Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / વિમાનવત્થુ-અટ્ઠકથા • Vimānavatthu-aṭṭhakathā

    ૨. ઉચ્છુદાયિકાવિમાનવણ્ણના

    2. Ucchudāyikāvimānavaṇṇanā

    ઓભાસયિત્વા પથવિં સદેવકન્તિ ઉચ્છુદાયિકાવિમાનં. તસ્સ કા ઉપ્પત્તિ? ભગવા રાજગહે વિહરતીતિઆદિ સબ્બં અનન્તરવિમાને વુત્તસદિસં. અયં પન વિસેસો – ઇધ ઉચ્છુ દિન્ના, સસ્સુયા ચ પીઠકેન પહટા, તઙ્ખણઞ્ઞેવ મતા તાવતિંસેસુ ઉપ્પન્ના, તસ્સંયેવ રત્તિયં થેરસ્સ ઉપટ્ઠાનં આગતા, કેવલકપ્પં ગિજ્ઝકૂટં ચન્દો વિય સૂરિયો વિય ચ ઓભાસેન્તી થેરં વન્દિત્વા પઞ્જલિકા નમસ્સમાના એકમન્તં અટ્ઠાસિ. અથ નં થેરો –

    Obhāsayitvāpathaviṃ sadevakanti ucchudāyikāvimānaṃ. Tassa kā uppatti? Bhagavā rājagahe viharatītiādi sabbaṃ anantaravimāne vuttasadisaṃ. Ayaṃ pana viseso – idha ucchu dinnā, sassuyā ca pīṭhakena pahaṭā, taṅkhaṇaññeva matā tāvatiṃsesu uppannā, tassaṃyeva rattiyaṃ therassa upaṭṭhānaṃ āgatā, kevalakappaṃ gijjhakūṭaṃ cando viya sūriyo viya ca obhāsentī theraṃ vanditvā pañjalikā namassamānā ekamantaṃ aṭṭhāsi. Atha naṃ thero –

    ૨૯૬.

    296.

    ‘‘ઓભાસયિત્વા પથવિં સદેવકં, અતિરોચસિ ચન્દિમસૂરિયા વિય;

    ‘‘Obhāsayitvā pathaviṃ sadevakaṃ, atirocasi candimasūriyā viya;

    સિરિયા ચ વણ્ણેન યસેન તેજસા, બ્રહ્માવ દેવે તિદસે સહિન્દકે.

    Siriyā ca vaṇṇena yasena tejasā, brahmāva deve tidase sahindake.

    ૨૯૭.

    297.

    ‘‘પુચ્છામિ તં ઉપ્પલમાલધારિની, આવેળિની કઞ્ચનસન્નિભત્તચે;

    ‘‘Pucchāmi taṃ uppalamāladhārinī, āveḷinī kañcanasannibhattace;

    અલઙ્કતે ઉત્તમવત્થધારિની, કા ત્વં સુભે દેવતે વન્દસે મમં.

    Alaṅkate uttamavatthadhārinī, kā tvaṃ subhe devate vandase mamaṃ.

    ૨૯૮.

    298.

    ‘‘કિં ત્વં પુરે કમ્મમકાસિ અત્તના, મનુસ્સભૂતા પુરિમાય જાતિયા;

    ‘‘Kiṃ tvaṃ pure kammamakāsi attanā, manussabhūtā purimāya jātiyā;

    દાનં સુચિણ્ણં અથ સીલસંયમં, કેનૂપપન્ના સુગતિં યસસ્સિની;

    Dānaṃ suciṇṇaṃ atha sīlasaṃyamaṃ, kenūpapannā sugatiṃ yasassinī;

    દેવતે પુચ્છિતાચિક્ખ, કિસ્સ કમ્મસ્સિદં ફલ’’ન્તિ. –

    Devate pucchitācikkha, kissa kammassidaṃ phala’’nti. –

    ઇમાહિ ગાથાહિ પુચ્છિ.

    Imāhi gāthāhi pucchi.

    ૨૯૬-૭. તત્થ ઓભાસયિત્વા પથવિં સદેવકન્તિ ચન્દિમસૂરિયરસ્મિસમ્મિસ્સેહિ સિનેરુપસ્સવિનિગ્ગતેહિ પભાવિસરેહિ વિજ્જોતયમાનતાય દેવેન આકાસેન સહાતિ સદેવકં ઉપગતભૂમિભાગભૂતં ઇમં પથવિં વિજ્જોતેત્વા, એકોભાસં એકપજ્જોતં કત્વાતિ અત્થો. ઓભાસયિત્વા પથવિં ચન્દિમસૂરિયા વિયાતિ યોજના. અતિરોચસીતિ અતિક્કમિત્વા રોચસિ. તં પન અતિરોચનં કેન કિં વિય કેન વાતિ આહ ‘‘સિરિયા’’તિઆદિ. તત્થ સિરિયાતિ સોભગ્ગાદિસોભાવિસેસેન. તેજસાતિ અત્તનો આનુભાવેન. આવેળિનીતિ રતનમયપુપ્ફાવેળવતી.

    296-7. Tattha obhāsayitvā pathaviṃ sadevakanti candimasūriyarasmisammissehi sinerupassaviniggatehi pabhāvisarehi vijjotayamānatāya devena ākāsena sahāti sadevakaṃ upagatabhūmibhāgabhūtaṃ imaṃ pathaviṃ vijjotetvā, ekobhāsaṃ ekapajjotaṃ katvāti attho. Obhāsayitvā pathaviṃ candimasūriyā viyāti yojanā. Atirocasīti atikkamitvā rocasi. Taṃ pana atirocanaṃ kena kiṃ viya kena vāti āha ‘‘siriyā’’tiādi. Tattha siriyāti sobhaggādisobhāvisesena. Tejasāti attano ānubhāvena. Āveḷinīti ratanamayapupphāveḷavatī.

    એવં થેરેન પુચ્છિતા દેવતા ઇમાહિ ગાથાહિ વિસ્સજ્જેસિ –

    Evaṃ therena pucchitā devatā imāhi gāthāhi vissajjesi –

    ૨૯૯.

    299.

    ‘‘ઇદાનિ ભન્તે ઇમમેવ ગામં, પિણ્ડાય અમ્હાકં ઘરં ઉપાગમિ;

    ‘‘Idāni bhante imameva gāmaṃ, piṇḍāya amhākaṃ gharaṃ upāgami;

    તતો તે ઉચ્છુસ્સ અદાસિ ખણ્ડિકં, પસન્નચિત્તા અતુલાય પીતિયા.

    Tato te ucchussa adāsi khaṇḍikaṃ, pasannacittā atulāya pītiyā.

    ૩૦૦.

    300.

    ‘‘સસ્સુ ચ પચ્છા અનુયુઞ્જતે મમં, કહં નુ ઉચ્છું વધુકે અવાકિરિ;

    ‘‘Sassu ca pacchā anuyuñjate mamaṃ, kahaṃ nu ucchuṃ vadhuke avākiri;

    ન છડ્ડિતં નો પન ખાદિતં મયા, સન્તસ્સ ભિક્ખુસ્સ સયં અદાસહં.

    Na chaḍḍitaṃ no pana khāditaṃ mayā, santassa bhikkhussa sayaṃ adāsahaṃ.

    ૩૦૧.

    301.

    ‘‘તુય્હં ન્વિદં ઇસ્સરિયં અથો મમ, ઇતિસ્સા સસ્સુ પરિભાસતે મમં;

    ‘‘Tuyhaṃ nvidaṃ issariyaṃ atho mama, itissā sassu paribhāsate mamaṃ;

    પીઠં ગહેત્વા પહારં અદાસિ મે, તતો ચુતા કાલકતામ્હિ દેવતા.

    Pīṭhaṃ gahetvā pahāraṃ adāsi me, tato cutā kālakatāmhi devatā.

    ૩૦૨.

    302.

    ‘‘તદેવ કમ્મં કુસલં કતં મયા, સુખઞ્ચ કમ્મં અનુભોમિ અત્તના;

    ‘‘Tadeva kammaṃ kusalaṃ kataṃ mayā, sukhañca kammaṃ anubhomi attanā;

    દેવેહિ સદ્ધિં પરિચારયામહં, મોદામહં કામગુણેહિ પઞ્ચહિ.

    Devehi saddhiṃ paricārayāmahaṃ, modāmahaṃ kāmaguṇehi pañcahi.

    ૩૦૩.

    303.

    ‘‘તદેવ કમ્મં કુસલં કતં મયા, સુખઞ્ચ કમ્મં અનુભોમિ અત્તના;

    ‘‘Tadeva kammaṃ kusalaṃ kataṃ mayā, sukhañca kammaṃ anubhomi attanā;

    દેવિન્દગુત્તા તિદસેહિ રક્ખિતા, સમપ્પિતા કામગુણેહિ પઞ્ચહિ.

    Devindaguttā tidasehi rakkhitā, samappitā kāmaguṇehi pañcahi.

    ૩૦૪.

    304.

    ‘‘એતાદિસં પુઞ્ઞફલં અનપ્પકં, મહાવિપાકા મમ ઉચ્છુદક્ખિણા;

    ‘‘Etādisaṃ puññaphalaṃ anappakaṃ, mahāvipākā mama ucchudakkhiṇā;

    દેવેહિ સદ્ધિં પરિચારયામહં, મોદામહં કામગુણેહિ પઞ્ચહિ.

    Devehi saddhiṃ paricārayāmahaṃ, modāmahaṃ kāmaguṇehi pañcahi.

    ૩૦૫.

    305.

    ‘‘એતાદિસં પુઞ્ઞફલં અનપ્પકં, મહાજુતિકા મમ ઉચ્છુદક્ખિણા;

    ‘‘Etādisaṃ puññaphalaṃ anappakaṃ, mahājutikā mama ucchudakkhiṇā;

    દેવિન્દગુત્તા તિદસેહિ રક્ખિતા, સહસ્સનેત્તોરિવ નન્દને વને.

    Devindaguttā tidasehi rakkhitā, sahassanettoriva nandane vane.

    ૩૦૬.

    306.

    ‘‘તુવઞ્ચ ભન્તે અનુકમ્પકં વિદું, ઉપેચ્ચ વન્દિં કુસલઞ્ચ પુચ્છિસં;

    ‘‘Tuvañca bhante anukampakaṃ viduṃ, upecca vandiṃ kusalañca pucchisaṃ;

    તતો તે ઉચ્છુસ્સ અદાસિ ખણ્ડિકં, પસન્નચિત્તા અતુલાય પીતિયા’’તિ.

    Tato te ucchussa adāsi khaṇḍikaṃ, pasannacittā atulāya pītiyā’’ti.

    ૨૯૯. તત્થ ઇદાનીતિ અનન્તરાતીતદિવસત્તા આહ, અધુનાતિ અત્થો. ઇમમેવ ગામન્તિ ઇમસ્મિંયેવ ગામે, રાજગહં સન્ધાય વદતિ. વુત્તઞ્હિ ‘‘ગામોપિ નિગમોપિ નગરમ્પિ ‘ગામો’ ઇચ્ચેવ વુચ્ચતી’’તિ. ભુમ્મત્થે ચેતં ઉપયોગવચનં. ઉપાગમીતિ ઉપગતો અહોસિ. અતુલાયાતિ અનુપમાય, અપ્પમાણાય વા.

    299. Tattha idānīti anantarātītadivasattā āha, adhunāti attho. Imameva gāmanti imasmiṃyeva gāme, rājagahaṃ sandhāya vadati. Vuttañhi ‘‘gāmopi nigamopi nagarampi ‘gāmo’ icceva vuccatī’’ti. Bhummatthe cetaṃ upayogavacanaṃ. Upāgamīti upagato ahosi. Atulāyāti anupamāya, appamāṇāya vā.

    ૩૦૦. અવાકિરીતિ અપનેસિ છડ્ડેસિ, વિનાસેસિ વા. સન્તસ્સાતિ સાધુરૂપસ્સ સન્તકિલેસસ્સ પરિસ્સમમપ્પત્તસ્સ વા.

    300.Avākirīti apanesi chaḍḍesi, vināsesi vā. Santassāti sādhurūpassa santakilesassa parissamamappattassa vā.

    ૩૦૧. તુય્હં નૂતિ નુ-સદ્દો અનત્તમનતાસૂચને નિપાતો, સો ‘‘મમા’’તિ એત્થાપિ આનેત્વા યોજેતબ્બો ‘‘મમ નૂ’’તિ. ઇદં ઇસ્સરિયન્તિ ગેહે આધિપચ્ચં સન્ધાયાહ. તતો ચુતાતિ તતો મનુસ્સલોકતો ચુતા. યસ્મા ઠિતટ્ઠાનતો અપગતાપિ ‘‘ચુતા’’તિ વુચ્ચતિ, તસ્મા ચુતિં વિસેસેતું ‘‘કાલકતા’’તિ વુત્તં. કાલકતાપિ ચ ન યત્થ કત્થચિ નિબ્બત્તા, અપિચ ખો દેવત્તં ઉપગતાતિ દસ્સેન્તી આહ ‘‘અમ્હિ દેવતા’’તિ.

    301.Tuyhaṃ nūti nu-saddo anattamanatāsūcane nipāto, so ‘‘mamā’’ti etthāpi ānetvā yojetabbo ‘‘mama nū’’ti. Idaṃ issariyanti gehe ādhipaccaṃ sandhāyāha. Tato cutāti tato manussalokato cutā. Yasmā ṭhitaṭṭhānato apagatāpi ‘‘cutā’’ti vuccati, tasmā cutiṃ visesetuṃ ‘‘kālakatā’’ti vuttaṃ. Kālakatāpi ca na yattha katthaci nibbattā, apica kho devattaṃ upagatāti dassentī āha ‘‘amhi devatā’’ti.

    ૩૦૨. તદેવ કમ્મં કુસલં કતં મયાતિ તદેવ ઉચ્છુખણ્ડદાનમત્તં કુસલં કમ્મં કતં મયા, અઞ્ઞં ન જાનામીતિ અત્થો. સુખઞ્ચ કમ્મન્તિ સુખઞ્ચ કમ્મફલં. કમ્મફલઞ્હિ ઇધ ‘‘કમ્મ’’ન્તિ વુત્તં ઉત્તરપદલોપેન, કારણોપચારેન વા ‘‘કુસલાનં, ભિક્ખવે, ધમ્માનં સમાદાનહેતુ એવમિદં પુઞ્ઞં પવડ્ઢતિ (દી॰ નિ॰ ૩.૮૦). અનુભોમિ સકં પુઞ્ઞ’’ન્તિ (વિ॰ વ॰ ૧૩૩) ચ આદીસુ વિય. કમ્મન્તિ વા કરણત્થે ઉપયોગવચનં, કમ્મેનાતિ અત્થો. કમ્મે વા ભવં કમ્મં યથા કમ્મન્તિ. અથ વા કામેતબ્બતાય કમ્મં. તઞ્હિ સુખરજનીયભાવતો કામૂપસંહિતં કામેતબ્બન્તિ કમનીયં. અત્તનાતિ અત્તના એવ, સયંવસિતાય સેરિભાવેન સયમેવાતિ અત્થો. પરિચારયામહં અત્તાનન્તિ પુરિમગાથાય ‘‘અત્તના’’તિ વુત્તં પદં વિભત્તિવિપરિણામેન ‘‘અત્તાન’’ન્તિ યોજેતબ્બં.

    302.Tadevakammaṃ kusalaṃ kataṃ mayāti tadeva ucchukhaṇḍadānamattaṃ kusalaṃ kammaṃ kataṃ mayā, aññaṃ na jānāmīti attho. Sukhañca kammanti sukhañca kammaphalaṃ. Kammaphalañhi idha ‘‘kamma’’nti vuttaṃ uttarapadalopena, kāraṇopacārena vā ‘‘kusalānaṃ, bhikkhave, dhammānaṃ samādānahetu evamidaṃ puññaṃ pavaḍḍhati (dī. ni. 3.80). Anubhomi sakaṃ puñña’’nti (vi. va. 133) ca ādīsu viya. Kammanti vā karaṇatthe upayogavacanaṃ, kammenāti attho. Kamme vā bhavaṃ kammaṃ yathā kammanti. Atha vā kāmetabbatāya kammaṃ. Tañhi sukharajanīyabhāvato kāmūpasaṃhitaṃ kāmetabbanti kamanīyaṃ. Attanāti attanā eva, sayaṃvasitāya seribhāvena sayamevāti attho. Paricārayāmahaṃ attānanti purimagāthāya ‘‘attanā’’ti vuttaṃ padaṃ vibhattivipariṇāmena ‘‘attāna’’nti yojetabbaṃ.

    ૩૦૩-૫. દેવિન્દગુત્તાતિ દેવિન્દેન સક્કેન ગુત્તા, દેવિન્દો વિય વા ગુત્તા મહાપરિવારતાય. સમપ્પિતાતિ સુટ્ઠુ અપ્પિતા સમન્નાગતા. મહાવિપાકાતિ વિપુલફલા. મહાજુતિકાતિ મહાતેજા, મહાનુભાવાતિ અત્થો.

    303-5.Devindaguttāti devindena sakkena guttā, devindo viya vā guttā mahāparivāratāya. Samappitāti suṭṭhu appitā samannāgatā. Mahāvipākāti vipulaphalā. Mahājutikāti mahātejā, mahānubhāvāti attho.

    ૩૦૬. તુવન્તિ તં. અનુકમ્પકન્તિ કારુણિકં. વિદુન્તિ સપ્પઞ્ઞં, સાવકપારમિયા મત્થકં પત્તન્તિ અત્થો. ઉપેચ્ચાતિ ઉપગન્ત્વા. વન્દિન્તિ પઞ્ચપતિટ્ઠિતેન અભિવાદયિં. કુસલઞ્ચ આરોગ્ય પુચ્છિસં અપુચ્છિં, અતુલાય પીતિયા ઇદઞ્ચ કુસલં અનુસ્સરામીતિ અધિપ્પાયો. સેસં હેટ્ઠા વુત્તનયમેવ.

    306.Tuvanti taṃ. Anukampakanti kāruṇikaṃ. Vidunti sappaññaṃ, sāvakapāramiyā matthakaṃ pattanti attho. Upeccāti upagantvā. Vandinti pañcapatiṭṭhitena abhivādayiṃ. Kusalañca ārogya pucchisaṃ apucchiṃ, atulāya pītiyā idañca kusalaṃ anussarāmīti adhippāyo. Sesaṃ heṭṭhā vuttanayameva.

    ઉચ્છુદાયિકાવિમાનવણ્ણના નિટ્ઠિતા.

    Ucchudāyikāvimānavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / વિમાનવત્થુપાળિ • Vimānavatthupāḷi / ૨. ઉચ્છુદાયિકાવિમાનવત્થુ • 2. Ucchudāyikāvimānavatthu


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact