Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਜਾਤਕ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Jātaka-aṭṭhakathā

    [੧੬] ੬. ਤਿਪਲ੍ਲਤ੍ਥਮਿਗਜਾਤਕવਣ੍ਣਨਾ

    [16] 6. Tipallatthamigajātakavaṇṇanā

    ਮਿਗਂ ਤਿਪਲ੍ਲਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ਇਦਂ ਸਤ੍ਥਾ ਕੋਸਮ੍ਬਿਯਂ ਬਦਰਿਕਾਰਾਮੇ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਸਿਕ੍ਖਾਕਾਮਂ ਰਾਹੁਲਤ੍ਥੇਰਂ ਆਰਬ੍ਭ ਕਥੇਸਿ। ਏਕਸ੍ਮਿਞ੍ਹਿ ਕਾਲੇ ਸਤ੍ਥਰਿ ਆਲ਼વਿਨਗਰਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯ ਅਗ੍ਗਾਲ਼વੇ ਚੇਤਿਯੇ વਿਹਰਨ੍ਤੇ ਬਹੂ ਉਪਾਸਕਾ ਉਪਾਸਿਕਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਭਿਕ੍ਖੁਨਿਯੋ ਚ વਿਹਾਰਂ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸવਨਤ੍ਥਾਯ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਦਿવਾ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸવਨਂ ਹੋਤਿ। ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੇ ਪਨ ਕਾਲੇ ਉਪਾਸਿਕਾਯੋ ਭਿਕ੍ਖੁਨਿਯੋ ਚ ਨ ਗਚ੍ਛਿਂਸੁ, ਭਿਕ੍ਖੂ ਚੇવ ਉਪਾਸਕਾ ਚ ਅਹੇਸੁਂ। ਤਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਰਤ੍ਤਿਂ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸવਨਂ ਜਾਤਂ। ਧਮ੍ਮਸ੍ਸવਨਪਰਿਯੋਸਾਨੇ ਥੇਰਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਤ੍ਤਨੋ વਸਨਟ੍ਠਾਨਾਨਿ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਦਹਰਾ ਸਾਮਣੇਰਾ ਚ ਉਪਾਸਕੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਉਪਟ੍ਠਾਨਸਾਲਾਯਂ ਸਯਨ੍ਤਿ। ਤੇਸੁ ਨਿਦ੍ਦਂ ਉਪਗਤੇਸੁ ਏਕਚ੍ਚੇ ਘੁਰੁਘੁਰੁਪਸ੍ਸਾਸਾ ਕਾਕਚ੍ਛਮਾਨਾ ਦਨ੍ਤੇ ਖਾਦਨ੍ਤਾ ਨਿਪਜ੍ਜਿਂਸੁ, ਏਕਚ੍ਚੇ ਮੁਹੁਤ੍ਤਂ ਨਿਦ੍ਦਾਯਿਤ੍વਾ ਉਟ੍ਠਹਿਂਸੁ। ਤੇ ਤਂ વਿਪ੍ਪਕਾਰਂ ਦਿਸ੍વਾ ਭਗવਤੋ ਆਰੋਚੇਸੁਂ। ਭਗવਾ ‘‘ਯੋ ਪਨ ਭਿਕ੍ਖੁ ਅਨੁਪਸਮ੍ਪਨ੍ਨੇਨ ਸਹਸੇਯ੍ਯਂ ਕਪ੍ਪੇਯ੍ਯ ਪਾਚਿਤ੍ਤਿਯ’’ਨ੍ਤਿ (ਪਾਚਿ॰ ੪੯) ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਂ ਪਞ੍ਞਪੇਤ੍વਾ ਕੋਸਮ੍ਬਿਂ ਅਗਮਾਸਿ।

    Migaṃtipallatthanti idaṃ satthā kosambiyaṃ badarikārāme viharanto sikkhākāmaṃ rāhulattheraṃ ārabbha kathesi. Ekasmiñhi kāle satthari āḷavinagaraṃ upanissāya aggāḷave cetiye viharante bahū upāsakā upāsikā bhikkhū bhikkhuniyo ca vihāraṃ dhammassavanatthāya gacchanti, divā dhammassavanaṃ hoti. Gacchante pana kāle upāsikāyo bhikkhuniyo ca na gacchiṃsu, bhikkhū ceva upāsakā ca ahesuṃ. Tato paṭṭhāya rattiṃ dhammassavanaṃ jātaṃ. Dhammassavanapariyosāne therā bhikkhū attano attano vasanaṭṭhānāni gacchanti. Daharā sāmaṇerā ca upāsakehi saddhiṃ upaṭṭhānasālāyaṃ sayanti. Tesu niddaṃ upagatesu ekacce ghurughurupassāsā kākacchamānā dante khādantā nipajjiṃsu, ekacce muhuttaṃ niddāyitvā uṭṭhahiṃsu. Te taṃ vippakāraṃ disvā bhagavato ārocesuṃ. Bhagavā ‘‘yo pana bhikkhu anupasampannena sahaseyyaṃ kappeyya pācittiya’’nti (pāci. 49) sikkhāpadaṃ paññapetvā kosambiṃ agamāsi.

    ਤਤ੍ਥ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਰਾਹੁਲਂ ਆਹਂਸੁ – ‘‘ਆવੁਸੋ ਰਾਹੁਲ, ਭਗવਤਾ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਂ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਂ, ਇਦਾਨਿ ਤ੍વਂ ਅਤ੍ਤਨੋ વਸਨਟ੍ਠਾਨਂ ਜਾਨਾਹੀ’’ਤਿ। ਪੁਬ੍ਬੇ ਪਨ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਭਗવਤਿ ਚ ਗਾਰવਂ ਤਸ੍ਸ ਚਾਯਸ੍ਮਤੋ ਸਿਕ੍ਖਾਕਾਮਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਤਂ ਅਤ੍ਤਨੋ વਸਨਟ੍ਠਾਨਂ ਆਗਤਂ ਅਤਿવਿਯ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਿ, ਖੁਦ੍ਦਕਮਞ੍ਚਕਂ ਪਞ੍ਞਪੇਤ੍વਾ ਉਸ੍ਸੀਸਕਕਰਣਤ੍ਥਾਯ ਚੀવਰਂ ਦੇਨ੍ਤਿ। ਤਂ ਦਿવਸਂ ਪਨ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਭਯੇਨ વਸਨਟ੍ਠਾਨਮ੍ਪਿ ਨ ਅਦਂਸੁ। ਰਾਹੁਲਭਦ੍ਦੋਪਿ ‘‘ਪਿਤਾ ਮੇ’’ਤਿ ਦਸਬਲਸ੍ਸ વਾ, ‘‘ਉਪਜ੍ਝਾਯੋ ਮੇ’’ਤਿ ਧਮ੍ਮਸੇਨਾਪਤਿਨੋ વਾ, ‘‘ਆਚਰਿਯੋ ਮੇ’’ਤਿ ਮਹਾਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨਸ੍ਸ વਾ, ‘‘ਚੂਲ਼ਪਿਤਾ ਮੇ’’ਤਿ ਆਨਨ੍ਦਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ વਾ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਅਗਨ੍ਤ੍વਾ ਦਸਬਲਸ੍ਸ વਲ਼ਞ੍ਜਨવਚ੍ਚਕੁਟਿਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮવਿਮਾਨਂ ਪવਿਸਨ੍ਤੋ વਿਯ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ વਾਸਂ ਕਪ੍ਪੇਸਿ। ਬੁਦ੍ਧਾਨਞ੍ਹਿ વਲ਼ਞ੍ਜਨਕੁਟਿਯਂ ਦ੍વਾਰਂ ਸੁਪਿਹਿਤਂ ਹੋਤਿ, ਗਨ੍ਧਪਰਿਭਣ੍ਡਕਤਾ ਭੂਮਿ, ਗਨ੍ਧਦਾਮਮਾਲਾਦਾਮਾਨਿ ਓਸਾਰਿਤਾਨੇવ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਸਬ੍ਬਰਤ੍ਤਿਂ ਦੀਪੋ ਝਾਯਤਿ। ਰਾਹੁਲਭਦ੍ਦੋ ਪਨ ਨ ਤਸ੍ਸਾ ਕੁਟਿਯਾ ਇਮਂ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਤਤ੍ਥ વਾਸਂ ਉਪਗਤੋ, ਭਿਕ੍ਖੂਹਿ ਪਨ ‘‘વਸਨਟ੍ਠਾਨਂ ਜਾਨਾਹੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਓવਾਦਗਾਰવੇਨ ਸਿਕ੍ਖਾਕਾਮਤਾਯ ਤਤ੍ਥ વਾਸਂ ਉਪਗਤੋ। ਅਨ੍ਤਰਨ੍ਤਰਾ ਹਿ ਭਿਕ੍ਖੂ ਤਂ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਦੂਰਤੋવ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਤਸ੍ਸ વੀਮਂਸਨਤ੍ਥਾਯ ਮੁਟ੍ਠਿਸਮ੍ਮਜ੍ਜਨਿਂ વਾ ਕਚવਰਛਡ੍ਡਨਕਂ વਾ ਬਹਿ ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਤਸ੍ਮਿਂ ਆਗਤੇ ‘‘ਆવੁਸੋ, ਇਮਂ ਕੇਨ ਛਡ੍ਡਿਤ’’ਨ੍ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਕੇਹਿਚਿ ‘‘ਰਾਹੁਲੋ ਇਮਿਨਾ ਮਗ੍ਗੇਨ ਗਤੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ਸੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ‘‘ਨਾਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਏਤਂ ਜਾਨਾਮੀ’’ਤਿ ਅવਤ੍વਾવ ਤਂ ਪਟਿਸਾਮੇਤ੍વਾ ‘‘ਖਮਥ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਖਮਾਪੇਤ੍વਾ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਏવਮੇਸ ਸਿਕ੍ਖਾਕਾਮੋ।

    Tattha bhikkhū āyasmantaṃ rāhulaṃ āhaṃsu – ‘‘āvuso rāhula, bhagavatā sikkhāpadaṃ paññattaṃ, idāni tvaṃ attano vasanaṭṭhānaṃ jānāhī’’ti. Pubbe pana te bhikkhū bhagavati ca gāravaṃ tassa cāyasmato sikkhākāmataṃ paṭicca taṃ attano vasanaṭṭhānaṃ āgataṃ ativiya saṅgaṇhanti, khuddakamañcakaṃ paññapetvā ussīsakakaraṇatthāya cīvaraṃ denti. Taṃ divasaṃ pana sikkhāpadabhayena vasanaṭṭhānampi na adaṃsu. Rāhulabhaddopi ‘‘pitā me’’ti dasabalassa vā, ‘‘upajjhāyo me’’ti dhammasenāpatino vā, ‘‘ācariyo me’’ti mahāmoggallānassa vā, ‘‘cūḷapitā me’’ti ānandattherassa vā santikaṃ agantvā dasabalassa vaḷañjanavaccakuṭiṃ brahmavimānaṃ pavisanto viya pavisitvā vāsaṃ kappesi. Buddhānañhi vaḷañjanakuṭiyaṃ dvāraṃ supihitaṃ hoti, gandhaparibhaṇḍakatā bhūmi, gandhadāmamālādāmāni osāritāneva honti, sabbarattiṃ dīpo jhāyati. Rāhulabhaddo pana na tassā kuṭiyā imaṃ sampattiṃ paṭicca tattha vāsaṃ upagato, bhikkhūhi pana ‘‘vasanaṭṭhānaṃ jānāhī’’ti vuttattā ovādagāravena sikkhākāmatāya tattha vāsaṃ upagato. Antarantarā hi bhikkhū taṃ āyasmantaṃ dūratova āgacchantaṃ disvā tassa vīmaṃsanatthāya muṭṭhisammajjaniṃ vā kacavarachaḍḍanakaṃ vā bahi khipitvā tasmiṃ āgate ‘‘āvuso, imaṃ kena chaḍḍita’’nti vadanti. Tattha kehici ‘‘rāhulo iminā maggena gato’’ti vutte so āyasmā ‘‘nāhaṃ, bhante, etaṃ jānāmī’’ti avatvāva taṃ paṭisāmetvā ‘‘khamatha me, bhante’’ti khamāpetvā gacchati. Evamesa sikkhākāmo.

    ਸੋ ਤਂ ਸਿਕ੍ਖਾਕਾਮਤਂਯੇવ ਪਟਿਚ੍ਚ ਤਤ੍ਥ વਾਸਂ ਉਪਗਤੋ। ਅਥ ਸਤ੍ਥਾ ਪੁਰੇਅਰੁਣਂਯੇવ વਚ੍ਚਕੁਟਿਦ੍વਾਰੇ ਠਤ੍વਾ ਉਕ੍ਕਾਸਿ, ਸੋਪਾਯਸ੍ਮਾ ਉਕ੍ਕਾਸਿ। ‘‘ਕੋ ਏਸੋ’’ਤਿ? ‘‘ਅਹਂ ਰਾਹੁਲੋ’’ਤਿ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ વਨ੍ਦਿ। ‘‘ਕਸ੍ਮਾ ਤ੍વਂ ਰਾਹੁਲ ਇਧ ਨਿਪਨ੍ਨੋਸੀ’’ਤਿ? ‘‘વਸਨਟ੍ਠਾਨਸ੍ਸ ਅਭਾવਤੋ’’। ‘‘ਪੁਬ੍ਬੇ ਹਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਿਕ੍ਖੂ ਮਮ ਸਙ੍ਗਹਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ, ਇਦਾਨਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਆਪਤ੍ਤਿਭਯੇਨ વਸਨਟ੍ਠਾਨਂ ਨ ਦੇਨ੍ਤਿ, ਸ੍વਾਹਂ ‘ਇਦਂ ਅਞ੍ਞੇਸਂ ਅਸਙ੍ਘਟ੍ਟਨਟ੍ਠਾਨ’ਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਕਾਰਣੇਨ ਇਧ ਨਿਪਨ੍ਨੋਸ੍ਮੀਤਿ। ਅਥ ਭਗવਤੋ ‘‘ਰਾਹੁਲਂ ਤਾવ ਭਿਕ੍ਖੂ ਏવਂ ਪਰਿਚ੍ਚਜਨ੍ਤਿ, ਅਞ੍ਞੇ ਕੁਲਦਾਰਕੇ ਪਬ੍ਬਾਜੇਤ੍વਾ ਕਿਂ ਕਰਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਧਮ੍ਮਸਂવੇਗੋ ਉਦਪਾਦਿ।

    So taṃ sikkhākāmataṃyeva paṭicca tattha vāsaṃ upagato. Atha satthā purearuṇaṃyeva vaccakuṭidvāre ṭhatvā ukkāsi, sopāyasmā ukkāsi. ‘‘Ko eso’’ti? ‘‘Ahaṃ rāhulo’’ti nikkhamitvā vandi. ‘‘Kasmā tvaṃ rāhula idha nipannosī’’ti? ‘‘Vasanaṭṭhānassa abhāvato’’. ‘‘Pubbe hi, bhante, bhikkhū mama saṅgahaṃ karonti, idāni attano āpattibhayena vasanaṭṭhānaṃ na denti, svāhaṃ ‘idaṃ aññesaṃ asaṅghaṭṭanaṭṭhāna’nti iminā kāraṇena idha nipannosmīti. Atha bhagavato ‘‘rāhulaṃ tāva bhikkhū evaṃ pariccajanti, aññe kuladārake pabbājetvā kiṃ karissantī’’ti dhammasaṃvego udapādi.

