Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / અઙ્ગુત્તરનિકાય • Aṅguttaranikāya |
(૭) ૨. મહાવગ્ગો
(7) 2. Mahāvaggo
૧. તિત્થાયતનાદિસુત્તં
1. Titthāyatanādisuttaṃ
૬૨. ‘‘તીણિમાનિ , ભિક્ખવે, તિત્થાયતનાનિ યાનિ પણ્ડિતેહિ સમનુયુઞ્જિયમાનાનિ 1 સમનુગાહિયમાનાનિ સમનુભાસિયમાનાનિ પરમ્પિ ગન્ત્વા અકિરિયાય સણ્ઠહન્તિ. કતમાનિ તીણિ? સન્તિ, ભિક્ખવે, એકે સમણબ્રાહ્મણા એવંવાદિનો એવંદિટ્ઠિનો – ‘યં કિઞ્ચાયં પુરિસપુગ્ગલો પટિસંવેદેતિ સુખં વા દુક્ખં વા અદુક્ખમસુખં વા સબ્બં તં પુબ્બેકતહેતૂ’તિ. સન્તિ, ભિક્ખવે, એકે સમણબ્રાહ્મણા એવંવાદિનો એવંદિટ્ઠિનો – ‘યં કિઞ્ચાયં પુરિસપુગ્ગલો પટિસંવેદેતિ સુખં વા દુક્ખં વા અદુક્ખમસુખં વા સબ્બં તં ઇસ્સરનિમ્માનહેતૂ’તિ. સન્તિ, ભિક્ખવે, એકે સમણબ્રાહ્મણા એવંવાદિનો એવંદિટ્ઠિનો – ‘યં કિઞ્ચાયં પુરિસપુગ્ગલો પટિસંવેદેતિ સુખં વા દુક્ખં વા અદુક્ખમસુખં વા સબ્બં તં અહેતુઅપ્પચ્ચયા’’’તિ.
62. ‘‘Tīṇimāni , bhikkhave, titthāyatanāni yāni paṇḍitehi samanuyuñjiyamānāni 2 samanugāhiyamānāni samanubhāsiyamānāni parampi gantvā akiriyāya saṇṭhahanti. Katamāni tīṇi? Santi, bhikkhave, eke samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ‘yaṃ kiñcāyaṃ purisapuggalo paṭisaṃvedeti sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā sabbaṃ taṃ pubbekatahetū’ti. Santi, bhikkhave, eke samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ‘yaṃ kiñcāyaṃ purisapuggalo paṭisaṃvedeti sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā sabbaṃ taṃ issaranimmānahetū’ti. Santi, bhikkhave, eke samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ‘yaṃ kiñcāyaṃ purisapuggalo paṭisaṃvedeti sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā sabbaṃ taṃ ahetuappaccayā’’’ti.
‘‘તત્ર, ભિક્ખવે, યે તે સમણબ્રાહ્મણા એવંવાદિનો એવંદિટ્ઠિનો – ‘યં કિઞ્ચાયં પુરિસપુગ્ગલો પટિસંવેદેતિ સુખં વા દુક્ખં વા અદુક્ખમસુખં વા સબ્બં તં પુબ્બેકતહેતૂ’તિ, ત્યાહં ઉપસઙ્કમિત્વા એવં વદામિ – ‘સચ્ચં કિર તુમ્હે આયસ્મન્તો એવંવાદિનો એવંદિટ્ઠિનો – યં કિઞ્ચાયં પુરિસપુગ્ગલો પટિસંવેદેતિ સુખં વા દુક્ખં વા અદુક્ખમસુખં વા સબ્બં તં પુબ્બેકતહેતૂ’તિ ? તે ચ મે 3 એવં પુટ્ઠા ‘આમા’તિ 4 પટિજાનન્તિ. ત્યાહં એવં વદામિ – ‘તેનહાયસ્મન્તો પાણાતિપાતિનો ભવિસ્સન્તિ પુબ્બેકતહેતુ, અદિન્નાદાયિનો ભવિસ્સન્તિ પુબ્બેકતહેતુ, અબ્રહ્મચારિનો ભવિસ્સન્તિ પુબ્બેકતહેતુ, મુસાવાદિનો ભવિસ્સન્તિ પુબ્બેકતહેતુ, પિસુણવાચા ભવિસ્સન્તિ પુબ્બેકતહેતુ, ફરુસવાચા ભવિસ્સન્તિ પુબ્બેકતહેતુ, સમ્ફપ્પલાપિનો ભવિસ્સન્તિ પુબ્બેકતહેતુ, અભિજ્ઝાલુનો ભવિસ્સન્તિ પુબ્બેકતહેતુ, બ્યાપન્નચિત્તા ભવિસ્સન્તિ પુબ્બેકતહેતુ, મિચ્છાદિટ્ઠિકા ભવિસ્સન્તિ પુબ્બેકતહેતુ’’’.
