| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਇਤਿવੁਤ੍ਤਕ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Itivuttaka-aṭṭhakathā |
੧੦. ਤੇવਿਜ੍ਜਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
10. Tevijjasuttavaṇṇanā
੯੯. ਦਸਮੇ ਧਮ੍ਮੇਨਾਤਿ ਞਾਯੇਨ, ਸਮ੍ਮਾਪਟਿਪਤ੍ਤਿਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਹੇਤੁਨਾ ਕਾਰਣੇਨ। ਯਾਯ ਹਿ ਪਟਿਪਦਾਯ ਤੇવਿਜ੍ਜੋ ਹੋਤਿ, ਸਾ ਪਟਿਪਦਾ ਇਧ ਧਮ੍ਮੋਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਕਾ ਪਨ ਸਾ ਪਟਿਪਦਾਤਿ? ਚਰਣਸਮ੍ਪਦਾ ਚ વਿਜ੍ਜਾਸਮ੍ਪਦਾ ਚ। ਤੇવਿਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਪੁਬ੍ਬੇਨਿવਾਸਾਨੁਸ੍ਸਤਿਞਾਣਾਦੀਹਿ ਤੀਹਿ વਿਜ੍ਜਾਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਂ। ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਨ੍ਤਿ ਬਾਹਿਤਪਾਪਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ। ਪਞ੍ਞਾਪੇਮੀਤਿ ‘‘ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ’’ਤਿ ਜਾਨਾਪੇਮਿ ਪਤਿਟ੍ਠਪੇਮਿ। ਨਾਞ੍ਞਂ ਲਪਿਤਲਾਪਨਮਤ੍ਤੇਨਾਤਿ ਅਞ੍ਞਂ ਜਾਤਿਮਤ੍ਤਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ ਅਟ੍ਠਕਾਦੀਹਿ ਲਪਿਤਮਤ੍ਤવਿਪ੍ਪਲਪਨਮਤ੍ਤੇਨ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ ਨ ਪਞ੍ਞਾਪੇਮੀਤਿ। ਅਥ વਾ ਲਪਿਤਲਾਪਨਮਤ੍ਤੇਨਾਤਿ ਮਨ੍ਤਾਨਂ ਅਜ੍ਝੇਨਅਜ੍ਝਾਪਨਮਤ੍ਤੇਨ। ਉਭਯਥਾਪਿ ਯਂ ਪਨ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਸਾਮવੇਦਾਦਿવੇਦਤ੍ਤਯਅਜ੍ਝੇਨੇਨ ਤੇવਿਜ੍ਜਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ વਦਨ੍ਤਿ, ਤਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਤਿ। ਭਗવਤਾ ਹਿ ‘‘ਪਰਮਤ੍ਥਤੋ ਅਤੇવਿਜ੍ਜਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂਯੇવ ਚੇਤੇ ਭੋવਾਦਿਨੋ ਅવਿਜ੍ਜਾਨਿવੁਤਾ ‘ਤੇવਿਜ੍ਜੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ’ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ, ਏવਂ ਪਨ ਤੇવਿਜ੍ਜੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ਤਥਾ ਬੁਜ੍ਝਨਕਾਨਂ ਪੁਗ੍ਗਲਾਨਂ ਅਜ੍ਝਾਸਯੇਨ ਅਯਂ ਦੇਸਨਾ ਆਰਦ੍ਧਾ।
99. Dasame dhammenāti ñāyena, sammāpaṭipattisaṅkhātena hetunā kāraṇena. Yāya hi paṭipadāya tevijjo hoti, sā paṭipadā idha dhammoti veditabbā. Kā pana sā paṭipadāti? Caraṇasampadā ca vijjāsampadā ca. Tevijjanti pubbenivāsānussatiñāṇādīhi tīhi vijjāhi samannāgataṃ. Brāhmaṇanti bāhitapāpabrāhmaṇaṃ. Paññāpemīti ‘‘brāhmaṇo’’ti jānāpemi patiṭṭhapemi. Nāññaṃ lapitalāpanamattenāti aññaṃ jātimattabrāhmaṇaṃ aṭṭhakādīhi lapitamattavippalapanamattena brāhmaṇaṃ na paññāpemīti. Atha vā lapitalāpanamattenāti mantānaṃ ajjhenaajjhāpanamattena. Ubhayathāpi yaṃ pana brāhmaṇā sāmavedādivedattayaajjhenena tevijjaṃ brāhmaṇaṃ vadanti, taṃ paṭikkhipati. Bhagavatā hi ‘‘paramatthato atevijjaṃ brāhmaṇaṃyeva cete bhovādino avijjānivutā ‘tevijjo brāhmaṇo’ti vadanti, evaṃ pana tevijjo brāhmaṇo hotī’’ti dassanatthaṃ tathā bujjhanakānaṃ puggalānaṃ ajjhāsayena ayaṃ desanā āraddhā.
ਤਤ੍ਥ ਯਸ੍ਮਾ વਿਜ੍ਜਾਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਚਰਣਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋਯੇવ ਹੋਤਿ ਚਰਣਸਮ੍ਪਦਾਯ વਿਨਾ વਿਜ੍ਜਾਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਅਭਾવਤੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਚਰਣਸਮ੍ਪਦਂ ਅਨ੍ਤੋਗਧਂ ਕਤ੍વਾ વਿਜ੍ਜਾਸੀਸੇਨੇવ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ ਪਞ੍ਞਾਪੇਤੁਕਾਮੋ ‘‘ਧਮ੍ਮੇਨਾਹਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤੇવਿਜ੍ਜਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ ਪਞ੍ਞਾਪੇਮੀ’’ਤਿ ਦੇਸਨਂ ਸਮੁਟ੍ਠਾਪੇਤ੍વਾ ‘‘ਕਥਞ੍ਚਾਹਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਧਮ੍ਮੇਨ ਤੇવਿਜ੍ਜਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ ਪਞ੍ਞਾਪੇਮੀ’’ਤਿ ਕਥੇਤੁਕਮ੍ਯਤਾਯ ਪੁਚ੍ਛਂ ਕਤ੍વਾ ਪੁਗ੍ਗਲਾਧਿਟ੍ਠਾਨਾਯ ਦੇਸਨਾਯ વਿਜ੍ਜਤ੍ਤਯਂ વਿਭਜਨ੍ਤੋ ‘‘ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੂ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ।
Tattha yasmā vijjāsampanno caraṇasampannoyeva hoti caraṇasampadāya vinā vijjāsampattiyā abhāvato, tasmā caraṇasampadaṃ antogadhaṃ katvā vijjāsīseneva brāhmaṇaṃ paññāpetukāmo ‘‘dhammenāhaṃ, bhikkhave, tevijjaṃ brāhmaṇaṃ paññāpemī’’ti desanaṃ samuṭṭhāpetvā ‘‘kathañcāhaṃ, bhikkhave, dhammena tevijjaṃ brāhmaṇaṃ paññāpemī’’ti kathetukamyatāya pucchaṃ katvā puggalādhiṭṭhānāya desanāya vijjattayaṃ vibhajanto ‘‘idha, bhikkhave, bhikkhū’’tiādimāha.
