Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀ-ಅನುಟೀಕಾ • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā

    ೩. ನಿಕ್ಖೇಪಕಣ್ಡಂ

    3. Nikkhepakaṇḍaṃ

    ತಿಕನಿಕ್ಖೇಪಕಥಾವಣ್ಣನಾ

    Tikanikkhepakathāvaṇṇanā

    ೯೮೫. ಯಥಾವುತ್ತಫಸ್ಸಪಞ್ಚಮಕಾದಿರಾಸಿಕಿಚ್ಚರಹಿತತ್ತಾ ಕೇಚಿ ಧಮ್ಮೇ ವಿಸುಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಸೋವಚಸ್ಸತಾದಿಅವುತ್ತವಿಸೇಸಸಙ್ಗಣ್ಹನತ್ಥಞ್ಚ, ವೇನೇಯ್ಯಜ್ಝಾಸಯವಸೇನ ವಾ ಛನ್ದಾದಯೋ ‘‘ಯೇವಾಪನಾ’’ತಿ ವುತ್ತಾತಿ ಯೇವಾಪನಕಾನಂ ಪದುದ್ಧಾರೇನ ನಿದ್ದೇಸಾನರಹತಾಯ ಕಾರಣಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ಹದಯವತ್ಥುಸ್ಸ ತಥಾ ನಿದ್ದೇಸಾನರಹತಾಯ ಕಾರಣಂ ವದನ್ತೋ ‘‘ಸುಖುಮುಪಾ…ಪೇ॰… ಹಿತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಆಹ। ಸುಖುಮಭಾವೇಪಿ ಇನ್ದ್ರಿಯಾದಿಸಭಾವಾನಿ ಉಪಾದಾಯರೂಪಾನಿ ಆಧಿಪಚ್ಚಾದಿವಸೇನ ಪಾಕಟಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ನ ಅತಂಸಭಾವಂ ಸುಖುಮುಪಾದಾಯರೂಪನ್ತಿ ಹದಯವತ್ಥುಸ್ಸ ಪದುದ್ಧಾರೇನ ಕುಸಲತ್ತಿಕಪದಭಾಜನೇ ನಿದ್ದೇಸಾನರಹತಾ ವುತ್ತಾ। ಸುಖುಮಭಾವತೋಯೇವ ಹಿ ತಂ ಮಹಾಪಕರಣೇಪಿ ‘‘ಯಂ ರೂಪಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಮನೋಧಾತು ಚ ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತು ಚ ವತ್ತನ್ತೀ’’ತಿ (ಪಟ್ಠಾ॰ ೧.೧.೮) ನಿಸ್ಸಿತಧಮ್ಮಮುಖೇನ ದಸ್ಸಿತನ್ತಿ। ವೇನೇಯ್ಯಜ್ಝಾಸಯವಸೇನ ವಾ ಹದಯವತ್ಥು ಪದುದ್ಧಾರೇನ ನ ದಸ್ಸಿತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಯೇನ ಪನ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ರೂಪಕಣ್ಡೇ ಹದಯವತ್ಥು ದುವಿಧೇನ ರೂಪಸಙ್ಗಹಾದೀಸು ನ ವುತ್ತಂ, ಸೋ ರೂಪಕಣ್ಡವಣ್ಣನಾಯ ವಿಭಾವಿತೋ ಏವಾತಿ। ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾತಿ ಪದಸ್ಸ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ‘‘ವಿತ್ಥಾರದೇಸನಂ ಅನ್ತೋಗಧಂ ಕತ್ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಮೂಲಾದಿವಸೇನ ಹಿ ದೇಸಿತಾ ಕುಸಲಾದಿಧಮ್ಮಾ ತಂತಂಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಾದಿವಸೇನಪಿ ದೇಸಿತಾ ಏವ ನಾಮ ಹೋನ್ತಿ ತಂಸಭಾವಾನತಿವತ್ತನತೋತಿ।

    985. Yathāvuttaphassapañcamakādirāsikiccarahitattā keci dhamme visuṃ ṭhapetvā sovacassatādiavuttavisesasaṅgaṇhanatthañca, veneyyajjhāsayavasena vā chandādayo ‘‘yevāpanā’’ti vuttāti yevāpanakānaṃ paduddhārena niddesānarahatāya kāraṇaṃ vuttanti hadayavatthussa tathā niddesānarahatāya kāraṇaṃ vadanto ‘‘sukhumupā…pe… hitassā’’ti āha. Sukhumabhāvepi indriyādisabhāvāni upādāyarūpāni ādhipaccādivasena pākaṭāni honti, na ataṃsabhāvaṃ sukhumupādāyarūpanti hadayavatthussa paduddhārena kusalattikapadabhājane niddesānarahatā vuttā. Sukhumabhāvatoyeva hi taṃ mahāpakaraṇepi ‘‘yaṃ rūpaṃ nissāya manodhātu ca manoviññāṇadhātu ca vattantī’’ti (paṭṭhā. 1.1.8) nissitadhammamukhena dassitanti. Veneyyajjhāsayavasena vā hadayavatthu paduddhārena na dassitanti daṭṭhabbaṃ. Yena pana adhippāyena rūpakaṇḍe hadayavatthu duvidhena rūpasaṅgahādīsu na vuttaṃ, so rūpakaṇḍavaṇṇanāya vibhāvito evāti. Nikkhipitvāti padassa pakkhipitvāti atthoti adhippāyena ‘‘vitthāradesanaṃ antogadhaṃ katvā’’ti vuttaṃ. Mūlādivasena hi desitā kusalādidhammā taṃtaṃcittuppādādivasenapi desitā eva nāma honti taṃsabhāvānativattanatoti.

    ಮೂಲವಸೇನಾತಿ ಸುಪ್ಪತಿಟ್ಠಿತಭಾವಸಾಧನವಸೇನ। ಏತಾನಿ ಹೇತುಪದಾದೀನಿ ಹಿನೋತಿ ಫಲಂ ಏತಸ್ಮಾ ಪವತ್ತತೀತಿ ಹೇತು, ಪಟಿಚ್ಚ ಏತಸ್ಮಾ ಏತೀತಿ ಪಚ್ಚಯೋ, ಜನೇತೀತಿ ಜನಕೋ, ನಿಬ್ಬತ್ತೇತೀತಿ ನಿಬ್ಬತ್ತಕೋತಿ ಸೇಸಾನಂ ವಚನತ್ಥೋ। ‘‘ಮೂಲಟ್ಠಸ್ಸ…ಪೇ॰… ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ ಕಸ್ಮಾ ವುತ್ತಂ, ನನು ‘‘ಪೀಳನಟ್ಠೋ’’ತಿಆದೀಸು ವಿಯ ಮೂಲಭಾವೋ ಮೂಲಟ್ಠೋ, ತೀಣಿ ಕುಸಲಮೂಲಾನೀತಿ ಅಯಞ್ಚ ಮೂಲತೋ ನಿಕ್ಖೇಪೋತಿ? ನ, ಮೂಲಸ್ಸ ಅತ್ಥೋ ಮೂಲಟ್ಠೋ , ಸೋ ಏವ ಮೂಲಟ್ಠೋತಿ ಸುಪ್ಪತಿಟ್ಠಿತಭಾವಸಾಧನಟ್ಠೇನ ಮೂಲಸಭಾವಾನಂ ಅಲೋಭಾದಿಧಮ್ಮಾನಂ ಕುಸಲಧಮ್ಮೇಸು ಕಿಚ್ಚವಿಸೇಸಸ್ಸ ಅಧಿಪ್ಪೇತತ್ತಾ। ತೇನೇವಾಹ ‘‘ಅತ್ಥೋತಿ ಧಮ್ಮಕಿಚ್ಚ’’ನ್ತಿ। ಅಥ ವಾ ಅತ್ಥವಸೇನಾತಿ ‘‘ತೀಣಿ ಕುಸಲಮೂಲಾನೀ’’ತಿ ವುತ್ತಾನಂ ತೇಸಂ ಮೂಲಾನಂ ಸಭಾವಸಙ್ಖಾತಅತ್ಥವಸೇನ, ನ ಗಾಥಾಯ ವುತ್ತಅತ್ಥವಸೇನ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಸೋ ಮೂಲಟ್ಠೋಯೇವ ಚ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅಲೋಭಾದೀನ’’ನ್ತಿಆದಿ। ಅಲೋಭಾದಯೋ ವಿಯ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧಾದಯೋಪಿ ಅಧಿಕತತ್ತಾ ತಂ-ಸದ್ದೇನ ಪಟಿನಿದ್ದಿಸಿತಬ್ಬಾತಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ತೇ ಕುಸಲಮೂಲಾ ತಂಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ’’ತಿ। ತೇಹಿ ಅಲೋಭಾದೀಹೀತಿ ಏತ್ಥ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ವಾ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧಾದಯೋಪಿ ಸಙ್ಗಹಿತಾತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ತೇ ಕುಸಲಮೂಲಾ ತಂಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ।

    Mūlavasenāti suppatiṭṭhitabhāvasādhanavasena. Etāni hetupadādīni hinoti phalaṃ etasmā pavattatīti hetu, paṭicca etasmā etīti paccayo, janetīti janako, nibbattetīti nibbattakoti sesānaṃ vacanattho. ‘‘Mūlaṭṭhassa…pe… vutta’’nti kasmā vuttaṃ, nanu ‘‘pīḷanaṭṭho’’tiādīsu viya mūlabhāvo mūlaṭṭho, tīṇi kusalamūlānīti ayañca mūlato nikkhepoti? Na, mūlassa attho mūlaṭṭho , so eva mūlaṭṭhoti suppatiṭṭhitabhāvasādhanaṭṭhena mūlasabhāvānaṃ alobhādidhammānaṃ kusaladhammesu kiccavisesassa adhippetattā. Tenevāha ‘‘atthoti dhammakicca’’nti. Atha vā atthavasenāti ‘‘tīṇi kusalamūlānī’’ti vuttānaṃ tesaṃ mūlānaṃ sabhāvasaṅkhātaatthavasena, na gāthāya vuttaatthavasena. Yasmā pana so mūlaṭṭhoyeva ca hoti, tasmā vuttaṃ ‘‘alobhādīna’’ntiādi. Alobhādayo viya vedanākkhandhādayopi adhikatattā taṃ-saddena paṭiniddisitabbāti vuttaṃ ‘‘te kusalamūlā taṃsampayuttā’’ti. Tehi alobhādīhīti ettha ādi-saddena vā vedanākkhandhādayopi saṅgahitāti dassetuṃ ‘‘te kusalamūlā taṃsampayuttā’’ti vuttaṃ.