‘‘Tatra, bhikkhave, ye te samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ‘yaṃ kiñcāyaṃ purisapuggalo paṭisaṃvedeti sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā sabbaṃ taṃ pubbekatahetū’ti, tyāhaṃ upasaṅkamitvā evaṃ vadāmi – ‘saccaṃ kira tumhe āyasmanto evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – yaṃ kiñcāyaṃ purisapuggalo paṭisaṃvedeti sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā sabbaṃ taṃ pubbekatahetū’ti ? Te ca me 5 evaṃ puṭṭhā ‘āmā’ti 6 paṭijānanti. Tyāhaṃ evaṃ vadāmi – ‘tenahāyasmanto pāṇātipātino bhavissanti pubbekatahetu, adinnādāyino bhavissanti pubbekatahetu, abrahmacārino bhavissanti pubbekatahetu, musāvādino bhavissanti pubbekatahetu, pisuṇavācā bhavissanti pubbekatahetu, pharusavācā bhavissanti pubbekatahetu, samphappalāpino bhavissanti pubbekatahetu, abhijjhāluno bhavissanti pubbekatahetu, byāpannacittā bhavissanti pubbekatahetu, micchādiṭṭhikā bhavissanti pubbekatahetu’’’.
‘‘પુબ્બેકતં ખો પન, ભિક્ખવે, સારતો પચ્ચાગચ્છતં ન હોતિ છન્દો વા વાયામો વા ઇદં વા કરણીયં ઇદં વા અકરણીયન્તિ. ઇતિ કરણીયાકરણીયે ખો પન સચ્ચતો થેતતો અનુપલબ્ભિયમાને મુટ્ઠસ્સતીનં અનારક્ખાનં વિહરતં ન હોતિ પચ્ચત્તં સહધમ્મિકો સમણવાદો . અયં ખો મે, ભિક્ખવે, તેસુ સમણબ્રાહ્મણેસુ એવંવાદીસુ એવંદિટ્ઠીસુ પઠમો સહધમ્મિકો નિગ્ગહો હોતિ.
‘‘Pubbekataṃ kho pana, bhikkhave, sārato paccāgacchataṃ na hoti chando vā vāyāmo vā idaṃ vā karaṇīyaṃ idaṃ vā akaraṇīyanti. Iti karaṇīyākaraṇīye kho pana saccato thetato anupalabbhiyamāne muṭṭhassatīnaṃ anārakkhānaṃ viharataṃ na hoti paccattaṃ sahadhammiko samaṇavādo . Ayaṃ kho me, bhikkhave, tesu samaṇabrāhmaṇesu evaṃvādīsu evaṃdiṭṭhīsu paṭhamo sahadhammiko niggaho hoti.
‘‘તત્ર, ભિક્ખવે, યે તે સમણબ્રાહ્મણા એવંવાદિનો એવંદિટ્ઠિનો – ‘યં કિઞ્ચાયં પુરિસપુગ્ગલો પટિસંવેદેતિ સુખં વા દુક્ખં વા અદુક્ખમસુખં વા સબ્બં તં ઇસ્સરનિમ્માનહેતૂ’તિ, ત્યાહં ઉપસઙ્કમિત્વા એવં વદામિ – ‘સચ્ચં કિર તુમ્હે આયસ્મન્તો એવંવાદિનો એવદિટ્ઠિનો – યં કિઞ્ચાયં પુરિસપુગ્ગલો પટિસંવેદેતિ સુખં વા દુક્ખં વા અદુક્ખમસુખં વા સબ્બં તં ઇસ્સરનિમ્માનહેતૂ’તિ? તે ચ મે એવં પુટ્ઠા ‘આમા’તિ પટિજાનન્તિ. ત્યાહં એવં વદામિ – ‘તેનહાયસ્મન્તો પાણાતિપાતિનો ભવિસ્સન્તિ ઇસ્સરનિમ્માનહેતુ, અદિન્નાદાયિનો ભવિસ્સન્તિ ઇસ્સરનિમ્માનહેતુ, અબ્રહ્મચારિનો ભવિસ્સન્તિ ઇસ્સરનિમ્માનહેતુ, મુસાવાદિનો ભવિસ્સન્તિ ઇસ્સરનિમ્માનહેતુ, પિસુણવાચા ભવિસ્સન્તિ ઇસ્સરનિમ્માનહેતુ, ફરુસવાચા ભવિસ્સન્તિ ઇસ્સરનિમ્માનહેતુ, સમ્ફપ્પલાપિનો ભવિસ્સન્તિ ઇસ્સરનિમ્માનહેતુ, અભિજ્ઝાલુનો ભવિસ્સન્તિ ઇસ્સરનિમ્માનહેતુ, બ્યાપન્નચિત્તા ભવિસ્સન્તિ ઇસ્સરનિમ્માનહેતુ, મિચ્છાદિટ્ઠિકા ભવિસ્સન્તિ ઇસ્સરનિમ્માનહેતુ’’’.
‘‘Tatra, bhikkhave, ye te samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ‘yaṃ kiñcāyaṃ purisapuggalo paṭisaṃvedeti sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā sabbaṃ taṃ issaranimmānahetū’ti, tyāhaṃ upasaṅkamitvā evaṃ vadāmi – ‘saccaṃ kira tumhe āyasmanto evaṃvādino evadiṭṭhino – yaṃ kiñcāyaṃ purisapuggalo paṭisaṃvedeti sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā sabbaṃ taṃ issaranimmānahetū’ti? Te ca me evaṃ puṭṭhā ‘āmā’ti paṭijānanti. Tyāhaṃ evaṃ vadāmi – ‘tenahāyasmanto pāṇātipātino bhavissanti issaranimmānahetu, adinnādāyino bhavissanti issaranimmānahetu, abrahmacārino bhavissanti issaranimmānahetu, musāvādino bhavissanti issaranimmānahetu, pisuṇavācā bhavissanti issaranimmānahetu, pharusavācā bhavissanti issaranimmānahetu, samphappalāpino bhavissanti issaranimmānahetu, abhijjhāluno bhavissanti issaranimmānahetu, byāpannacittā bhavissanti issaranimmānahetu, micchādiṭṭhikā bhavissanti issaranimmānahetu’’’.
‘‘ઇસ્સરનિમ્માનં ખો પન, ભિક્ખવે, સારતો પચ્ચાગચ્છતં ન હોતિ છન્દો વા વાયામો વા ઇદં વા કરણીયં ઇદં વા અકરણીયન્તિ. ઇતિ કરણીયાકરણીયે ખો પન સચ્ચતો થેતતો અનુપલબ્ભિયમાને મુટ્ઠસ્સતીનં અનારક્ખાનં વિહરતં ન હોતિ પચ્ચત્તં સહધમ્મિકો સમણવાદો. અયં ખો મે, ભિક્ખવે, તેસુ સમણબ્રાહ્મણેસુ એવંવાદીસુ એવંદિટ્ઠીસુ દુતિયો સહધમ્મિકો નિગ્ગહો હોતિ.
‘‘Issaranimmānaṃ kho pana, bhikkhave, sārato paccāgacchataṃ na hoti chando vā vāyāmo vā idaṃ vā karaṇīyaṃ idaṃ vā akaraṇīyanti. Iti karaṇīyākaraṇīye kho pana saccato thetato anupalabbhiyamāne muṭṭhassatīnaṃ anārakkhānaṃ viharataṃ na hoti paccattaṃ sahadhammiko samaṇavādo. Ayaṃ kho me, bhikkhave, tesu samaṇabrāhmaṇesu evaṃvādīsu evaṃdiṭṭhīsu dutiyo sahadhammiko niggaho hoti.
‘‘તત્ર , ભિક્ખવે, યે તે સમણબ્રાહ્મણા એવંવાદિનો એવંદિટ્ઠિનો – ‘યં કિં ચાયં પુરિસપુગ્ગલો પટિસંવેદેતિ સુખં વા દુક્ખં વા અદુક્ખમસુખં વા સબ્બં તં અહેતુઅપ્પચ્ચયા’તિ, ત્યાહં ઉપસઙ્કમિત્વા એવં વદામિ – ‘સચ્ચં કિર તુમ્હે આયસ્મન્તો એવંવાદિનો એવંદિટ્ઠિનો – યં કિં ચાયં પુરિસપુગ્ગલો પટિસંવેદેતિ સુખં વા દુક્ખં વા અદુક્ખમસુખં વા સબ્બં તં અહેતુઅપ્પચ્ચયા’તિ? તે ચ મે એવં પુટ્ઠા ‘આમા’તિ પટિજાનન્તિ . ત્યાહં એવં વદામિ – ‘તેનહાયસ્મન્તો પાણાતિપાતિનો ભવિસ્સન્તિ અહેતુઅપ્પચ્ચયા…પે॰… મિચ્છાદિટ્ઠિકા ભવિસ્સન્તિ અહેતુઅપ્પચ્ચયા’’’.
‘‘Tatra , bhikkhave, ye te samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – ‘yaṃ kiṃ cāyaṃ purisapuggalo paṭisaṃvedeti sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā sabbaṃ taṃ ahetuappaccayā’ti, tyāhaṃ upasaṅkamitvā evaṃ vadāmi – ‘saccaṃ kira tumhe āyasmanto evaṃvādino evaṃdiṭṭhino – yaṃ kiṃ cāyaṃ purisapuggalo paṭisaṃvedeti sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā sabbaṃ taṃ ahetuappaccayā’ti? Te ca me evaṃ puṭṭhā ‘āmā’ti paṭijānanti . Tyāhaṃ evaṃ vadāmi – ‘tenahāyasmanto pāṇātipātino bhavissanti ahetuappaccayā…pe… micchādiṭṭhikā bhavissanti ahetuappaccayā’’’.
‘‘અહેતુઅપ્પચ્ચયં 7 ખો પન, ભિક્ખવે, સારતો પચ્ચાગચ્છતં ન હોતિ છન્દો વા વાયામો વા ઇદં વા કરણીયં ઇદં વા અકરણીયન્તિ. ઇતિ કરણીયાકરણીયે ખો પન સચ્ચતો થેતતો અનુપલબ્ભિયમાને મુટ્ઠસ્સતીનં અનારક્ખાનં વિહરતં ન હોતિ પચ્ચત્તં સહધમ્મિકો સમણવાદો. અયં ખો મે, ભિક્ખવે, તેસુ સમણબ્રાહ્મણેસુ એવંવાદીસુ એવંદિટ્ઠીસુ તતિયો સહધમ્મિકો નિગ્ગહો હોતિ.
‘‘Ahetuappaccayaṃ 8 kho pana, bhikkhave, sārato paccāgacchataṃ na hoti chando vā vāyāmo vā idaṃ vā karaṇīyaṃ idaṃ vā akaraṇīyanti. Iti karaṇīyākaraṇīye kho pana saccato thetato anupalabbhiyamāne muṭṭhassatīnaṃ anārakkhānaṃ viharataṃ na hoti paccattaṃ sahadhammiko samaṇavādo. Ayaṃ kho me, bhikkhave, tesu samaṇabrāhmaṇesu evaṃvādīsu evaṃdiṭṭhīsu tatiyo sahadhammiko niggaho hoti.
‘‘ઇમાનિ ખો, ભિક્ખવે, તીણિ તિત્થાયતનાનિ યાનિ પણ્ડિતેહિ સમનુયુઞ્જિયમાનાનિ સમનુગાહિયમાનાનિ સમનુભાસિયમાનાનિ પરમ્પિ ગન્ત્વા અકિરિયાય સણ્ઠહન્તિ.
‘‘Imāni kho, bhikkhave, tīṇi titthāyatanāni yāni paṇḍitehi samanuyuñjiyamānāni samanugāhiyamānāni samanubhāsiyamānāni parampi gantvā akiriyāya saṇṭhahanti.
‘‘અયં ખો પન, ભિક્ખવે, મયા ધમ્મો દેસિતો અનિગ્ગહિતો અસંકિલિટ્ઠો અનુપવજ્જો અપ્પટિકુટ્ઠો સમણેહિ બ્રાહ્મણેહિ વિઞ્ઞૂહિ. કતમો ચ, ભિક્ખવે, મયા ધમ્મો દેસિતો અનિગ્ગહિતો અસંકિલિટ્ઠો અનુપવજ્જો અપ્પટિકુટ્ઠો સમણેહિ બ્રાહ્મણેહિ વિઞ્ઞૂહિ? ઇમા છ ધાતુયોતિ, ભિક્ખવે, મયા ધમ્મો દેસિતો અનિગ્ગહિતો અસંકિલિટ્ઠો અનુપવજ્જો અપ્પટિકુટ્ઠો સમણેહિ બ્રાહ્મણેહિ વિઞ્ઞૂહિ. ઇમાનિ છ ફસ્સાયતનાનીતિ, ભિક્ખવે, મયા ધમ્મો દેસિતો અનિગ્ગહિતો અસંકિલિટ્ઠો અનુપવજ્જો અપ્પટિકુટ્ઠો સમણેહિ બ્રાહ્મણેહિ વિઞ્ઞૂહિ. ઇમે અટ્ઠારસ મનોપવિચારાતિ, ભિક્ખવે, મયા ધમ્મો દેસિતો અનિગ્ગહિતો અસંકિલિટ્ઠો અનુપવજ્જો અપ્પટિકુટ્ઠો સમણેહિ બ્રાહ્મણેહિ વિઞ્ઞૂહિ. ઇમાનિ ચત્તારિ અરિયસચ્ચાનીતિ, ભિક્ખવે, મયા ધમ્મો દેસિતો અનિગ્ગહિતો અસંકિલિટ્ઠો અનુપવજ્જો અપ્પટિકુટ્ઠો સમણેહિ બ્રાહ્મણેહિ વિઞ્ઞૂહિ.
‘‘Ayaṃ kho pana, bhikkhave, mayā dhammo desito aniggahito asaṃkiliṭṭho anupavajjo appaṭikuṭṭho samaṇehi brāhmaṇehi viññūhi. Katamo ca, bhikkhave, mayā dhammo desito aniggahito asaṃkiliṭṭho anupavajjo appaṭikuṭṭho samaṇehi brāhmaṇehi viññūhi? Imā cha dhātuyoti, bhikkhave, mayā dhammo desito aniggahito asaṃkiliṭṭho anupavajjo appaṭikuṭṭho samaṇehi brāhmaṇehi viññūhi. Imāni cha phassāyatanānīti, bhikkhave, mayā dhammo desito aniggahito asaṃkiliṭṭho anupavajjo appaṭikuṭṭho samaṇehi brāhmaṇehi viññūhi. Ime aṭṭhārasa manopavicārāti, bhikkhave, mayā dhammo desito aniggahito asaṃkiliṭṭho anupavajjo appaṭikuṭṭho samaṇehi brāhmaṇehi viññūhi. Imāni cattāri ariyasaccānīti, bhikkhave, mayā dhammo desito aniggahito asaṃkiliṭṭho anupavajjo appaṭikuṭṭho samaṇehi brāhmaṇehi viññūhi.
‘‘ઇમા છ ધાતુયોતિ, ભિક્ખવે, મયા ધમ્મો દેસિતો અનિગ્ગહિતો અસંકિલિટ્ઠો અનુપવજ્જો અપ્પટિકુટ્ઠો સમણેહિ બ્રાહ્મણેહિ વિઞ્ઞૂહીતિ. ઇતિ ખો પનેતં વુત્તં. કિઞ્ચેતં પટિચ્ચ વુત્તં? છયિમા, ભિક્ખવે , ધાતુયો – પથવીધાતુ, આપોધાતુ, તેજોધાતુ, વાયોધાતુ, આકાસધાતુ, વિઞ્ઞાણધાતુ. ઇમા છ ધાતુયોતિ, ભિક્ખવે, મયા ધમ્મો દેસિતો અનિગ્ગહિતો અસંકિલિટ્ઠો અનુપવજ્જો અપ્પટિકુટ્ઠો સમણેહિ બ્રાહ્મણેહિ વિઞ્ઞૂહીતિ. ઇતિ યં તં વુત્તં, ઇદમેતં પટિચ્ચ વુત્તં.
‘‘Imā cha dhātuyoti, bhikkhave, mayā dhammo desito aniggahito asaṃkiliṭṭho anupavajjo appaṭikuṭṭho samaṇehi brāhmaṇehi viññūhīti. Iti kho panetaṃ vuttaṃ. Kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? Chayimā, bhikkhave , dhātuyo – pathavīdhātu, āpodhātu, tejodhātu, vāyodhātu, ākāsadhātu, viññāṇadhātu. Imā cha dhātuyoti, bhikkhave, mayā dhammo desito aniggahito asaṃkiliṭṭho anupavajjo appaṭikuṭṭho samaṇehi brāhmaṇehi viññūhīti. Iti yaṃ taṃ vuttaṃ, idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
‘‘ઇમાનિ છ ફસ્સાયતનાનીતિ, ભિક્ખવે, મયા ધમ્મો દેસિતો અનિગ્ગહિતો અસંકિલિટ્ઠો અનુપવજ્જો અપ્પટિકુટ્ઠો સમણેહિ બ્રાહ્મણેહિ વિઞ્ઞૂહીતિ. ઇતિ ખો પનેતં વુત્તં. કિઞ્ચેતં પટિચ્ચ વુત્તં? છયિમાનિ, ભિક્ખવે, ફસ્સાયતનાનિ – ચક્ખુ ફસ્સાયતનં, સોતં ફસ્સાયતનં, ઘાનં ફસ્સાયતનં, જિવ્હા ફસ્સાયતનં, કાયો ફસ્સાયતનં, મનો ફસ્સાયતનં. ઇમાનિ છ ફસ્સાયતનાનીતિ, ભિક્ખવે, મયા ધમ્મો દેસિતો અનિગ્ગહિતો અસંકિલિટ્ઠો અનુપવજ્જો અપ્પટિકુટ્ઠો સમણેહિ બ્રાહ્મણેહિ વિઞ્ઞૂહીતિ. ઇતિ યં તં વુત્તં, ઇદમેતં પટિચ્ચ વુત્તં.
‘‘Imāni cha phassāyatanānīti, bhikkhave, mayā dhammo desito aniggahito asaṃkiliṭṭho anupavajjo appaṭikuṭṭho samaṇehi brāhmaṇehi viññūhīti. Iti kho panetaṃ vuttaṃ. Kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? Chayimāni, bhikkhave, phassāyatanāni – cakkhu phassāyatanaṃ, sotaṃ phassāyatanaṃ, ghānaṃ phassāyatanaṃ, jivhā phassāyatanaṃ, kāyo phassāyatanaṃ, mano phassāyatanaṃ. Imāni cha phassāyatanānīti, bhikkhave, mayā dhammo desito aniggahito asaṃkiliṭṭho anupavajjo appaṭikuṭṭho samaṇehi brāhmaṇehi viññūhīti. Iti yaṃ taṃ vuttaṃ, idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
‘‘ઇમે અટ્ઠારસ મનોપવિચારાતિ, ભિક્ખવે, મયા ધમ્મો દેસિતો અનિગ્ગહિતો અસંકિલિટ્ઠો અનુપવજ્જો અપ્પટિકુટ્ઠો સમણેહિ બ્રાહ્મણેહિ વિઞ્ઞૂહીતિ. ઇતિ ખો પનેતં વુત્તં. કિઞ્ચેતં પટિચ્ચ વુત્તં? ચક્ખુના રૂપં દિસ્વા સોમનસ્સટ્ઠાનિયં રૂપં ઉપવિચરતિ દોમનસ્સટ્ઠાનિયં રૂપં ઉપવિચરતિ ઉપેક્ખાટ્ઠાનિયં રૂપં ઉપવિચરતિ, સોતેન સદ્દં સુત્વા… ઘાનેન ગન્ધં ઘાયિત્વા… જિવ્હાય રસં સાયિત્વા… કાયેન ફોટ્ઠબ્બં ફુસિત્વા… મનસા ધમ્મં વિઞ્ઞાય સોમનસ્સટ્ઠાનિયં ધમ્મં ઉપવિચરતિ દોમનસ્સટ્ઠાનિયં ધમ્મં ઉપવિચરતિ ઉપેક્ખાટ્ઠાનિયં ધમ્મં ઉપવિચરતિ. ઇમે અટ્ઠારસ મનોપવિચારાતિ, ભિક્ખવે, મયા ધમ્મો દેસિતો અનિગ્ગહિતો અસંકિલિટ્ઠો અનુપવજ્જો અપ્પટિકુટ્ઠો સમણેહિ બ્રાહ્મણેહિ વિઞ્ઞૂહીતિ. ઇતિ યં તં વુત્તં, ઇદમેતં પટિચ્ચ વુત્તં.
‘‘Ime aṭṭhārasa manopavicārāti, bhikkhave, mayā dhammo desito aniggahito asaṃkiliṭṭho anupavajjo appaṭikuṭṭho samaṇehi brāhmaṇehi viññūhīti. Iti kho panetaṃ vuttaṃ. Kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? Cakkhunā rūpaṃ disvā somanassaṭṭhāniyaṃ rūpaṃ upavicarati domanassaṭṭhāniyaṃ rūpaṃ upavicarati upekkhāṭṭhāniyaṃ rūpaṃ upavicarati, sotena saddaṃ sutvā… ghānena gandhaṃ ghāyitvā… jivhāya rasaṃ sāyitvā… kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā… manasā dhammaṃ viññāya somanassaṭṭhāniyaṃ dhammaṃ upavicarati domanassaṭṭhāniyaṃ dhammaṃ upavicarati upekkhāṭṭhāniyaṃ dhammaṃ upavicarati. Ime aṭṭhārasa manopavicārāti, bhikkhave, mayā dhammo desito aniggahito asaṃkiliṭṭho anupavajjo appaṭikuṭṭho samaṇehi brāhmaṇehi viññūhīti. Iti yaṃ taṃ vuttaṃ, idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
‘‘ઇમાનિ ચત્તારિ અરિયસચ્ચાનીતિ, ભિક્ખવે, મયા ધમ્મો દેસિતો અનિગ્ગહિતો અસંકિલિટ્ઠો અનુપવજ્જો અપ્પટિકુટ્ઠો સમણેહિ બ્રાહ્મણેહિ વિઞ્ઞૂહીતિ. ઇતિ ખો પનેતં વુત્તં. કિઞ્ચેતં પટિચ્ચ વુત્તં? છન્નં, ભિક્ખવે, ધાતૂનં ઉપાદાય ગબ્ભસ્સાવક્કન્તિ હોતિ; ઓક્કન્તિયા સતિ નામરૂપં, નામરૂપપચ્ચયા સળાયતનં, સળાયતનપચ્ચયા ફસ્સો, ફસ્સપચ્ચયા વેદના. વેદિયમાનસ્સ ખો પનાહં, ભિક્ખવે, ઇદં દુક્ખન્તિ પઞ્ઞપેમિ, અયં દુક્ખસમુદયોતિ પઞ્ઞપેમિ, અયં દુક્ખનિરોધોતિ પઞ્ઞપેમિ, અયં દુક્ખનિરોધગામિની પટિપદાતિ પઞ્ઞપેમિ.
‘‘Imāni cattāri ariyasaccānīti, bhikkhave, mayā dhammo desito aniggahito asaṃkiliṭṭho anupavajjo appaṭikuṭṭho samaṇehi brāhmaṇehi viññūhīti. Iti kho panetaṃ vuttaṃ. Kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? Channaṃ, bhikkhave, dhātūnaṃ upādāya gabbhassāvakkanti hoti; okkantiyā sati nāmarūpaṃ, nāmarūpapaccayā saḷāyatanaṃ, saḷāyatanapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā. Vediyamānassa kho panāhaṃ, bhikkhave, idaṃ dukkhanti paññapemi, ayaṃ dukkhasamudayoti paññapemi, ayaṃ dukkhanirodhoti paññapemi, ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadāti paññapemi.
‘‘કતમઞ્ચ, ભિક્ખવે, દુક્ખં અરિયસચ્ચં? જાતિપિ દુક્ખા, જરાપિ દુક્ખા , ( ) 9 મરણમ્પિ દુક્ખં , સોકપરિદેવદુક્ખદોમનસ્સુપાયાસાપિ દુક્ખા, (અપ્પિયેહિ સમ્પયોગો દુક્ખો, પિયેહિ વિપ્પયોગો દુક્ખો,) 10 યમ્પિચ્છં ન લભતિ તમ્પિ દુક્ખં. સંખિત્તેન પઞ્ચુપાદાનક્ખન્ધા દુક્ખા. ઇદં વુચ્ચતિ, ભિક્ખવે, દુક્ખં અરિયસચ્ચં.
‘‘Katamañca, bhikkhave, dukkhaṃ ariyasaccaṃ? Jātipi dukkhā, jarāpi dukkhā , ( ) 11 maraṇampi dukkhaṃ , sokaparidevadukkhadomanassupāyāsāpi dukkhā, (appiyehi sampayogo dukkho, piyehi vippayogo dukkho,) 12 yampicchaṃ na labhati tampi dukkhaṃ. Saṃkhittena pañcupādānakkhandhā dukkhā. Idaṃ vuccati, bhikkhave, dukkhaṃ ariyasaccaṃ.
‘‘કતમઞ્ચ, ભિક્ખવે, દુક્ખસમુદયં 13 અરિયસચ્ચં? અવિજ્જાપચ્ચયા સઙ્ખારા, સઙ્ખારપચ્ચયા વિઞ્ઞાણં, વિઞ્ઞાણપચ્ચયા નામરૂપં, નામરૂપપચ્ચયા સળાયતનં, સળાયતનપચ્ચયા ફસ્સો, ફસ્સપચ્ચયા વેદના, વેદનાપચ્ચયા તણ્હા, તણ્હાપચ્ચયા ઉપાદાનં, ઉપાદાનપચ્ચયા ભવો, ભવપચ્ચયા જાતિ, જાતિપચ્ચયા જરામરણં સોકપરિદેવદુક્ખદોમનસ્સુપાયાસા સમ્ભવન્તિ. એવમેતસ્સ કેવલસ્સ દુક્ખક્ખન્ધસ્સ સમુદયો હોતિ. ઇદં વુચ્ચતિ, ભિક્ખવે, દુક્ખસમુદયં અરિયસચ્ચં.
‘‘Katamañca, bhikkhave, dukkhasamudayaṃ 14 ariyasaccaṃ? Avijjāpaccayā saṅkhārā, saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ, nāmarūpapaccayā saḷāyatanaṃ, saḷāyatanapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā taṇhā, taṇhāpaccayā upādānaṃ, upādānapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā sambhavanti. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti. Idaṃ vuccati, bhikkhave, dukkhasamudayaṃ ariyasaccaṃ.
‘‘કતમઞ્ચ, ભિક્ખવે, દુક્ખનિરોધં 15 અરિયસચ્ચં? અવિજ્જાય ત્વેવ અસેસવિરાગનિરોધા સઙ્ખારનિરોધો, સઙ્ખારનિરોધા વિઞ્ઞાણનિરોધો, વિઞ્ઞાણનિરોધા નામરૂપનિરોધો, નામરૂપનિરોધા સળાયતનનિરોધો, સળાયતનનિરોધા ફસ્સનિરોધો, ફસ્સનિરોધા વેદનાનિરોધો, વેદનાનિરોધા તણ્હાનિરોધો, તણ્હાનિરોધા ઉપાદાનનિરોધો, ઉપાદાનનિરોધા ભવનિરોધો, ભવનિરોધા જાતિનિરોધો, જાતિનિરોધા જરામરણં સોકપરિદેવદુક્ખદોમનસ્સુપાયાસા નિરુજ્ઝન્તિ. એવમેતસ્સ કેવલસ્સ દુક્ખક્ખન્ધસ્સ નિરોધો હોતિ. ઇદં વુચ્ચતિ, ભિક્ખવે, દુક્ખનિરોધં અરિયસચ્ચં.
‘‘Katamañca, bhikkhave, dukkhanirodhaṃ 16 ariyasaccaṃ? Avijjāya tveva asesavirāganirodhā saṅkhāranirodho, saṅkhāranirodhā viññāṇanirodho, viññāṇanirodhā nāmarūpanirodho, nāmarūpanirodhā saḷāyatananirodho, saḷāyatananirodhā phassanirodho, phassanirodhā vedanānirodho, vedanānirodhā taṇhānirodho, taṇhānirodhā upādānanirodho, upādānanirodhā bhavanirodho, bhavanirodhā jātinirodho, jātinirodhā jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā nirujjhanti. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hoti. Idaṃ vuccati, bhikkhave, dukkhanirodhaṃ ariyasaccaṃ.
‘‘કતમઞ્ચ, ભિક્ખવે, દુક્ખનિરોધગામિની પટિપદા અરિયસચ્ચં? અયમેવ અરિયો અટ્ઠઙ્ગિકો મગ્ગો, સેય્યથિદં – સમ્માદિટ્ઠિ, સમ્માસઙ્કપ્પો, સમ્માવાચા, સમ્માકમ્મન્તો, સમ્માઆજીવો, સમ્માવાયામો, સમ્માસતિ, સમ્માસમાધિ. ઇદં વુચ્ચતિ, ભિક્ખવે, દુક્ખનિરોધગામિની પટિપદા અરિયસચ્ચં. ‘ઇમાનિ ચત્તારિ અરિયસચ્ચાની’તિ, ભિક્ખવે, મયા ધમ્મો દેસિતો અનિગ્ગહિતો અસંકિલિટ્ઠો અનુપવજ્જો અપ્પટિકુટ્ઠો સમણેહિ બ્રાહ્મણેહિ વિઞ્ઞૂહીતિ. ઇતિ યં તં વુત્તં ઇદમેતં પટિચ્ચ વુત્ત’’ન્તિ. પઠમં.
‘‘Katamañca, bhikkhave, dukkhanirodhagāminī paṭipadā ariyasaccaṃ? Ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo, seyyathidaṃ – sammādiṭṭhi, sammāsaṅkappo, sammāvācā, sammākammanto, sammāājīvo, sammāvāyāmo, sammāsati, sammāsamādhi. Idaṃ vuccati, bhikkhave, dukkhanirodhagāminī paṭipadā ariyasaccaṃ. ‘Imāni cattāri ariyasaccānī’ti, bhikkhave, mayā dhammo desito aniggahito asaṃkiliṭṭho anupavajjo appaṭikuṭṭho samaṇehi brāhmaṇehi viññūhīti. Iti yaṃ taṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vutta’’nti. Paṭhamaṃ.
Footnotes:
Related texts:
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / અઙ્ગુત્તરનિકાય (અટ્ઠકથા) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ૧. તિત્થાયતનસુત્તવણ્ણના • 1. Titthāyatanasuttavaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / અઙ્ગુત્તરનિકાય (ટીકા) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ૧. તિત્થાયતનસુત્તવણ્ણના • 1. Titthāyatanasuttavaṇṇanā