ਤਤ੍ਥ ਅਨੇਕવਿਹਿਤਨ੍ਤਿ ਅਨੇਕવਿਧਂ, ਅਨੇਕੇਹਿ વਾ ਪਕਾਰੇਹਿ ਪવਤ੍ਤਿਤਂ, ਸਂવਣ੍ਣਿਤਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਪੁਬ੍ਬੇਨਿવਾਸਨ੍ਤਿ ਸਮਨਨ੍ਤਰਾਤੀਤਭવਂ ਆਦਿਂ ਕਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਨਿવੁਤ੍ਥਕ੍ਖਨ੍ਧਸਨ੍ਤਾਨਂ। ਨਿવੁਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ਅਜ੍ਝਾવੁਤ੍ਥਂ ਅਨੁਭੂਤਂ, ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਨ੍ਤਾਨੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਨਿਰੁਦ੍ਧਂ, ਨਿવੁਤ੍ਥਧਮ੍ਮਂ વਾ ਨਿવੁਤ੍ਥਂ, ਗੋਚਰਨਿવਾਸੇਨ ਨਿવੁਤ੍ਥਂ, ਅਤ੍ਤਨੋ વਿਞ੍ਞਾਣੇਨ વਿਞ੍ਞਾਤਂ ਪਰવਿਞ੍ਞਾਣવਿਞ੍ਞਾਤਮ੍ਪਿ વਾ ਛਿਨ੍ਨવਟੁਮਕਾਨੁਸ੍ਸਰਣਾਦੀਸੁ। ਅਨੁਸ੍ਸਰਤੀਤਿ ‘‘ਏਕਮ੍ਪਿ ਜਾਤਿਂ ਦ੍વੇਪਿ ਜਾਤਿਯੋ’’ਤਿ ਏવਂ ਜਾਤਿਪਟਿਪਾਟਿવਸੇਨ ਅਨੁਗਨ੍ਤ੍વਾ ਸਰਤਿ, ਅਨੁਦੇવ વਾ ਸਰਤਿ, ਚਿਤ੍ਤੇ ਅਭਿਨਿਨ੍ਨਾਮਿਤੇ ਪਰਿਕਮ੍ਮਸਮਨਨ੍ਤਰਂ ਸਰਤਿ।
Tattha anekavihitanti anekavidhaṃ, anekehi vā pakārehi pavattitaṃ, saṃvaṇṇitanti attho. Pubbenivāsanti samanantarātītabhavaṃ ādiṃ katvā tattha tattha nivutthakkhandhasantānaṃ. Nivutthanti ajjhāvutthaṃ anubhūtaṃ, attano santāne uppajjitvā niruddhaṃ, nivutthadhammaṃ vā nivutthaṃ, gocaranivāsena nivutthaṃ, attano viññāṇena viññātaṃ paraviññāṇaviññātampi vā chinnavaṭumakānussaraṇādīsu. Anussaratīti ‘‘ekampi jātiṃ dvepi jātiyo’’ti evaṃ jātipaṭipāṭivasena anugantvā sarati, anudeva vā sarati, citte abhininnāmite parikammasamanantaraṃ sarati.
ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਨ੍ਤਿ ਆਰਦ੍ਧਪ੍ਪਕਾਰਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥੇ ਨਿਪਾਤੋ। ਤੇਨੇવ ਯ੍વਾਯਂ ਪੁਬ੍ਬੇਨਿવਾਸੋ ਆਰਦ੍ਧੋ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਪਕਾਰਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਏਕਮ੍ਪਿ ਜਾਤਿ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਏਕਮ੍ਪਿ ਜਾਤਿਨ੍ਤਿ ਏਕਮ੍ਪਿ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਮੂਲਕਂ ਚੁਤਿਪਰਿਯੋਸਾਨਂ ਏਕਭવਪਰਿਯਾਪਨ੍ਨਂ ਖਨ੍ਧਸਨ੍ਤਾਨਂ। ਏਸ ਨਯੋ ਦ੍વੇਪਿ ਜਾਤਿਯੋਤਿਆਦੀਸੁ। ਅਨੇਕੇਪਿ ਸਂવਟ੍ਟਕਪ੍ਪੇਤਿਆਦੀਸੁ ਪਨ ਪਰਿਹਾਯਮਾਨੋ ਕਪ੍ਪੋ ਸਂવਟ੍ਟਕਪ੍ਪੋ , વਡ੍ਢਮਾਨੋ વਿવਟ੍ਟਕਪ੍ਪੋ। ਤਤ੍ਥ ਸਂવਟ੍ਟੇਨ ਸਂવਟ੍ਟਟ੍ਠਾਯੀ ਗਹਿਤੋ ਹੋਤਿ ਤਮ੍ਮੂਲਕਤ੍ਤਾ, વਿવਟ੍ਟੇਨ ਚ વਿવਟ੍ਟਟ੍ਠਾਯੀ। ਏવਞ੍ਹਿ ਸਤਿ ਯਾਨਿ ਤਾਨਿ ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰਿਮਾਨਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕਪ੍ਪਸ੍ਸ ਅਸਙ੍ਖ੍ਯੇਯ੍ਯਾਨਿ। ਕਤਮਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ? ਸਂવਟ੍ਟੋ, ਸਂવਟ੍ਟਟ੍ਠਾਯੀ, વਿવਟ੍ਟੋ, વਿવਟ੍ਟਟ੍ਠਾਯੀ’’ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੪.੧੫੬) વੁਤ੍ਤਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਅਸਙ੍ਖ੍ਯੇਯ੍ਯਾਨਿ, ਤਾਨਿ ਪਰਿਗ੍ਗਹਿਤਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ।
Seyyathidanti āraddhappakāradassanatthe nipāto. Teneva yvāyaṃ pubbenivāso āraddho hoti, tassa pakāraṃ dassento ‘‘ekampi jāti’’ntiādimāha. Tattha ekampi jātinti ekampi paṭisandhimūlakaṃ cutipariyosānaṃ ekabhavapariyāpannaṃ khandhasantānaṃ. Esa nayo dvepi jātiyotiādīsu. Anekepi saṃvaṭṭakappetiādīsu pana parihāyamāno kappo saṃvaṭṭakappo , vaḍḍhamāno vivaṭṭakappo. Tattha saṃvaṭṭena saṃvaṭṭaṭṭhāyī gahito hoti tammūlakattā, vivaṭṭena ca vivaṭṭaṭṭhāyī. Evañhi sati yāni tāni ‘‘cattārimāni, bhikkhave, kappassa asaṅkhyeyyāni. Katamāni cattāri? Saṃvaṭṭo, saṃvaṭṭaṭṭhāyī, vivaṭṭo, vivaṭṭaṭṭhāyī’’ti (a. ni. 4.156) vuttāni cattāri asaṅkhyeyyāni, tāni pariggahitāni honti.
ਤਤ੍ਥ ਤਯੋ ਸਂવਟ੍ਟਾ – ਤੇਜੋਸਂવਟ੍ਟੋ, ਆਪੋਸਂવਟ੍ਟੋ, વਾਯੋਸਂવਟ੍ਟੋਤਿ। ਤਿਸ੍ਸੋ ਸਂવਟ੍ਟਸੀਮਾ – ਆਭਸ੍ਸਰਾ, ਸੁਭਕਿਣ੍ਹਾ, વੇਹਪ੍ਫਲਾਤਿ। ਯਦਾ ਕਪ੍ਪੋ ਤੇਜੇਨ ਸਂવਟ੍ਟਤਿ, ਆਭਸ੍ਸਰਤੋ ਹੇਟ੍ਠਾ ਅਗ੍ਗਿਨਾ ਡਯ੍ਹਤਿ। ਯਦਾ ਉਦਕੇਨ ਸਂવਟ੍ਟਤਿ, ਸੁਭਕਿਣ੍ਹਤੋ ਹੇਟ੍ਠਾ ਉਦਕੇਨ વਿਲੀਯਤਿ। ਯਦਾ વਾਤੇਨ ਸਂવਟ੍ਟਤਿ, વੇਹਪ੍ਫਲਤੋ ਹੇਟ੍ਠਾ વਾਤੇਨ વਿਦ੍ਧਂਸਿਯਤਿ। વਿਤ੍ਥਾਰਤੋ ਪਨ ਕੋਟਿਸਤਸਹਸ੍ਸਚਕ੍ਕવਾਲ਼ਂ ਏਕਤੋ વਿਨਸ੍ਸਤਿ। ਇਤਿ ਏવਰੂਪੋ ਅਯਂ ਪੁਬ੍ਬੇਨਿવਾਸਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਨ੍ਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਅਨੇਕੇਪਿ ਸਂવਟ੍ਟਕਪ੍ਪੇ ਅਨੇਕੇਪਿ વਿવਟ੍ਟਕਪ੍ਪੇ ਅਨੇਕੇਪਿ ਸਂવਟ੍ਟવਿવਟ੍ਟਕਪ੍ਪੇ ਅਨੁਸ੍ਸਰਤਿ। ਕਥਂ? ਅਮੁਤ੍ਰਾਸਿਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ।
Tattha tayo saṃvaṭṭā – tejosaṃvaṭṭo, āposaṃvaṭṭo, vāyosaṃvaṭṭoti. Tisso saṃvaṭṭasīmā – ābhassarā, subhakiṇhā, vehapphalāti. Yadā kappo tejena saṃvaṭṭati, ābhassarato heṭṭhā agginā ḍayhati. Yadā udakena saṃvaṭṭati, subhakiṇhato heṭṭhā udakena vilīyati. Yadā vātena saṃvaṭṭati, vehapphalato heṭṭhā vātena viddhaṃsiyati. Vitthārato pana koṭisatasahassacakkavāḷaṃ ekato vinassati. Iti evarūpo ayaṃ pubbenivāsaṃ anussaranto bhikkhu anekepi saṃvaṭṭakappe anekepi vivaṭṭakappe anekepi saṃvaṭṭavivaṭṭakappe anussarati. Kathaṃ? Amutrāsintiādinā nayena.
ਤਤ੍ਥ ਅਮੁਤ੍ਰਾਸਿਨ੍ਤਿ ਅਮੁਮ੍ਹਿ ਸਂવਟ੍ਟਕਪ੍ਪੇ ਅਮੁਮ੍ਹਿ ਭવੇ વਾ ਯੋਨਿਯਾ વਾ ਗਤਿਯਾ વਾ વਿਞ੍ਞਾਣਟ੍ਠਿਤਿਯਾ વਾ ਸਤ੍ਤਾવਾਸੇ વਾ ਸਤ੍ਤਨਿਕਾਯੇ વਾ ਅਹਮਹੋਸਿਂ। ਏવਂਨਾਮੋਤਿ ਤਿਸ੍ਸੋ વਾ ਫੁਸ੍ਸੋ વਾ। ਏવਂਗੋਤ੍ਤੋਤਿ ਗੋਤਮੋ વਾ ਕਸ੍ਸਪੋ વਾ। ਏવਂવਣ੍ਣੋਤਿ ਓਦਾਤੋ વਾ ਸਾਮੋ વਾ। ਏવਮਾਹਾਰੋਤਿ ਸਾਲਿਮਂਸੋਦਨਾਹਾਰੋ વਾ ਪવਤ੍ਤਫਲਭੋਜਨੋ વਾ। ਏવਂਸੁਖਦੁਕ੍ਖਪ੍ਪਟਿਸਂવੇਦੀਤਿ ਅਨੇਕਪ੍ਪਕਾਰਾਨਂ ਕਾਯਿਕਚੇਤਸਿਕਾਨਂ ਸਾਮਿਸਨਿਰਾਮਿਸਾਦਿਪ੍ਪਭੇਦਾਨਂ વਾ ਸੁਖਦੁਕ੍ਖਾਨਂ ਪਟਿਸਂવੇਦੀ। ਏવਮਾਯੁਪਰਿਯਨ੍ਤੋਤਿ ਏવਂ વਸ੍ਸਸਤਪਰਿਮਾਣਾਯੁਪਰਿਯਨ੍ਤੋ વਾ ਚਤੁਰਾਸੀਤਿਕਪ੍ਪਸਤਸਹਸ੍ਸਪਰਿਮਾਣਾਯੁਪਰਿਯਨ੍ਤੋ વਾ। ਸੋ ਤਤੋ ਚੁਤੋ ਅਮੁਤ੍ਰ ਉਦਪਾਦਿਨ੍ਤਿ ਸੋਹਂ ਤਤੋ ਭવਤੋ ਯੋਨਿਤੋ ਗਤਿਤੋ વਿਞ੍ਞਾਣਟ੍ਠਿਤਿਤੋ ਸਤ੍ਤਾવਾਸਤੋ ਸਤ੍ਤਨਿਕਾਯਤੋ વਾ ਚੁਤੋ ਪੁਨ ਅਮੁਕਸ੍ਮਿਂ ਨਾਮ ਭવੇ ਯੋਨਿਯਾ ਗਤਿਯਾ વਿਞ੍ਞਾਣਟ੍ਠਿਤਿਯਾ ਸਤ੍ਤਾવਾਸੇ ਸਤ੍ਤਨਿਕਾਯੇ વਾ ਉਦਪਾਦਿਂ। ਤਤ੍ਰਾਪਾਸਿਨ੍ਤਿ ਅਥ ਤਤ੍ਰਪਿ ਭવੇ ਯੋਨਿਯਾ ਗਤਿਯਾ વਿਞ੍ਞਾਣਟ੍ਠਿਤਿਯਾ ਸਤ੍ਤਾવਾਸੇ ਸਤ੍ਤਨਿਕਾਯੇ વਾ ਪੁਨ ਅਹੋਸਿਂ। ਏવਂਨਾਮੋਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਨਯਮੇવ।
Tattha amutrāsinti amumhi saṃvaṭṭakappe amumhi bhave vā yoniyā vā gatiyā vā viññāṇaṭṭhitiyā vā sattāvāse vā sattanikāye vā ahamahosiṃ. Evaṃnāmoti tisso vā phusso vā. Evaṃgottoti gotamo vā kassapo vā. Evaṃvaṇṇoti odāto vā sāmo vā. Evamāhāroti sālimaṃsodanāhāro vā pavattaphalabhojano vā. Evaṃsukhadukkhappaṭisaṃvedīti anekappakārānaṃ kāyikacetasikānaṃ sāmisanirāmisādippabhedānaṃ vā sukhadukkhānaṃ paṭisaṃvedī. Evamāyupariyantoti evaṃ vassasataparimāṇāyupariyanto vā caturāsītikappasatasahassaparimāṇāyupariyanto vā. So tato cuto amutra udapādinti sohaṃ tato bhavato yonito gatito viññāṇaṭṭhitito sattāvāsato sattanikāyato vā cuto puna amukasmiṃ nāma bhave yoniyā gatiyā viññāṇaṭṭhitiyā sattāvāse sattanikāye vā udapādiṃ. Tatrāpāsinti atha tatrapi bhave yoniyā gatiyā viññāṇaṭṭhitiyā sattāvāse sattanikāye vā puna ahosiṃ. Evaṃnāmotiādi vuttanayameva.
ਅਥ વਾ ਯਸ੍ਮਾ ‘‘ਅਮੁਤ੍ਰਾਸਿ’’ਨ੍ਤਿ ਇਦਂ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬੇਨ ਆਰੋਹਨ੍ਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਭਿਨੀਹਾਰਾਨੁਰੂਪਂ ਯਥਾਬਲਂ ਸਰਣਂ, ‘‘ਸੋ ਤਤੋ ਚੁਤੋ’’ਤਿ ਪਟਿਨਿવਤ੍ਤਨ੍ਤਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਂ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਇਧੂਪਪਨ੍ਨੋ’’ਤਿ ਇਮਿਸ੍ਸਾ ਇਧੂਪਪਤ੍ਤਿਯਾ ਅਨਨ੍ਤਰਂ ‘‘ਅਮੁਤ੍ਰ ਉਦਪਾਦਿ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਰਾਪਾਸਿਨ੍ਤਿ ਤਤ੍ਰਪਿ ਭવੇ…ਪੇ॰… ਸਤ੍ਤਨਿਕਾਯੇ વਾ ਆਸਿਂ। ਏવਂਨਾਮੋਤਿ ਦਤ੍ਤੋ વਾ ਮਿਤ੍ਤੋ વਾ, ਏવਂਗੋਤ੍ਤੋਤਿ વਾਸੇਟ੍ਠੋ વਾ ਕਸ੍ਸਪੋ વਾ। ਏવਂવਣ੍ਣੋਤਿ ਕਾਲ਼ੋ વਾ ਓਦਾਤੋ વਾ। ਏવਮਾਹਾਰੋਤਿ ਸੁਧਾਹਾਰੋ વਾ ਸਾਲਿਓਦਨਾਦਿਆਹਾਰੋ વਾ। ਏવਂਸੁਖਦੁਕ੍ਖਪ੍ਪਟਿਸਂવੇਦੀਤਿ ਦਿਬ੍ਬਸੁਖਪ੍ਪਟਿਸਂવੇਦੀ વਾ ਮਾਨੁਸਸੁਖਦੁਕ੍ਖਪ੍ਪਟਿਸਂવੇਦੀ વਾ। ਏવਮਾਯੁਪਰਿਯਨ੍ਤੋਤਿ ਏવਂ ਤਂਤਂਪਰਮਾਯੁਪਰਿਯਨ੍ਤੋ। ਸੋ ਤਤੋ ਚੁਤੋਤਿ ਸੋਹਂ ਤਤੋ ਭવਾਦਿਤੋ ਚੁਤੋ। ਇਧੂਪਪਨ੍ਨੋਤਿ ਇਧ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਚਰਿਮਭવੇ ਮਨੁਸ੍ਸੋ ਹੁਤ੍વਾ ਉਪਪਨ੍ਨੋ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੋ।
Atha vā yasmā ‘‘amutrāsi’’nti idaṃ anupubbena ārohantassa attano abhinīhārānurūpaṃ yathābalaṃ saraṇaṃ, ‘‘so tato cuto’’ti paṭinivattantassa paccavekkhaṇaṃ, tasmā ‘‘idhūpapanno’’ti imissā idhūpapattiyā anantaraṃ ‘‘amutra udapādi’’nti vuttaṃ. Tatrāpāsinti tatrapi bhave…pe… sattanikāye vā āsiṃ. Evaṃnāmoti datto vā mitto vā, evaṃgottoti vāseṭṭho vā kassapo vā. Evaṃvaṇṇoti kāḷo vā odāto vā. Evamāhāroti sudhāhāro vā sāliodanādiāhāro vā. Evaṃsukhadukkhappaṭisaṃvedīti dibbasukhappaṭisaṃvedī vā mānusasukhadukkhappaṭisaṃvedī vā. Evamāyupariyantoti evaṃ taṃtaṃparamāyupariyanto. So tato cutoti sohaṃ tato bhavādito cuto. Idhūpapannoti idha imasmiṃ carimabhave manusso hutvā upapanno nibbatto.
