Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / థేరీగాథా-అట్ఠకథా • Therīgāthā-aṭṭhakathā |
౫. ఉబ్బిరిథేరీగాథావణ్ణనా
5. Ubbiritherīgāthāvaṇṇanā
అమ్మ, జీవాతిఆదికా ఉబ్బిరియా థేరియా గాథా. అయమ్పి పురిమబుద్ధేసు కతాధికారా తత్థ తత్థ భవే వివట్టూపనిస్సయం కుసలం ఉపచినన్తీ పదుముత్తరస్స భగవతో కాలే హంసవతీనగరే కులగేహే నిబ్బత్తిత్వా విఞ్ఞుతం పత్తా ఏకదివసం మాతాపితూసు మఙ్గలం అనుభవితుం గేహన్తరగతేసు అదుతియా సయం గేహే ఓహీనా ఉపకట్ఠాయ వేలాయ భగవతో సావకం ఏకం ఖీణాసవత్థేరం గేహద్వారసమీపేన గచ్ఛన్తం దిస్వా భిక్ఖం దాతుకామా, ‘‘భన్తే, ఇధ పవిసథా’’తి వత్వా థేరే గేహం పవిట్ఠే పఞ్చపతిట్ఠితేన థేరం వన్దిత్వా గోనకాదీహి ఆసనం పఞ్ఞాపేత్వా అదాసి. నిసీది థేరో పఞ్ఞత్తే ఆసనే. సా పత్తం గహేత్వా పిణ్డపాతస్స పూరేత్వా థేరస్స హత్థే ఠపేసి. థేరో అనుమోదనం కత్వా పక్కామి. సా తేన పుఞ్ఞకమ్మేన తావతింసేసు నిబ్బత్తిత్వా తత్థ యావతాయుకం ఉళారదిబ్బసమ్పత్తిం అనుభవిత్వా తతో చుతా సుగతీసుయేవ సంసరన్తీ ఇమస్మిం బుద్ధుప్పాదే సావత్థియం గహపతిమహాసాలకులే నిబ్బత్తిత్వా ఉబ్బిరీతి లద్ధనామా అభిరూపా దస్సనీయా పాసాదికా అహోసి. సా వయప్పత్తకాలే కోసలరఞ్ఞా అత్తనో గేహం నీతా, కతిపయసంవచ్ఛరాతిక్కమేన ఏకం ధీతరం లభి. తస్సా జీవన్తీతి నామం అకంసు . రాజా తస్సా ధీతరం దిస్వా తుట్ఠమానసో ఉబ్బిరియా అభిసేకం అదాసి. ధీతా పనస్సా ఆధావిత్వా పరిధావిత్వా విచరణకాలే కాలమకాసి. మాతా యత్థ తస్సా సరీరనిక్ఖేపో కతో, తం సుసానం గన్త్వా దివసే దివసే పరిదేవతి. ఏకదివసం సత్థు సన్తికం గన్త్వా వన్దిత్వా థోకం నిసీదిత్వా గతా అచిరవతీనదియా తీరే ఠత్వా ధీతరం ఆరబ్భ పరిదేవతి. తం దిస్వా సత్థా గన్ధకుటియం యథానిసిన్నోవ అత్తానం దస్సేత్వా ‘‘కస్మా విప్పలపసీ’’తి పుచ్ఛి. ‘‘మమ ధీతరం ఆరబ్భ విప్పలపామి, భగవా’’తి. ‘‘ఇమస్మిం సుసానే ఝాపితా తవ ధీతరో చతురాసీతిసహస్సమత్తా, తాసం కతర సన్ధాయ విప్పలపసీ’’తి. తాసం తం తం ఆళాహనట్ఠానం దస్సేత్వా –
Amma, jīvātiādikā ubbiriyā theriyā gāthā. Ayampi purimabuddhesu katādhikārā tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinantī padumuttarassa bhagavato kāle haṃsavatīnagare kulagehe nibbattitvā viññutaṃ pattā ekadivasaṃ mātāpitūsu maṅgalaṃ anubhavituṃ gehantaragatesu adutiyā sayaṃ gehe ohīnā upakaṭṭhāya velāya bhagavato sāvakaṃ ekaṃ khīṇāsavattheraṃ gehadvārasamīpena gacchantaṃ disvā bhikkhaṃ dātukāmā, ‘‘bhante, idha pavisathā’’ti vatvā there gehaṃ paviṭṭhe pañcapatiṭṭhitena theraṃ vanditvā gonakādīhi āsanaṃ paññāpetvā adāsi. Nisīdi thero paññatte āsane. Sā pattaṃ gahetvā piṇḍapātassa pūretvā therassa hatthe ṭhapesi. Thero anumodanaṃ katvā pakkāmi. Sā tena puññakammena tāvatiṃsesu nibbattitvā tattha yāvatāyukaṃ uḷāradibbasampattiṃ anubhavitvā tato cutā sugatīsuyeva saṃsarantī imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ gahapatimahāsālakule nibbattitvā ubbirīti laddhanāmā abhirūpā dassanīyā pāsādikā ahosi. Sā vayappattakāle kosalaraññā attano gehaṃ nītā, katipayasaṃvaccharātikkamena ekaṃ dhītaraṃ labhi. Tassā jīvantīti nāmaṃ akaṃsu . Rājā tassā dhītaraṃ disvā tuṭṭhamānaso ubbiriyā abhisekaṃ adāsi. Dhītā panassā ādhāvitvā paridhāvitvā vicaraṇakāle kālamakāsi. Mātā yattha tassā sarīranikkhepo kato, taṃ susānaṃ gantvā divase divase paridevati. Ekadivasaṃ satthu santikaṃ gantvā vanditvā thokaṃ nisīditvā gatā aciravatīnadiyā tīre ṭhatvā dhītaraṃ ārabbha paridevati. Taṃ disvā satthā gandhakuṭiyaṃ yathānisinnova attānaṃ dassetvā ‘‘kasmā vippalapasī’’ti pucchi. ‘‘Mama dhītaraṃ ārabbha vippalapāmi, bhagavā’’ti. ‘‘Imasmiṃ susāne jhāpitā tava dhītaro caturāsītisahassamattā, tāsaṃ katara sandhāya vippalapasī’’ti. Tāsaṃ taṃ taṃ āḷāhanaṭṭhānaṃ dassetvā –
౫౧.
51.
‘‘అమ్మ జీవాతి వనమ్హి కన్దసి, అత్తానం అధిగచ్ఛ ఉబ్బిరి;
‘‘Amma jīvāti vanamhi kandasi, attānaṃ adhigaccha ubbiri;
చుల్లాసీతిసహస్సాని, సబ్బా జీవసనామికా;
Cullāsītisahassāni, sabbā jīvasanāmikā;
ఏతమ్హాళాహనే దడ్ఢా, తాసం కమనుసోచసీ’’తి. – సఉపడ్ఢగాథమాహ;
Etamhāḷāhane daḍḍhā, tāsaṃ kamanusocasī’’ti. – saupaḍḍhagāthamāha;
తత్థ, అమ్మ, జీవాతి మాతుపచారనామేన ధీతుయా ఆలపనం, ఇదఞ్చస్సా విప్పలపనాకారదస్సనం. వనమ్హి కన్దసీతి వనమజ్ఝే పరిదేవసి. అత్తానం అధిగచ్ఛ ఉబ్బిరీతి ఉబ్బిరి తవ అత్తానమేవ తావ బుజ్ఝస్సు యాథావతో జానాహి. చుల్లాసీతిసహస్సానీతి చతురాసీతిసహస్సాని. సబ్బా జీవసనామికాతి తా సబ్బాపి జీవన్తి, యా సమాననామికా. ఏతమ్హాళాహనే దడ్ఢాతి ఏతమ్హి సుసానే ఝాపితా. తాసం కమనుసోచసీతి తాసు జీవన్తీనామాసు చతురాసీతిసహస్సమత్తాసు కం సన్ధాయ త్వం అనుసోచసి అనుసోకం ఆపజ్జసీతి ఏవం సత్థారా ధమ్మే దేసితే దేసనానుసారేన ఞాణం పేసేత్వా విపస్సనం ఆరభిత్వా సత్థు దేసనావిలాసేన అత్తనో చ హేతుసమ్పత్తియా యథాఠాతావ విపస్సనం ఉస్సుక్కాపేత్వా మగ్గపటిపాటియా అగ్గఫలే అరహత్తే పతిట్ఠాసి. తేన వుత్తం అపదానే (అప॰ థేరీ ౨.౨.౩౭-౬౦) –
Tattha, amma, jīvāti mātupacāranāmena dhītuyā ālapanaṃ, idañcassā vippalapanākāradassanaṃ. Vanamhi kandasīti vanamajjhe paridevasi. Attānaṃ adhigaccha ubbirīti ubbiri tava attānameva tāva bujjhassu yāthāvato jānāhi. Cullāsītisahassānīti caturāsītisahassāni. Sabbā jīvasanāmikāti tā sabbāpi jīvanti, yā samānanāmikā. Etamhāḷāhane daḍḍhāti etamhi susāne jhāpitā. Tāsaṃ kamanusocasīti tāsu jīvantīnāmāsu caturāsītisahassamattāsu kaṃ sandhāya tvaṃ anusocasi anusokaṃ āpajjasīti evaṃ satthārā dhamme desite desanānusārena ñāṇaṃ pesetvā vipassanaṃ ārabhitvā satthu desanāvilāsena attano ca hetusampattiyā yathāṭhātāva vipassanaṃ ussukkāpetvā maggapaṭipāṭiyā aggaphale arahatte patiṭṭhāsi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. therī 2.2.37-60) –
‘‘నగరే హంసవతియా, అహోసిం బాలికా తదా;
‘‘Nagare haṃsavatiyā, ahosiṃ bālikā tadā;
మాతా చ మే పితా చేవ, కమ్మన్తం అగమంసు తే.
Mātā ca me pitā ceva, kammantaṃ agamaṃsu te.
‘‘మజ్ఝన్హికమ్హి సూరియే, అద్దసం సమణం అహం;
‘‘Majjhanhikamhi sūriye, addasaṃ samaṇaṃ ahaṃ;
వీథియా అనుగచ్ఛన్తం, ఆసనం పఞ్ఞపేసహం.
Vīthiyā anugacchantaṃ, āsanaṃ paññapesahaṃ.
‘‘గోనకావికతికాహి, పఞ్ఞపేత్వా మమాసనం;
‘‘Gonakāvikatikāhi, paññapetvā mamāsanaṃ;
పసన్నచిత్తా సుమనా, ఇదం వచనమబ్రవిం.
Pasannacittā sumanā, idaṃ vacanamabraviṃ.
‘‘సన్తత్తా కుథితా భూమి, సూరో మజ్ఝన్హికే ఠితో;
‘‘Santattā kuthitā bhūmi, sūro majjhanhike ṭhito;
మాలుతా చ న వాయన్తి, కాలో చేవేత్థ మేహితి.
Mālutā ca na vāyanti, kālo cevettha mehiti.
‘‘పఞ్ఞత్తమాసనమిదం, తవత్థాయ మహాముని;
‘‘Paññattamāsanamidaṃ, tavatthāya mahāmuni;
అనుకమ్పం ఉపాదాయ, నిసీద మమ ఆసనే.
Anukampaṃ upādāya, nisīda mama āsane.
‘‘నిసీది తత్థ సమణో, సుదన్తో సుద్ధమానసో;
‘‘Nisīdi tattha samaṇo, sudanto suddhamānaso;
తస్స పత్తం గహేత్వాన, యథారన్ధం అదాసహం.
Tassa pattaṃ gahetvāna, yathārandhaṃ adāsahaṃ.
‘‘తేన కమ్మేన సుకతేన, చేతనాపణిధీహి చ;
‘‘Tena kammena sukatena, cetanāpaṇidhīhi ca;
జహిత్వా మానుసం దేహం, తావతింసమగచ్ఛహం.
Jahitvā mānusaṃ dehaṃ, tāvatiṃsamagacchahaṃ.
‘‘తత్థ మే సుకతం బ్యమ్హం, ఆసనేన సునిమ్మితం;
‘‘Tattha me sukataṃ byamhaṃ, āsanena sunimmitaṃ;
సట్ఠియోజనముబ్బేధం, తింసయోజనవిత్థతం.
Saṭṭhiyojanamubbedhaṃ, tiṃsayojanavitthataṃ.
‘‘సోణ్ణమయా మణిమయా, అథోపి ఫలికామయా;
‘‘Soṇṇamayā maṇimayā, athopi phalikāmayā;
లోహితఙ్గమయా చేవ, పల్లఙ్కా వివిధా మమ.
Lohitaṅgamayā ceva, pallaṅkā vividhā mama.
‘‘తూలికావికతికాహి, కట్టిస్సచిత్తకాహి చ;
‘‘Tūlikāvikatikāhi, kaṭṭissacittakāhi ca;
ఉద్ధఏకన్తలోమీ చ, పల్లఙ్కా మే సుసణ్ఠితా.
Uddhaekantalomī ca, pallaṅkā me susaṇṭhitā.
‘‘యదా ఇచ్ఛామి గమనం, హాసఖిడ్డసమప్పితా;
‘‘Yadā icchāmi gamanaṃ, hāsakhiḍḍasamappitā;
సహ పల్లఙ్కసేట్ఠేన, గచ్ఛామి మమ పత్థితం.
Saha pallaṅkaseṭṭhena, gacchāmi mama patthitaṃ.
‘‘అసీతిదేవరాజూనం, మహేసిత్తమకారయిం;
‘‘Asītidevarājūnaṃ, mahesittamakārayiṃ;
సత్తతిచక్కవత్తీనం, మహేసిత్తమకారయిం.
Sattaticakkavattīnaṃ, mahesittamakārayiṃ.
‘‘భవాభవే సంసరన్తీ, మహాభోగం లభామహం;
‘‘Bhavābhave saṃsarantī, mahābhogaṃ labhāmahaṃ;
భోగే మే ఊనతా నత్థి, ఏకాసనస్సిదం ఫలం.
Bhoge me ūnatā natthi, ekāsanassidaṃ phalaṃ.
‘‘దువే భవే సంసరామి, దేవత్తే అథ మానుసే;
‘‘Duve bhave saṃsarāmi, devatte atha mānuse;
అఞ్ఞే భవే న జానామి, ఏకాసనస్సిదం ఫలం.
Aññe bhave na jānāmi, ekāsanassidaṃ phalaṃ.
‘‘దువే కులే పజాయామి, ఖత్తియే చాపి బ్రాహ్మణే;
‘‘Duve kule pajāyāmi, khattiye cāpi brāhmaṇe;
ఉచ్చాకులీనా సబ్బత్థ, ఏకాసనస్సిదం ఫలం.
Uccākulīnā sabbattha, ekāsanassidaṃ phalaṃ.
‘‘దోమనస్సం న జానామి, చిత్తసన్తాపనం మమ;
‘‘Domanassaṃ na jānāmi, cittasantāpanaṃ mama;
వేవణ్ణియం న జానామి, ఏకాసనస్సిదం ఫలం.
Vevaṇṇiyaṃ na jānāmi, ekāsanassidaṃ phalaṃ.
‘‘ధాతియో మం ఉపట్ఠన్తి, ఖుజ్జా చేలాపికా బహూ;
‘‘Dhātiyo maṃ upaṭṭhanti, khujjā celāpikā bahū;
అఙ్కేన అఙ్కం గచ్ఛామి, ఏకాసనస్సిదం ఫలం.
Aṅkena aṅkaṃ gacchāmi, ekāsanassidaṃ phalaṃ.
‘‘అఞ్ఞా న్హాపేన్తి భోజేన్తి, అఞ్ఞా రమేన్తి మం సదా;
‘‘Aññā nhāpenti bhojenti, aññā ramenti maṃ sadā;
అఞ్ఞా గన్ధం విలిమ్పన్తి, ఏకాసనస్సిదం ఫలం.
Aññā gandhaṃ vilimpanti, ekāsanassidaṃ phalaṃ.
‘‘మణ్డపే రుక్ఖమూలే వా, సుఞ్ఞాగారే వసన్తియా;
‘‘Maṇḍape rukkhamūle vā, suññāgāre vasantiyā;
మమ సఙ్కప్పమఞ్ఞాయ, పల్లఙ్కో ఉపతిట్ఠతి.
Mama saṅkappamaññāya, pallaṅko upatiṭṭhati.
‘‘అయం పచ్ఛిమకో మయ్హం, చరిమో వత్తతే భవో;
‘‘Ayaṃ pacchimako mayhaṃ, carimo vattate bhavo;
అజ్జాపి రజ్జం ఛడ్డేత్వా, పబ్బజిం అనగారియం.
Ajjāpi rajjaṃ chaḍḍetvā, pabbajiṃ anagāriyaṃ.
‘‘సతసహస్సితో కప్పే, యం దానమదదిం తదా;
‘‘Satasahassito kappe, yaṃ dānamadadiṃ tadā;
దుగ్గతిం నాభిజానామి, ఏకాసనస్సిదం ఫలం.
Duggatiṃ nābhijānāmi, ekāsanassidaṃ phalaṃ.
‘‘కిలేసా ఝాపితా మయ్హం…పే॰… కతం బుద్ధస్స సాసన’’న్తి.
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
అరహత్తే పన పతిట్ఠాయ అత్తనా అధిగతవిసేసం పకాసేన్తీ –
Arahatte pana patiṭṭhāya attanā adhigatavisesaṃ pakāsentī –
౫౨.
52.
‘‘అబ్బహీ తవ మే సల్లం, దుద్దసం హదయస్సితం;
‘‘Abbahī tava me sallaṃ, duddasaṃ hadayassitaṃ;
యం మే సోకపరేతాయ, ధీతుసోకం బ్యపానుది.
Yaṃ me sokaparetāya, dhītusokaṃ byapānudi.
౫౩.
53.
‘‘సాజ్జ అబ్బూళ్హసల్లాహం, నిచ్ఛాతా పరినిబ్బుతా;
‘‘Sājja abbūḷhasallāhaṃ, nicchātā parinibbutā;
బుద్ధం ధమ్మఞ్చ సఙ్ఘఞ్చ, ఉపేమి సరణం ముని’’న్తి. –
Buddhaṃ dhammañca saṅghañca, upemi saraṇaṃ muni’’nti. –
ఇమా ద్వే గాథా అభాసి.
Imā dve gāthā abhāsi.
తత్థ అబ్బహీ వత మే సల్లం, దుద్దసం హదయస్సితన్తి అనుపచితకుసలసమ్భారేహి యాథావతో దుద్దసం మమ చిత్తసన్నిస్సితం పీళాజననతో దున్నీహరణతో అన్తో తుదనతో చ ‘‘సల్ల’’న్తి లద్ధనామం సోకం తణ్హఞ్చ అబ్బహీ వత నీహరి వత. యం మే సోకపరేతాయాతి యస్మా సోకేన అభిభూతాయ మయ్హం ధీతుసోకం బ్యపానుది అనవసేసతో నీహరి, తస్మా అబ్బహీ వత మే సల్లన్తి యోజనా.
Tattha abbahī vata me sallaṃ, duddasaṃ hadayassitanti anupacitakusalasambhārehi yāthāvato duddasaṃ mama cittasannissitaṃ pīḷājananato dunnīharaṇato anto tudanato ca ‘‘salla’’nti laddhanāmaṃ sokaṃ taṇhañca abbahī vata nīhari vata. Yaṃ me sokaparetāyāti yasmā sokena abhibhūtāya mayhaṃ dhītusokaṃ byapānudi anavasesato nīhari, tasmā abbahī vata me sallanti yojanā.
సాజ్జ అబ్బూళ్హసల్లాహన్తి సా అహం అజ్జ సబ్బసో ఉద్ధటతణ్హాసల్లా తతో ఏవ నిచ్ఛాతా పరినిబ్బుతా. మునిన్తి సబ్బఞ్ఞుబుద్ధం తదుపదేసితమగ్గఫలనిబ్బానపభేదం నవవిధలోకుత్తరధమ్మఞ్చ, తత్థ పతిట్ఠితం అట్ఠఅరియపుగ్గలసమూహసఙ్ఖాతం సఙ్ఘఞ్చ, అనుత్తరేహి తేహి యోజనతో సకలవట్టదుక్ఖవినాసనతో చ సరణం తాణం లేణం పరాయణన్తి, ఉపేమి ఉపగచ్ఛామి బుజ్ఝామి సేవామి చాతి అత్థో.
Sājja abbūḷhasallāhanti sā ahaṃ ajja sabbaso uddhaṭataṇhāsallā tato eva nicchātā parinibbutā. Muninti sabbaññubuddhaṃ tadupadesitamaggaphalanibbānapabhedaṃ navavidhalokuttaradhammañca, tattha patiṭṭhitaṃ aṭṭhaariyapuggalasamūhasaṅkhātaṃ saṅghañca, anuttarehi tehi yojanato sakalavaṭṭadukkhavināsanato ca saraṇaṃ tāṇaṃ leṇaṃ parāyaṇanti, upemi upagacchāmi bujjhāmi sevāmi cāti attho.
ఉబ్బిరిథేరీగాథావణ్ణనా నిట్ఠితా.
Ubbiritherīgāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / థేరీగాథాపాళి • Therīgāthāpāḷi / ౫. ఉబ్బిరిథేరీగాథా • 5. Ubbiritherīgāthā