Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / વિમાનવત્થુ-અટ્ઠકથા • Vimānavatthu-aṭṭhakathā

    ૧૨. તતિયનાગવિમાનવણ્ણના

    12. Tatiyanāgavimānavaṇṇanā

    કો નુ દિબ્બેન યાનેનાતિ તતિયનાગવિમાનં. તસ્સ કા ઉપ્પત્તિ? ભગવા રાજગહે વિહરતિ વેળુવને કલન્દકનિવાપે. તેન સમયેન તયો ખીણાસવત્થેરા ગામકાવાસે વસ્સં ઉપગચ્છિંસુ. તે વુત્થવસ્સા પવારેત્વા ‘‘ભગવન્તં વન્દિસ્સામા’’તિ રાજગહં ઉદ્દિસ્સ ગચ્છન્તા અન્તરામગ્ગે સાયં અઞ્ઞતરસ્મિં ગામકે મિચ્છાદિટ્ઠિકબ્રાહ્મણસ્સ ઉચ્છુખેત્તસમીપં ગન્ત્વા ઉચ્છુપાલં પુચ્છિંસુ ‘‘આવુસો, સક્કા અજ્જ રાજગહં પાપુણિતુ’’ન્તિ. ‘‘ન સક્કા, ભન્તે, ઇતો અડ્ઢયોજને રાજગહં, ઇધેવ વસિત્વા સ્વે ગચ્છથા’’તિ આહ. ‘‘અત્થેત્થ કોચિ વસનયોગ્ગો આવાસો’’તિ? ‘‘નત્થિ, ભન્તે, અહં પન વો વસનટ્ઠાનં જાનિસ્સામી’’તિ. થેરા અધિવાસેસું.

    Konu dibbena yānenāti tatiyanāgavimānaṃ. Tassa kā uppatti? Bhagavā rājagahe viharati veḷuvane kalandakanivāpe. Tena samayena tayo khīṇāsavattherā gāmakāvāse vassaṃ upagacchiṃsu. Te vutthavassā pavāretvā ‘‘bhagavantaṃ vandissāmā’’ti rājagahaṃ uddissa gacchantā antarāmagge sāyaṃ aññatarasmiṃ gāmake micchādiṭṭhikabrāhmaṇassa ucchukhettasamīpaṃ gantvā ucchupālaṃ pucchiṃsu ‘‘āvuso, sakkā ajja rājagahaṃ pāpuṇitu’’nti. ‘‘Na sakkā, bhante, ito aḍḍhayojane rājagahaṃ, idheva vasitvā sve gacchathā’’ti āha. ‘‘Atthettha koci vasanayoggo āvāso’’ti? ‘‘Natthi, bhante, ahaṃ pana vo vasanaṭṭhānaṃ jānissāmī’’ti. Therā adhivāsesuṃ.

    સો ઉચ્છૂસુયેવ યથાઠિતેસુ સાખામણ્ડપાકારેન દણ્ડકાનિ બન્ધિત્વા ઉચ્છુપણ્ણેહિ છાદેત્વા હેટ્ઠા પલાલં અત્થરિત્વા એકસ્સ થેરસ્સ અદાસિ, દુતિયસ્સ થેરસ્સ તીહિ ઉચ્છૂહિ દણ્ડકસઙ્ખેપેન બન્ધિત્વા તિણેન છાદેત્વા હેટ્ઠા ચ તિણસન્થરં કત્વા અદાસિ, ઇતરસ્સ અત્તનો કુટિયં દ્વે તયો દણ્ડકે સાખાયો ચ નીહરિત્વા ચીવરેન પટિચ્છાદેન્તો ચીવરકુટિં કત્વા અદાસિ. તે તત્થ વસિંસુ. અથ વિભાતાય રત્તિયા કાલસ્સેવ ભત્તં પચિત્વા દન્તકટ્ઠઞ્ચ મુખોદકઞ્ચ દત્વા સહ ઉચ્છુરસેન ભત્તં અદાસિ. તેસં ભુઞ્જિત્વા અનુમોદનં કત્વા ગચ્છન્તાનં એકેકં ઉચ્છું અદાસિ ‘‘મય્હં ભાગો ભવિસ્સતી’’તિ. સો થોકં મગ્ગં થેરે અનુગન્ત્વા નિવત્તન્તો અત્તનો વેય્યાવચ્ચઞ્ચ દાનઞ્ચ આરબ્ભ ઉળારં પીતિસોમનસ્સં પટિસંવેદેન્તો નિવત્તિ.

