| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಥೇರಗಾಥಾ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
೯. ತಿಸ್ಸತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ
9. Tissattheragāthāvaṇṇanā
ಸತ್ತಿಯಾ ವಿಯ ಓಮಟ್ಠೋತಿ ಆಯಸ್ಮತೋ ತಿಸ್ಸತ್ಥೇರಸ್ಸ ಗಾಥಾ। ಕಾ ಉಪ್ಪತಿ? ಅಯಮ್ಪಿ ಕಿರ ಪುರಿಮಬುದ್ಧೇಸು ಕತಾಧಿಕಾರೋ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಭವೇ ವಿವಟ್ಟೂಪನಿಸ್ಸಯಂ ಪುಞ್ಞಂ ಉಪಚಿನನ್ತೋ ತಿಸ್ಸಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಬೋಧಿಯಾ ಮೂಲೇ ಪುರಾಣಪಣ್ಣಾನಿ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಸೋಧೇಸಿ। ಸೋ ತೇನ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮೇನ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರನ್ತೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಕಪಿಲವತ್ಥುನಗರೇ ಭಗವತೋ ಪಿತುಚ್ಛಾಪುತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ ತಿಸ್ಸೋ ನಾಮ ನಾಮೇನ। ಸೋ ಭಗವನ್ತಂ ಅನುಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೋ ಹುತ್ವಾ ಅರಞ್ಞಾಯತನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಜಾತಿಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಮಾನಂ ಕರೋನ್ತೋ ಕೋಧೂಪಾಯಾಸಬಹುಲೋ ಚ ಉಜ್ಝಾನಬಹುಲೋ ಚ ಹುತ್ವಾ ವಿಚರತಿ, ಸಮಣಧಮ್ಮೇ ಉಸ್ಸುಕ್ಕಂ ನ ಕರೋತಿ। ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ಏಕದಿವಸಂ ದಿವಾಟ್ಠಾನೇ ವಿವಟಮುಖಂ ನಿದ್ದಾಯನ್ತಂ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುನಾ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಸಾವತ್ಥಿತೋ ಆಕಾಸೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಉಪರಿ ಆಕಾಸೇಯೇವ ಠತ್ವಾ ಓಭಾಸಂ ಫರಿತ್ವಾ ತೇನೋಭಾಸೇನ ಪಟಿಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸತಿಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಓವಾದಂ ದೇನ್ತೋ ‘‘ಸತ್ತಿಯಾ ವಿಯ ಓಮಟ್ಠೋ’’ತಿ ಗಾಥಂ ಅಭಾಸಿ।
Sattiyā viya omaṭṭhoti āyasmato tissattherassa gāthā. Kā uppati? Ayampi kira purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ puññaṃ upacinanto tissassa bhagavato bodhiyā mūle purāṇapaṇṇāni nīharitvā sodhesi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kapilavatthunagare bhagavato pitucchāputto hutvā nibbatti tisso nāma nāmena. So bhagavantaṃ anupabbajitvā upasampanno hutvā araññāyatane viharanto jātiṃ paṭicca mānaṃ karonto kodhūpāyāsabahulo ca ujjhānabahulo ca hutvā vicarati, samaṇadhamme ussukkaṃ na karoti. Atha naṃ satthā ekadivasaṃ divāṭṭhāne vivaṭamukhaṃ niddāyantaṃ dibbacakkhunā olokento sāvatthito ākāsena gantvā tassa upari ākāseyeva ṭhatvā obhāsaṃ pharitvā tenobhāsena paṭibuddhassa satiṃ uppādetvā ovādaṃ dento ‘‘sattiyā viya omaṭṭho’’ti gāthaṃ abhāsi.
೩೯. ತತ್ಥ ಸತ್ತಿಯಾತಿ ದೇಸನಾಸೀಸಮೇತಂ, ಏಕತೋಧಾರಾದಿನಾ ಸತ್ಥೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಓಮಟ್ಠೋತಿ ಪಹತೋ। ಚತ್ತಾರೋ ಹಿ ಪಹಾರಾ ಓಮಟ್ಠೋ ಉಮ್ಮಟ್ಠೋ ಮಟ್ಠೋ ವಿಮಟ್ಠೋತಿ। ತತ್ಥ ಉಪರಿ ಠತ್ವಾ ಅಧೋಮುಖಂ ದಿನ್ನಪಹಾರೋ ಓಮಟ್ಠೋ ನಾಮ, ಹೇಟ್ಠಾ ಠತ್ವಾ ಉದ್ಧಮ್ಮುಖಂ ದಿನ್ನಪಹಾರೋ ಉಮ್ಮಟ್ಠೋ ನಾಮ, ಅಗ್ಗಳಸೂಚಿ ವಿಯ ವಿನಿವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಗತೋ ಮಟ್ಠೋ ನಾಮ, ಸೇಸೋ ಸಬ್ಬೋಪಿ ವಿಮಟ್ಠೋ ನಾಮ। ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ಠಾನೇ ಓಮಟ್ಠೋ ಗಹಿತೋ। ಸೋ ಹಿ ಸಬ್ಬದಾರುಣೋ ದುರುದ್ಧರಣಸಲ್ಲೋ ದುತ್ತಿಕಿಚ್ಛೋ ಅನ್ತೋದೋಸೋ ಅನ್ತೋಪುಬ್ಬಲೋಹಿತೋವ ಹೋತಿ, ಪುಬ್ಬಲೋಹಿತಂ ಅನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ವಣಮುಖಂ ಪರಿಯೋನನ್ಧಿತ್ವಾ ತಿಟ್ಠತಿ। ಪುಬ್ಬಲೋಹಿತಂ ನೀಹರಿತುಕಾಮೇಹಿ ಮಞ್ಚೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಅಧೋಸಿರೋ ಕಾತಬ್ಬೋ ಹೋತಿ, ಮರಣಂ ವಾ ಮರಣಮತ್ತಂ ವಾ ದುಕ್ಖಂ ಪಾಪುಣನ್ತಿ। ಡಯ್ಹಮಾನೇತಿ ಅಗ್ಗಿನಾ ಝಾಯಮಾನೇ। ಮತ್ಥಕೇತಿ ಸೀಸೇ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಯಥಾ ಸತ್ತಿಯಾ ಓಮಟ್ಠೋ ಪುರಿಸೋ ಸಲ್ಲುಬ್ಬಾಹನವಣತಿಕಿಚ್ಛನಾನಂ ಅತ್ಥಾಯ ವೀರಿಯಂ ಆರಭತಿ ತಾದಿಸಂ ಪಯೋಗಂ ಕರೋತಿ ಪರಕ್ಕಮತಿ, ಯಥಾ ಚ ಡಯ್ಹಮಾನೇ ಮತ್ಥಕೇ ಆದಿತ್ತಸೀಸೋ ಪುರಿಸೋ ತಸ್ಸ ನಿಬ್ಬಾಪನತ್ಥಂ ವೀರಿಯಂ ಆರಭತಿ ತಾದಿಸಂ ಪಯೋಗಂ ಕರೋತಿ, ಏವಮೇವಂ, ಭಿಕ್ಖು, ಕಾಮರಾಗಪ್ಪಹಾನಾಯ ಸತೋ ಅಪ್ಪಮತ್ತೋ ಅತಿವಿಯ ಉಸ್ಸಾಹಜಾತೋ ಹುತ್ವಾ ವಿಹರೇಯ್ಯಾತಿ।
39. Tattha sattiyāti desanāsīsametaṃ, ekatodhārādinā satthenāti attho. Omaṭṭhoti pahato. Cattāro hi pahārā omaṭṭho ummaṭṭho maṭṭho vimaṭṭhoti. Tattha upari ṭhatvā adhomukhaṃ dinnapahāro omaṭṭho nāma, heṭṭhā ṭhatvā uddhammukhaṃ dinnapahāro ummaṭṭho nāma, aggaḷasūci viya vinivijjhitvā gato maṭṭho nāma, seso sabbopi vimaṭṭho nāma. Imasmiṃ pana ṭhāne omaṭṭho gahito. So hi sabbadāruṇo duruddharaṇasallo duttikiccho antodoso antopubbalohitova hoti, pubbalohitaṃ anikkhamitvā vaṇamukhaṃ pariyonandhitvā tiṭṭhati. Pubbalohitaṃ nīharitukāmehi mañcena saddhiṃ bandhitvā adhosiro kātabbo hoti, maraṇaṃ vā maraṇamattaṃ vā dukkhaṃ pāpuṇanti. Ḍayhamāneti agginā jhāyamāne. Matthaketi sīse. Idaṃ vuttaṃ hoti – yathā sattiyā omaṭṭho puriso sallubbāhanavaṇatikicchanānaṃ atthāya vīriyaṃ ārabhati tādisaṃ payogaṃ karoti parakkamati, yathā ca ḍayhamāne matthake ādittasīso puriso tassa nibbāpanatthaṃ vīriyaṃ ārabhati tādisaṃ payogaṃ karoti, evamevaṃ, bhikkhu, kāmarāgappahānāya sato appamatto ativiya ussāhajāto hutvā vihareyyāti.
ಏವಂ ಭಗವಾ ತಸ್ಸ ಥೇರಸ್ಸ ಕೋಧೂಪಾಯಾಸವೂಪಸಮಾಯ ಓವಾದಂ ದೇನ್ತೋ ತದೇಕಟ್ಠತಾಯ ಕಾಮರಾಗಪ್ಪಹಾನಸೀಸೇನ ದೇಸನಂ ನಿಟ್ಠಾಪೇಸಿ। ಥೇರೋ ಇಮಂ ಗಾಥಂ ಸುತ್ವಾ ಸಂವಿಗ್ಗಹದಯೋ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಯುತ್ತಪ್ಪಯುತ್ತೋ ವಿಹಾಸಿ। ತಸ್ಸ ಅಜ್ಝಾಸಯಂ ಞತ್ವಾ ಸತ್ಥಾ ಸಂಯುತ್ತಕೇ ತಿಸ್ಸತ್ಥೇರಸುತ್ತಂ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೩.೮೪) ದೇಸೇಸಿ। ಸೋ ದೇಸನಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಅರಹತ್ತೇ ಪತಿಟ್ಠಾಸಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ಅಪದಾನೇ (ಅಪ॰ ಥೇರ ೨.೫೩.೬೬-೭೩) –
Evaṃ bhagavā tassa therassa kodhūpāyāsavūpasamāya ovādaṃ dento tadekaṭṭhatāya kāmarāgappahānasīsena desanaṃ niṭṭhāpesi. Thero imaṃ gāthaṃ sutvā saṃviggahadayo vipassanāya yuttappayutto vihāsi. Tassa ajjhāsayaṃ ñatvā satthā saṃyuttake tissattherasuttaṃ (saṃ. ni. 3.84) desesi. So desanāpariyosāne arahatte patiṭṭhāsi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.53.66-73) –
‘‘ದೇವಲೋಕೇ ಮನುಸ್ಸೇ ಚೇ, ಅನುಭೋತ್ವಾ ಉಭೋ ಯಸೇ।
‘‘Devaloke manusse ce, anubhotvā ubho yase;
ಅವಸಾನೇ ಚ ನಿಬ್ಬಾನಂ, ಸಿವಂ ಪತ್ತೋ ಅನುತ್ತರಂ॥
Avasāne ca nibbānaṃ, sivaṃ patto anuttaraṃ.
‘‘ಸಮ್ಬುದ್ಧಂ ಉದ್ದಿಸಿತ್ವಾನ, ಬೋಧಿಂ ವಾ ತಸ್ಸ ಸತ್ಥುನೋ।
‘‘Sambuddhaṃ uddisitvāna, bodhiṃ vā tassa satthuno;
ಯೋ ಪುಞ್ಞಂ ಪಸವೀ ಪೋಸೋ, ತಸ್ಸ ಕಿಂ ನಾಮ ದುಲ್ಲಭಂ॥
Yo puññaṃ pasavī poso, tassa kiṃ nāma dullabhaṃ.
‘‘ಮಗ್ಗೇ ಫಲೇ ಆಗಮೇ ಚ, ಝಾನಾಭಿಞ್ಞಾಗುಣೇಸು ಚ।
‘‘Magge phale āgame ca, jhānābhiññāguṇesu ca;
ಅಞ್ಞೇಸಂ ಅಧಿಕೋ ಹುತ್ವಾ, ನಿಬ್ಬಾಯಾಮಿ ಅನಾಸವೋ॥
Aññesaṃ adhiko hutvā, nibbāyāmi anāsavo.
‘‘ಪುರೇಹಂ ಬೋಧಿಯಾ ಪತ್ತಂ, ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಹಟ್ಠಮಾನಸೋ।
‘‘Purehaṃ bodhiyā pattaṃ, chaḍḍetvā haṭṭhamānaso;
ಇಮೇಹಿ ವೀಸತಙ್ಗೇಹಿ, ಸಮಙ್ಗೀ ಹೋಮಿ ಸಬ್ಬಥಾ॥
Imehi vīsataṅgehi, samaṅgī homi sabbathā.
‘‘ಕಿಲೇಸಾ ಝಾಪಿತಾ ಮಯ್ಹಂ…ಪೇ॰… ಕತಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನ’’ನ್ತಿ॥
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ಅರಹತ್ತಂ ಪನ ಪತ್ವಾ ಥೇರೋ ಅಞ್ಞಂ ಬ್ಯಾಕರೋನ್ತೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಪೂಜೇತುಂ ತಮೇವ ಗಾಥಂ ಅಭಾಸಿ।
Arahattaṃ pana patvā thero aññaṃ byākaronto satthāraṃ pūjetuṃ tameva gāthaṃ abhāsi.
ತಿಸ್ಸತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Tissattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಥೇರಗಾಥಾಪಾಳಿ • Theragāthāpāḷi / ೯. ತಿಸ್ಸತ್ಥೇರಗಾಥಾ • 9. Tissattheragāthā
