvedesi’’nti āha.
ид̣̇аани яам̣ д̇ам̣ арияаа аажигканд̇и убзгкаго сад̇имаа сукавихаарийд̇и зд̇т̇а яам̣жхаанахзд̇у яам̣жхаанагааран̣аа д̇ам̣ д̇ад̇ияаж̇жхаанасаман̇г̇ийбуг̇г̇алам̣ б̣уд̣̇д̇хаад̣̇аяо арияаа аажигканд̇и д̣̇зсзнд̇и бан̃н̃абзнд̇и бадтабзнд̇и виваранд̇и вибхаж̇анд̇и уд̇д̇аанийгаронд̇и багаасзнд̇и, басам̣санд̇ийд̇и ад̇хиббааяо. гинд̇и? ‘‘убзгкаго сад̇имаа сукавихаарий’’д̇и. д̇ам̣ д̇ад̇ияам̣ жхаанам̣ убасамбаж̇ж̇а вихаасинд̇и звамзд̇т̇а яож̇анаа взд̣̇ид̇аб̣б̣аа.
Idāni yaṃ taṃ ariyā ācikkhanti upekkhako satimā sukhavihārīti ettha yaṃjhānahetu yaṃjhānakāraṇā taṃ tatiyajjhānasamaṅgīpuggalaṃ buddhādayo ariyā ācikkhanti desenti paññapenti paṭṭhapenti vivaranti vibhajanti uttānīkaronti pakāsenti, pasaṃsantīti adhippāyo. Kinti? ‘‘Upekkhako satimā sukhavihārī’’ti. Taṃ tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja vihāsinti evamettha yojanā veditabbā.
гасмаа бана д̇ам̣ д̇з звам̣ басам̣санд̇ийд̇и? басам̣саарахад̇о. аяан̃хи яасмаа ад̇имад̇хурасукз сукабаарамиббад̇д̇зби д̇ад̇ияаж̇жхаанз убзгкаго, на д̇ад̇т̇а сукаабхисан̇г̇зна аагад̣дхийяад̇и, яат̇аа жа бийд̇и на уббаж̇ж̇ад̇и; звам̣ убадтид̇ассад̇ид̇ааяа сад̇имаа. яасмаа жа арияаганд̇ам̣ арияаж̇анасзвид̇амзва жа асам̣гилидтам̣ сукам̣ наамагааязна бадисам̣взд̣̇зд̇и, д̇асмаа басам̣саарахо. ид̇и басам̣саарахад̇о нам̣ арияаа д̇з звам̣ басам̣саахзд̇убхууд̇з г̇ун̣з багаасзнд̇аа ‘‘убзгкаго сад̇имаа сукавихаарий’’д̇и звам̣ басам̣санд̇ийд̇и взд̣̇ид̇аб̣б̣ам̣.
Kasmā pana taṃ te evaṃ pasaṃsantīti? Pasaṃsārahato. Ayañhi yasmā atimadhurasukhe sukhapāramippattepi tatiyajjhāne upekkhako, na tattha sukhābhisaṅgena ākaḍḍhīyati, yathā ca pīti na uppajjati; evaṃ upaṭṭhitassatitāya satimā. Yasmā ca ariyakantaṃ ariyajanasevitameva ca asaṃkiliṭṭhaṃ sukhaṃ nāmakāyena paṭisaṃvedeti, tasmā pasaṃsāraho. Iti pasaṃsārahato naṃ ariyā te evaṃ pasaṃsāhetubhūte guṇe pakāsentā ‘‘upekkhako satimā sukhavihārī’’ti evaṃ pasaṃsantīti veditabbaṃ.
д̇ад̇ияанд̇и г̇ан̣анаанубуб̣б̣ад̇о д̇ад̇ияам̣. ид̣̇ам̣ д̇ад̇ияам̣ самаабаж̇ж̇ад̇ийд̇иби д̇ад̇ияам̣. жхаананд̇и зд̇т̇а жа яат̇аа д̣̇уд̇ияам̣ самбасаад̣̇аад̣̇ийхи жад̇уран̇г̇игам̣; звамид̣̇ам̣ убзгкаад̣̇ийхи бан̃жан̇г̇игам̣. яат̇ааха – ‘‘жхаананд̇и убзгкаа сад̇и самбаж̇ан̃н̃ам̣ сукам̣ жид̇д̇асса згаг̇г̇ад̇аа’’д̇и (вибха. 591). барияааяоязва жзсо. убзгкаасад̇исамбаж̇ан̃н̃аани бана табзд̇ваа ниббарияааязна д̣̇уван̇г̇игамзвзд̇ам̣ ход̇и. яат̇ааха – ‘‘гад̇амам̣ д̇асмим̣ самаяз д̣̇уван̇г̇игам̣ жхаанам̣ ход̇и ? сукам̣, жид̇д̇ассзгаг̇г̇ад̇аа’’д̇и (д̇ха. са. 163). сзсам̣ вуд̇д̇анаяамзваад̇и.
Tatiyanti gaṇanānupubbato tatiyaṃ. Idaṃ tatiyaṃ samāpajjatītipi tatiyaṃ. Jhānanti ettha ca yathā dutiyaṃ sampasādādīhi caturaṅgikaṃ; evamidaṃ upekkhādīhi pañcaṅgikaṃ. Yathāha – ‘‘jhānanti upekkhā sati sampajaññaṃ sukhaṃ cittassa ekaggatā’’ti (vibha. 591). Pariyāyoyeva ceso. Upekkhāsatisampajaññāni pana ṭhapetvā nippariyāyena duvaṅgikamevetaṃ hoti. Yathāha – ‘‘katamaṃ tasmiṃ samaye duvaṅgikaṃ jhānaṃ hoti ? Sukhaṃ, cittassekaggatā’’ti (dha. sa. 163). Sesaṃ vuttanayamevāti.
д̇ад̇ияаж̇жхаанагат̇аа нидтид̇аа.
Tatiyajjhānakathā niṭṭhitā.