    So ucchūsuyeva yathāṭhitesu sākhāmaṇḍapākārena daṇḍakāni bandhitvā ucchupaṇṇehi chādetvā heṭṭhā palālaṃ attharitvā ekassa therassa adāsi, dutiyassa therassa tīhi ucchūhi daṇḍakasaṅkhepena bandhitvā tiṇena chādetvā heṭṭhā ca tiṇasantharaṃ katvā adāsi, itarassa attano kuṭiyaṃ dve tayo daṇḍake sākhāyo ca nīharitvā cīvarena paṭicchādento cīvarakuṭiṃ katvā adāsi. Te tattha vasiṃsu. Atha vibhātāya rattiyā kālasseva bhattaṃ pacitvā dantakaṭṭhañca mukhodakañca datvā saha ucchurasena bhattaṃ adāsi. Tesaṃ bhuñjitvā anumodanaṃ katvā gacchantānaṃ ekekaṃ ucchuṃ adāsi ‘‘mayhaṃ bhāgo bhavissatī’’ti. So thokaṃ maggaṃ there anugantvā nivattanto attano veyyāvaccañca dānañca ārabbha uḷāraṃ pītisomanassaṃ paṭisaṃvedento nivatti.

    ખેત્તસામિકો પન ગચ્છન્તાનં ભિક્ખૂનં પટિપથેન આગચ્છન્તો ભિક્ખૂ પુચ્છિ ‘‘કુતો વો ઉચ્છુ લદ્ધા’’તિ? ‘‘ઉચ્છુપાલકેન દિન્ના’’તિ. તં સુત્વા બ્રાહ્મણો કુપિતો અનત્તમનો તટતટાયમાનો કોધાભિભૂતો તસ્સ પિટ્ઠિતો ઉપધાવિત્વા મુગ્ગરેન તં પહરન્તો એકપ્પહારેનેવ જીવિતા વોરોપેસિ. સો અત્તના કતપુઞ્ઞકમ્મમેવ અનુસ્સરન્તો કાલં કત્વા સુધમ્માદેવસભાયં નિબ્બત્તિ. તસ્સ પુઞ્ઞાનુભાવેન સબ્બસેતો મહન્તો દિબ્બવરવારણો નિબ્બત્તિ.

    Khettasāmiko pana gacchantānaṃ bhikkhūnaṃ paṭipathena āgacchanto bhikkhū pucchi ‘‘kuto vo ucchu laddhā’’ti? ‘‘Ucchupālakena dinnā’’ti. Taṃ sutvā brāhmaṇo kupito anattamano taṭataṭāyamāno kodhābhibhūto tassa piṭṭhito upadhāvitvā muggarena taṃ paharanto ekappahāreneva jīvitā voropesi. So attanā katapuññakammameva anussaranto kālaṃ katvā sudhammādevasabhāyaṃ nibbatti. Tassa puññānubhāvena sabbaseto mahanto dibbavaravāraṇo nibbatti.

    ઉચ્છુપાલકસ્સ મરણં સુત્વા તસ્સ માતાપિતરો ચેવ ઞાતિમિત્તા ચ અસ્સુમુખા રોદમાના તં ઠાનં અગમંસુ, સબ્બે ચ ગામવાસિનો સન્નિપતિંસુ. તત્રસ્સ માતાપિતરો સરીરકિચ્ચં કાતું આરભિંસુ. તસ્મિં ખણે સો દેવપુત્તો તં દિબ્બહત્થિં અભિરુહિત્વા સબ્બતાળાવચરપરિવુતો પઞ્ચઙ્ગિકેન તૂરિયેન પવજ્જમાનેન મહન્તેન પરિવારેન મહતિયા દેવિદ્ધિયા દેવલોકતો આગન્ત્વા તાય પરિસાય દિસ્સમાનરૂપો આકાસે અટ્ઠાસિ. અથ નં તત્થ પણ્ડિતજાતિકો પુરિસો ઇમાહિ ગાથાહિ તેન કતપુઞ્ઞકમ્મં પુચ્છિ –