    ‘‘ಕತಮೇ ಧಮ್ಮಾ ಕುಸಲಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಫಸ್ಸಾದಿಭೇದತೋ ಚತ್ತಾರೋ ಖನ್ಧೇ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ‘‘ಇಮೇ ಧಮ್ಮಾ ಕುಸಲಾ’’ತಿ (ಧ॰ ಸ॰ ೧) ವುತ್ತತಾ ಖನ್ಧಾ ಚ ಕುಸಲನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ಖನ್ಧೇಹಿ ಸಭಾವತೋ ಕುಸಲೇ ಪರಿಯಾದಿಯತೀ’’ತಿ। ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋ ವಾತಿ ಕುಸಲಂ…ಪೇ॰… ವಿಞ್ಞಾಣಕ್ಖನ್ಧೋ ವಾತಿ। ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ ಫಲಸ್ಸ। ಮೂಲೇಹಿ ಕುಸಲಾನಂ ಅನವಜ್ಜತಾಯ ಹೇತುಂ ದಸ್ಸೇತೀತಿ ಇದಂ ನ ಮೂಲಾನಂ ಕುಸಲಸ್ಸ ಅನವಜ್ಜಭಾವಸಾಧಕತ್ತಾ ವುತ್ತಂ, ಅಥ ಖೋ ತಸ್ಸ ಅನವಜ್ಜತಾಯ ಸುಪ್ಪತಿಟ್ಠಿತಭಾವಸಾಧಕತ್ತಾ। ಯದಿ ಹಿ ಮೂಲೇಹಿ ಕತೋ ಕುಸಲಾನಂ ಅನವಜ್ಜಭಾವೋ ಭವೇಯ್ಯ, ತಂಸಮುಟ್ಠಾನರೂಪಸ್ಸಪಿ ಸೋ ಭವೇಯ್ಯ, ಮೂಲಾನಂ ವಾ ತೇಸಂ ಪಚ್ಚಯಭಾವೋ ನ ಸಿಯಾ, ಹೋತಿ ಚ ಸೋ। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ‘‘ಹೇತೂ ಹೇತು…ಪೇ॰… ಪಚ್ಚಯೋ’’ತಿ (ಪಟ್ಠಾ॰ ೧.೧.೧.)। ಕಿಞ್ಚ ಭಿಯ್ಯೋ ಕುಸಲಾನಂ ವಿಯ ಅಕುಸಲಾಬ್ಯಾಕತಾನಮ್ಪಿ ತಬ್ಭಾವೋ ಮೂಲಪಟಿಬದ್ಧೋ ಭವೇಯ್ಯ, ತಥಾ ಸತಿ ಅಹೇತುಕಾನಂ ಅಕುಸಲಾಬ್ಯಾಕತಾನಂ ತಬ್ಭಾವೋ ನ ಸಿಯಾ, ತಸ್ಮಾ ಕುಸಲಾದೀನಂ ಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರಾದಿಪಟಿಬದ್ಧೋ ಕುಸಲಾದಿಭಾವೋ, ನ ಮೂಲಪಟಿಬದ್ಧೋ, ಮೂಲಾನಿ ಪನ ಕುಸಲಾದೀನಂ ಸುಪ್ಪತಿಟ್ಠಿತಭಾವಸಾಧನಾನೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಸಹೇತುಕಾ ಹಿ ಧಮ್ಮಾ ವಿರುಳ್ಹಮೂಲಾ ವಿಯ ಪಾದಪಾ ಸುಪ್ಪತಿಟ್ಠಿತಾ ಥಿರಾ ಹೋನ್ತಿ, ನ ತಥಾ ಅಹೇತುಕಾತಿ। ತಂಸಮ್ಪಯೋಗಕತಂ ಅನವಜ್ಜಸಭಾವನ್ತಿ ಇದಮ್ಪಿ ನ ಅನವಜ್ಜಸಭಾವಸ್ಸ ತಂಸಮ್ಪಯೋಗೇನ ನಿಪ್ಫಾದಿತತ್ತಾ ವುತ್ತಂ, ಅನವಜ್ಜಸಭಾವಂ ಪನ ವಿಸೇಸೇತ್ವಾ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ। ಅಲೋಭಾದಿಸಮ್ಪಯೋಗತೋ ಹಿ ಕುಸಲಾದೀನಂ ಖನ್ಧಾನಂ ಅನವಜ್ಜಭಾವೋ ಸುಪ್ಪತಿಟ್ಠಿತೋ ಜಾಯತಿ, ನ ಅಹೇತುಕಾಬ್ಯಾಕತಾನಂ ವಿಯ ನ ಸುಪ್ಪತಿಟ್ಠಿತೋತಿ। ಯದಿ ಏವಂ ನ ತೇಸಂ ಖನ್ಧಾನಂ ಕುಸಲಾದಿಭಾವೋ ದಸ್ಸಿತೋ ಸಿಯಾ? ನ, ಅಧಿಕಾರತೋ ಕುಸಲಭಾವಸ್ಸ ವಿಞ್ಞಾಯಮಾನತ್ತಾ। ಕಮ್ಮ-ಸದ್ದೋ ವಿಯ ವಿಪಾಕಧಮ್ಮತಾವಾಚಿನೋ ನ ಮೂಲಕ್ಖನ್ಧಸದ್ದಾ, ಸೋ ಚ ಇಧ ಅವಿಸೇಸತೋ ವುತ್ತೋತಿ ಆಹ ‘‘ಕಮ್ಮೇಹಿ ಸುಖವಿಪಾಕತಂ ದಸ್ಸೇತೀ’’ತಿ। ಆದಿಕಲ್ಯಾಣತಂ ಕುಸಲಾನಂ ದಸ್ಸೇತೀತಿ ಯೋಜನಾ। ಅನವಜ್ಜಹೇತುಸಭಾವಸುಖವಿಪಾಕಭಾವನಿದಾನಾದಿಸಮ್ಪತ್ತಿಯೋ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ, ಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರಅವಜ್ಜಪಟಿಪಕ್ಖತಾಇಟ್ಠವಿಪಾಕತಾವಸೇನಪಿ ನಿದಾನಾದಿಸಮ್ಪತ್ತಿಯೋ ಯೋಜೇತಬ್ಬಾ। ಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರತೋ ಹಿ ಕುಸಲಾ ಅಲೋಭಾದಿಮೂಲಕಾ, ಅಲೋಭಾದಿಸಮ್ಪಯೋಗತೋ ಚ ಲೋಭಾದಿಪಟಿಪಕ್ಖಸುಖವಿಪಾಕಾವ ಜಾತಾತಿ।

    ‘‘Katame dhammā kusalā’’ti pucchitvā phassādibhedato cattāro khandhe dassetvā ‘‘ime dhammā kusalā’’ti (dha. sa. 1) vuttatā khandhā ca kusalanti vuttaṃ ‘‘khandhehi sabhāvato kusale pariyādiyatī’’ti. Vedanākkhandho vāti kusalaṃ…pe… viññāṇakkhandho vāti. Aññassa attano phalassa. Mūlehi kusalānaṃ anavajjatāya hetuṃ dassetīti idaṃ na mūlānaṃ kusalassa anavajjabhāvasādhakattā vuttaṃ, atha kho tassa anavajjatāya suppatiṭṭhitabhāvasādhakattā. Yadi hi mūlehi kato kusalānaṃ anavajjabhāvo bhaveyya, taṃsamuṭṭhānarūpassapi so bhaveyya, mūlānaṃ vā tesaṃ paccayabhāvo na siyā, hoti ca so. Vuttañhetaṃ ‘‘hetū hetu…pe… paccayo’’ti (paṭṭhā. 1.1.1.). Kiñca bhiyyo kusalānaṃ viya akusalābyākatānampi tabbhāvo mūlapaṭibaddho bhaveyya, tathā sati ahetukānaṃ akusalābyākatānaṃ tabbhāvo na siyā, tasmā kusalādīnaṃ yonisomanasikārādipaṭibaddho kusalādibhāvo, na mūlapaṭibaddho, mūlāni pana kusalādīnaṃ suppatiṭṭhitabhāvasādhanānīti veditabbaṃ. Sahetukā hi dhammā viruḷhamūlā viya pādapā suppatiṭṭhitā thirā honti, na tathā ahetukāti. Taṃsampayogakataṃ anavajjasabhāvanti idampi na anavajjasabhāvassa taṃsampayogena nipphāditattā vuttaṃ, anavajjasabhāvaṃ pana visesetvā dassetuṃ vuttaṃ. Alobhādisampayogato hi kusalādīnaṃ khandhānaṃ anavajjabhāvo suppatiṭṭhito jāyati, na ahetukābyākatānaṃ viya na suppatiṭṭhitoti. Yadi evaṃ na tesaṃ khandhānaṃ kusalādibhāvo dassito siyā? Na, adhikārato kusalabhāvassa viññāyamānattā. Kamma-saddo viya vipākadhammatāvācino na mūlakkhandhasaddā, so ca idha avisesato vuttoti āha ‘‘kammehi sukhavipākataṃ dassetī’’ti. Ādikalyāṇataṃ kusalānaṃ dassetīti yojanā. Anavajjahetusabhāvasukhavipākabhāvanidānādisampattiyo daṭṭhabbā, yonisomanasikāraavajjapaṭipakkhatāiṭṭhavipākatāvasenapi nidānādisampattiyo yojetabbā. Yonisomanasikārato hi kusalā alobhādimūlakā, alobhādisampayogato ca lobhādipaṭipakkhasukhavipākāva jātāti.

    ೯೮೬. ‘‘ಕಸ್ಮಾ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ ಅನುಯುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಚೋದಕೋ ‘‘ನನೂ’’ತಿಆದಿನಾ ಅತ್ತನೋ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಂ ವಿವರತಿ। ಇತರೋ ಯಥಾವುತ್ತಮೋಹಸ್ಸ ಇಧ ಸಮ್ಪಯುತ್ತ-ಸದ್ದೇನ ಅವುಚ್ಚಮಾನತಂ ‘‘ಸಚ್ಚಮೇತ’’ನ್ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ತೇನಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಪರಿಹಾರಮಾಹ। ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ‘‘ತಂಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ’’ತಿಪದೇನ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಯಥಾವುತ್ತಮೋಹೋ ಪಧಾನಭಾವೇನ ನ ಗಹಿತೋ, ನಾನನ್ತರಿಯಕತಾಯ ಪನ ಗುಣಭಾವೇನ ಗಹಿತೋತಿ। ಅಞ್ಞತ್ಥ ಅಭಾವಾತಿ ಯಥಾವುತ್ತಸಮ್ಪಯುತ್ತತೋ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಅಭಾವಾ। ನ ಹಿ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛುದ್ಧಚ್ಚಸಹಗತೋ ಮೋಹೋ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛುದ್ಧಚ್ಚಾದಿಧಮ್ಮೇಹಿ ವಿನಾ ಹೋತೀತಿ।

    986. ‘‘Kasmā vutta’’nti anuyuñjitvā codako ‘‘nanū’’tiādinā attano adhippāyaṃ vivarati. Itaro yathāvuttamohassa idha sampayutta-saddena avuccamānataṃ ‘‘saccameta’’nti sampaṭicchitvā ‘‘tenā’’tiādinā parihāramāha. Tassattho – ‘‘taṃsampayuttā’’tipadena kiñcāpi yathāvuttamoho padhānabhāvena na gahito, nānantariyakatāya pana guṇabhāvena gahitoti. Aññattha abhāvāti yathāvuttasampayuttato aññattha abhāvā. Na hi vicikicchuddhaccasahagato moho vicikicchuddhaccādidhammehi vinā hotīti.

