| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀ-ಮೂಲಟೀಕಾ • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā |
ತೇಭೂಮಕಕುಸಲವಣ್ಣನಾ
Tebhūmakakusalavaṇṇanā
೨೬೯. ಇಮೇ ತಾವ ಛನ್ದಾಧಿಪತೇಯ್ಯೇ ಪಞ್ಚ ನಯಾತಿ ಛನ್ದಾಧಿಪತೇಯ್ಯನಯೇ ಅನ್ತೇ ಪುರಿಮನಯಾನಂ ತಂನಯಾಭಿಮುಖಪ್ಪವತ್ತಿಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ಅಯಂ ಪನ ಪಕಾರೋ ನ ಪಾಳಿಅನುಗತೋ। ನ ಹಿ ಪಾಳಿಯಂ ಸುದ್ಧಿಕನಯಾದಯೋ ವತ್ವಾ ವೀರಿಯಾಧಿಪತೇಯ್ಯಾದಿನಯಾ ವುತ್ತಾತಿ। ಮಹಾಪಕರಣೇ ಸತ್ತಹಿ ಮಹಾವಾರೇಹಿ ಅನುಲೋಮಾದಿನಯವಿಚಿತ್ತೇಹಿ ಹೀನತ್ತಿಕೋ ವಿಭತ್ತೋ। ತತ್ಥ ಚ ಮಜ್ಝಿಮಧಮ್ಮೇಕದೇಸಭೂತಾ ಇಮೇ ವೀಸತಿ ಲೋಕಿಯಮಹಾನಯಾತಿ ಕತ್ವಾ ‘‘ತತ್ಥ ವಿಭತ್ತಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ನ ಏತೇನ ಕಮೇನ ಇಮೇಸಂ ನಯಾನಂ ತತ್ಥ ಆಗತತ್ತಾ।
269. Imetāva chandādhipateyye pañca nayāti chandādhipateyyanaye ante purimanayānaṃ taṃnayābhimukhappavattiṃ sandhāya vuttaṃ, ayaṃ pana pakāro na pāḷianugato. Na hi pāḷiyaṃ suddhikanayādayo vatvā vīriyādhipateyyādinayā vuttāti. Mahāpakaraṇe sattahi mahāvārehi anulomādinayavicittehi hīnattiko vibhatto. Tattha ca majjhimadhammekadesabhūtā ime vīsati lokiyamahānayāti katvā ‘‘tattha vibhattā’’ti vuttaṃ, na etena kamena imesaṃ nayānaṃ tattha āgatattā.
ಏವಮೇತೇಸಂ ವಿಭತ್ತಟ್ಠಾನಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಏತಸ್ಮಿಂ ತೇಭೂಮಕಕುಸಲಕಥಾವಸಾನಟ್ಠಾನೇ ಅಟ್ಠಾರಸಕಮ್ಮದ್ವಾರದಸ್ಸನತ್ಥಂ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ಠಾನೇ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಅಥ ವಾ ಹೀನಪಣೀತೇಹಿ ವಿನಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಮಜ್ಝಿಮರಾಸಿಅನ್ತೋಗಧಭಾವಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೇನ ಏತೇಸಂ ತೇಭೂಮಕಕುಸಲನಯಾನಂ ಹೀನತ್ತಿಕೇ ವಿಭಾಗೋ ಕತೋ। ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ಠಾನೇ’’ತಿಆದಿಕಸ್ಸ ಯಥಾವುತ್ತೋವ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಹೀನತ್ತಿಕೇ ಮಜ್ಝಿಮರಾಸಿಮ್ಹಿ ಯೇ ಸವಿಪಾಕಾ ವಟ್ಟನಿಸ್ಸಿತೇನೇವ ದಾನಾದಿವಸೇನ ಪವತ್ತಿತಾ, ತೇ ಹೀನಾತಿ ಕಾತಬ್ಬಾ। ಯೇ ವಿವಟ್ಟನಿಸ್ಸಿತೇನ ದಾನಾದಿವಸೇನ ಪವತ್ತಿತಾ, ತೇ ಪಣೀತಾತಿ ಕಾತಬ್ಬಾ। ಅವಿಪಾಕಾ ಮಜ್ಝಿಮಾತಿ ಕಾತಬ್ಬಾ। ಅವಿಪಾಕತ್ತಾ ಚ ತೇಸು ಮಜ್ಝಿಮರಾಸಿಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಇತರೇ ದ್ವೇ ಏಕನ್ತವಟ್ಟನಿಸ್ಸಿತಾ ನವ, ವಿವಟ್ಟುಪನಿಸ್ಸಯಭೂತಾ ಚ ನವಾತಿ ಅಟ್ಠಾರಸ ಕಮ್ಮದ್ವಾರಾನಿ, ಕಮ್ಮಾನಿ ಚ ತಾನಿ ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಫಲಸ್ಸ ಕಾರಣಭಾವೇನ ದ್ವಾರಾನಿ ಚಾತಿ ಕಮ್ಮದ್ವಾರಾನಿ। ತತ್ಥ ತತ್ಥ ವಾ ಚಿತ್ತಾನಿ ಕಮ್ಮದ್ವಾರಾನೀತಿ ಆಹ। ತಂತಂದ್ವಾರಾನಿ ವಾ ಕಾಯಾದೀನಿ। ಅಟ್ಠಾರಸ ಖತ್ತಿಯಾ ಚ ಅಭಬ್ಬಾ ಹೀನಹೀನತ್ತಯಾದಯೋ ನವ, ಭಬ್ಬಾ ಚ ಪಣೀತಪಣೀತತ್ತಯಾದಯೋ ನವಾತಿ ಕಮ್ಮಾನುರೂಪೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಏವಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾದಯೋ ದೇವಾ ಚ ಯೋಜೇತಬ್ಬಾ। ಅಟ್ಠಚತ್ತಾಲೀಸ ಗೋತ್ತಚರಣಾನಿ ತೇಸಞ್ಞೇವ ಖತ್ತಿಯಾದೀನಂ ಭೇದಾ। ‘‘ಕಾಮಾವಚರಂ ಕುಸಲಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಹೋತಿ…ಪೇ॰… ಚಿತ್ತಾಧಿಪತೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ (ಧ॰ ಸ॰ ೨೬೯-೨೭೦) ಏವಂ ವುತ್ತೋ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಾಧಿಪತೇಯ್ಯಭಾವೋ, ಚಿತ್ತಚೇತಸಿಕಸಮುದಾಯೇ ಸಮಯವವತ್ಥಾಪಕೋ ಚಿತ್ತಸದ್ದೋ ಪವತ್ತೋತಿ ‘‘ಸಮ್ಪಯುತ್ತಧಮ್ಮಾನಂ ವಸೇನ ವುತ್ತೋ’’ತಿ ಆಹ।
Evametesaṃ vibhattaṭṭhānaṃ dassetvā idāni etasmiṃ tebhūmakakusalakathāvasānaṭṭhāne aṭṭhārasakammadvāradassanatthaṃ ‘‘imasmiṃ pana ṭhāne’’tiādimāha. Atha vā hīnapaṇītehi vinivattetvā majjhimarāsiantogadhabhāvaṃ dassentena etesaṃ tebhūmakakusalanayānaṃ hīnattike vibhāgo kato. ‘‘Imasmiṃ pana ṭhāne’’tiādikassa yathāvuttova sambandho. Hīnattike majjhimarāsimhi ye savipākā vaṭṭanissiteneva dānādivasena pavattitā, te hīnāti kātabbā. Ye vivaṭṭanissitena dānādivasena pavattitā, te paṇītāti kātabbā. Avipākā majjhimāti kātabbā. Avipākattā ca tesu majjhimarāsiṃ ṭhapetvā itare dve ekantavaṭṭanissitā nava, vivaṭṭupanissayabhūtā ca navāti aṭṭhārasa kammadvārāni, kammāni ca tāni tassa tassa phalassa kāraṇabhāvena dvārāni cāti kammadvārāni. Tattha tattha vā cittāni kammadvārānīti āha. Taṃtaṃdvārāni vā kāyādīni. Aṭṭhārasa khattiyā ca abhabbā hīnahīnattayādayo nava, bhabbā ca paṇītapaṇītattayādayo navāti kammānurūpeneva veditabbā. Evaṃ brāhmaṇādayo devā ca yojetabbā. Aṭṭhacattālīsa gottacaraṇāni tesaññeva khattiyādīnaṃ bhedā. ‘‘Kāmāvacaraṃ kusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hoti…pe… cittādhipateyya’’nti (dha. sa. 269-270) evaṃ vutto cittassa cittādhipateyyabhāvo, cittacetasikasamudāye samayavavatthāpako cittasaddo pavattoti ‘‘sampayuttadhammānaṃ vasena vutto’’ti āha.
ತೇಭೂಮಕಕುಸಲವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Tebhūmakakusalavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ • Abhidhammapiṭaka / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀಪಾಳಿ • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / ತೇಭೂಮಕಕುಸಲಂ • Tebhūmakakusalaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣಿ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā / ತೇಭೂಮಕಕುಸಲವಣ್ಣನಾ • Tebhūmakakusalavaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀ-ಅನುಟೀಕಾ • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / ತೇಭೂಮಕಕುಸಲವಣ್ಣನಾ • Tebhūmakakusalavaṇṇanā