    ਅਥ ਭਗવਾ ਪਾਤੋવ ਭਿਕ੍ਖੂ ਸਨ੍ਨਿਪਾਤਾਪੇਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਸੇਨਾਪਤਿਂ ਪੁਚ੍ਛਿ ‘‘ਜਾਨਾਸਿ ਪਨ ਤ੍વਂ, ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤ, ਅਜ੍ਜ ਕਤ੍ਥਚਿ ਰਾਹੁਲਸ੍ਸ વੁਤ੍ਥਭਾવ’’ਨ੍ਤਿ? ‘‘ਨ ਜਾਨਾਮਿ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ। ‘‘ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤ, ਅਜ੍ਜ ਰਾਹੁਲੋ વਚ੍ਚਕੁਟਿਯਂ વਸਿ, ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤ, ਤੁਮ੍ਹੇ ਰਾਹੁਲਂ ਏવਂ ਪਰਿਚ੍ਚਜਨ੍ਤਾ ਅਞ੍ਞੇ ਕੁਲਦਾਰਕੇ ਪਬ੍ਬਾਜੇਤ੍વਾ ਕਿਂ ਕਰਿਸ੍ਸਥ? ਏવਞ੍ਹਿ ਸਨ੍ਤੇ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਸਾਸਨੇ ਪਬ੍ਬਜਿਤਾ ਨ ਪਤਿਟ੍ਠਾ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਇਤੋ ਦਾਨਿ ਪਟ੍ਠਾਯ ਅਨੁਪਸਮ੍ਪਨ੍ਨੇਨ ਏਕਂ ਦ੍વੇ ਦਿવਸੇ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਨ੍ਤਿਕੇ વਸਾਪੇਤ੍વਾ ਤਤਿਯਦਿવਸੇ ਤੇਸਂ વਸਨਟ੍ਠਾਨਂ ਞਤ੍વਾ ਬਹਿ વਾਸੇਥਾ’’ਤਿ ਇਮਂ ਅਨੁਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਂ ਕਤ੍વਾ ਪੁਨ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਂ ਪਞ੍ਞਪੇਸਿ।

    Atha bhagavā pātova bhikkhū sannipātāpetvā dhammasenāpatiṃ pucchi ‘‘jānāsi pana tvaṃ, sāriputta, ajja katthaci rāhulassa vutthabhāva’’nti? ‘‘Na jānāmi, bhante’’ti. ‘‘Sāriputta, ajja rāhulo vaccakuṭiyaṃ vasi, sāriputta, tumhe rāhulaṃ evaṃ pariccajantā aññe kuladārake pabbājetvā kiṃ karissatha? Evañhi sante imasmiṃ sāsane pabbajitā na patiṭṭhā bhavissanti, ito dāni paṭṭhāya anupasampannena ekaṃ dve divase attano santike vasāpetvā tatiyadivase tesaṃ vasanaṭṭhānaṃ ñatvā bahi vāsethā’’ti imaṃ anupaññattiṃ katvā puna sikkhāpadaṃ paññapesi.

    ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ ਧਮ੍ਮਸਭਾਯਂ ਸਨ੍ਨਿਸਿਨ੍ਨਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਰਾਹੁਲਸ੍ਸ ਗੁਣਕਥਂ ਕਥੇਨ੍ਤਿ ‘‘ਪਸ੍ਸਥਾવੁਸੋ, ਯਾવ ਸਿਕ੍ਖਾਕਾਮੋ વਤਾਯਂ ਰਾਹੁਲੋ, ‘ਤવ વਸਨਟ੍ਠਾਨਂ ਜਾਨਾਹੀ’ਤਿ વੁਤ੍ਤੋ ਨਾਮ ‘ਅਹਂ ਦਸਬਲਸ੍ਸ ਪੁਤ੍ਤੋ, ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਸੇਨਾਸਨਸ੍ਮਾ ਤੁਮ੍ਹੇਯੇવ ਨਿਕ੍ਖਮਥਾ’ਤਿ ਏਕਂ ਭਿਕ੍ਖੁਮ੍ਪਿ ਅਪ੍ਪਟਿਪ੍ਫਰਿਤ੍વਾ વਚ੍ਚਕੁਟਿਯਂ વਾਸਂ ਕਪ੍ਪੇਸੀ’’ਤਿ। ਏવਂ ਤੇਸੁ ਕਥਯਮਾਨੇਸੁ ਸਤ੍ਥਾ ਧਮ੍ਮਸਭਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਅਲਙ੍ਕਤਾਸਨੇ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ‘‘ਕਾਯ ਨੁਤ੍ਥ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਏਤਰਹਿ ਕਥਾਯ ਸਨ੍ਨਿਸਿਨ੍ਨਾ’’ਤਿ ਆਹ। ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਰਾਹੁਲਸ੍ਸ ਸਿਕ੍ਖਾਕਾਮਕਥਾਯ, ਨ ਅਞ੍ਞਾਯ ਕਥਾਯਾ’’ਤਿ। ਸਤ੍ਥਾ ‘‘ਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਰਾਹੁਲੋ ਇਦਾਨੇવ ਸਿਕ੍ਖਾਕਾਮੋ, ਪੁਬ੍ਬੇ ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਯੋਨਿਯਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੋਪਿ ਸਿਕ੍ਖਾਕਾਮੋਯੇવਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਅਤੀਤਂ ਆਹਰਿ।

    Tasmiṃ samaye dhammasabhāyaṃ sannisinnā bhikkhū rāhulassa guṇakathaṃ kathenti ‘‘passathāvuso, yāva sikkhākāmo vatāyaṃ rāhulo, ‘tava vasanaṭṭhānaṃ jānāhī’ti vutto nāma ‘ahaṃ dasabalassa putto, tumhākaṃ senāsanasmā tumheyeva nikkhamathā’ti ekaṃ bhikkhumpi appaṭippharitvā vaccakuṭiyaṃ vāsaṃ kappesī’’ti. Evaṃ tesu kathayamānesu satthā dhammasabhaṃ gantvā alaṅkatāsane nisīditvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti āha. ‘‘Bhante, rāhulassa sikkhākāmakathāya, na aññāya kathāyā’’ti. Satthā ‘‘na, bhikkhave, rāhulo idāneva sikkhākāmo, pubbe tiracchānayoniyaṃ nibbattopi sikkhākāmoyevā’’ti vatvā atītaṃ āhari.