    ೯೮೭. ಉಪ್ಪಾದಾದಿಸಙ್ಖತಲಕ್ಖಣವಿನಿವತ್ತನತ್ಥಂ ‘‘ಅನಿಚ್ಚದುಕ್ಖಅನತ್ತತಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಉಪ್ಪಾದಾದಯೋ ಪನ ತದವತ್ಥಧಮ್ಮವಿಕಾರಭಾವತೋ ತಂತಂಧಮ್ಮಗ್ಗಹಣೇನ ಗಹಿತಾಯೇವ। ತಥಾ ಹಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ಜರಾಮರಣಂ ದ್ವೀಹಿ ಖನ್ಧೇಹಿ ಸಙ್ಗಹಿತ’’ನ್ತಿ (ಧಾತು॰ ೭೧), ‘‘ರೂಪಸ್ಸ ಉಪಚಯೋ’’ತಿ ಚ ಆದಿ। ಕೇಸಕುಮ್ಭಾದಿ ಸಬ್ಬಂ ನಾಮಂ ನಾಮಪಞ್ಞತ್ತಿ, ರೂಪವೇದನಾದಿಉಪಾದಾನಾ ಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರಾದಿಗೋಚರಾ ಉಪಾದಾಪಞ್ಞತ್ತಿ ಸತ್ತಪಞ್ಞತ್ತಿ, ತಂತಂಭೂತನಿಮಿತ್ತಂ ಭಾವನಾವಿಸೇಸಞ್ಚ ಉಪಾದಾಯ ಗಹೇತಬ್ಬೋ ಝಾನಗೋಚರವಿಸೇಸೋ ಕಸಿಣಪಞ್ಞತ್ತಿ। ಪರಮತ್ಥೇ ಅಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ವೋಹರಿಯಮಾನಾತಿ ಇಮಿನಾ ವಿಹಾರಮಞ್ಚಾದಿಪಞ್ಞತ್ತೀನಂ ಸತ್ತಪಞ್ಞತ್ತಿಸದಿಸತಂ ದಸ್ಸೇತಿ, ಯತೋ ತಾ ಸತ್ತಪಞ್ಞತ್ತಿಗ್ಗಹಣೇನ ಗಯ್ಹನ್ತಿ। ಹುತ್ವಾ ಅಭಾವಪಟಿಪೀಳನಅವಸವತ್ತನಾಕಾರಭಾವತೋ ಸಙ್ಖತಧಮ್ಮಾನಂ ಆಕಾರಭಾವತೋ ಸಙ್ಖತಧಮ್ಮಾನಂ ಆಕಾರವಿಸೇಸಭೂತಾನಿ ಲಕ್ಖಣಾನಿ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಆದಯೋ ವಿಯ ವತ್ತಬ್ಬಾನಿ ಸಿಯುಂ, ತಾನಿ ಪನ ನಿಸ್ಸಯಾನಪೇಕ್ಖಂ ನ ಲಬ್ಭನ್ತೀತಿ ಪಞ್ಞತ್ತಿಸಭಾವಾನೇವ ತಜ್ಜಾಪಞ್ಞತ್ತಿಭಾವತೋತಿ ನ ವುತ್ತಾನಿ, ಸತ್ತಘಟಾದಿತೋ ವಿಸೇಸದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಪನ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವಿಸುಂ ವುತ್ತಾನೀತಿ। ನ ಹಿ ಕೋ…ಪೇ॰… ವತ್ತುಂ ಯುತ್ತಂ ಕುಸಲತ್ತಿಕಸ್ಸ ನಿಪ್ಪದೇಸತ್ತಾ।

    987. Uppādādisaṅkhatalakkhaṇavinivattanatthaṃ ‘‘aniccadukkhaanattatā’’ti vuttaṃ. Uppādādayo pana tadavatthadhammavikārabhāvato taṃtaṃdhammaggahaṇena gahitāyeva. Tathā hi vuttaṃ ‘‘jarāmaraṇaṃ dvīhi khandhehi saṅgahita’’nti (dhātu. 71), ‘‘rūpassa upacayo’’ti ca ādi. Kesakumbhādi sabbaṃ nāmaṃ nāmapaññatti, rūpavedanādiupādānā brahmavihārādigocarā upādāpaññatti sattapaññatti, taṃtaṃbhūtanimittaṃ bhāvanāvisesañca upādāya gahetabbo jhānagocaraviseso kasiṇapaññatti. Paramatthe amuñcitvā vohariyamānāti iminā vihāramañcādipaññattīnaṃ sattapaññattisadisataṃ dasseti, yato tā sattapaññattiggahaṇena gayhanti. Hutvā abhāvapaṭipīḷanaavasavattanākārabhāvato saṅkhatadhammānaṃ ākārabhāvato saṅkhatadhammānaṃ ākāravisesabhūtāni lakkhaṇāni viññattiādayo viya vattabbāni siyuṃ, tāni pana nissayānapekkhaṃ na labbhantīti paññattisabhāvāneva tajjāpaññattibhāvatoti na vuttāni, sattaghaṭādito visesadassanatthaṃ pana aṭṭhakathāyaṃ visuṃ vuttānīti. Na hi ko…pe… vattuṃ yuttaṃ kusalattikassa nippadesattā.

    ೯೮೮. ಭವತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಭೂಮಿ, ನಿಸ್ಸಯಪಚ್ಚಯಭಾವತೋ ಸುಖಸ್ಸ ಭೂಮಿ ಸುಖಭೂಮಿ। ಸುಖವೇದನಾಸಹಿತಂ ಚಿತ್ತಂ। ತಸ್ಸ ಭೂಮಿಭೇದೇನ ನಿದ್ಧಾರಣತ್ಥಂ ತಂನಿಸ್ಸಯಭೂತಾ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಧಮ್ಮಾ ‘‘ಕಾಮಾವಚರೇ’’ತಿ ವುತ್ತಾ। ತಸ್ಸ ವಾ ಏಕದೇಸಭೂತಸ್ಸ ಸಮುದಾಯಭಾವತೋ ಆಧಾರಣಭಾವೇನ ಅಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ತಂಸಮಾನಭೂಮಿ ‘‘ಕಾಮಾವಚರೇ’’ತಿ ವುತ್ತಾ। ತತ್ಥ ‘‘ಸುಖಭೂಮಿಯಂ ಕಾಮಾವಚರೇ’’ತಿ ದ್ವೇಪಿ ಭುಮ್ಮವಚನಾನಿ ಭಿನ್ನಾಧಿಕರಣಭಾವೇನ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಾನೀತಿ ಉಭಯೇಸಮ್ಪಿ ಸಮಾನಾಧಿಕರಣಭಾವೇನ ಅತ್ಥಯೋಗಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಸುಖಭೂಮೀತಿ ಕಾಮಾವಚರಾದಯೋಪಿ ಯುಜ್ಜನ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಯಥೇವ ಹಿ ಚಿತ್ತಂ, ಏವಂ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಪರಿತ್ತಸುಖೇನ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಧಮ್ಮಾ ತಸ್ಸ ನಿಸ್ಸಯಭಾವತೋ ಭೂಮಿ ಕಾಮಾವಚರಾತಿ। ಅಟ್ಠಕಥಾಯಮ್ಪಿ ವಾ ಅಯಮತ್ಥೋ ವುತ್ತೋಯೇವಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ‘‘ಚಿತ್ತ’’ನ್ತಿ ಹಿ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದೋಪಿ ವುಚ್ಚತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪನ್ನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಚಿತ್ತಮೇವ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಪರೋಪಣ್ಣಾಸಕುಸಲಧಮ್ಮೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂಯೇವ ಚಿತ್ತಂ ಗಹಿತ’’ನ್ತಿ। ಏವಞ್ಚ ಕತ್ವಾತಿ ಸುಖಭೂಮಿಯನ್ತಿ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಸ್ಸ ವಿಞ್ಞಾಯಮಾನತ್ತಾ। ವಿಭಾಗದಸ್ಸನಂ ವಿಸೇಸದಸ್ಸನಂ। ಭಾಸಿತಬ್ಬಂ ಭಾಸಿತಂ, ತದೇವ ಅತ್ಥೋತಿ ಭಾಸಿತತ್ಥೋ। ಅಭಿಧೇಯ್ಯತ್ಥೋ। ತದತ್ಥವಿಞ್ಞಾಪನೇನಾತಿ ತಿಕದುಕಾನಂ ಕುಚ್ಛಿತಾನಂ ಸಲನಾದಿಅತ್ಥದೀಪಕೇನ।

    988. Bhavati etthāti bhūmi, nissayapaccayabhāvato sukhassa bhūmi sukhabhūmi. Sukhavedanāsahitaṃ cittaṃ. Tassa bhūmibhedena niddhāraṇatthaṃ taṃnissayabhūtā sampayuttadhammā ‘‘kāmāvacare’’ti vuttā. Tassa vā ekadesabhūtassa samudāyabhāvato ādhāraṇabhāvena apekkhitvā taṃsamānabhūmi ‘‘kāmāvacare’’ti vuttā. Tattha ‘‘sukhabhūmiyaṃ kāmāvacare’’ti dvepi bhummavacanāni bhinnādhikaraṇabhāvena aṭṭhakathāyaṃ vuttānīti ubhayesampi samānādhikaraṇabhāvena atthayogaṃ dassetuṃ ‘‘sukhabhūmīti kāmāvacarādayopi yujjantī’’ti vuttaṃ. Yatheva hi cittaṃ, evaṃ sabbepi parittasukhena sampayuttā dhammā tassa nissayabhāvato bhūmi kāmāvacarāti. Aṭṭhakathāyampi vā ayamattho vuttoyevāti daṭṭhabbaṃ. ‘‘Citta’’nti hi cittuppādopi vuccati. Tena vuttaṃ ‘‘cittaṃ uppannanti ettha cittameva aggahetvā paropaṇṇāsakusaladhammehi saddhiṃyeva cittaṃ gahita’’nti. Evañca katvāti sukhabhūmiyanti cittuppādassa viññāyamānattā. Vibhāgadassanaṃ visesadassanaṃ. Bhāsitabbaṃ bhāsitaṃ, tadeva atthoti bhāsitattho. Abhidheyyattho. Tadatthaviññāpanenāti tikadukānaṃ kucchitānaṃ salanādiatthadīpakena.

    ೯೯೪. ಕೋ ಪನ ವಾದೋ ಖನ್ಧಾರಮ್ಮಣಸ್ಸಾತಿ ಪುಬ್ಬಾಪರಭಾವೇನ ವತ್ತಮಾನೇ ಅರಹತೋ ಖನ್ಧೇ ಏಕತ್ತನಯವಸೇನ ಸನ್ತಾನತೋ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಮಾತುಲತ್ಥೇರೋ’’ತಿಆದಿನಾ ಆಲಮ್ಬಿತ್ವಾ ಪವತ್ತಮಾನಂ ಉಪಾದಾನಂ ತಸ್ಸ ಉಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧೇಯೇವ ಗಣ್ಹಾತಿ। ಸತಿಪಿ ತಂಸನ್ತತಿಪರಿಯಾಪನ್ನೇ ಲೋಕುತ್ತರಕ್ಖನ್ಧೇ ತತ್ಥ ಪವತ್ತಿತುಂ ಅಸಮತ್ಥಭಾವತೋ ಕಾ ಪನ ಕಥಾ ಖನ್ಧೇ ಆರಬ್ಭ ಪವತ್ತಮಾನೇ। ಏತೇನ ನತ್ಥಿ ಮಗ್ಗೋ ವಿಸುದ್ಧಿಯಾ, ನತ್ಥಿ ನಿಬ್ಬಾನನ್ತಿ ಏವಮಾದಿವಸೇನ ಪವತ್ತಾ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಆದಯೋ ನ ಮಗ್ಗಾದಿವಿಸಯಾ ತಂತಂಪಞ್ಞತ್ತಿವಿಸಯಾತಿ ದೀಪಿತಂ ಹೋತಿ।

    994. Ko pana vādo khandhārammaṇassāti pubbāparabhāvena vattamāne arahato khandhe ekattanayavasena santānato ‘‘amhākaṃ mātulatthero’’tiādinā ālambitvā pavattamānaṃ upādānaṃ tassa upādānakkhandheyeva gaṇhāti. Satipi taṃsantatipariyāpanne lokuttarakkhandhe tattha pavattituṃ asamatthabhāvato kā pana kathā khandhe ārabbha pavattamāne. Etena natthi maggo visuddhiyā, natthi nibbānanti evamādivasena pavattā micchādiṭṭhiādayo na maggādivisayā taṃtaṃpaññattivisayāti dīpitaṃ hoti.

    ೯೯೮. ಏವಂ ಸಂ…ಪೇ॰… ಲೇಸಿಕಾತಿ ಅನುಪಾದಾನಿಯೇಹಿ ಅಸಂಕಿಲೇಸಿಕಾನಂ ಭೇದಾಭಾವಮಾಹ।

    998. Evaṃ saṃ…pe… lesikāti anupādāniyehi asaṃkilesikānaṃ bhedābhāvamāha.

    ೧೦೦೬. ಅವಿಜ್ಜಮಾನೋ ಚ ಸೋ ನಿಚ್ಚಾದಿವಿಪರಿಯಾಸಾಕಾರೋ ಚಾತಿ ಅವಿ…ಪೇ॰… ಸಾಕಾರೋತಿ ಪದಚ್ಛೇದೋ। ದಿಟ್ಠಿಯಾ ನಿಚ್ಚಾದಿಅವಿಜ್ಜಮಾನಾಕಾರೇನ ಗಯ್ಹಮಾನತ್ತೇಪಿ ನ ತದಾಕಾರೋ ವಿಯ ಪರಮತ್ಥತೋ ಅವಿಜ್ಜಮಾನೋ, ಅಥ ಖೋ ವಿಜ್ಜಮಾನೋ ಕಾಯೋ ಸಕ್ಕಾಯೋತಿ ಅವಿಜ್ಜಮಾನನಿಚ್ಚಾದಿವಿಪರಿಯಾಸಾಕಾರತೋ ವಿಸೇಸನನ್ತಿ ಲೋಕುತ್ತರಾ ನ ಇದಂ ವಿಸೇಸನಂ ಅರಹನ್ತಿ ‘‘ಸನ್ತೋ ವಿಜ್ಜಮಾನೋ ಕಾಯೋ ಸಕ್ಕಾಯೋ’’ತಿ। ವತ್ಥು ಅವಿಸೇಸಿತಂ ಹೋತೀತಿ ಇದಂ ‘‘ಸತೀ ಕಾಯೇ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಕಾಯ-ಸದ್ದೋ ಸಮೂಹತ್ಥತಾಯ ಅನಾಮಸಿತವಿಸೇಸಂ ಖನ್ಧಪಞ್ಚಕಂ ವದತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ವುತ್ತಂ। ಪಸಾದಕಾಯೋ ವಿಯ ಕುಚ್ಛಿತಾನಂ ರಾಗಾದೀನಂ ಉಪ್ಪತ್ತಿಟ್ಠಾನತಾಯ ಕಾಯೋತಿ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಏವಂ ಪನ ಅತ್ಥೇ ಸತಿ ದಿಟ್ಠಿಯಾ ವತ್ಥು ವಿಸೇಸಿತಮೇವ ಹೋತೀತಿ ಲೋಕುತ್ತರಾಪಿ ಅಪನೀತಾ। ನ ಹಿ ಲೋಕುತ್ತರಾ ಖನ್ಧಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿಟ್ಠಾನತಾಯ ‘‘ಕಾಯೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತೀತಿ। ಸುದ್ಧಿಯಾ ಅಹೇತುಭೂತೇನಾತಿ ಗೋಸೀಲಾದಿನಾ, ಲೋಕಿಯಸೀಲೇನ ವಾ ಲೋಕುತ್ತರಸೀಲಸ್ಸ ಅಪದಟ್ಠಾನೇನ। ‘‘ಅವೀತಿಕ್ಕಮನೀಯತಾಸತತಂಚರಿತಬ್ಬತಾಹಿ ವಾ ಸೀಲಂ, ತಪೋಚರಣಭಾವೇನ ಸಮಾದಿನ್ನತಾಯ ವತಂ। ಅತ್ತನೋ ಗವಾದಿಭಾವಾಧಿಟ್ಠಾನಂ ಸೀಲಂ, ಗಚ್ಛನ್ತೋಯೇವ ಭಕ್ಖನಾದಿಗವಾದಿಕಿರಿಯಾಕರಣಂ ವತಂ। ಅಕತ್ತಬ್ಬಾಭಿಮತತೋ ನಿವತ್ತನಂ ವಾ ಸೀಲಂ, ತಂಸಮಾದಾನವತೋ ವೇಸಭೋಜನಕಿಚ್ಚಚರಣಾದಿವಿಸೇಸಪಟಿಪತ್ತಿ ವತ’’ನ್ತಿ ಚ ಸೀಲಬ್ಬತಾನಂ ವಿಸೇಸಂ ವದನ್ತಿ।

    1006. Avijjamāno ca so niccādivipariyāsākāro cāti avi…pe… sākāroti padacchedo. Diṭṭhiyā niccādiavijjamānākārena gayhamānattepi na tadākāro viya paramatthato avijjamāno, atha kho vijjamāno kāyo sakkāyoti avijjamānaniccādivipariyāsākārato visesananti lokuttarā na idaṃ visesanaṃ arahanti ‘‘santo vijjamāno kāyo sakkāyo’’ti. Vatthu avisesitaṃ hotīti idaṃ ‘‘satī kāye’’ti ettha kāya-saddo samūhatthatāya anāmasitavisesaṃ khandhapañcakaṃ vadatīti adhippāyena vuttaṃ. Pasādakāyo viya kucchitānaṃ rāgādīnaṃ uppattiṭṭhānatāya kāyoti vuccatīti evaṃ pana atthe sati diṭṭhiyā vatthu visesitameva hotīti lokuttarāpi apanītā. Na hi lokuttarā khandhā uppattiṭṭhānatāya ‘‘kāyo’’ti vuccantīti. Suddhiyā ahetubhūtenāti gosīlādinā, lokiyasīlena vā lokuttarasīlassa apadaṭṭhānena. ‘‘Avītikkamanīyatāsatataṃcaritabbatāhi vā sīlaṃ, tapocaraṇabhāvena samādinnatāya vataṃ. Attano gavādibhāvādhiṭṭhānaṃ sīlaṃ, gacchantoyeva bhakkhanādigavādikiriyākaraṇaṃ vataṃ. Akattabbābhimatato nivattanaṃ vā sīlaṃ, taṃsamādānavato vesabhojanakiccacaraṇādivisesapaṭipatti vata’’nti ca sīlabbatānaṃ visesaṃ vadanti.

    ೧೦೦೭. ಇಮಸ್ಸುಪ್ಪಾದಾ ಇದಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ಉಪ್ಪಾದೋತಿ ನ ಜನನಮತ್ತಂ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ, ಅಥ ಖೋ ಅನಿರೋಧೋಪೀತಿ ‘‘ಅವಿಘಾತಂ ಜನಸದ್ದೋ ವದತೀ’’ತಿ ಆಹ। ತತ್ಥಾಯಂ ಜನ-ಸದ್ದೇ ನಯೋ, ಜನಿತಾತಿ ಜನಾ, ಅವಿಹತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪುಥೂ ಜನಾ ಏತೇಸನ್ತಿ ಪುಥುಜ್ಜನಾತಿ ಪುಥುಸತ್ಥುಮಾನಿನೋ ಸತ್ತಾ। ಅಭಿಸಙ್ಖರಣಾದಿಅತ್ಥೋ ವಾ ಜನ-ಸದ್ದೋ ಅನೇಕತ್ಥತ್ತಾ ಧಾತೂನಂ। ಖನ್ಧಾಯತನಾದೀನಂ ಸವನಾಧೀನತ್ತಾ ಪಞ್ಞಾಚಕ್ಖುಪಟಿಲಾಭಸ್ಸ ತೇಸಂ ಸವನಾಭಾವದೀಪಕಂ ‘‘ಅಸ್ಸುತವಾ’’ತಿ ಇದಂ ಪದಂ ಅನ್ಧತಂ ವದತಿ।

    1007. Imassuppādā idaṃ uppajjatīti uppādoti na jananamattaṃ adhippetaṃ, atha kho anirodhopīti ‘‘avighātaṃ janasaddo vadatī’’ti āha. Tatthāyaṃ jana-sadde nayo, janitāti janā, avihatāti attho. Puthū janā etesanti puthujjanāti puthusatthumānino sattā. Abhisaṅkharaṇādiattho vā jana-saddo anekatthattā dhātūnaṃ. Khandhāyatanādīnaṃ savanādhīnattā paññācakkhupaṭilābhassa tesaṃ savanābhāvadīpakaṃ ‘‘assutavā’’ti idaṃ padaṃ andhataṃ vadati.

    ಕತಂ ಜಾನನ್ತೀತಿ ಅತ್ತನಾ ಪರೇಹಿ ಚ ಕತಂ ಕುಸಲಾಕುಸಲಂ ತೇಹಿ ನಿಪ್ಫಾದಿತಂ ಸುಖದುಕ್ಖಂ ಯಾಥಾವತೋ ಜಾನನ್ತಿ। ಪರೇಸಂ ಅತ್ತನಾ, ಅತ್ತನೋ ಚ ಪರೇಹಿ ಕತಂ ಉಪಕಾರಂ ಯಥಾವುತ್ತಾಕಾರೇನ ಪಾಕಟಂ ಕರೋನ್ತಿ। ಬ್ಯಾಧಿಆದೀಹಿ ದುಕ್ಖಿತಸ್ಸ ಉಪಟ್ಠಾನಾದಿಕಾತಬ್ಬಂ, ಸಂಸಾರದುಕ್ಖದುಕ್ಖಿತಸ್ಸೇವ ವಾ ಯಥಾವುತ್ತಾಕಾರೇನ ಕಾತಬ್ಬಂ ಕರೋನ್ತಿ। ಅರಿಯಕರಧಮ್ಮಾ ಅರಿಯಸಚ್ಚಾನೀತಿ ಪುರಿಮಸಚ್ಚದ್ವಯವಸೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ವಿಪಸ್ಸಿಯಮಾನಾ ಅನಿಚ್ಚಾದಯೋ’’ತಿ। ಪರಿಞ್ಞಾದಿವಿಸೇಸೇನ ವಾ ಪಸ್ಸಿಯಮಾನಾತಿ ಅತ್ಥೇ ಸತಿ ಅನಿಚ್ಚಾದಯೋತಿ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ನಿಚ್ಚಮ್ಪಿ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಗಹಿತನ್ತಿ ಚತುಸಚ್ಚವಸೇನಪಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ, ಅನಿಚ್ಚತ್ತಾದಯೋ ವಾ ‘‘ಅನಿಚ್ಚಾದಯೋ’’ತಿ ವುತ್ತಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ।

    Kataṃ jānantīti attanā parehi ca kataṃ kusalākusalaṃ tehi nipphāditaṃ sukhadukkhaṃ yāthāvato jānanti. Paresaṃ attanā, attano ca parehi kataṃ upakāraṃ yathāvuttākārena pākaṭaṃ karonti. Byādhiādīhi dukkhitassa upaṭṭhānādikātabbaṃ, saṃsāradukkhadukkhitasseva vā yathāvuttākārena kātabbaṃ karonti. Ariyakaradhammā ariyasaccānīti purimasaccadvayavasena vuttaṃ ‘‘vipassiyamānā aniccādayo’’ti. Pariññādivisesena vā passiyamānāti atthe sati aniccādayoti ādi-saddena niccampi nibbānaṃ gahitanti catusaccavasenapi yojetabbaṃ, aniccattādayo vā ‘‘aniccādayo’’ti vuttāti daṭṭhabbaṃ.

    ಅವಸೇಸಕಿಲೇಸಾ ಕಿಲೇಸಸೋತಂಞಾಣನ್ತಿ ಯಾಥಾವತೋ ಜಾನನಂ। ಯಥಾಭೂತಾವಬೋಧೇನ ಹಿ ತಸ್ಸ ತಾನಿ ಅನುಪ್ಪತ್ತಿಧಮ್ಮತಂ ಆಪಾದಿತತಾಯ ಸನ್ತಾನೇ ಅಪ್ಪವೇಸಾರಹಾನಿ ‘‘ಸಂವುತಾನಿ ಪಿಹಿತಾನೀ’’ತಿ ಚ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ತಥಾತಿ ಸಬ್ಬಸಙ್ಖಾರಾನಂ ವಿಪ್ಪಕಾರಸ್ಸ ಖಮನಾಕಾರೇನ। ಅವಿಪರೀತಧಮ್ಮಾ ಏತಾಯ ನಿಜ್ಝಾಯಂ ಖಮನ್ತೀತಿ ಪಞ್ಞಾ ಖನ್ತೀತಿ। ಅದುಟ್ಠಸ್ಸೇವ ತಿತಿಕ್ಖಾಭಾವತೋ ತಥಾಪವತ್ತಾ ಖನ್ಧಾತಿ ಅದೋಸಪ್ಪಧಾನಾ ಖನ್ಧಾ ವುತ್ತಾತಿ ‘‘ಅದೋಸೋ ಏವ ವಾ’’ತಿ ತತಿಯೋ ವಿಕಪ್ಪೋ ವುತ್ತೋ। ಸತಿಪಟಿಪಕ್ಖತ್ತಾ ಅಭಿಜ್ಝಾದೋಮನಸ್ಸಾನಂ ‘‘ಮುಟ್ಠಸ್ಸಚ್ಚ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಾ। ಅಕ್ಖನ್ತಿ ದೋಸೋ। ಸಸ್ಸತಾದಿಅನ್ತವಿನಿಮುತ್ತಾ ಧಮ್ಮಟ್ಠಿತೀತಿ ಸಸ್ಸತುಚ್ಛೇದಾದಿಗಾಹೋ ತಪ್ಪಟಿಲೋಮಭಾವೋ ವುತ್ತೋ। ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮನಿಬ್ಬಾನವಾದೋ ನಿಬ್ಬಾನೇ ಪಟಿಲೋಮಭಾವೋ। ಚರಿಮಾನುಲೋಮಞಾಣವಜ್ಝತಣ್ಹಾದಿಕೋ ಕಿಲೇಸೋತಿ ವುತ್ತೋ, ಪಟಿಪದಾಞಾಣದಸ್ಸನಞಾಣದಸ್ಸನಾನಿ ವಿಯ ಗೋತ್ರಭುಞಾಣಂ ಕಿಲೇಸಾನಂ ಅಪ್ಪವತ್ತಿಕರಣಭಾವೇನ ವತ್ತತಿ, ಕಿಲೇಸವಿಸಯಾತಿಲಙ್ಘನಭಾವೇನ ಪನ ಪವತ್ತತೀತಿ ಕತ್ವಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸಙ್ಖಾರ…ಪೇ॰… ಪಹಾನ’’ನ್ತಿ।

    Avasesakilesā kilesasotaṃ. Ñāṇanti yāthāvato jānanaṃ. Yathābhūtāvabodhena hi tassa tāni anuppattidhammataṃ āpāditatāya santāne appavesārahāni ‘‘saṃvutāni pihitānī’’ti ca vuccanti. Tathāti sabbasaṅkhārānaṃ vippakārassa khamanākārena. Aviparītadhammā etāya nijjhāyaṃ khamantīti paññā khantīti. Aduṭṭhasseva titikkhābhāvato tathāpavattā khandhāti adosappadhānā khandhā vuttāti ‘‘adoso eva vā’’ti tatiyo vikappo vutto. Satipaṭipakkhattā abhijjhādomanassānaṃ ‘‘muṭṭhassacca’’nti vuttā. Akkhanti doso. Sassatādiantavinimuttā dhammaṭṭhitīti sassatucchedādigāho tappaṭilomabhāvo vutto. Diṭṭhadhammanibbānavādo nibbāne paṭilomabhāvo. Carimānulomañāṇavajjhataṇhādiko kilesoti vutto, paṭipadāñāṇadassanañāṇadassanāni viya gotrabhuñāṇaṃ kilesānaṃ appavattikaraṇabhāvena vattati, kilesavisayātilaṅghanabhāvena pana pavattatīti katvā vuttaṃ ‘‘saṅkhāra…pe… pahāna’’nti.

    ದಿಟ್ಠಿಯಾದೀನಂ ಸಮುದಯಸಭಾಗತಾ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ವಿಕುಪ್ಪಾದನೇ ಸಹಕಾರೀಕಾರಣಭಾವೋ, ದಸ್ಸನಾದಿಬ್ಯಾಪಾರಂ ವಾ ಅತ್ತಾನಞ್ಚ ದಸ್ಸನಾದಿಕಿಚ್ಚಂ ಚಕ್ಖಾದೀನನ್ತಿ ಏವಞ್ಹಿ ಯಥಾತಕ್ಕಿತಂ ಅತ್ತಾನಂ ರೂಪನ್ತಿ ಗಣ್ಹಾತಿ। ಯಥಾದಿಟ್ಠನ್ತಿ ತಕ್ಕದಸ್ಸನೇನ ಯಥೋಪಲದ್ಧನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ನ ಹಿ ದಿಟ್ಠಿಗತಿಕೋ ರೂಪಾಯತನಮೇವ ಅತ್ತಾತಿ ಗಣ್ಹಾತೀತಿ। ಇಮಿಸ್ಸಾಪವತ್ತಿಯಾತಿ ಸಾಮಞ್ಞೇನ ರೂಪಂ ಅತ್ತಾತಿ ಸಬ್ಬಸಙ್ಗಾಹಕಭೂತಾಯ ಪವತ್ತಿಯಾ। ರೂಪೇ…ಪೇ॰… ಮಾನನ್ತಿ ಚಕ್ಖಾದೀಸು ತಂಸಭಾವೋ ಅತ್ತಾತಿ ಪವತ್ತಮಾನಂ ಅತ್ತಗ್ಗಹಣಂ। ಅನಞ್ಞತ್ತಾದಿಗ್ಗಹಣನ್ತಿ ಅನಞ್ಞತ್ತಂ ಅತ್ತನಿಯಅತ್ತನಿಸ್ಸಿತಅತ್ತಾಧಾರತಾಗಹಣಂ। ವಣ್ಣಾದೀನನ್ತಿ ವಣ್ಣರುಕ್ಖಪುಪ್ಫಮಣೀನಂ। ನನು ಚ ರುಕ್ಖಪುಪ್ಫಮಣಿಯೋ ಪರಮತ್ಥತೋ ನ ವಿಜ್ಜನ್ತಿ? ಸಚ್ಚಂ ನ ವಿಜ್ಜನ್ತಿ, ತದುಪಾದಾನಂ ಪನ ವಿಜ್ಜತೀತಿ ತಂ ಸಮುದಿತಾದಿಪ್ಪಕಾರಂ ಇಧ ರುಕ್ಖಾದಿಪರಿಯಾಯೇನ ವುತ್ತನ್ತಿ ರುಕ್ಖಾದಿನಿದಸ್ಸನೇಪಿ ನ ದೋಸೋ ಛಾಯಾರುಕ್ಖಾದೀನಂ ವಿಯ ರೂಪಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ ಚ ಸಂಸಾಮಿಭಾವಾದಿಮತ್ತಸ್ಸ ಅಧಿಪ್ಪೇತತ್ತಾ।

    Diṭṭhiyādīnaṃ samudayasabhāgatā kammassa vikuppādane sahakārīkāraṇabhāvo, dassanādibyāpāraṃ vā attānañca dassanādikiccaṃ cakkhādīnanti evañhi yathātakkitaṃ attānaṃ rūpanti gaṇhāti. Yathādiṭṭhanti takkadassanena yathopaladdhanti adhippāyo. Na hi diṭṭhigatiko rūpāyatanameva attāti gaṇhātīti. Imissāpavattiyāti sāmaññena rūpaṃ attāti sabbasaṅgāhakabhūtāya pavattiyā. Rūpe…pe… mānanti cakkhādīsu taṃsabhāvo attāti pavattamānaṃ attaggahaṇaṃ. Anaññattādiggahaṇanti anaññattaṃ attaniyaattanissitaattādhāratāgahaṇaṃ. Vaṇṇādīnanti vaṇṇarukkhapupphamaṇīnaṃ. Nanu ca rukkhapupphamaṇiyo paramatthato na vijjanti? Saccaṃ na vijjanti, tadupādānaṃ pana vijjatīti taṃ samuditādippakāraṃ idha rukkhādipariyāyena vuttanti rukkhādinidassanepi na doso chāyārukkhādīnaṃ viya rūpassa attano ca saṃsāmibhāvādimattassa adhippetattā.

    ೧೦೦೮. ಜಾತಿಆದಿಸಭಾವನ್ತಿ ಜಾತಿಭವಾದೀನಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಿನಿಬ್ಬತ್ತನಾದಿಸಭಾವಂ, ಉಪ್ಪಾದನಸಮತ್ಥತಾ ಪಚ್ಚಯಭಾವೋ।

    1008. Jātiādisabhāvanti jātibhavādīnaṃ nibbattinibbattanādisabhāvaṃ, uppādanasamatthatā paccayabhāvo.

    ೧೦೦೯. ಸಾಮಞ್ಞೇನ ‘‘ತದೇಕಟ್ಠಾ ಕಿಲೇಸಾ’’ತಿ (ಧ॰ ಸ॰ ೧೦೧೦), ಪರತೋ ‘‘ಅವಸೇಸೋ ಲೋಭೋ’’ತಿಆದಿವಚನತೋ (ಧ॰ ಸ॰ ೧೦೧೧) ಪಾರಿಸೇಸತೋ ಸಾಮತ್ಥಿಯತೋ ವಾ ಲಬ್ಭಮಾನತಾಯ ಸತಿಪಿ ಆಗತತ್ತೇ ಸರೂಪೇನ ಪಭೇದೇನ ವಾ ದಿಟ್ಠಿಆದಯೋ ವಿಯ ಅನಾಗತತ್ತಾ ಲೋಭಾದಯೋ ‘‘ಅನಾಗತಾ’’ತಿ ವುತ್ತಾತಿ ಆಹ ‘‘ಇಧ …ಪೇ॰… ಸ್ಸೇತು’’ನ್ತಿ। ಅತ್ಥತೋ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ ಲೋಭಾದೀಹಿ ಸಹಜಾತಾ ಹುತ್ವಾ ದಿಟ್ಠಿಯಾ ಏವ ಪಾಳಿಯಂ ವುತ್ತಕಿಲೇಸಭಾವತೋ। ಇತಿಪಿ ಅತ್ಥೋ ಯುಜ್ಜತಿ ಸಂಯೋಜನಕಿಲೇಸಾನಮ್ಪಿ ಪಟಿನಿದ್ದೇಸಾರಹತ್ತಾ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಸಮುಟ್ಠಾನಭಾವತೋ ಚ। ಸಂಯೋಜನರಹಿತೇಹೀತಿ ಸಂಯೋಜನಭಾವರಹಿತೇಹಿ ಥಿನಉದ್ಧಚ್ಚಅಹಿರಿಕಾನೋತ್ತಪ್ಪೇಹಿ, ಥಿನಅಹಿರಿಕಾನೋತ್ತಪ್ಪೇಹಿ ವಾ।

    1009. Sāmaññena ‘‘tadekaṭṭhā kilesā’’ti (dha. sa. 1010), parato ‘‘avaseso lobho’’tiādivacanato (dha. sa. 1011) pārisesato sāmatthiyato vā labbhamānatāya satipi āgatatte sarūpena pabhedena vā diṭṭhiādayo viya anāgatattā lobhādayo ‘‘anāgatā’’ti vuttāti āha ‘‘idha…pe… ssetu’’nti. Atthato viññāyati lobhādīhi sahajātā hutvā diṭṭhiyā eva pāḷiyaṃ vuttakilesabhāvato. Itipi attho yujjati saṃyojanakilesānampi paṭiniddesārahattā sampayuttasamuṭṭhānabhāvato ca. Saṃyojanarahitehīti saṃyojanabhāvarahitehi thinauddhaccaahirikānottappehi, thinaahirikānottappehi vā.

    ೧೦೧೩. ಏಕದೇ…ಪೇ॰… ವದತಿ ಅವಯವೇನಪಿ ಸಮುದಾಯೋ ವುಚ್ಚತೀತಿ। ಹೇತು ಏತೇಸಂ ಅತ್ಥೀತಿ ವಾ ಹೇತುಕಾ। ಅನಿಯತೋತಿ ನ ಅವಧಾರಿತೋ। ಪುರಿಮಪದಾವಧಾರಣವಸೇನ ಗಹೇತಬ್ಬತ್ಥತ್ತಾ ವಿವರಣೀಯತ್ಥವಾಅತ್ಥತೋ ನಿಕ್ಖಿಪಿತುನ್ತಿ ‘‘ತಯೋ ಕುಸಲಹೇತೂ ಅಲೋಭೋ ಅದೋಸೋ ಅಮೋಹೋ’’ತಿಆದೀಸು (ಧ॰ ಸ॰ ೧೦೬೦) ವಿಯ ಪುರಿಮನಯೇನ ದಸ್ಸಿತಧಮ್ಮೇಯೇವ ಹೇತುಪಹಾತಬ್ಬಹೇತುಕಭೇದತೋ ಅತ್ಥದಸ್ಸನವಸೇನ ನಿದ್ದಿಸಿತುನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ।

    1013. Ekade…pe… vadati avayavenapi samudāyo vuccatīti. Hetu etesaṃ atthīti vā hetukā. Aniyatoti na avadhārito. Purimapadāvadhāraṇavasena gahetabbatthattā vivaraṇīyatthavā. Atthato nikkhipitunti ‘‘tayo kusalahetū alobho adoso amoho’’tiādīsu (dha. sa. 1060) viya purimanayena dassitadhammeyeva hetupahātabbahetukabhedato atthadassanavasena niddisitunti attho.

    ೧೦೨೯. ಅಭಿಞ್ಞಾಯುತ್ತವಜ್ಜಾನಂ ಮಹಗ್ಗತಾನಂ ಪರಿತ್ತಾರಮ್ಮಣತ್ತಾಭಾವಾ ‘‘ಮಹಗ್ಗತಾ ವಾ ಇದ್ಧಿವಿಧಾದಯೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಅತೀತಂಸಞಾಣಸ್ಸ ಕಾಮಾವಚರತ್ತಾ ‘‘ಚೇತೋ…ಪೇ॰… ಞಾಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ’’ತಿ ಆಹ।

    1029. Abhiññāyuttavajjānaṃ mahaggatānaṃ parittārammaṇattābhāvā ‘‘mahaggatā vā iddhividhādayo’’ti vuttaṃ. Atītaṃsañāṇassa kāmāvacarattā ‘‘ceto…pe… ñāṇasampayuttā’’ti āha.

    ೧೦೩೫. ಅನನ್ತರೇ ನಿಯುತ್ತಾನೀತಿ ಚುತಿಅನನ್ತರಂ ಫಲಂ ಅನನ್ತರಂ, ತಸ್ಮಿಂ ನಿಯುತ್ತಾನಿ ತಂ ಏಕನ್ತೇನ ನಿಪ್ಫಾದನತೋ ಅನತಿಕ್ಕಮನಕಾನೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಸ್ಸ ಅನನ್ತರಸ್ಸ ಕರಣಂ ಅನನ್ತರಂ, ತಂ ಸೀಲಾನೀತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ। ಅನೇಕೇಸು ಆನನ್ತರಿಯೇಸು ಕತೇಸು ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಬಲವತೋಯೇವ ಪಟಿಸನ್ಧಿದಾನಂ, ನ ಇತರೇಸಂ, ಅತ್ತನಾ ಪನ ಕಾತಬ್ಬಕಿಚ್ಚಸ್ಸ ತೇನೇವ ಕತತ್ತಾ ತಸ್ಸ ವಿಪಾಕಸ್ಸ ಉಪತ್ಥಮ್ಭನವಸೇನ ಪವತ್ತನತೋ ನ ಇತರಾನಿ ತೇನ ನಿವಾರಿತಫಲಾನಿ ನಾಮ ಹೋನ್ತಿ, ಕೋ ಪನ ವಾದೋ ಪಟಿಪಕ್ಖೇಸು ಕುಸಲೇಸೂತಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ಪಟಿಪಕ್ಖೇನ ಅನಿವಾರಣೀಯಫಲತ್ತಾ’’ತಿ। ‘‘ಅನೇಕಸ್ಮಿಮ್ಪಿ…ಪೇ॰… ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಕಸ್ಮಾ ವುತ್ತಂ, ನನು ಅನೇಕೇಸು ಆನನ್ತರಿಯೇಸು ಕತೇಸು ಬಲವಂಯೇವ ಪಟಿಸನ್ಧಿದಾಯಕನ್ತಿ ತೇನ ಇತರೇಸಂ ವಿಪಾಕೋ ಪಟಿಬಾಹಿತೋ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ನ ಚ ತೇಸ’’ನ್ತಿಆದಿ। ತಞ್ಚ ತೇಸಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಅಪ್ಪಟಿಬಾಹಕತ್ತಂ ಮಾತಿಕಾವಣ್ಣನಾಯಂ ವಿತ್ಥಾರೇನ ವಿಚಾರಿತಮೇವ।

    1035. Anantare niyuttānīti cutianantaraṃ phalaṃ anantaraṃ, tasmiṃ niyuttāni taṃ ekantena nipphādanato anatikkamanakānīti attho. Vuttappakārassa anantarassa karaṇaṃ anantaraṃ, taṃ sīlānīti yojetabbaṃ. Anekesu ānantariyesu katesu kiñcāpi balavatoyeva paṭisandhidānaṃ, na itaresaṃ, attanā pana kātabbakiccassa teneva katattā tassa vipākassa upatthambhanavasena pavattanato na itarāni tena nivāritaphalāni nāma honti, ko pana vādo paṭipakkhesu kusalesūti vuttaṃ ‘‘paṭipakkhena anivāraṇīyaphalattā’’ti. ‘‘Anekasmimpi…pe… natthī’’ti kasmā vuttaṃ, nanu anekesu ānantariyesu katesu balavaṃyeva paṭisandhidāyakanti tena itaresaṃ vipāko paṭibāhito hotīti āha ‘‘na ca tesa’’ntiādi. Tañca tesaṃ aññamaññaṃ appaṭibāhakattaṃ mātikāvaṇṇanāyaṃ vitthārena vicāritameva.

    ಅತ್ಥತೋ ಆಪನ್ನಂ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಯಥಾರುತವಸೇನೇವ ಪಾಳಿಯಾ ಅತ್ಥಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತೇಸಂ ವಾದಾನಂ ತಪ್ಪರಭಾವೇನ ಪವತ್ತಿಂ ಸನ್ಧಾಯ ಅಹೇತುಕವಾದಾದೀನಂ ವಿಸೇಸಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಪುರಿಮವಾದೋ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಅನಿಯ್ಯಾನಿಕನಿಯ್ಯಾನಿಕಭೇದಂ ಪನ ಸಮ್ಭಾರಕಮ್ಮಂ ಬನ್ಧಮೋಕ್ಖಹೇತೂತಿ ಬನ್ಧಮೋಕ್ಖಹೇತುಂ ಪಟಿಸೇಧೇನ್ತೋಪಿ ಕಮ್ಮಂ ಪಟಿಸೇಧೇತಿ। ಸುಮಙ್ಗಲವಿಲಾಸಿನಿಯಂ ಪನ ವಿಪಾಕಸ್ಸ ಕಮ್ಮಕಿಲೇಸಸಮಾಧಿಪಞ್ಞಾನಂ ಹೇತುಭಾವತೋ ವಿಪಾಕೋಪಿ ಬನ್ಧಮೋಕ್ಖಹೇತೂತಿ ‘‘ನತ್ಥಿ ಹೇತೂತಿ ವದನ್ತೋ ಉಭಯಂ ಪಟಿಬಾಹತೀ’’ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೧೭೦-೧೭೨) ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಕಮ್ಮಂ ಪಟಿಸೇಧೇನ್ತೇನಪಿ ವಿಪಾಕೋ ಪಟಿಸೇಧಿತೋ ಹೋತಿ, ವಿಪಾಕಂ ಪಟಿಸೇಧೇನ್ತೇನಪಿ ಕಮ್ಮನ್ತಿ ತಯೋಪಿ ಏತೇ ವಾದಾ ಅತ್ಥತೋ ಉಭಯಪಟಿಸೇಧಕಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ನಿಯತಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿನ್ತಿ ಅಹೇತುಕವಾದಾದಿಪಟಿಸಂಯುತ್ತೇ ಅಸದ್ಧಮ್ಮೇ ಉಗ್ಗಹಪರಿಪುಚ್ಛಾವಿನಿಚ್ಛಯಪಸುತಸ್ಸ ‘‘ನತ್ಥಿ ಹೇತೂ’’ತಿಆದಿನಾ ರಹೋ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಚಿನ್ತೇನ್ತಸ್ಸ ತಸ್ಮಿಂ ಆರಮ್ಮಣೇ ಮಿಚ್ಛಾಸತಿ ಸನ್ತಿಟ್ಠತಿ, ಚಿತ್ತಂ ಏಕಗ್ಗಂ ಹೋತಿ, ಜವನಾನಿ ಜವನ್ತಿ। ಪಠಮಜವನೇ ಸತೇಕಿಚ್ಛೋ ಹೋತಿ, ತಥಾ ದುತಿಯಾದೀಸು। ಸತ್ತಮೇ ಅತೇಕಿಚ್ಛಭಾವಂ ಪತ್ತೋ ನಾಮ ಹೋತಿ। ಯಾ ಏವಂ ಪವತ್ತಾ ದಿಟ್ಠಿ, ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ ‘‘ನಿಯತಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿ’’ನ್ತಿ। ತತೋ ಪುರಿಮಭಾವಾ ಅನಿಯತಾ।

    Atthato āpannaṃ aggahetvā yathārutavaseneva pāḷiyā atthaṃ gahetvā tesaṃ vādānaṃ tapparabhāvena pavattiṃ sandhāya ahetukavādādīnaṃ visesaṃ dassetuṃ ‘‘purimavādo’’tiādi vuttaṃ. Aniyyānikaniyyānikabhedaṃ pana sambhārakammaṃ bandhamokkhahetūti bandhamokkhahetuṃ paṭisedhentopi kammaṃ paṭisedheti. Sumaṅgalavilāsiniyaṃ pana vipākassa kammakilesasamādhipaññānaṃ hetubhāvato vipākopi bandhamokkhahetūti ‘‘natthi hetūti vadanto ubhayaṃ paṭibāhatī’’ti (dī. ni. aṭṭha. 1.170-172) vuttaṃ. Tattha kammaṃ paṭisedhentenapi vipāko paṭisedhito hoti, vipākaṃ paṭisedhentenapi kammanti tayopi ete vādā atthato ubhayapaṭisedhakāti veditabbā. Niyatamicchādiṭṭhinti ahetukavādādipaṭisaṃyutte asaddhamme uggahaparipucchāvinicchayapasutassa ‘‘natthi hetū’’tiādinā raho nisīditvā cintentassa tasmiṃ ārammaṇe micchāsati santiṭṭhati, cittaṃ ekaggaṃ hoti, javanāni javanti. Paṭhamajavane satekiccho hoti, tathā dutiyādīsu. Sattame atekicchabhāvaṃ patto nāma hoti. Yā evaṃ pavattā diṭṭhi, taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘niyatamicchādiṭṭhi’’nti. Tato purimabhāvā aniyatā.

    ೧೦೩೯. ಸಹಜಾತ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞ ನಿಸ್ಸಯ ಅತ್ಥಿ ಅವಿಗತಾದಿವಿಸಿಟ್ಠಭಾವೇಪಿ ಮಗ್ಗಪಚ್ಚಯಸ್ಸ ಸಮ್ಪಯೋಗವಿಸಿಟ್ಠತಾದೀಪನೇನೇವ ಸಹಜಾತಾದಿವಿಸಿಟ್ಠತಾಪಿ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ಸಮ್ಪಯುತ್ತೋ’’ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ‘‘ಸಮ್ಪಯೋಗವಿಸಿಟ್ಠೇನಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಮಗ್ಗ…ಪೇ॰… ದಸ್ಸೇತುಂ, ನ ಪನ ಮಗ್ಗಙ್ಗಾನಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಮಗ್ಗಪಚ್ಚಯಭಾವಾಭಾವತೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಏವಂ ಸತೀತಿ ಯದಿ ಮಗ್ಗಙ್ಗಾನಂ ಮಗ್ಗಪಚ್ಚಯಲಾಭಿತಾಯ ಪಕಾಸನೋ ಪಠಮನಯೋ, ಏವಂ ಸನ್ತೇ। ಮಗ್ಗಙ್ಗಾನಿಪಿ ವೇದನಾದಯೋ ವಿಯ ಮಗ್ಗಹೇತುಕಭಾವೇನ ವತ್ತಬ್ಬತ್ತಾ ಅಮಗ್ಗಸಭಾವಾನಂ ಅಲೋಭಾದೀನಂ ತದಞ್ಞೇಸಂ ತದುಭಯಸಭಾವಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಪಚ್ಚಯಭಾವದೀಪನೇ ತತಿಯನಯೇ ವಿಯ ನ ಠಪೇತಬ್ಬಾನೀತಿ ಆಹ ‘‘ಠಪೇತ್ವಾತಿ ನ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಸಿಯಾ’’ತಿ। ಪುಬ್ಬೇತಿ ಪುರಿಮನಯೇ।

    1039. Sahajāta aññamañña nissaya atthi avigatādivisiṭṭhabhāvepi maggapaccayassa sampayogavisiṭṭhatādīpaneneva sahajātādivisiṭṭhatāpi viññāyatīti pāḷiyaṃ ‘‘sampayutto’’ti vuttanti ‘‘sampayogavisiṭṭhenā’’ti vuttaṃ. Magga…pe… dassetuṃ, na pana maggaṅgānaṃ aññamaññaṃ maggapaccayabhāvābhāvatoti adhippāyo. Evaṃ satīti yadi maggaṅgānaṃ maggapaccayalābhitāya pakāsano paṭhamanayo, evaṃ sante. Maggaṅgānipi vedanādayo viya maggahetukabhāvena vattabbattā amaggasabhāvānaṃ alobhādīnaṃ tadaññesaṃ tadubhayasabhāvānaṃ dhammānaṃ paccayabhāvadīpane tatiyanaye viya na ṭhapetabbānīti āha ‘‘ṭhapetvāti na vattabbaṃ siyā’’ti. Pubbeti purimanaye.

    ದುತಿಯನಯೇಪೀತಿ ಪಿ-ಸದ್ದೇನ ಪಠಮನಯಂ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡೇತಿ। ತೇನ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಯಾ ಪುರಿಮಸ್ಮಿಂ ನಯದ್ವಯೇ ಠಪಿತತ್ತಾ ತಸ್ಸ ಸಹೇತುಕಭಾವದಸ್ಸನೋ ತತಿಯನಯೋ ಆರದ್ಧೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ತತಿಯನಯೇ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಯಾ ಸಹೇತುಕಭಾವದಸ್ಸನಂ ಅನಿಚ್ಛನ್ತೋ ಚೋದಕೋ ‘‘ಕಥಂ ದಸ್ಸಿತೋ’’ತಿ ಚೋದೇತ್ವಾ ‘‘ನನೂ’’ತಿಆದಿನಾ ಅತ್ತನೋ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಂ ವಿವರತಿ। ಇತರೋ ‘‘ಯಥಾ ಹೀ’’ತಿಆದಿನಾ ದಸ್ಸನೇನ ಪಹಾತಬ್ಬಹೇತುಭಾವೇನ ವುತ್ತಾನಮ್ಪಿ ಲೋಭಾದೀನಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಸಹಜೇಕಟ್ಠಸಮ್ಪಯುತ್ತಸಙ್ಖಾರಕ್ಖನ್ಧಪರಿಯಾಪನ್ನತೋ ದಸ್ಸನೇನ ಪಹಾತಬ್ಬಹೇತುಕಸಙ್ಗಹೋ ವಿಯ ಮಗ್ಗಹೇತುಭಾವೇನ ವುತ್ತಾಯಪಿ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಯಾ ಮಗ್ಗಹೇತುಕಭಾವೋಪಿ ಯುಜ್ಜತಿ ಮಗ್ಗಹೇತುಸಮ್ಪಯುತ್ತಸಙ್ಖಾರಕ್ಖನ್ಧಪರಿಯಾಪನ್ನಭಾವತೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ।

    Dutiyanayepīti pi-saddena paṭhamanayaṃ sampiṇḍeti. Tena sammādiṭṭhiyā purimasmiṃ nayadvaye ṭhapitattā tassa sahetukabhāvadassano tatiyanayo āraddhoti dasseti. Tatiyanaye sammādiṭṭhiyā sahetukabhāvadassanaṃ anicchanto codako ‘‘kathaṃ dassito’’ti codetvā ‘‘nanū’’tiādinā attano adhippāyaṃ vivarati. Itaro ‘‘yathā hī’’tiādinā dassanena pahātabbahetubhāvena vuttānampi lobhādīnaṃ aññamaññaṃ sahajekaṭṭhasampayuttasaṅkhārakkhandhapariyāpannato dassanena pahātabbahetukasaṅgaho viya maggahetubhāvena vuttāyapi sammādiṭṭhiyā maggahetukabhāvopi yujjati maggahetusampayuttasaṅkhārakkhandhapariyāpannabhāvatoti dasseti.

    ತತೋ ಅಞ್ಞಸ್ಸೇವಾತಿ ತತೋ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಸಙ್ಖಾತಹೇತುತೋ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಅಲೋಭಾದೋಸಸ್ಸೇವ। ಅಞ್ಞೇನಾತಿ ‘‘ಮಗ್ಗೋ ಹೇತೂ’’ತಿ ಇತೋ ಅಞ್ಞೇನ। ಅಲೋಭಾದೋಸಾನಂಯೇವ ಅಧಿಪ್ಪೇತತ್ತಾ ತೇಸಂಯೇವ ಆವೇಣಿಕೇನ ಮಗ್ಗಹೇತೂತಿ ಇಮಿನಾ ಪರಿಯಾಯೇನ। ಸಾಧಾರಣೇನ ಪರಿಯಾಯೇನಾತಿ ತಿಣ್ಣಮ್ಪಿ ಹೇತೂನಂ ಅಧಿಪ್ಪೇತತ್ತಾ ಮಗ್ಗಾಮಗ್ಗಸಭಾವಾನಂ ಸಾಧಾರಣೇನ ಮಗ್ಗಹೇತುಮಗ್ಗಹೇತೂತಿ ಇಮಿನಾ ಪರಿಯಾಯೇನ। ತೇಸನ್ತಿ ಹೇತೂನಂ। ಅಞ್ಞೇಸನ್ತಿ ಹೇತುಸಮ್ಪಯುತ್ತಾನಂ। ಅತ್ಥವಿಸೇಸವಸೇನಾತಿ ‘‘ಮಗ್ಗಹೇತುಕಾ’’ತಿ ಪಾಳಿಯಾ ಅತ್ಥವಿಸೇಸವಸೇನ। ಅಮೋಹೇನ ಅಲೋಭಾದೋಸಾಮೋಹೇಹಿ ಚ ಸೇಸಧಮ್ಮಾನಂ ಸಹೇತುಕಭಾವದಸ್ಸನವಸೇನ ಪವತ್ತಾ ದುತಿಯತತಿಯನಯಾ ‘‘ಸರೂಪತೋ ಹೇತುಹೇತುಮನ್ತದಸ್ಸನ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಾ। ತಥಾಅದಸ್ಸನತೋತಿ ಸರೂಪೇನ ಅದಸ್ಸನತೋ। ಅತ್ಥೇನ…ಪೇ॰… ಗಮನತೋತಿ ‘‘ಮಗ್ಗಙ್ಗಾನಿ ಠಪೇತ್ವಾ ತಂಸಮ್ಪಯುತ್ತೋ’’ತಿ (ಧ॰ ಸ॰ ೧೦೩೯) ವಚನತೋ ಮಗ್ಗಸಭಾವಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಮಗ್ಗಪಚ್ಚಯತಾಸಙ್ಖಾತೋ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾನಂ ಹೇತುಭಾವೋ ಸರೂಪತೋ ದಸ್ಸಿತೋ। ಮಗ್ಗಹೇತುಭೂತಾಯ ಪನ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಯಾ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾನಂ ಹೇತುಹೇತುಭಾವೋ ಅತ್ಥತೋ ಞಾಪಿತೋ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।

    Tato aññassevāti tato sammādiṭṭhisaṅkhātahetuto aññassa alobhādosasseva. Aññenāti ‘‘maggo hetū’’ti ito aññena. Alobhādosānaṃyeva adhippetattā tesaṃyeva āveṇikena maggahetūti iminā pariyāyena. Sādhāraṇena pariyāyenāti tiṇṇampi hetūnaṃ adhippetattā maggāmaggasabhāvānaṃ sādhāraṇena maggahetumaggahetūti iminā pariyāyena. Tesanti hetūnaṃ. Aññesanti hetusampayuttānaṃ. Atthavisesavasenāti ‘‘maggahetukā’’ti pāḷiyā atthavisesavasena. Amohena alobhādosāmohehi ca sesadhammānaṃ sahetukabhāvadassanavasena pavattā dutiyatatiyanayā ‘‘sarūpato hetuhetumantadassana’’nti vuttā. Tathāadassanatoti sarūpena adassanato. Atthena…pe… gamanatoti ‘‘maggaṅgāni ṭhapetvā taṃsampayutto’’ti (dha. sa. 1039) vacanato maggasabhāvānaṃ dhammānaṃ maggapaccayatāsaṅkhāto sampayuttānaṃ hetubhāvo sarūpato dassito. Maggahetubhūtāya pana sammādiṭṭhiyā sampayuttānaṃ hetuhetubhāvo atthato ñāpito hotīti attho.

    ೧೦೪೦. ಅಸಭಾವಧಮ್ಮೋ ಗರುಕಾತಬ್ಬೋ ನ ಹೋತೀತಿ ‘‘ಸಭಾವಧಮ್ಮೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ತೇನೇವ ಪಟ್ಠಾನವಣ್ಣನಾಯಂ (ಪಟ್ಠಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೩) ‘‘ಆರಮ್ಮಣಾಧಿಪತಿ ಜಾತಿಭೇದತೋ ಕುಸಲಾಕುಸಲವಿಪಾಕಕಿರಿಯರೂಪನಿಬ್ಬಾನವಸೇನ ಛಬ್ಬಿಧೋ’’ತಿ ವಕ್ಖತಿ। ಮಗ್ಗಾದೀನಿ ಠಪೇತ್ವಾತಿ ಮಗ್ಗಾದೀನಿ ಪಹಾಯ। ಅಞ್ಞೇಸನ್ತಿ ಮಗ್ಗಾದಿತೋ ಅಞ್ಞೇಸಂ। ಅಧಿ…ಪೇ॰… ವಸ್ಸಾತಿ ಆರಮ್ಮಣಾಧಿಪತಿಪಚ್ಚಯಭಾವಸ್ಸ। ಪಞ್ಞುತ್ತರತ್ತಾ ಕುಸಲಾನಂ ಲೋಕುತ್ತರಕಥಾಯ ಚ ಪಞ್ಞಾಧುರತ್ತಾ ವೀಮಂಸಾಧಿಪತಿಸ್ಸ ಸೇಸಾಧಿಪತೀನಂ ಪಧಾನತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।

    1040. Asabhāvadhammo garukātabbo na hotīti ‘‘sabhāvadhammo’’ti vuttaṃ. Teneva paṭṭhānavaṇṇanāyaṃ (paṭṭhā. aṭṭha. 1.3) ‘‘ārammaṇādhipati jātibhedato kusalākusalavipākakiriyarūpanibbānavasena chabbidho’’ti vakkhati. Maggādīni ṭhapetvāti maggādīni pahāya. Aññesanti maggādito aññesaṃ. Adhi…pe… vassāti ārammaṇādhipatipaccayabhāvassa. Paññuttarattā kusalānaṃ lokuttarakathāya ca paññādhurattā vīmaṃsādhipatissa sesādhipatīnaṃ padhānatā veditabbā.

    ೧೦೪೧. ಪದೇಸಸತ್ತವಿಸಯತ್ತಾ ಪಠಮವಿಕಪ್ಪಸ್ಸ ಸಕಲಸತ್ತವಸೇನ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಕಪ್ಪಸಹಸ್ಸಾತಿಕ್ಕಮೇಪಿ ವಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಲದ್ಧೋಕಾಸಂ ಯಂ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಲದ್ಧೋಕಾಸಂ ಯಂ ಕಮ್ಮಂ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸತಿ। ಕಪ್ಪಸಹಸ್ಸಾತಿಕ್ಕಮೇ ಅವಸ್ಸಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜನವಿಪಾಕತ್ತಾ ತದಪಿ…ಪೇ॰… ವುಚ್ಚತೀತಿ। ಅಲದ್ಧತ್ತಲಾಭತಾಯ ಉಪ್ಪಾದಾದಿಕ್ಖಣಂ ಅಪ್ಪತ್ತಸ್ಸ ವಿಪಾಕಸ್ಸ ಅನುಪ್ಪನ್ನಭಾವೋ ನತ್ಥಿಭಾವೋ ಪಾಕಟಭಾವಾಭಾವತೋತಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ನತ್ಥಿ ನಾಮ ನ ಹೋತೀತಿ ಅನುಪ್ಪನ್ನೋ ನಾಮ ನ ಹೋತೀ’’ತಿ। ತತ್ಥಾತಿ ಅರೂಪಭವಙ್ಗೇ।

    1041. Padesasattavisayattā paṭhamavikappassa sakalasattavasena dassetuṃ ‘‘kappasahassātikkamepi vā’’tiādi vuttaṃ. Laddhokāsaṃ yaṃ bhavissatīti laddhokāsaṃ yaṃ kammaṃ pāpuṇissati. Kappasahassātikkame avassaṃ uppajjanavipākattā tadapi…pe… vuccatīti. Aladdhattalābhatāya uppādādikkhaṇaṃ appattassa vipākassa anuppannabhāvo natthibhāvo pākaṭabhāvābhāvatoti vuttaṃ ‘‘natthi nāma na hotīti anuppanno nāma na hotī’’ti. Tatthāti arūpabhavaṅge.

    ಅವಿಪಕ್ಕವಿಪಾಕಂ ಕಮ್ಮಂ ಸಹಕಾರೀಕಾರಣಸಮವಾಯಾಲಾಭೇನ ಅಕತೋಕಾಸಂ ವಿಪಾಕಾಭಿಮುಖಭಾವಾಭಾವತೋ ವಿಪಕ್ಕವಿಪಾಕಕಮ್ಮಸರಿಕ್ಖಕನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅಲದ್ಧೋ…ಪೇ॰… ದೇಯ್ಯಾ’’ತಿ। ಕಿಚ್ಚನಿಪ್ಫತ್ತಿಯಾ ಅಸತಿ ಉಪ್ಪನ್ನಮ್ಪಿ ಕಮ್ಮಂ ಅನುಪ್ಪನ್ನಸಮಾನನ್ತಿ ‘‘ಓಕಾಸೋ ನ ಭವೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಏತಸ್ಸ ಸಮತ್ಥತಾ ನ ಸಿಯಾತಿ ಅತ್ಥಮಾಹ। ತೇನ ಅಪಚಯಗಾಮಿಕಮ್ಮಕಿಚ್ಚಸ್ಸ ಓಕಾಸಾಭಾವೋ ದಸ್ಸಿತೋ। ಪುಬ್ಬೇ ನಿರತ್ಥಕತ್ತಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಓಕಾಸೋ ನ ಭವೇಯ್ಯಾತಿ ಪಯೋಜನಾಭಾವತೋ ಕಮ್ಮುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಓಕಾಸಾಭಾವೋ ವುತ್ತೋ। ‘‘ವಿಪಾಕತೋ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಪವತ್ತಿಓಕಾಸೋ ನ ಭವೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಅಸಮ್ಭವತೋತಿ ಅಯಮೇತೇಸಂ ವಿಸೇಸೋ। ಧುವವಿಪಾಕಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ವಿಪಾಕೇನ ನಿದಸ್ಸನಮತ್ತಭೂತೇನಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಅರಿಯಮಗ್ಗಆನನ್ತರಿಯಕಮ್ಮಾನಂ ವಿಯ ಮಹಗ್ಗತಕಮ್ಮಾನಂ ನಿಯತಸಭಾವತಾಭಾವಾ ಅಟ್ಠಸಮಾಪತ್ತೀನಂ ‘‘ಬಲವವಿರಹೇ’’ತಿಆದಿನಾ ಸವಿಸೇಸನಧುವವಿಪಾಕತಾ ವುತ್ತಾ। ಏತ್ಥ ಚ ‘‘ಪಞ್ಚ ಆನನ್ತರಿಯಕಮ್ಮಾನೀ’’ತಿ ನಿದಸ್ಸನಮತ್ತಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ ನಿಯತಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಯಾಪಿ ಧುವವಿಪಾಕತ್ತಾ। ಯಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ಕತತ್ತಾ ಯೋ ವಿಪಾಕೋ ನಿಯೋಗತೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ, ಸೋ ತಸ್ಸ ಅನಾಗತಕಾಲೇಪಿ ಉಪ್ಪಾದಿವೋಹಾರಂ ಲಭತಿ। ಸೋ ಚ ಉಪ್ಪಾದಿವೋಹಾರೋ ಆಯೂಹಿತಕಮ್ಮವಸೇನ ವುಚ್ಚಮಾನೋ ಭಾವಿನಾ ಆಯೂಹಿತಭಾವೇನ ಮಗ್ಗೋ ಅನುಪ್ಪನ್ನೋತಿ ಏತ್ಥ ವುತ್ತೋತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಯಂ ಆಯೂಹಿತಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ।

    Avipakkavipākaṃ kammaṃ sahakārīkāraṇasamavāyālābhena akatokāsaṃ vipākābhimukhabhāvābhāvato vipakkavipākakammasarikkhakanti vuttaṃ ‘‘aladdho…pe… deyyā’’ti. Kiccanipphattiyā asati uppannampi kammaṃ anuppannasamānanti ‘‘okāso na bhaveyyā’’ti etassa samatthatā na siyāti atthamāha. Tena apacayagāmikammakiccassa okāsābhāvo dassito. Pubbe niratthakattā uppattiyā okāso na bhaveyyāti payojanābhāvato kammuppattiyā okāsābhāvo vutto. ‘‘Vipākato aññassa pavattiokāso na bhaveyyā’’ti iminā asambhavatoti ayametesaṃ viseso. Dhuvavipākassa kammassa vipākena nidassanamattabhūtenāti adhippāyo. Ariyamaggaānantariyakammānaṃ viya mahaggatakammānaṃ niyatasabhāvatābhāvā aṭṭhasamāpattīnaṃ ‘‘balavavirahe’’tiādinā savisesanadhuvavipākatā vuttā. Ettha ca ‘‘pañca ānantariyakammānī’’ti nidassanamattaṃ daṭṭhabbaṃ niyatamicchādiṭṭhiyāpi dhuvavipākattā. Yassa kammassa katattā yo vipāko niyogato uppajjissati, so tassa anāgatakālepi uppādivohāraṃ labhati. So ca uppādivohāro āyūhitakammavasena vuccamāno bhāvinā āyūhitabhāvena maggo anuppannoti ettha vuttoti dassetuṃ ‘‘yaṃ āyūhitaṃ bhavissatī’’tiādi vuttaṃ.

    ೧೦೫೦. ಉಪಾದಾನೇಹಿ ಆದಿನ್ನಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಅಞ್ಞೇತಿ ಉಪಾದಾನಾರಮ್ಮಣೇಹಿ ಅಞ್ಞೇ ಅನುಪಾದಾನಿಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಆದಿಕೇನ ಗಹಣೇನಾತಿ ‘‘ಅಹಂ ಫಲಂ ಸಚ್ಛಾಕಾಸಿ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಞಾಣಸಙ್ಖಾತೇನ ಗಹಣೇನ। ಇದಾನಿ ಉಪೇತತ್ಥದೀಪಕಸ್ಸ ಉಪ-ಸದ್ದಸ್ಸ ವಸೇನ ಉಪಾದಿನ್ನ-ಸದ್ದಸ್ಸ ಅತ್ಥಂ ವತ್ತುಂ ‘‘ಉಪಾದಿನ್ನಸದ್ದೇನ ವಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ನಿಬ್ಬಾನಸ್ಸ ಅನಜ್ಝತ್ತಭಾವತೋ ‘‘ಅಮಗ್ಗಫಲಧಮ್ಮಾಯೇವ ವುತ್ತಾ’’ತಿ ಆಹ। ಇತರೇಹೀತಿ ಅಜ್ಝತ್ತಪದಾದೀಹಿ।

    1050. Upādānehi ādinnāti sambandho. Aññeti upādānārammaṇehi aññe anupādāniyāti attho. Ādikena gahaṇenāti ‘‘ahaṃ phalaṃ sacchākāsi’’nti evaṃ paccavekkhaṇañāṇasaṅkhātena gahaṇena. Idāni upetatthadīpakassa upa-saddassa vasena upādinna-saddassa atthaṃ vattuṃ ‘‘upādinnasaddena vā’’tiādi vuttaṃ. Tattha nibbānassa anajjhattabhāvato ‘‘amaggaphaladhammāyeva vuttā’’ti āha. Itarehīti ajjhattapadādīhi.

    ತಿಕನಿಕ್ಖೇಪಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

    Tikanikkhepakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ • Abhidhammapiṭaka / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀಪಾಳಿ • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / ತಿಕನಿಕ್ಖೇಪಂ • Tikanikkhepaṃ

    ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣಿ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā / ತಿಕನಿಕ್ಖೇಪಕಥಾ • Tikanikkhepakathā

    ಟೀಕಾ • Tīkā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀ-ಮೂಲಟೀಕಾ • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / ತಿಕನಿಕ್ಖೇಪಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Tikanikkhepakathāvaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact