Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ဇာတက-အဋ္ဌကထာ • Jātaka-aṭṭhakathā |
[၁၃၉] ၉. ဥဘတောဘဋ္ဌဇာတကဝဏ္ဏနာ
[139] 9. Ubhatobhaṭṭhajātakavaṇṇanā
အက္ခီ ဘိန္နာ ပဋော နဋ္ဌောတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တော ဒေဝဒတ္တံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တဒာ ကိရ ဓမ္မသဘာယံ ဘိက္ခူ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ ‘‘အာဝုသော, သေယ္ယထာပိ နာမ ဆဝာလာတံ ဥဘတောပဒိတ္တံ မဇ္ဈေ ဂူထဂတံ နေဝာရညေ ကဋ္ဌတ္ထံ ဖရတိ, န ဂာမေ ကဋ္ဌတ္ထံ ဖရတိ, ဧဝမေဝ ဒေဝဒတ္တော ဧဝရူပေ နိယ္ယာနိကသာသနေ ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ ဥဘတော ဘဋ္ဌော ဥဘတော ပရိဗာဟိရော ဇာတော, ဂိဟိပရိဘောဂာ စ ပရိဟီနော, သာမညတ္ထဉ္စ န ပရိပူရေတီ’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တ္ဝာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ, ဘိက္ခဝေ, ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတ္ဝာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ဒေဝဒတ္တော ဣဒာနေဝ ဥဘတော ဘဋ္ဌော ဟောတိ, အတီတေပိ ဥဘတော ဘဋ္ဌော အဟောသိယေဝာ’’တိ ဝတ္ဝာ အတီတံ အာဟရိ။
Akkhī bhinnā paṭo naṭṭhoti idaṃ satthā veḷuvane viharanto devadattaṃ ārabbha kathesi. Tadā kira dhammasabhāyaṃ bhikkhū kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ ‘‘āvuso, seyyathāpi nāma chavālātaṃ ubhatopadittaṃ majjhe gūthagataṃ nevāraññe kaṭṭhatthaṃ pharati, na gāme kaṭṭhatthaṃ pharati, evameva devadatto evarūpe niyyānikasāsane pabbajitvā ubhato bhaṭṭho ubhato paribāhiro jāto, gihiparibhogā ca parihīno, sāmaññatthañca na paripūretī’’ti. Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘na, bhikkhave, devadatto idāneva ubhato bhaṭṭho hoti, atītepi ubhato bhaṭṭho ahosiyevā’’ti vatvā atītaṃ āhari.
အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗ္ရဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ရုက္ခဒေဝတာ ဟုတ္ဝာ နိဗ္ဗတ္တိ။ တဒာ ဧကသ္မိံ ဂာမကေ ဗာဠိသိကာ ဝသန္တိ။ အထေကော ဗာဠိသိကော ဗဠိသံ အာဒာယ ဒဟရေန ပုတ္တေန သဒ္ဓိံ ယသ္မိံ သောဗ္ဘေ ပကတိယာပိ ဗာဠိသိကာ မစ္ဆေ ဂဏ္ဟန္တိ, တတ္ထ ဂန္တ္ဝာ ဗဠိသံ ခိပိ။ ဗဠိသော ဥဒကပဋိစ္ဆန္နေ ဧကသ္မိံ ခာဏုကေ လဂ္ဂိ။ ဗာဠိသိကော တံ အာကဍ္ဎိတုံ အသက္ကောန္တော စိန္တေသိ ‘‘အယံ ဗဠိသော မဟာမစ္ဆေ လဂ္ဂော ဘဝိသ္သတိ, ပုတ္တကံ မာတု သန္တိကံ ပေသေတ္ဝာ ပဋိဝိသ္သကေဟိ သဒ္ဓိံ ကလဟံ ကာရာပေမိ, ဧဝံ ဣတော န ကောစိ ကောဋ္ဌာသံ ပစ္စာသီသိသ္သတီ’’တိ။ သော ပုတ္တံ အာဟ ‘‘ဂစ္ဆ, တာတ, အမ္ဟေဟိ မဟာမစ္ဆသ္သ လဒ္ဓဘာဝံ မာတု အာစိက္ခာဟိ, ‘ပဋိဝိသ္သကေဟိ ကိရ သဒ္ဓိံ ကလဟံ ကရောဟီ’တိ ဝဒေဟီ’’တိ။ သော ပုတ္တံ ပေသေတ္ဝာ ဗဠိသံ အာကဍ္ဎိတုံ အသက္ကောန္တော ရဇ္ဇုစ္ဆေဒနဘယေန ဥတ္တရိသာဋကံ ထလေ ဌပေတ္ဝာ ဥဒကံ ဩတရိတ္ဝာ မစ္ဆလောဘေန မစ္ဆံ ဥပဓာရေန္တော ခာဏုကေဟိ ပဟရိတ္ဝာ ဒ္ဝေပိ အက္ခီနိ ဘိန္ဒိ။ ထလေ ဌပိတသာဋကံပိသ္သ စောရော ဟရိ။ သော ဝေဒနာပ္ပတ္တော ဟုတ္ဝာ ဟတ္ထေန အက္ခီနိ ဥပ္ပီဠယမာနော ဂဟေတ္ဝာ ဥဒကာ ဥတ္တရိတ္ဝာ ကမ္ပမာနော သာဋကံ ပရိယေသတိ။
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto rukkhadevatā hutvā nibbatti. Tadā ekasmiṃ gāmake bāḷisikā vasanti. Atheko bāḷisiko baḷisaṃ ādāya daharena puttena saddhiṃ yasmiṃ sobbhe pakatiyāpi bāḷisikā macche gaṇhanti, tattha gantvā baḷisaṃ khipi. Baḷiso udakapaṭicchanne ekasmiṃ khāṇuke laggi. Bāḷisiko taṃ ākaḍḍhituṃ asakkonto cintesi ‘‘ayaṃ baḷiso mahāmacche laggo bhavissati, puttakaṃ mātu santikaṃ pesetvā paṭivissakehi saddhiṃ kalahaṃ kārāpemi, evaṃ ito na koci koṭṭhāsaṃ paccāsīsissatī’’ti. So puttaṃ āha ‘‘gaccha, tāta, amhehi mahāmacchassa laddhabhāvaṃ mātu ācikkhāhi, ‘paṭivissakehi kira saddhiṃ kalahaṃ karohī’ti vadehī’’ti. So puttaṃ pesetvā baḷisaṃ ākaḍḍhituṃ asakkonto rajjucchedanabhayena uttarisāṭakaṃ thale ṭhapetvā udakaṃ otaritvā macchalobhena macchaṃ upadhārento khāṇukehi paharitvā dvepi akkhīni bhindi. Thale ṭhapitasāṭakaṃpissa coro hari. So vedanāppatto hutvā hatthena akkhīni uppīḷayamāno gahetvā udakā uttaritvā kampamāno sāṭakaṃ pariyesati.
သာပိသ္သ ဘရိယာ ‘‘ကလဟံ ကတ္ဝာ ကသ္သစိ အပစ္စာသီသနဘာဝံ ကရိသ္သာမီ’’တိ ဧကသ္မိံယေဝ ကဏ္ဏေ တာလပဏ္ဏံ ပိဠန္ဓိတ္ဝာ ဧကံ အက္ခိံ ဥက္ခလိမသိယာ အဉ္ဇေတ္ဝာ ကုက္ကုရံ အင္ကေနာဒာယ ပဋိဝိသ္သကဃရံ အဂမာသိ။ အထ နံ ဧကာ သဟာယိကာ ဧဝမာဟ ‘‘ဧကသ္မိံယေဝ တေ ကဏ္ဏေ တာလပဏ္ဏံ ပိဠန္ဓိတံ, ဧကံ အက္ခိ အဉ္ဇိတံ, ပိယပုတ္တံ ဝိယ ကုက္ကုရံ အင္ကေနာဒာယ ဃရတော ဃရံ ဂစ္ဆသိ, ကိံ ဥမ္မတ္တိကာသိ ဇာတာ’’တိ။ ‘‘နာဟံ ဥမ္မတ္တိကာ, တ္ဝံ ပန မံ အကာရဏေန အက္ကောသသိ ပရိဘာသသိ, ဣဒာနိ တံ ဂာမဘောဇကသ္သ သန္တိကံ ဂန္တ္ဝာ အဋ္ဌ ကဟာပဏေ ဒဏ္ဍာပေသ္သာမီ’’တိ ဧဝံ ကလဟံ ကတ္ဝာ ဥဘောပိ ဂာမဘောဇကသ္သ သန္တိကံ အဂမံသု။ ကလဟေ ဝိသောဓိယမာနေ တသ္သာယေဝ မတ္ထကေ ဒဏ္ဍော ပတိ။ အထ နံ ဗန္ဓိတ္ဝာ ‘‘ဒဏ္ဍံ ဒေဟီ’’တိ ပောထေတုံ အာရဘိံသု။
Sāpissa bhariyā ‘‘kalahaṃ katvā kassaci apaccāsīsanabhāvaṃ karissāmī’’ti ekasmiṃyeva kaṇṇe tālapaṇṇaṃ piḷandhitvā ekaṃ akkhiṃ ukkhalimasiyā añjetvā kukkuraṃ aṅkenādāya paṭivissakagharaṃ agamāsi. Atha naṃ ekā sahāyikā evamāha ‘‘ekasmiṃyeva te kaṇṇe tālapaṇṇaṃ piḷandhitaṃ, ekaṃ akkhi añjitaṃ, piyaputtaṃ viya kukkuraṃ aṅkenādāya gharato gharaṃ gacchasi, kiṃ ummattikāsi jātā’’ti. ‘‘Nāhaṃ ummattikā, tvaṃ pana maṃ akāraṇena akkosasi paribhāsasi, idāni taṃ gāmabhojakassa santikaṃ gantvā aṭṭha kahāpaṇe daṇḍāpessāmī’’ti evaṃ kalahaṃ katvā ubhopi gāmabhojakassa santikaṃ agamaṃsu. Kalahe visodhiyamāne tassāyeva matthake daṇḍo pati. Atha naṃ bandhitvā ‘‘daṇḍaṃ dehī’’ti pothetuṃ ārabhiṃsu.
ရုက္ခဒေဝတာ ဂာမေ တသ္သာ ဣမံ ပဝတ္တိံ, အရညေ စသ္သာ ပတိနော တံ ဗ္ယသနံ ဒိသ္ဝာ ခန္ဓန္တရေ ဌိတာ ‘‘ဘော ပုရိသ, တုယ္ဟံ ဥဒကေပိ ကမ္မန္တော ပဒုဋ္ဌော ထလေပိ, ဥဘတောဘဋ္ဌော ဇာတော’’တိ ဝတ္ဝာ ဣမံ ဂာထမာဟ –
Rukkhadevatā gāme tassā imaṃ pavattiṃ, araññe cassā patino taṃ byasanaṃ disvā khandhantare ṭhitā ‘‘bho purisa, tuyhaṃ udakepi kammanto paduṭṭho thalepi, ubhatobhaṭṭho jāto’’ti vatvā imaṃ gāthamāha –
၁၃၉.
139.
‘‘အက္ခီ ဘိန္နာ ပဋော နဋ္ဌော၊ သခိဂေဟေ စ ဘဏ္ဍနံ။
‘‘Akkhī bhinnā paṭo naṭṭho, sakhigehe ca bhaṇḍanaṃ;
ဥဘတော ပဒုဋ္ဌာ ကမ္မန္တာ၊ ဥဒကမ္ဟိ ထလမ္ဟိ စာ’’တိ။
Ubhato paduṭṭhā kammantā, udakamhi thalamhi cā’’ti.
တတ္ထ သခိဂေဟေ စ ဘဏ္ဍနန္တိ သခီ နာမ သဟာယိကာ, တသ္သာ စ ဂေဟေ တဝ ဘရိယာယ ဘဏ္ဍနံ ကတံ, ဘဏ္ဍနံ ကတ္ဝာ ဗန္ဓိတ္ဝာ ပောထေတ္ဝာ ဒဏ္ဍံ ဒာပိယတိ။ ဥဘတော ပဒုဋ္ဌာ ကမ္မန္တာတိ ဧဝံ တဝ ဒ္ဝီသုပိ ဌာနေသု ကမ္မန္တာ ပဒုဋ္ဌာယေဝ ဘိန္နာယေဝ။ ကတရေသု ဒ္ဝီသု? ဥဒကမ္ဟိ ထလမ္ဟိ စာတိ, အက္ခိဘေဒေန ပဋနာသေန စ ဥဒကေ ကမ္မန္တာ ပဒုဋ္ဌာ, သခိဂေဟေ ဘဏ္ဍနေန ထလေ ကမ္မန္တာ ပဒုဋ္ဌာတိ။
Tattha sakhigehe ca bhaṇḍananti sakhī nāma sahāyikā, tassā ca gehe tava bhariyāya bhaṇḍanaṃ kataṃ, bhaṇḍanaṃ katvā bandhitvā pothetvā daṇḍaṃ dāpiyati. Ubhato paduṭṭhā kammantāti evaṃ tava dvīsupi ṭhānesu kammantā paduṭṭhāyeva bhinnāyeva. Kataresu dvīsu? Udakamhi thalamhi cāti, akkhibhedena paṭanāsena ca udake kammantā paduṭṭhā, sakhigehe bhaṇḍanena thale kammantā paduṭṭhāti.
သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတ္ဝာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ ‘‘တဒာ ဗာဠိသိကော ဒေဝဒတ္တော အဟောသိ, ရုက္ခဒေဝတာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi ‘‘tadā bāḷisiko devadatto ahosi, rukkhadevatā pana ahameva ahosi’’nti.
ဥဘတောဘဋ္ဌဇာတကဝဏ္ဏနာ နဝမာ။
Ubhatobhaṭṭhajātakavaṇṇanā navamā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ဇာတကပာဠိ • Jātakapāḷi / ၁၃၉. ဥဘတောဘဋ္ဌဇာတကံ • 139. Ubhatobhaṭṭhajātakaṃ