    Ucchupālakassa maraṇaṃ sutvā tassa mātāpitaro ceva ñātimittā ca assumukhā rodamānā taṃ ṭhānaṃ agamaṃsu, sabbe ca gāmavāsino sannipatiṃsu. Tatrassa mātāpitaro sarīrakiccaṃ kātuṃ ārabhiṃsu. Tasmiṃ khaṇe so devaputto taṃ dibbahatthiṃ abhiruhitvā sabbatāḷāvacaraparivuto pañcaṅgikena tūriyena pavajjamānena mahantena parivārena mahatiyā deviddhiyā devalokato āgantvā tāya parisāya dissamānarūpo ākāse aṭṭhāsi. Atha naṃ tattha paṇḍitajātiko puriso imāhi gāthāhi tena katapuññakammaṃ pucchi –

    ૯૭૬.

    976.

    ‘‘કો નુ દિબ્બેન યાનેન, સબ્બસેતેન હત્થિના;

    ‘‘Ko nu dibbena yānena, sabbasetena hatthinā;

    તૂરિયતાળિતનિગ્ઘોસો, અન્તલિક્ખે મહીયતિ.

    Tūriyatāḷitanigghoso, antalikkhe mahīyati.

    ૯૭૭.

    977.

    ‘‘દેવતા નુસિ ગન્ધબ્બો, અદુ સક્કો પુરિન્દદો;

    ‘‘Devatā nusi gandhabbo, adu sakko purindado;

    અજાનન્તા તં પુચ્છામ, કથં જાનેમુ તં મય’’ન્તિ.

    Ajānantā taṃ pucchāma, kathaṃ jānemu taṃ maya’’nti.

    સોપિસ્સ ઇમાહિ ગાથાહિ એતમત્થં બ્યાકાસિ –

    Sopissa imāhi gāthāhi etamatthaṃ byākāsi –

    ૯૭૮.

    978.

    ‘‘નામ્હિ દેવો ન ગન્ધબ્બો, નાપિ સક્કો પુરિન્દદો;

    ‘‘Nāmhi devo na gandhabbo, nāpi sakko purindado;

    સુધમ્મા નામ યે દેવા, તેસં અઞ્ઞતરો અહ’’ન્તિ.

    Sudhammā nāma ye devā, tesaṃ aññataro aha’’nti.

    ૯૭૯.

    979.

    ‘‘પુચ્છામ દેવં સુધમ્મં, પુથું કત્વાન અઞ્જલિં;

    ‘‘Pucchāma devaṃ sudhammaṃ, puthuṃ katvāna añjaliṃ;

    કિં કત્વા માનુસે કમ્મં, સુધમ્મં ઉપપજ્જતી’’તિ – પુનપિ પુચ્છિ;

    Kiṃ katvā mānuse kammaṃ, sudhammaṃ upapajjatī’’ti – punapi pucchi;

    ૯૮૦.

    980.

    ‘‘ઉચ્છાગારં તિણાગારં, વત્થાગારઞ્ચ યો દદે;

    ‘‘Ucchāgāraṃ tiṇāgāraṃ, vatthāgārañca yo dade;

    તિણ્ણં અઞ્ઞતરં દત્વા, સુધમ્મં ઉપપજ્જતી’’તિ. – પુનપિ બ્યાકાસિ;

    Tiṇṇaṃ aññataraṃ datvā, sudhammaṃ upapajjatī’’ti. – punapi byākāsi;

    ૯૭૬. તત્થ તૂરિયતાળિતનિગ્ઘોસોતિ તાળિતપઞ્ચઙ્ગિતદિબ્બતૂરિયનિગ્ઘોસો અત્તાનં ઉદ્દિસ્સ પવજ્જમાનદિબ્બતૂરિયસદ્દો . અન્તલિક્ખે મહીયતીતિ આકાસે ઠત્વા આકાસટ્ઠેનેવ મહતા પરિવારેન પૂજીયતિ.

    976. Tattha tūriyatāḷitanigghosoti tāḷitapañcaṅgitadibbatūriyanigghoso attānaṃ uddissa pavajjamānadibbatūriyasaddo . Antalikkhe mahīyatīti ākāse ṭhatvā ākāsaṭṭheneva mahatā parivārena pūjīyati.

    ૯૭૭. દેવતા નુસીતિ દેવતા નુ અસિ, કિં નુ ત્વં દેવોસીતિ અત્થો. ગન્ધબ્બોતિ ગન્ધબ્બકાયિકદેવો અસીતિ અત્થો. અદુ સક્કો પુરિન્દદોતિ ઉદાહુ પુરે દદાતીતિ ‘‘પુરિન્દદો’’તિ વિસ્સુતો સક્કો નુસિ, અથ સક્કો દેવરાજા અસીતિ અત્થો. એત્થ ચ સતિપિ સક્કગન્ધબ્બાનં દેવભાવે તેસં વિસું ગહિતત્તા ગોબલિબદ્ધઞાયેન તદઞ્ઞદેવવાચકો દેવસદ્દો દટ્ઠબ્બો.

    977.Devatānusīti devatā nu asi, kiṃ nu tvaṃ devosīti attho. Gandhabboti gandhabbakāyikadevo asīti attho. Adu sakko purindadoti udāhu pure dadātīti ‘‘purindado’’ti vissuto sakko nusi, atha sakko devarājā asīti attho. Ettha ca satipi sakkagandhabbānaṃ devabhāve tesaṃ visuṃ gahitattā gobalibaddhañāyena tadaññadevavācako devasaddo daṭṭhabbo.

    ૯૭૮. અથ દેવપુત્તો ‘‘વિસ્સજ્જનં નામ પુચ્છાસભાગેન હોતી’’તિ તેહિ પુચ્છિતં દેવગન્ધબ્બસક્કભાવં પટિક્ખિપિત્વા અત્તાનં આચિક્ખન્તો ‘‘નમ્હિ દેવો ન ગન્ધબ્બો’’તિઆદિમાહ. તત્થ નમ્હિ દેવોતિ તયા આસઙ્કિતો યો કોચિ દેવો ન હોમિ ન ગન્ધબ્બો ન સક્કો, અપિચ ખો સુધમ્મા નામ યે દેવા, તેસં અઞ્ઞતરો અહં, સુધમ્મા દેવતા નામ તાવતિંસદેવનિકાયસ્સેવ અઞ્ઞતરદેવનિકાયો. સો કિર ઉચ્છુપાલો તેસં દેવાનં સમ્પત્તિં સુત્વા પગેવ તત્થ ચિત્તં પણિધાય ઠિતોતિ કેચિ વદન્તિ.

    978. Atha devaputto ‘‘vissajjanaṃ nāma pucchāsabhāgena hotī’’ti tehi pucchitaṃ devagandhabbasakkabhāvaṃ paṭikkhipitvā attānaṃ ācikkhanto ‘‘namhi devo na gandhabbo’’tiādimāha. Tattha namhi devoti tayā āsaṅkito yo koci devo na homi na gandhabbo na sakko, apica kho sudhammā nāma ye devā, tesaṃ aññataro ahaṃ, sudhammā devatā nāma tāvatiṃsadevanikāyasseva aññataradevanikāyo. So kira ucchupālo tesaṃ devānaṃ sampattiṃ sutvā pageva tattha cittaṃ paṇidhāya ṭhitoti keci vadanti.

    ૯૭૯. પુથુન્તિ મહન્તં, પરિપુણ્ણં કત્વાતિ અત્થો. સક્કચ્ચકિરિયાદીપનત્થઞ્હેતં વુત્તં.

    979.Puthunti mahantaṃ, paripuṇṇaṃ katvāti attho. Sakkaccakiriyādīpanatthañhetaṃ vuttaṃ.

    ૯૮૦. સુધમ્માદેવયાનં પુટ્ઠો દેવપુત્તો કકણ્ટકનિમિત્તં વદન્તો વિય દિટ્ઠમત્તમેવ ગહેત્વા અત્તના કતપુઞ્ઞં આચિક્ખન્તો ‘‘ઉચ્છાગાર’’ન્તિ ગાથમાહ. તત્થ તિણ્ણં અઞ્ઞતરં દત્વાતિ યદિપિ મયા તીણિ અગારાનિ દિન્નાનિ, તીસુ પન અઞ્ઞતરેનાતિ અયમત્થોપિ સિજ્ઝતીતિ નયગ્ગાહેન દેવપુત્તો એવમાહ. સેસં સુવિઞ્ઞેય્યમેવ.

    980. Sudhammādevayānaṃ puṭṭho devaputto kakaṇṭakanimittaṃ vadanto viya diṭṭhamattameva gahetvā attanā katapuññaṃ ācikkhanto ‘‘ucchāgāra’’nti gāthamāha. Tattha tiṇṇaṃ aññataraṃ datvāti yadipi mayā tīṇi agārāni dinnāni, tīsu pana aññatarenāti ayamatthopi sijjhatīti nayaggāhena devaputto evamāha. Sesaṃ suviññeyyameva.

    એવં સો તેન પુચ્છિ તમત્થં વિસ્સજ્જેત્વા રતનત્તયગુણં પકાસેન્તો માતાપિતૂહિ સદ્ધિં સમ્મોદનં કત્વા દેવલોકમેવ ગતો. મનુસ્સા દેવપુત્તસ્સ વચનં સુત્વા ભગવતિ ભિક્ખુસઙ્ઘે ચ સઞ્જાતપસાદબહુમાના બહું દાનૂપકરણં સજ્જેત્વા સકટાનં પૂરેત્વા વેળુવનં ગન્ત્વા બુદ્ધપ્પમુખસ્સ ભિક્ખુસઙ્ઘસ્સ મહાદાનં દત્વા સત્થુ તં પવત્તિં આરોચયિંસુ. સત્થા તં પુચ્છાવિસ્સજ્જનં તથેવ વત્વા તમેવ અત્થં અટ્ઠુપ્પત્તિં કત્વા વિત્થારેન ધમ્મં દેસેત્વા તે સરણેસુ ચ સીલેસુ ચ પતિટ્ઠાપેસિ. તે ચ પતિટ્ઠિતસદ્ધા ભગવન્તં વન્દિત્વા અત્તનો ગામં ઉપગન્ત્વા ઉચ્છુપાલસ્સ મતટ્ઠાને વિહારં કારયિંસૂતિ.

    Evaṃ so tena pucchi tamatthaṃ vissajjetvā ratanattayaguṇaṃ pakāsento mātāpitūhi saddhiṃ sammodanaṃ katvā devalokameva gato. Manussā devaputtassa vacanaṃ sutvā bhagavati bhikkhusaṅghe ca sañjātapasādabahumānā bahuṃ dānūpakaraṇaṃ sajjetvā sakaṭānaṃ pūretvā veḷuvanaṃ gantvā buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa mahādānaṃ datvā satthu taṃ pavattiṃ ārocayiṃsu. Satthā taṃ pucchāvissajjanaṃ tatheva vatvā tameva atthaṃ aṭṭhuppattiṃ katvā vitthārena dhammaṃ desetvā te saraṇesu ca sīlesu ca patiṭṭhāpesi. Te ca patiṭṭhitasaddhā bhagavantaṃ vanditvā attano gāmaṃ upagantvā ucchupālassa mataṭṭhāne vihāraṃ kārayiṃsūti.

    તતિયનાગવિમાનવણ્ણના નિટ્ઠિતા.

    Tatiyanāgavimānavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / વિમાનવત્થુપાળિ • Vimānavatthupāḷi / ૧૨. તતિયનાગવિમાનવત્થુ • 12. Tatiyanāgavimānavatthu


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact