Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ജാതക-അട്ഠകഥാ • Jātaka-aṭṭhakathā |
[൬൭] ൭. ഉച്ഛങ്ഗജാതകവണ്ണനാ
[67] 7. Ucchaṅgajātakavaṇṇanā
ഉച്ഛങ്ഗേ ദേവ മേ പുത്തോതി ഇദം സത്ഥാ ജേതവനേ വിഹരന്തോ അഞ്ഞതരം ജാനപദിത്ഥിം ആരബ്ഭ കഥേസി. ഏകസ്മിഞ്ഹി സമയേ കോസലരട്ഠേ തയോ ജനാ അഞ്ഞതരസ്മിം അടവിമുഖേ കസന്തി. തസ്മിം സമയേ അന്തോഅടവിയം ചോരാ മനുസ്സേ വിലുമ്പിത്വാ പലായിംസു. മനുസ്സാ തേ ചോരേ പരിയേസിത്വാ അപസ്സന്താ തം ഠാനം ആഗമ്മ ‘‘തുമ്ഹേ അടവിയം വിലുമ്പിത്വാ ഇദാനി കസ്സകാ വിയ ഹോഥാ’’തി ‘‘തേ ചോരാ ഇമേ’’തി ബന്ധിത്വാ ആനേത്വാ കോസലരഞ്ഞോ അദംസു. അഥേകാ ഇത്ഥീ ആഗന്ത്വാ ‘‘അച്ഛാദനം മേ ദേഥ, അച്ഛാദനം മേ ദേഥാ’’തി പരിദേവന്തീ പുനപ്പുനം രാജനിവേസനം പരിയാതി. രാജാ തസ്സാ സദ്ദം സുത്വാ ‘‘ഗച്ഛഥ, ദേഥ ഇമിസ്സാ അച്ഛാദന’’ന്തി ആഹ. മനുസ്സാ സാടകം ഗഹേത്വാ അദംസു. സാ തം ദിസ്വാ ‘‘നാഹം ഏതം അച്ഛാദനം യാചാമി , സാമികച്ഛാദനം യാചാമീ’’തി ആഹ. മനുസ്സാ ഗന്ത്വാ രഞ്ഞോ ആരോചയിംസു ‘‘ന കിരേസാ ഇദം അച്ഛാദനം കഥേതി, സാമികച്ഛാദനം കഥേതീ’’തി. അഥ നം രാജാ പക്കോസാപേത്വാ ‘‘ത്വം കിര സാമികച്ഛാദനം യാചസീ’’തി പുച്ഛി. ആമ, ദേവ, ഇത്ഥിയാ ഹി സാമികോ അച്ഛാദനം നാമ, സാമികേ ഹി അസതി സഹസ്സമൂലമ്പി സാടകം നിവത്ഥാ ഇത്ഥീ നഗ്ഗായേവ നാമ. ഇമസ്സ പനത്ഥസ്സ സാധനത്ഥം –
Ucchaṅgedeva me puttoti idaṃ satthā jetavane viharanto aññataraṃ jānapaditthiṃ ārabbha kathesi. Ekasmiñhi samaye kosalaraṭṭhe tayo janā aññatarasmiṃ aṭavimukhe kasanti. Tasmiṃ samaye antoaṭaviyaṃ corā manusse vilumpitvā palāyiṃsu. Manussā te core pariyesitvā apassantā taṃ ṭhānaṃ āgamma ‘‘tumhe aṭaviyaṃ vilumpitvā idāni kassakā viya hothā’’ti ‘‘te corā ime’’ti bandhitvā ānetvā kosalarañño adaṃsu. Athekā itthī āgantvā ‘‘acchādanaṃ me detha, acchādanaṃ me dethā’’ti paridevantī punappunaṃ rājanivesanaṃ pariyāti. Rājā tassā saddaṃ sutvā ‘‘gacchatha, detha imissā acchādana’’nti āha. Manussā sāṭakaṃ gahetvā adaṃsu. Sā taṃ disvā ‘‘nāhaṃ etaṃ acchādanaṃ yācāmi , sāmikacchādanaṃ yācāmī’’ti āha. Manussā gantvā rañño ārocayiṃsu ‘‘na kiresā idaṃ acchādanaṃ katheti, sāmikacchādanaṃ kathetī’’ti. Atha naṃ rājā pakkosāpetvā ‘‘tvaṃ kira sāmikacchādanaṃ yācasī’’ti pucchi. Āma, deva, itthiyā hi sāmiko acchādanaṃ nāma, sāmike hi asati sahassamūlampi sāṭakaṃ nivatthā itthī naggāyeva nāma. Imassa panatthassa sādhanatthaṃ –
‘‘നഗ്ഗാ നദീ അനൂദകാ, നഗ്ഗം രട്ഠം അരാജകം;
‘‘Naggā nadī anūdakā, naggaṃ raṭṭhaṃ arājakaṃ;
ഇത്ഥീപി വിധവാ നഗ്ഗാ, യസ്സാപി ദസ ഭാതരോ’’തി. (ജാ॰ ൨.൨൨.൧൮൪൦) –
Itthīpi vidhavā naggā, yassāpi dasa bhātaro’’ti. (jā. 2.22.1840) –
ഇദം സുത്തം ആഹരിതബ്ബം.
Idaṃ suttaṃ āharitabbaṃ.
രാജാ തസ്സാ പസന്നോ ‘‘ഇമേ തേ തയോ ജനാ കേ ഹോന്തീ’’തി പുച്ഛി. ‘‘ഏകോ മേ, ദേവ, സാമികോ, ഏകോ ഭാതാ, ഏകോ പുത്തോ’’തി. രാജാ ‘‘അഹം തേ തുട്ഠോ, ഇമേസു തീസു ഏകം ദേമി, കതരം ഇച്ഛസീ’’തി പുച്ഛി. സാ ആഹ ‘‘അഹം, ദേവ, ജീവമാനാ ഏകം സാമികം ലഭിസ്സാമി, പുത്തമ്പി ലഭിസ്സാമിയേവ, മാതാപിതൂനം പന മേ മതത്താ ഭാതാവ ദുല്ലഭോ, ഭാതരം മേ ദേഹി, ദേവാ’’തി. രാജാ തുസ്സിത്വാ തയോപി വിസ്സജ്ജേസി. ഏവം തം ഏകികം നിസ്സായ തേ തയോ ജനാ ദുക്ഖതോ മുത്താ. തം കാരണം ഭിക്ഖുസങ്ഘേ പാകടം ജാതം. അഥേകദിവസം ഭിക്ഖൂ ധമ്മസഭായം സന്നിപതിതാ ‘‘ആവുസോ, ഏകം ഇത്ഥിം നിസ്സായ തയോ ജനാ ദുക്ഖതോ മുത്താ’’തി തസ്സാ ഗുണകഥായ നിസീദിംസു. സത്ഥാ ആഗന്ത്വാ ‘‘കായ നുത്ഥ, ഭിക്ഖവേ, ഏതരഹി കഥായ സന്നിസിന്നാ’’തി പുച്ഛിത്വാ ‘‘ഇമായ നാമാ’’തി വുത്തേ ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഏസാ ഇത്ഥീ ഇദാനേവ തേ തയോ ജനേ ദുക്ഖാ മോചേതി, പുബ്ബേപി മോചേസിയേവാ’’തി വത്വാ അതീതം ആഹരി.
Rājā tassā pasanno ‘‘ime te tayo janā ke hontī’’ti pucchi. ‘‘Eko me, deva, sāmiko, eko bhātā, eko putto’’ti. Rājā ‘‘ahaṃ te tuṭṭho, imesu tīsu ekaṃ demi, kataraṃ icchasī’’ti pucchi. Sā āha ‘‘ahaṃ, deva, jīvamānā ekaṃ sāmikaṃ labhissāmi, puttampi labhissāmiyeva, mātāpitūnaṃ pana me matattā bhātāva dullabho, bhātaraṃ me dehi, devā’’ti. Rājā tussitvā tayopi vissajjesi. Evaṃ taṃ ekikaṃ nissāya te tayo janā dukkhato muttā. Taṃ kāraṇaṃ bhikkhusaṅghe pākaṭaṃ jātaṃ. Athekadivasaṃ bhikkhū dhammasabhāyaṃ sannipatitā ‘‘āvuso, ekaṃ itthiṃ nissāya tayo janā dukkhato muttā’’ti tassā guṇakathāya nisīdiṃsu. Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘na, bhikkhave, esā itthī idāneva te tayo jane dukkhā moceti, pubbepi mocesiyevā’’ti vatvā atītaṃ āhari.
അതീതേ ബാരാണസിയം ബ്രഹ്മദത്തേ രജ്ജം കാരേന്തേ തയോ ജനാ അടവിമുഖേ കസന്തീതി സബ്ബം പുരിമസദിസമേവ. തദാ പന രഞ്ഞാ ‘‘തീസു ജനേസു കം ഇച്ഛസീ’’തി വുത്തേ സാ ആഹ – ‘‘തയോപി ദാതും ന സക്കോഥ, ദേവാ’’തി? ‘‘ആമ, ന സക്കോമീ’’തി. ‘‘സചേ തയോ ദാതും ന സക്കോഥ, ഭാതരം മേ ദേഥാ’’തി. ‘‘പുത്തം വാ സാമികം വാ ഗണ്ഹ, കിം തേ ഭാതരാ’’തി ച വുത്താ ‘‘ഏതേ നാമ ദേവ സുലഭാ, ഭാതാ പന ദുല്ലഭോ’’തി വത്വാ ഇമം ഗാഥമാഹ –
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente tayo janā aṭavimukhe kasantīti sabbaṃ purimasadisameva. Tadā pana raññā ‘‘tīsu janesu kaṃ icchasī’’ti vutte sā āha – ‘‘tayopi dātuṃ na sakkotha, devā’’ti? ‘‘Āma, na sakkomī’’ti. ‘‘Sace tayo dātuṃ na sakkotha, bhātaraṃ me dethā’’ti. ‘‘Puttaṃ vā sāmikaṃ vā gaṇha, kiṃ te bhātarā’’ti ca vuttā ‘‘ete nāma deva sulabhā, bhātā pana dullabho’’ti vatvā imaṃ gāthamāha –
൬൭.
67.
‘‘ഉച്ഛങ്ഗേ ദേവ മേ പുത്തോ, പഥേ ധാവന്തിയാ പതി;
‘‘Ucchaṅge deva me putto, pathe dhāvantiyā pati;
തഞ്ച ദേസം ന പസ്സാമി, യതോ സോദരിയമാനയേ’’തി.
Tañca desaṃ na passāmi, yato sodariyamānaye’’ti.
തത്ഥ ഉച്ഛങ്ഗേ, ദേവ, മേ പുത്തോതി ദേവ, മയ്ഹം പുത്തോ ഉച്ഛങ്ഗേയേവ. യഥാ ഹി അരഞ്ഞം പവിസിത്വാ ഉച്ഛങ്ഗേ കത്വാ ഡാകം ഉച്ചിനിത്വാ തത്ഥ പക്ഖിപന്തിയാ ഉച്ഛങ്ഗേ ഡാകം നാമ സുലഭം ഹോതി, ഏവം ഇത്ഥിയാ പുത്തോപി സുലഭോ ഉച്ഛങ്ഗേ ഡാകസദിസോവ. തേന വുത്തം ‘‘ഉച്ഛങ്ഗേ, ദേവ, മേ പുത്തോ’’തി. പഥേ ധാവന്തിയാ പതീതി മഗ്ഗം ആരുയ്ഹ ഏകികായ ഗച്ഛമാനായപി ഹി ഇത്ഥിയാ പതി നാമ സുലഭോ, ദിട്ഠദിട്ഠോയേവ ഹോതി. തേന വുത്തം ‘‘പഥേ ധാവന്തിയാ പതീ’’തി. തഞ്ച ദേസം ന പസ്സാമി, യതോ സോദരിയമാനയേതി യസ്മാ പന മേ മാതാപിതരോ നത്ഥി, തസ്മാ ഇദാനി തം മാതുകുച്ഛിസങ്ഖാതം അഞ്ഞം ദേസം ന പസ്സാമി. യതോ അഹം സമാനേ ഉദരേ ജാതത്താ സഉദരിയസങ്ഖാതം ഭാതരം ആനേയ്യം, തസ്മാ ഭാതരംയേവ മേ ദേഥാതി.
Tattha ucchaṅge, deva, me puttoti deva, mayhaṃ putto ucchaṅgeyeva. Yathā hi araññaṃ pavisitvā ucchaṅge katvā ḍākaṃ uccinitvā tattha pakkhipantiyā ucchaṅge ḍākaṃ nāma sulabhaṃ hoti, evaṃ itthiyā puttopi sulabho ucchaṅge ḍākasadisova. Tena vuttaṃ ‘‘ucchaṅge, deva, me putto’’ti. Pathe dhāvantiyā patīti maggaṃ āruyha ekikāya gacchamānāyapi hi itthiyā pati nāma sulabho, diṭṭhadiṭṭhoyeva hoti. Tena vuttaṃ ‘‘pathe dhāvantiyā patī’’ti. Tañca desaṃ na passāmi, yato sodariyamānayeti yasmā pana me mātāpitaro natthi, tasmā idāni taṃ mātukucchisaṅkhātaṃ aññaṃ desaṃ na passāmi. Yato ahaṃ samāne udare jātattā saudariyasaṅkhātaṃ bhātaraṃ āneyyaṃ, tasmā bhātaraṃyeva me dethāti.
രാജാ ‘‘സച്ചം ഏസാ വദതീ’’തി തുട്ഠചിത്തോ തയോപി ജനേ ബന്ധനാഗാരതോ ആനേത്വാ അദാസി, സാ തയോപി തേ ഗഹേത്വാ ഗതാ.
Rājā ‘‘saccaṃ esā vadatī’’ti tuṭṭhacitto tayopi jane bandhanāgārato ānetvā adāsi, sā tayopi te gahetvā gatā.
സത്ഥാപി ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഇദാനേവ, പുബ്ബേപേസാ ഇമേ തയോ ജനേ ദുക്ഖതോ മോചേസിയേവാ’’തി ഇമം ധമ്മദേസനം ആഹരിത്വാ അനുസന്ധിം ഘടേത്വാ ജാതകം സമോധാനേസി – ‘‘അതീതേ ചത്താരോവ ഏതരഹി ചത്താരോ, രാജാ പന അഹമേവ അഹോസി’’ന്തി.
Satthāpi ‘‘na, bhikkhave, idāneva, pubbepesā ime tayo jane dukkhato mocesiyevā’’ti imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā anusandhiṃ ghaṭetvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘atīte cattārova etarahi cattāro, rājā pana ahameva ahosi’’nti.
ഉച്ഛങ്ഗജാതകവണ്ണനാ സത്തമാ.
Ucchaṅgajātakavaṇṇanā sattamā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / ജാതകപാളി • Jātakapāḷi / ൬൭. ഉച്ഛങ്ഗജാതകം • 67. Ucchaṅgajātakaṃ