ਇਤੀਤਿ ਏવਂ। ਸਾਕਾਰਂ ਸਉਦ੍ਦੇਸਨ੍ਤਿ ਨਾਮਗੋਤ੍ਤਾਦਿવਸੇਨ ਸਉਦ੍ਦੇਸਂ, વਣ੍ਣਾਦਿવਸੇਨ ਸਾਕਾਰਂ। ਨਾਮਗੋਤ੍ਤੇਨ ਹਿ ਸਤ੍ਤਾ ‘‘ਤਿਸ੍ਸੋ ਗੋਤਮੋ’’ਤਿ ਉਦ੍ਦਿਸੀਯਨ੍ਤਿ, વਣ੍ਣਾਦੀਹਿ ‘‘ਸਾਮੋ ਓਦਾਤੋ’’ਤਿ ਨਾਨਤ੍ਤਤੋ ਪਞ੍ਞਾਯਨ੍ਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਨਾਮਗੋਤ੍ਤਂ ਉਦ੍ਦੇਸੋ, ਇਤਰੇ ਆਕਾਰਾ। ਅਯਮਸ੍ਸ ਪਠਮਾ વਿਜ੍ਜਾ ਅਧਿਗਤਾਤਿ ਅਯਂ ਇਮਿਨਾ ਭਿਕ੍ਖੁਨਾ ਪਠਮਂ ਅਧਿਗਮવਸੇਨ ਪਠਮਾ, વਿਦਿਤਕਰਣਟ੍ਠੇਨ વਿਜ੍ਜਾ ਅਧਿਗਤਾ ਸਚ੍ਛਿਕਤਾ ਹੋਤਿ। ਕਿਂ ਪਨਾਯਂ વਿਦਿਤਂ ਕਰੋਤਿ? ਪੁਬ੍ਬੇਨਿવਾਸਂ। ਅવਿਜ੍ਜਾਤਿ ਤਸ੍ਸੇવ ਪੁਬ੍ਬੇਨਿવਾਸਸ੍ਸ ਅવਿਦਿਤਕਰਣਟ੍ਠੇਨ ਤਸ੍ਸ ਪਟਿਚ੍ਛਾਦਕਮੋਹੋ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਤਮੋਤਿ ਸ੍વੇવ ਮੋਹੋ ਪਟਿਚ੍ਛਾਦਕਟ੍ਠੇਨ ਤਮੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਆਲੋਕੋਤਿ ਸਾ ਏવ વਿਜ੍ਜਾ ਓਭਾਸਕਰਣਟ੍ਠੇਨ ਆਲੋਕੋ। ਏਤ੍ਥ ਚ વਿਜ੍ਜਾ ਅਧਿਗਤਾਤਿ ਅਯਂ ਅਤ੍ਥੋ, ਸੇਸਂ ਪਸਂਸਾવਚਨਂ। ਯੋਜਨਾ ਪਨੇਤ੍ਥ – ਅਯਂ ਖੋ ਤੇਨ ਭਿਕ੍ਖੁਨਾ વਿਜ੍ਜਾ ਅਧਿਗਤਾ, ਤਸ੍ਸ ਅਧਿਗਤવਿਜ੍ਜਸ੍ਸ ਅવਿਜ੍ਜਾ વਿਹਤਾ, વਿਨਟ੍ਠਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਕਸ੍ਮਾ? ਯਸ੍ਮਾ વਿਜ੍ਜਾ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾਤਿ। ਸੇਸਪਦਦ੍વਯੇਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ।
Itīti evaṃ. Sākāraṃ sauddesanti nāmagottādivasena sauddesaṃ, vaṇṇādivasena sākāraṃ. Nāmagottena hi sattā ‘‘tisso gotamo’’ti uddisīyanti, vaṇṇādīhi ‘‘sāmo odāto’’ti nānattato paññāyanti. Tasmā nāmagottaṃ uddeso, itare ākārā. Ayamassa paṭhamā vijjā adhigatāti ayaṃ iminā bhikkhunā paṭhamaṃ adhigamavasena paṭhamā, viditakaraṇaṭṭhena vijjā adhigatā sacchikatā hoti. Kiṃ panāyaṃ viditaṃ karoti? Pubbenivāsaṃ. Avijjāti tasseva pubbenivāsassa aviditakaraṇaṭṭhena tassa paṭicchādakamoho vuccati. Tamoti sveva moho paṭicchādakaṭṭhena tamoti vuccati. Ālokoti sā eva vijjā obhāsakaraṇaṭṭhena āloko. Ettha ca vijjā adhigatāti ayaṃ attho, sesaṃ pasaṃsāvacanaṃ. Yojanā panettha – ayaṃ kho tena bhikkhunā vijjā adhigatā, tassa adhigatavijjassa avijjā vihatā, vinaṭṭhāti attho. Kasmā? Yasmā vijjā uppannāti. Sesapadadvayepi eseva nayo.
ਯਥਾ ਤਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਯਥਾਤਿ ਓਪਮ੍ਮਤ੍ਥੇ, ਤਨ੍ਤਿ ਨਿਪਾਤਮਤ੍ਤਂ। ਸਤਿਯਾ ਅવਿਪ੍ਪવਾਸੇਨ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤਸ੍ਸ। વੀਰਿਯਾਤਾਪੇਨ ਆਤਾਪਿਨੋ। ਕਾਯੇ ਚ ਜੀવਿਤੇ ਚ ਅਨਪੇਕ੍ਖਤਾਯ ਪਹਿਤਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪੇਸਿਤਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ – ਯਥਾ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤਸ੍ਸ ਆਤਾਪਿਨੋ ਪਹਿਤਤ੍ਤਸ੍ਸ વਿਹਰਤੋ ਅવਿਜ੍ਜਾ વਿਹਞ੍ਞੇਯ੍ਯ, વਿਜ੍ਜਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯ, ਤਮੋ વਿਹਞ੍ਞੇਯ੍ਯ, ਆਲੋਕੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯ; ਏવਮੇવ ਤਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਅવਿਜ੍ਜਾ વਿਹਤਾ, વਿਜ੍ਜਾ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾ , ਤਮੋ વਿਹਤੋ, ਆਲੋਕੋ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ, ਤਸ੍ਸ ਪਧਾਨਾਨੁਯੋਗਸ੍ਸ ਅਨੁਰੂਪਮੇવ ਫਲਂ ਲਭਿਤ੍વਾ વਿਹਰਤੀਤਿ।
Yathā tanti ettha yathāti opammatthe, tanti nipātamattaṃ. Satiyā avippavāsena appamattassa. Vīriyātāpena ātāpino. Kāye ca jīvite ca anapekkhatāya pahitattassa pesitacittassāti attho. Idaṃ vuttaṃ hoti – yathā appamattassa ātāpino pahitattassa viharato avijjā vihaññeyya, vijjā uppajjeyya, tamo vihaññeyya, āloko uppajjeyya; evameva tassa bhikkhuno avijjā vihatā, vijjā uppannā , tamo vihato, āloko uppanno, tassa padhānānuyogassa anurūpameva phalaṃ labhitvā viharatīti.
ਦਿਬ੍ਬੇਨ ਚਕ੍ਖੁਨਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਯਂ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ, ਤਂ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਮੇવ। વਿਸੁਦ੍ਧੇਨਾਤਿ ਚੁਤੂਪਪਾਤਦਸ੍ਸਨੇਨ ਦਿਟ੍ਠਿવਿਸੁਦ੍ਧਿਹੇਤੁਭਾવਤੋ વਿਸੁਦ੍ਧਂ। ਯੋ ਹਿ ਚੁਤਿਮਤ੍ਤਮੇવ ਪਸ੍ਸਤਿ ਨ ਉਪਪਾਤਂ, ਸੋ ਉਚ੍ਛੇਦਦਿਟ੍ਠਿਂ ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਯੋ ਉਪਪਾਤਮਤ੍ਤਮੇવ ਪਸ੍ਸਤਿ ਨ ਚੁਤਿਂ, ਸੋ ਨવਸਤ੍ਤਪਾਤੁਭਾવਦਿਟ੍ਠਿਂ ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਯੋ ਪਨ ਤਦੁਭਯਂ ਪਸ੍ਸਤਿ, ਸੋ ਯਸ੍ਮਾ ਦੁવਿਧਮ੍ਪਿ ਤਂ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਂ ਅਤਿવਤ੍ਤਤਿ, ਤਸ੍ਮਾਸ੍ਸ ਤਂ ਦਸ੍ਸਨਂ ਦਿਟ੍ਠਿવਿਸੁਦ੍ਧਿਹੇਤੁ ਹੋਤਿ, ਤਦੁਭਯਮ੍ਪਾਯਂ ਬੁਦ੍ਧਪੁਤ੍ਤੋ ਪਸ੍ਸਤਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਚੁਤੂਪਪਾਤਦਸ੍ਸਨੇਨ ਦਿਟ੍ਠਿવਿਸੁਦ੍ਧਿਹੇਤੁਭਾવਤੋ વਿਸੁਦ੍ਧ’’ਨ੍ਤਿ। ਏਕਾਦਸਉਪਕ੍ਕਿਲੇਸવਿਰਹਤੋ વਾ વਿਸੁਦ੍ਧਂ। ਯਥਾਹ ‘‘વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਉਪਕ੍ਕਿਲੇਸੋਤਿ – ਇਤਿ વਿਦਿਤ੍વਾ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਂ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਉਪਕ੍ਕਿਲੇਸਂ ਪਜਹਿਂ, ਅਮਨਸਿਕਾਰੋ…ਪੇ॰… ਥਿਨਮਿਦ੍ਧਂ, ਛਮ੍ਭਿਤਤ੍ਤਂ, ਉਪ੍ਪਿਲ੍ਲਂ, ਦੁਟ੍ਠੁਲ੍ਲਂ, ਅਚ੍ਚਾਰਦ੍ਧવੀਰਿਯਂ, ਅਤਿਲੀਨવੀਰਿਯਂ, ਅਭਿਜਪ੍ਪਾ, ਨਾਨਤ੍ਤਸਞ੍ਞਾ, ਅਤਿਨਿਜ੍ਝਾਯਿਤਤ੍ਤਂ ਰੂਪਾਨਂ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਉਪਕ੍ਕਿਲੇਸੋ’’ਤਿ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੩.੨੪੨) ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇਹਿ ਏਕਾਦਸਹਿ ਉਪਕ੍ਕਿਲੇਸੇਹਿ ਅਨੁਪਕ੍ਕਿਲਿਟ੍ਠਤ੍ਤਾ વਿਸੁਦ੍ਧਂ। ਮਨੁਸ੍ਸੂਪਚਾਰਂ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਰੂਪਦਸ੍ਸਨੇਨ ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਮਾਨੁਸਕਂ, ਮਂਸਚਕ੍ਖੁਂ વਾ ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਤ੍ਤਾ ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਮਾਨੁਸਕਂ। ਤੇਨ ਦਿਬ੍ਬੇਨ ਚਕ੍ਖੁਨਾ વਿਸੁਦ੍ਧੇਨ ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਮਾਨੁਸਕੇਨ। ਸਤ੍ਤੇ ਪਸ੍ਸਤੀਤਿ ਮਨੁਸ੍ਸਮਂਸਚਕ੍ਖੁਨਾ વਿਯ ਸਤ੍ਤੇ ਪਸ੍ਸਤਿ ਦਕ੍ਖਤਿ ਆਲੋਕੇਤਿ।
Dibbenacakkhunāti ettha yaṃ vattabbaṃ, taṃ heṭṭhā vuttameva. Visuddhenāti cutūpapātadassanena diṭṭhivisuddhihetubhāvato visuddhaṃ. Yo hi cutimattameva passati na upapātaṃ, so ucchedadiṭṭhiṃ gaṇhāti. Yo upapātamattameva passati na cutiṃ, so navasattapātubhāvadiṭṭhiṃ gaṇhāti. Yo pana tadubhayaṃ passati, so yasmā duvidhampi taṃ diṭṭhigataṃ ativattati, tasmāssa taṃ dassanaṃ diṭṭhivisuddhihetu hoti, tadubhayampāyaṃ buddhaputto passati. Tena vuttaṃ ‘‘cutūpapātadassanena diṭṭhivisuddhihetubhāvato visuddha’’nti. Ekādasaupakkilesavirahato vā visuddhaṃ. Yathāha ‘‘vicikicchā cittassa upakkilesoti – iti viditvā vicikicchaṃ cittassa upakkilesaṃ pajahiṃ, amanasikāro…pe… thinamiddhaṃ, chambhitattaṃ, uppillaṃ, duṭṭhullaṃ, accāraddhavīriyaṃ, atilīnavīriyaṃ, abhijappā, nānattasaññā, atinijjhāyitattaṃ rūpānaṃ cittassa upakkileso’’ti (ma. ni. 3.242) evaṃ vuttehi ekādasahi upakkilesehi anupakkiliṭṭhattā visuddhaṃ. Manussūpacāraṃ atikkamitvā rūpadassanena atikkantamānusakaṃ, maṃsacakkhuṃ vā atikkantattā atikkantamānusakaṃ. Tena dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena. Satte passatīti manussamaṃsacakkhunā viya satte passati dakkhati āloketi.
ਚવਮਾਨੇ ਉਪਪਜ੍ਜਮਾਨੇਤਿ ਏਤ੍ਥ ਚੁਤਿਕ੍ਖਣੇ ਉਪਪਤ੍ਤਿਕ੍ਖਣੇ વਾ ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁਨਾਪਿ ਦਟ੍ਠੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕਾ। ਯੇ ਪਨ ਆਸਨ੍ਨਚੁਤਿਕਾ ਇਦਾਨਿ ਚવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਚવਮਾਨਾ। ਯੇ ਚ ਗਹਿਤਪਟਿਸਨ੍ਧਿਕਾ ਸਮ੍ਪਤਿਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਾ વਾ, ਤੇ ਉਪਪਜ੍ਜਮਾਨਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਾ। ਤੇ ਏવਰੂਪੇ ਚવਮਾਨੇ ਉਪਪਜ੍ਜਮਾਨੇ ਚ ਪਸ੍ਸਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਹੀਨੇਤਿ ਮੋਹਨਿਸ੍ਸਨ੍ਦਯੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਹੀਨਾਨਂ ਜਾਤਿਕੁਲਭੋਗਾਦੀਨਂ વਸੇਨ ਹੀਲ਼ਿਤੇ ਪਰਿਭੂਤੇ। ਪਣੀਤੇਤਿ ਅਮੋਹਨਿਸ੍ਸਨ੍ਦਯੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਤਬ੍ਬਿਪਰੀਤੇ। ਸੁવਣ੍ਣੇਤਿ ਅਦੋਸਨਿਸ੍ਸਨ੍ਦਯੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਇਟ੍ਠਕਨ੍ਤਮਨਾਪવਣ੍ਣਯੁਤ੍ਤੇ। ਦੁਬ੍ਬਣ੍ਣੇਤਿ ਦੋਸਨਿਸ੍ਸਨ੍ਦਯੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਅਨਿਟ੍ਠਅਕਨ੍ਤਾਮਨਾਪવਣ੍ਣਯੁਤ੍ਤੇ। ਅਭਿਰੂਪੇ વਿਰੂਪੇਤਿਪਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸੁਗਤੇਤਿ ਸੁਗਤਿਗਤੇ, ਅਲੋਭਨਿਸ੍ਸਨ੍ਦਯੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ વਾ ਅਡ੍ਢੇ ਮਹਦ੍ਧਨੇ। ਦੁਗ੍ਗਤੇਤਿ ਦੁਗ੍ਗਤਿਗਤੇ, ਲੋਭਨਿਸ੍ਸਨ੍ਦਯੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ વਾ ਦਲਿਦ੍ਦੇ ਅਪ੍ਪਨ੍ਨਪਾਨਭੋਜਨੇ। ਯਥਾਕਮ੍ਮੂਪਗੇਤਿ ਯਂ ਯਂ ਕਮ੍ਮਂ ਉਪਚਿਤਂ, ਤੇਨ ਤੇਨ ਉਪਗਤੇ । ਤਤ੍ਥ ਪੁਰਿਮੇਹਿ ‘‘ਚવਮਾਨੇ’’ਤਿਆਦੀਹਿ ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁਕਿਚ੍ਚਂ વੁਤ੍ਤਂ, ਇਮਿਨਾ ਪਨ ਪਦੇਨ ਯਥਾਕਮ੍ਮੂਪਗਞਾਣਕਿਚ੍ਚਂ।
Cavamāne upapajjamāneti ettha cutikkhaṇe upapattikkhaṇe vā dibbacakkhunāpi daṭṭhuṃ na sakkā. Ye pana āsannacutikā idāni cavissanti, te cavamānā. Ye ca gahitapaṭisandhikā sampatinibbattā vā, te upapajjamānāti adhippetā. Te evarūpe cavamāne upapajjamāne ca passatīti dasseti. Hīneti mohanissandayuttattā hīnānaṃ jātikulabhogādīnaṃ vasena hīḷite paribhūte. Paṇīteti amohanissandayuttattā tabbiparīte. Suvaṇṇeti adosanissandayuttattā iṭṭhakantamanāpavaṇṇayutte. Dubbaṇṇeti dosanissandayuttattā aniṭṭhaakantāmanāpavaṇṇayutte. Abhirūpe virūpetipi attho. Sugateti sugatigate, alobhanissandayuttattā vā aḍḍhe mahaddhane. Duggateti duggatigate, lobhanissandayuttattā vā dalidde appannapānabhojane. Yathākammūpageti yaṃ yaṃ kammaṃ upacitaṃ, tena tena upagate . Tattha purimehi ‘‘cavamāne’’tiādīhi dibbacakkhukiccaṃ vuttaṃ, iminā pana padena yathākammūpagañāṇakiccaṃ.
ਤਸ੍ਸ ਚ ਞਾਣਸ੍ਸ ਅਯਂ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਕ੍ਕਮੋ – ਇਧ ਭਿਕ੍ਖੁ ਹੇਟ੍ਠਾ ਨਿਰਯਾਭਿਮੁਖਂ ਆਲੋਕਂ વਡ੍ਢੇਤ੍વਾ ਨੇਰਯਿਕੇ ਸਤ੍ਤੇ ਪਸ੍ਸਤਿ ਮਹਨ੍ਤਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਅਨੁਭવਮਾਨੇ, ਇਦਂ ਦਸ੍ਸਨਂ ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁਞਾਣਕਿਚ੍ਚਮੇવ। ਸੋ ਚ ਏવਂ ਮਨਸਿ ਕਰੋਤਿ ‘‘ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ ਕਮ੍ਮਂ ਕਤ੍વਾ ਇਮੇ ਸਤ੍ਤਾ ਏਤਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਅਨੁਭવਨ੍ਤੀ’’ਤਿ, ਅਥਸ੍ਸ ‘‘ਇਦਂ ਨਾਮ ਕਤ੍વਾ’’ਤਿ ਤਂਕਮ੍ਮਾਰਮ੍ਮਣਂ ਞਾਣਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਤਥਾ ਉਪਰਿ ਦੇવਲੋਕਾਭਿਮੁਖਂ ਆਲੋਕਂ વਡ੍ਢੇਤ੍વਾ ਨਨ੍ਦਨવਨਮਿਸ੍ਸਕવਨਫਾਰੁਸਕવਨਾਦੀਸੁ ਸਤ੍ਤੇ ਪਸ੍ਸਤਿ ਦਿਬ੍ਬਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਅਨੁਭવਮਾਨੇ, ਇਦਮ੍ਪਿ ਦਸ੍ਸਨਂ ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁਞਾਣਕਿਚ੍ਚਮੇવ। ਸੋ ਏવਂ ਮਨਸਿ ਕਰੋਤਿ ‘‘ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ ਕਮ੍ਮਂ ਕਤ੍વਾ ਇਮੇ ਸਤ੍ਤਾ ਏਤਂ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਅਨੁਭવਨ੍ਤੀ’’ਤਿ? ਅਥਸ੍ਸ ‘‘ਇਦਂ ਨਾਮ ਕਤ੍વਾ’’ਤਿ ਤਂਕਮ੍ਮਾਰਮ੍ਮਣਂ ਞਾਣਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਇਦਂ ਯਥਾਕਮ੍ਮੂਪਗਞਾਣਂ ਨਾਮ। ਇਮਸ੍ਸ વਿਸੁਂ ਪਰਿਕਮ੍ਮਂ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ। ਯਥਾ ਚਿਮਸ੍ਸ, ਏવਂ ਅਨਾਗਤਂਸਞਾਣਸ੍ਸਪਿ। ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁਪਾਦਕਾਨੇવ ਹਿ ਇਮਾਨਿ ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁਨਾ ਸਹੇવ ਇਜ੍ਝਨ੍ਤਿ। ਕਾਯਦੁਚ੍ਚਰਿਤੇਨਾਤਿਆਦੀਸੁ ਯਂ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ, ਤਂ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯਮੇવ। ਇਧ વਿਜ੍ਜਾਤਿ ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁਞਾਣવਿਜ੍ਜਾ। ਅવਿਜ੍ਜਾਤਿ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਚੁਤਿਪਟਿਸਨ੍ਧਿਚ੍ਛਾਦਿਕਾ ਅવਿਜ੍ਜਾ। ਸੇਸਂ વੁਤ੍ਤਨਯਮੇવ।
Tassa ca ñāṇassa ayaṃ uppattikkamo – idha bhikkhu heṭṭhā nirayābhimukhaṃ ālokaṃ vaḍḍhetvā nerayike satte passati mahantaṃ dukkhaṃ anubhavamāne, idaṃ dassanaṃ dibbacakkhuñāṇakiccameva. So ca evaṃ manasi karoti ‘‘kiṃ nu kho kammaṃ katvā ime sattā etaṃ dukkhaṃ anubhavantī’’ti, athassa ‘‘idaṃ nāma katvā’’ti taṃkammārammaṇaṃ ñāṇaṃ uppajjati. Tathā upari devalokābhimukhaṃ ālokaṃ vaḍḍhetvā nandanavanamissakavanaphārusakavanādīsu satte passati dibbasampattiṃ anubhavamāne, idampi dassanaṃ dibbacakkhuñāṇakiccameva. So evaṃ manasi karoti ‘‘kiṃ nu kho kammaṃ katvā ime sattā etaṃ sampattiṃ anubhavantī’’ti? Athassa ‘‘idaṃ nāma katvā’’ti taṃkammārammaṇaṃ ñāṇaṃ uppajjati, idaṃ yathākammūpagañāṇaṃ nāma. Imassa visuṃ parikammaṃ nāma natthi. Yathā cimassa, evaṃ anāgataṃsañāṇassapi. Dibbacakkhupādakāneva hi imāni dibbacakkhunā saheva ijjhanti. Kāyaduccaritenātiādīsu yaṃ vattabbaṃ, taṃ heṭṭhā vuttanayameva. Idha vijjāti dibbacakkhuñāṇavijjā. Avijjāti sattānaṃ cutipaṭisandhicchādikā avijjā. Sesaṃ vuttanayameva.
ਤਤਿਯવਾਰੇ વਿਜ੍ਜਾਤਿ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗਞਾਣવਿਜ੍ਜਾ। ਅવਿਜ੍ਜਾਤਿ ਚਤੁਸਚ੍ਚਪ੍ਪਟਿਚ੍ਛਾਦਿਕਾ ਅવਿਜ੍ਜਾ। ਸੇਸਂ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯਤ੍ਤਾ ਸੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਮੇવ। ਏવਂ ਖੋਤਿਆਦਿ ਨਿਗਮਨਂ।
Tatiyavāre vijjāti arahattamaggañāṇavijjā. Avijjāti catusaccappaṭicchādikā avijjā. Sesaṃ heṭṭhā vuttanayattā suviññeyyameva. Evaṃ khotiādi nigamanaṃ.
ਗਾਥਾਸੁ ਅਯਂ ਸਙ੍ਖੇਪਤ੍ਥੋ – ਯੋ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਂ ਪੁਬ੍ਬੇਨਿવਾਸਂ ਅવੇਤਿ ਅવਗਚ੍ਛਤਿ, વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਪਾਕਟਂ ਕਤ੍વਾ ਜਾਨਾਤਿ। ‘‘ਯੋવੇਦੀ’’ਤਿਪਿ ਪਾਠੋ, ਯੋ ਅવੇਦਿ વਿਦਿਤਂ ਕਤ੍વਾ ਠਿਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਛਬ੍ਬੀਸਤਿਦੇવਲੋਕਸਙ੍ਖਾਤਂ ਸਗ੍ਗਂ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧਂ ਅਪਾਯਞ੍ਚ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁਨਾ ਪਸ੍ਸਤਿ। ਅਥੋਤਿ ਤਤੋ ਪਰਂ ਜਾਤਿਕ੍ਖਯਸਙ੍ਖਾਤਂ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਮੇવ વਾ ਪਤ੍ਤੋ ਅਧਿਗਤੋ। ਤਤੋ ਏવ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਅਭਿવਿਸਿਟ੍ਠਾਯ ਮਗ੍ਗਪਞ੍ਞਾਯ ਜਾਨਿਤਬ੍ਬਂ ਚਤੁਸਚ੍ਚਧਮ੍ਮਂ ਜਾਨਿਤ੍વਾ ਕਿਚ੍ਚવੋਸਾਨੇਨ વੋਸਿਤੋ ਨਿਟ੍ਠਾਨਪ੍ਪਤ੍ਤੋ। ਮੋਨੇਯ੍ਯਧਮ੍ਮਸਮਨ੍ਨਾਗਮੇਨ ਮੁਨਿ, ਖੀਣਾਸવੋ ਯਸ੍ਮਾ ਏਤਾਹਿ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਾਹਿ ਤੀਹਿ વਿਜ੍ਜਾਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਤ੍ਤਾ ਤਤੋ ਤਤਿਯવਿਜ੍ਜਾਯ ਸਬ੍ਬਥਾ ਬਾਹਿਤਪਾਪਤ੍ਤਾ ਚ ਤੇવਿਜ੍ਜੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਨਾਮ ਹੋਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਤਮੇવ ਅਹਂ ਤੇવਿਜ੍ਜਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ વਦਾਮਿ, ਅਞ੍ਞਂ ਪਨ ਲਪਿਤਲਾਪਨਂ ਯਜੁਆਦਿਮਨ੍ਤਪਦਾਨਂ ਅਜ੍ਝਾਪਨਪਰਂ ਤੇવਿਜ੍ਜਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ ਨ વਦਾਮਿ, ਤੇવਿਜ੍ਜੋਤਿ ਤਂ ਨ ਕਥੇਮੀਤਿ।
Gāthāsu ayaṃ saṅkhepattho – yo yathāvuttaṃ pubbenivāsaṃ aveti avagacchati, vuttanayena pākaṭaṃ katvā jānāti. ‘‘Yovedī’’tipi pāṭho, yo avedi viditaṃ katvā ṭhitoti attho. Chabbīsatidevalokasaṅkhātaṃ saggaṃ catubbidhaṃ apāyañca vuttanayeneva dibbacakkhunā passati. Athoti tato paraṃ jātikkhayasaṅkhātaṃ arahattaṃ nibbānameva vā patto adhigato. Tato eva abhiññā abhivisiṭṭhāya maggapaññāya jānitabbaṃ catusaccadhammaṃ jānitvā kiccavosānena vosito niṭṭhānappatto. Moneyyadhammasamannāgamena muni, khīṇāsavo yasmā etāhi yathāvuttāhi tīhi vijjāhi samannāgatattā tato tatiyavijjāya sabbathā bāhitapāpattā ca tevijjo brāhmaṇo nāma hoti. Tasmā tameva ahaṃ tevijjaṃ brāhmaṇaṃ vadāmi, aññaṃ pana lapitalāpanaṃ yajuādimantapadānaṃ ajjhāpanaparaṃ tevijjaṃ brāhmaṇaṃ na vadāmi, tevijjoti taṃ na kathemīti.
ਇਤਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂ વਗ੍ਗੇ ਦੁਤਿਯਸੁਤ੍ਤੇ વਟ੍ਟਂ ਕਥਿਤਂ, ਪਞ੍ਚਮਅਟ੍ਠਮਦਸਮਸੁਤ੍ਤੇਸੁ વਿવਟ੍ਟਂ ਕਥਿਤਂ, ਇਤਰੇਸੁ વਟ੍ਟવਿવਟ੍ਟਂ ਕਥਿਤਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।
Iti imasmiṃ vagge dutiyasutte vaṭṭaṃ kathitaṃ, pañcamaaṭṭhamadasamasuttesu vivaṭṭaṃ kathitaṃ, itaresu vaṭṭavivaṭṭaṃ kathitanti veditabbaṃ.
ਦਸਮਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Dasamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
ਪਞ੍ਚਮવਗ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Pañcamavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
ਪਰਮਤ੍ਥਦੀਪਨਿਯਾ ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ-ਅਟ੍ਠਕਥਾਯ
Paramatthadīpaniyā khuddakanikāya-aṭṭhakathāya
ਇਤਿવੁਤ੍ਤਕਸ੍ਸ ਤਿਕਨਿਪਾਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Itivuttakassa tikanipātavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਇਤਿવੁਤ੍ਤਕਪਾਲ਼ਿ • Itivuttakapāḷi / ੧੦. ਤੇવਿਜ੍ਜਸੁਤ੍ਤਂ • 10. Tevijjasuttaṃ