    ਅਤੀਤੇ ਰਾਜਗਹੇ ਏਕੋ ਮਗਧਰਾਜਾ ਰਜ੍ਜਂ ਕਾਰੇਸਿ। ਤਦਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਮਿਗਯੋਨਿਯਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਮਿਗਗਣਪਰਿવੁਤੋ ਅਰਞ੍ਞੇ વਸਤਿ। ਅਥਸ੍ਸ ਭਗਿਨੀ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪੁਤ੍ਤਕਂ ਉਪਨੇਤ੍વਾ ‘‘ਭਾਤਿਕ, ਇਮਂ ਤੇ ਭਾਗਿਨੇਯ੍ਯਂ ਮਿਗਮਾਯਂ ਸਿਕ੍ਖਾਪੇਹੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ‘‘ਸਾਧੂ’’ਤਿ ਪਟਿਸ੍ਸੁਣਿਤ੍વਾ ‘‘ਗਚ੍ਛ, ਤਾਤ, ਅਸੁਕવੇਲਾਯ ਨਾਮ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਸਿਕ੍ਖੇਯ੍ਯਾਸੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਸੋ ਮਾਤੁਲੇਨ વੁਤ੍ਤવੇਲਂ ਅਨਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਤਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਮਿਗਮਾਯਂ ਸਿਕ੍ਖਿ। ਸੋ ਏਕਦਿવਸਂ વਨੇ વਿਚਰਨ੍ਤੋ ਪਾਸੇਨ ਬਦ੍ਧੋ ਬਦ੍ਧਰવਂ ਰવਿ, ਮਿਗਗਣੋ ਪਲਾਯਿਤ੍વਾ ‘‘ਪੁਤ੍ਤੋ ਤੇ ਪਾਸੇਨ ਬਦ੍ਧੋ’’ਤਿ ਤਸ੍ਸ ਮਾਤੁਯਾ ਆਰੋਚੇਸਿ। ਸਾ ਭਾਤੁ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ‘‘ਭਾਤਿਕ, ਭਾਗਿਨੇਯ੍ਯੋ ਤੇ ਮਿਗਮਾਯਂ ਸਿਕ੍ਖਾਪਿਤੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿ। ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ‘‘ਮਾ ਤ੍વਂ ਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਕਿਞ੍ਚਿ ਪਾਪਕਂ ਆਸਙ੍ਕਿ, ਸੁਗ੍ਗਹਿਤਾ ਤੇਨ ਮਿਗਮਾਯਾ, ਇਦਾਨਿ ਤਂ ਹਾਸਯਮਾਨੋ ਆਗਚ੍ਛਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਇਮਂ ਗਾਥਮਾਹ –

    Atīte rājagahe eko magadharājā rajjaṃ kāresi. Tadā bodhisatto migayoniyaṃ nibbattitvā migagaṇaparivuto araññe vasati. Athassa bhaginī attano puttakaṃ upanetvā ‘‘bhātika, imaṃ te bhāgineyyaṃ migamāyaṃ sikkhāpehī’’ti āha. Bodhisatto ‘‘sādhū’’ti paṭissuṇitvā ‘‘gaccha, tāta, asukavelāya nāma āgantvā sikkheyyāsī’’ti āha. So mātulena vuttavelaṃ anatikkamitvā taṃ upasaṅkamitvā migamāyaṃ sikkhi. So ekadivasaṃ vane vicaranto pāsena baddho baddharavaṃ ravi, migagaṇo palāyitvā ‘‘putto te pāsena baddho’’ti tassa mātuyā ārocesi. Sā bhātu santikaṃ gantvā ‘‘bhātika, bhāgineyyo te migamāyaṃ sikkhāpito’’ti pucchi. Bodhisatto ‘‘mā tvaṃ puttassa kiñci pāpakaṃ āsaṅki, suggahitā tena migamāyā, idāni taṃ hāsayamāno āgacchissatī’’ti vatvā imaṃ gāthamāha –

    ੧੬.

    16.

    ‘‘ਮਿਗਂ ਤਿਪਲ੍ਲਤ੍ਥਮਨੇਕਮਾਯਂ, ਅਟ੍ਠਕ੍ਖੁਰਂ ਅਡ੍ਢਰਤ੍ਤਾਪਪਾਯਿਂ।

    ‘‘Migaṃ tipallatthamanekamāyaṃ, aṭṭhakkhuraṃ aḍḍharattāpapāyiṃ;

    ਏਕੇਨ ਸੋਤੇਨ ਛਮਾਸ੍ਸਸਨ੍ਤੋ, ਛਹਿ ਕਲਾਹਿਤਿਭੋਤਿ ਭਾਗਿਨੇਯ੍ਯੋ’’ਤਿ॥

    Ekena sotena chamāssasanto, chahi kalāhitibhoti bhāgineyyo’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਮਿਗਨ੍ਤਿ ਭਾਗਿਨੇਯ੍ਯਮਿਗਂ। ਤਿਪਲ੍ਲਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ਪਲ੍ਲਤ੍ਥਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਸਯਨਂ, ਉਭੋਹਿ ਪਸ੍ਸੇਹਿ ਉਜੁਕਮੇવ ਚ ਨਿਪਨ੍ਨਕવਸੇਨਾਤਿ ਤੀਹਾਕਾਰੇਹਿ ਪਲ੍ਲਤ੍ਥਂ ਅਸ੍ਸ, ਤੀਣਿ વਾ ਪਲ੍ਲਤ੍ਥਾਨਿ ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਤਿਪਲ੍ਲਤ੍ਥੋ, ਤਂ ਤਿਪਲ੍ਲਤ੍ਥਂ। ਅਨੇਕਮਾਯਨ੍ਤਿ ਬਹੁਮਾਯਂ ਬਹੁવਞ੍ਚਨਂ। ਅਟ੍ਠਕ੍ਖੁਰਨ੍ਤਿ ਏਕੇਕਸ੍ਮਿਂ ਪਾਦੇ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ વਸੇਨ ਅਟ੍ਠਹਿ ਖੁਰੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਂ। ਅਡ੍ਢਰਤ੍ਤਾਪਪਾਯਿਨ੍ਤਿ ਪੁਰਿਮਯਾਮਂ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਮਜ੍ਝਿਮਯਾਮੇ ਅਰਞ੍ਞਤੋ ਆਗਮ੍ਮ ਪਾਨੀਯਸ੍ਸ ਪਿવਨਤੋ ਅਡ੍ਢਰਤ੍ਤੇ ਆਪਂ ਪਿવਤੀਤਿ ਅਡ੍ਢਰਤ੍ਤਾਪਪਾਯੀ। ਤਂ ਅਡ੍ਢਰਤ੍ਤੇ ਅਪਾਯਿਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਮਮ ਭਾਗਿਨੇਯ੍ਯਂ ਮਿਗਂ ਅਹਂ ਸਾਧੁਕਂ ਮਿਗਮਾਯਂ ਉਗ੍ਗਣ੍ਹਾਪੇਸਿਂ। ਕਥਂ? ਯਥਾ ਏਕੇਨ ਸੋਤੇਨ ਛਮਾਸ੍ਸਸਨ੍ਤੋ, ਛਹਿ ਕਲਾਹਿਤਿਭੋਤਿ ਭਾਗਿਨੇਯ੍ਯੋਤਿ। ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ – ਅਹਞ੍ਹਿ ਤવ ਪੁਤ੍ਤਂ ਤਥਾ ਉਗ੍ਗਣ੍ਹਾਪੇਸਿਂ, ਯਥਾ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਉਪਰਿਮਨਾਸਿਕਾਸੋਤੇ વਾਤਂ ਸਨ੍ਨਿਰੁਮ੍ਭਿਤ੍વਾ ਪਥવਿਯਾ ਅਲ੍ਲੀਨੇਨ ਏਕੇਨ ਹੇਟ੍ਠਿਮਸੋਤੇਨ ਤਤ੍ਥੇવ ਛਮਾਯਂ ਅਸ੍ਸਸਨ੍ਤੋ ਛਹਿ ਕਲਾਹਿ ਲੁਦ੍ਦਕਂ ਅਤਿਭੋਤਿ, ਛਹਿ ਕੋਟ੍ਠਾਸੇਹਿ ਅਜ੍ਝੋਤ੍ਥਰਤਿ વਞ੍ਚੇਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਕਤਮਾਹਿ ਛਹਿ? ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਪਾਦੇ ਪਸਾਰੇਤ੍વਾ ਏਕੇਨ ਪਸ੍ਸੇਨ ਸੇਯ੍ਯਾਯ, ਖੁਰੇਹਿ ਤਿਣਪਂਸੁਖਣਨੇਨ, ਜਿવ੍ਹਾਨਿਨ੍ਨਾਮਨੇਨ ਉਦਰਸ੍ਸ ਉਦ੍ਧੁਮਾਤਭਾવਕਰਣੇਨ, ਉਚ੍ਚਾਰਪਸ੍ਸਾવવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੇਨ, વਾਤਸਨ੍ਨਿਰੁਮ੍ਭਨੇਨਾਤਿ।

    Tattha miganti bhāgineyyamigaṃ. Tipallatthanti pallatthaṃ vuccati sayanaṃ, ubhohi passehi ujukameva ca nipannakavasenāti tīhākārehi pallatthaṃ assa, tīṇi vā pallatthāni assāti tipallattho, taṃ tipallatthaṃ. Anekamāyanti bahumāyaṃ bahuvañcanaṃ. Aṭṭhakkhuranti ekekasmiṃ pāde dvinnaṃ dvinnaṃ vasena aṭṭhahi khurehi samannāgataṃ. Aḍḍharattāpapāyinti purimayāmaṃ atikkamitvā majjhimayāme araññato āgamma pānīyassa pivanato aḍḍharatte āpaṃ pivatīti aḍḍharattāpapāyī. Taṃ aḍḍharatte apāyinti attho. Mama bhāgineyyaṃ migaṃ ahaṃ sādhukaṃ migamāyaṃ uggaṇhāpesiṃ. Kathaṃ? Yathā ekena sotena chamāssasanto, chahi kalāhitibhoti bhāgineyyoti. Idaṃ vuttaṃ hoti – ahañhi tava puttaṃ tathā uggaṇhāpesiṃ, yathā ekasmiṃ uparimanāsikāsote vātaṃ sannirumbhitvā pathaviyā allīnena ekena heṭṭhimasotena tattheva chamāyaṃ assasanto chahi kalāhi luddakaṃ atibhoti, chahi koṭṭhāsehi ajjhottharati vañcetīti attho. Katamāhi chahi? Cattāro pāde pasāretvā ekena passena seyyāya, khurehi tiṇapaṃsukhaṇanena, jivhāninnāmanena udarassa uddhumātabhāvakaraṇena, uccārapassāvavissajjanena, vātasannirumbhanenāti.

    ਅਪਰੋ ਨਯੋ – ਪਾਦੇਨ ਪਂਸੁਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਅਭਿਮੁਖਾਕਡ੍ਢਨੇਨ, ਪਟਿਪਣਾਮਨੇਨ, ਉਭੋਸੁ ਪਸ੍ਸੇਸੁ ਸਞ੍ਚਰਣੇਨ, ਉਦਰਂ ਉਦ੍ਧਂ ਪਕ੍ਖਿਪਨੇਨ, ਅਧੋ ਅવਕ੍ਖਿਪਨੇਨਾਤਿ ਇਮਾਹਿ ਛਹਿ ਕਲਾਹਿ ਯਥਾ ਅਤਿਭੋਤਿ, ‘‘ਮਤੋ ਅਯ’’ਨ੍ਤਿ ਸਞ੍ਞਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤ੍વਾ વਞ੍ਚੇਤਿ, ਏવਂ ਤਂ ਮਿਗਮਾਯਂ ਉਗ੍ਗਣ੍ਹਾਪੇਸਿਨ੍ਤਿ ਦੀਪੇਤਿ।

    Aparo nayo – pādena paṃsuṃ gahetvā abhimukhākaḍḍhanena, paṭipaṇāmanena, ubhosu passesu sañcaraṇena, udaraṃ uddhaṃ pakkhipanena, adho avakkhipanenāti imāhi chahi kalāhi yathā atibhoti, ‘‘mato aya’’nti saññaṃ uppādetvā vañceti, evaṃ taṃ migamāyaṃ uggaṇhāpesinti dīpeti.

    ਅਪਰੋ ਨਯੋ – ਤਥਾ ਨਂ ਉਗ੍ਗਣ੍ਹਾਪੇਸਿਂ, ਯਥਾ ਏਕੇਨ ਸੋਤੇਨ ਛਮਾਸ੍ਸਸਨ੍ਤੋ ਛਹਿ ਕਲਾਹਿਤਿ ਦ੍વੀਸੁਪਿ ਨਯੇਸੁ ਦਸ੍ਸਿਤੇਹਿ ਛਹਿ ਕਾਰਣੇਹਿ ਕਲਾਹਿਤਿ ਕਲਾਯਿਸ੍ਸਤਿ, ਲੁਦ੍ਦਂ વਞ੍ਚੇਸ੍ਸਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਭੋਤੀਤਿ ਭਗਿਨਿਂ ਆਲਪਤਿ। ਭਾਗਿਨੇਯ੍ਯੋਤਿ ਏવਂ ਛਹਿ ਕਾਰਣੇਹਿ વਞ੍ਚਨਕਂ ਭਾਗਿਨੇਯ੍ਯਂ ਨਿਦ੍ਦਿਸਤਿ। ਏવਂ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਭਾਗਿਨੇਯ੍ਯਸ੍ਸ ਮਿਗਮਾਯਾਯ ਸਾਧੁਕਂ ਉਗ੍ਗਹਿਤਭਾવਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਭਗਿਨਿਂ ਸਮਸ੍ਸਾਸੇਤਿ।

    Aparo nayo – tathā naṃ uggaṇhāpesiṃ, yathā ekena sotena chamāssasanto chahi kalāhiti dvīsupi nayesu dassitehi chahi kāraṇehi kalāhiti kalāyissati, luddaṃ vañcessatīti attho. Bhotīti bhaginiṃ ālapati. Bhāgineyyoti evaṃ chahi kāraṇehi vañcanakaṃ bhāgineyyaṃ niddisati. Evaṃ bodhisatto bhāgineyyassa migamāyāya sādhukaṃ uggahitabhāvaṃ dassento bhaginiṃ samassāseti.

    ਸੋਪਿ ਮਿਗਪੋਤਕੋ ਪਾਸੇ ਬਦ੍ਧੋ ਅવਿਪ੍ਫਨ੍ਦਿਤ੍વਾਯੇવ ਭੂਮਿਯਂ ਮਹਾਫਾਸੁਕਪਸ੍ਸੇਨ ਪਾਦੇ ਪਸਾਰੇਤ੍વਾ ਨਿਪਨ੍ਨੋ ਪਾਦਾਨਂ ਆਸਨ੍ਨਟ੍ਠਾਨੇ ਖੁਰੇਹੇવ ਪਹਰਿਤ੍વਾ ਪਂਸੁਞ੍ਚ ਤਿਣਾਨਿ ਚ ਉਪ੍ਪਾਟੇਤ੍વਾ ਉਚ੍ਚਾਰਪਸ੍ਸਾવਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਸੀਸਂ ਪਾਤੇਤ੍વਾ ਜਿવ੍ਹਂ ਨਿਨ੍ਨਾਮੇਤ੍વਾ ਸਰੀਰਂ ਖੇਲ਼ਕਿਲਿਨ੍ਨਂ ਕਤ੍વਾ વਾਤਗ੍ਗਹਣੇਨ ਉਦਰਂ ਉਦ੍ਧੁਮਾਤਕਂ ਕਤ੍વਾ ਅਕ੍ਖੀਨਿ ਪਰਿવਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਹੇਟ੍ਠਾ ਨਾਸਿਕਾਸੋਤੇਨ વਾਤਂ ਸਞ੍ਚਰਾਪੇਨ੍ਤੋ ਉਪਰਿਮਨਾਸਿਕਾਸੋਤੇਨ વਾਤਂ ਸਨ੍ਨਿਰੁਮ੍ਭਿਤ੍વਾ ਸਕਲਸਰੀਰਂ ਥਦ੍ਧਭਾવਂ ਗਾਹਾਪੇਤ੍વਾ ਮਤਾਕਾਰਂ ਦਸ੍ਸੇਸਿ। ਨੀਲਮਕ੍ਖਿਕਾਪਿ ਨਂ ਸਮ੍ਪਰਿવਾਰੇਸੁਂ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਤਸ੍ਮਿਂ ਠਾਨੇ ਕਾਕਾ ਨਿਲੀਯਿਂਸੁ। ਲੁਦ੍ਦੋ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਉਦਰਂ ਹਤ੍ਥੇਨ ਪਹਰਿਤ੍વਾ ‘‘ਅਤਿਪਾਤੋવ ਬਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਪੂਤਿਕੋ ਜਾਤੋ’’ਤਿ ਤਸ੍ਸ ਬਨ੍ਧਨਰਜ੍ਜੁਕਂ ਮੋਚੇਤ੍વਾ ‘‘ਏਤ੍ਥੇવਦਾਨਿ ਨਂ ਉਕ੍ਕਨ੍ਤਿਤ੍વਾ ਮਂਸਂ ਆਦਾਯ ਗਮਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਨਿਰਾਸਙ੍ਕੋ ਹੁਤ੍વਾ ਸਾਖਾਪਲਾਸਂ ਗਹੇਤੁਂ ਆਰਦ੍ਧੋ। ਮਿਗਪੋਤਕੋਪਿ ਉਟ੍ਠਾਯ ਚਤੂਹਿ ਪਾਦੇਹਿ ਠਤ੍વਾ ਕਾਯਂ વਿਧੁਨਿਤ੍વਾ ਗੀવਂ ਪਸਾਰੇਤ੍વਾ ਮਹਾવਾਤੇਨ ਛਿਨ੍ਨવਲਾਹਕੋ વਿਯ વੇਗੇਨ ਮਾਤੁ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਅਗਮਾਸਿ।

    Sopi migapotako pāse baddho avipphanditvāyeva bhūmiyaṃ mahāphāsukapassena pāde pasāretvā nipanno pādānaṃ āsannaṭṭhāne khureheva paharitvā paṃsuñca tiṇāni ca uppāṭetvā uccārapassāvaṃ vissajjetvā sīsaṃ pātetvā jivhaṃ ninnāmetvā sarīraṃ kheḷakilinnaṃ katvā vātaggahaṇena udaraṃ uddhumātakaṃ katvā akkhīni parivattetvā heṭṭhā nāsikāsotena vātaṃ sañcarāpento uparimanāsikāsotena vātaṃ sannirumbhitvā sakalasarīraṃ thaddhabhāvaṃ gāhāpetvā matākāraṃ dassesi. Nīlamakkhikāpi naṃ samparivāresuṃ, tasmiṃ tasmiṃ ṭhāne kākā nilīyiṃsu. Luddo āgantvā udaraṃ hatthena paharitvā ‘‘atipātova baddho bhavissati, pūtiko jāto’’ti tassa bandhanarajjukaṃ mocetvā ‘‘etthevadāni naṃ ukkantitvā maṃsaṃ ādāya gamissāmī’’ti nirāsaṅko hutvā sākhāpalāsaṃ gahetuṃ āraddho. Migapotakopi uṭṭhāya catūhi pādehi ṭhatvā kāyaṃ vidhunitvā gīvaṃ pasāretvā mahāvātena chinnavalāhako viya vegena mātu santikaṃ agamāsi.

    ਸਤ੍ਥਾਪਿ ‘‘ਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਰਾਹੁਲੋ ਇਦਾਨੇવ ਸਿਕ੍ਖਾਕਾਮੋ, ਪੁਬ੍ਬੇਪਿ ਸਿਕ੍ਖਾਕਾਮੋਯੇવਾ’’ਤਿ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ਅਨੁਸਨ੍ਧਿਂ ਘਟੇਤ੍વਾ ਜਾਤਕਂ ਸਮੋਧਾਨੇਸਿ – ‘‘ਤਦਾ ਭਾਗਿਨੇਯ੍ਯਮਿਗਪੋਤਕੋ ਰਾਹੁਲੋ ਅਹੋਸਿ, ਮਾਤਾ ਉਪ੍ਪਲવਣ੍ਣਾ, ਮਾਤੁਲਮਿਗੋ ਪਨ ਅਹਮੇવ ਅਹੋਸਿ’’ਨ੍ਤਿ।

    Satthāpi ‘‘na, bhikkhave, rāhulo idāneva sikkhākāmo, pubbepi sikkhākāmoyevā’’ti imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā anusandhiṃ ghaṭetvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā bhāgineyyamigapotako rāhulo ahosi, mātā uppalavaṇṇā, mātulamigo pana ahameva ahosi’’nti.

    ਤਿਪਲ੍ਲਤ੍ਥਮਿਗਜਾਤਕવਣ੍ਣਨਾ ਛਟ੍ਠਾ।

    Tipallatthamigajātakavaṇṇanā chaṭṭhā.







    Related texts:



    ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਜਾਤਕਪਾਲ਼ਿ • Jātakapāḷi / ੧੬. ਤਿਪਲ੍ਲਤ੍ਥਮਿਗਜਾਤਕਂ • 16. Tipallatthamigajātakaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact