Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / મિલિન્દપઞ્હપાળિ • Milindapañhapāḷi

    ૯. ઉદકસત્તજીવપઞ્હો

    9. Udakasattajīvapañho

    . ‘‘ભન્તે નાગસેન, ઇમં ઉદકં અગ્ગિમ્હિ તપ્પમાનં ચિચ્ચિટાયતિ ચિટિચિટાયતિ સદ્દાયતિ બહુવિધં, કિં નુ ખો, ભન્તે નાગસેન, ઉદકં જીવતિ, કિં કીળમાનં સદ્દાયતિ, ઉદાહુ અઞ્ઞેન પટિપીળિતં સદ્દાયતી’’તિ? ‘‘ન હિ, મહારાજ, ઉદકં જીવતિ, નત્થિ ઉદકે જીવો વા સત્તો વા, અપિ ચ, મહારાજ, અગ્ગિસન્તાપવેગસ્સ મહન્તતાય ઉદકં ચિચ્ચિટાયતિ ચિટિચિટાયતિ સદ્દાયતિ બહુવિધ’’ન્તિ.

    9. ‘‘Bhante nāgasena, imaṃ udakaṃ aggimhi tappamānaṃ cicciṭāyati ciṭiciṭāyati saddāyati bahuvidhaṃ, kiṃ nu kho, bhante nāgasena, udakaṃ jīvati, kiṃ kīḷamānaṃ saddāyati, udāhu aññena paṭipīḷitaṃ saddāyatī’’ti? ‘‘Na hi, mahārāja, udakaṃ jīvati, natthi udake jīvo vā satto vā, api ca, mahārāja, aggisantāpavegassa mahantatāya udakaṃ cicciṭāyati ciṭiciṭāyati saddāyati bahuvidha’’nti.

    ‘‘ભન્તે નાગસેન, ઇધેકચ્ચે તિત્થિયા ઉદકં જીવતીતિ સીતોદકં પટિક્ખિપિત્વા ઉદકં તાપેત્વા વેકતિકવેકતિકં પરિભુઞ્જન્તિ, તે તુમ્હે ગરહન્તિ પરિભવન્તિ ‘એકિન્દ્રિયં સમણા સક્યપુત્તિયા જીવં વિહેઠેન્તી’તિ, તં તેસં ગરહં પરિભવં વિનોદેહિ અપનેહિ નિચ્છારેહી’’તિ. ‘‘ન હિ, મહારાજ, ઉદકં જીવતિ, નત્થિ, મહારાજ, ઉદકે જીવો વા સત્તો વા, અપિ ચ, મહારાજ, અગ્ગિસન્તાપવેગસ્સ મહન્તતાય ઉદકં ચિચ્ચિટાયતિ ચિટિચિટાયતિ સદ્દાયતિ બહુવિધં.

    ‘‘Bhante nāgasena, idhekacce titthiyā udakaṃ jīvatīti sītodakaṃ paṭikkhipitvā udakaṃ tāpetvā vekatikavekatikaṃ paribhuñjanti, te tumhe garahanti paribhavanti ‘ekindriyaṃ samaṇā sakyaputtiyā jīvaṃ viheṭhentī’ti, taṃ tesaṃ garahaṃ paribhavaṃ vinodehi apanehi nicchārehī’’ti. ‘‘Na hi, mahārāja, udakaṃ jīvati, natthi, mahārāja, udake jīvo vā satto vā, api ca, mahārāja, aggisantāpavegassa mahantatāya udakaṃ cicciṭāyati ciṭiciṭāyati saddāyati bahuvidhaṃ.

    ‘‘યથા, મહારાજ, ઉદકં સોબ્ભસરસરિતદહતળાકકન્દરપદરઉદપાનનિન્નપોક્ખરણિગતં વાતાતપવેગસ્સ મહન્તતાય પરિયાદિયતિ પરિક્ખયં ગચ્છતિ, અપિ નુ તત્થ ઉદકં ચિચ્ચિટાયતિ ચિટિચિટાયતિ સદ્દાયતિ બહુવિધ’’ન્તિ? ‘‘ન હિ, ભન્તે’’તિ. ‘‘યદિ, મહારાજ, ઉદકં જીવેય્ય, તત્થાપિ ઉદકં સદ્દાયેય્ય, ઇમિનાપિ, મહારાજ, કારણેન જાનાહિ ‘નત્થિ ઉદકે જીવો વા સત્તો વા, અગ્ગિસન્તાપવેગસ્સ મહન્તતાય ઉદકં ચિચ્ચિટાયતિ ચિટિચિટાયતિ સદ્દાયતિ બહુવિધ’ન્તિ.

    ‘‘Yathā, mahārāja, udakaṃ sobbhasarasaritadahataḷākakandarapadaraudapānaninnapokkharaṇigataṃ vātātapavegassa mahantatāya pariyādiyati parikkhayaṃ gacchati, api nu tattha udakaṃ cicciṭāyati ciṭiciṭāyati saddāyati bahuvidha’’nti? ‘‘Na hi, bhante’’ti. ‘‘Yadi, mahārāja, udakaṃ jīveyya, tatthāpi udakaṃ saddāyeyya, imināpi, mahārāja, kāraṇena jānāhi ‘natthi udake jīvo vā satto vā, aggisantāpavegassa mahantatāya udakaṃ cicciṭāyati ciṭiciṭāyati saddāyati bahuvidha’nti.

    ‘‘અપરમ્પિ , મહારાજ, ઉત્તરિં કારણં સુણોહિ ‘નત્થિ ઉદકે જીવો વા સત્તો વા, અગ્ગિસન્તાપવેગસ્સ મહન્તતાય ઉદકં સદ્દાયતી’તિ. યદા પન, મહારાજ, ઉદકં તણ્ડુલેહિ સમ્મિસ્સિતં ભાજનગતં હોતિ પિહિતં ઉદ્ધને અઠપિતં, અપિ નુ તત્થ ઉદકં સદ્દાયતી’’તિ? ‘‘ન હિ, ભન્તે, અચલં હોતિ સન્તસન્ત’’ન્તિ. ‘‘તં યેવ પન, મહારાજ, ઉદકં ભાજનગતં અગ્ગિં ઉજ્જાલેત્વા ઉદ્ધને ઠપિતં હોતિ, અપિ નુ તત્થ ઉદકં અચલં હોતિ સન્તસન્ત’’ન્તિ? ‘‘ન હિ, ભન્તે, ચલતિ ખુબ્ભતિ લુળતિ આવિલતિ ઊમિજાતં હોતિ, ઉદ્ધમધો દિસાવિદિસં ગચ્છતિ, ઉત્તરતિ પતરતિ ફેણમાલી હોતીતિ. કિસ્સ પન તં, મહારાજ , પાકતિકં ઉદકં ન ચલતિ સન્તસન્તં હોતિ, કિસ્સ પન અગ્ગિગતં ચલતિ ખુબ્ભતિ લુળતિ આવિલતિ ઊમિજાતં હોતિ, ઉદ્ધમધો દિસાવિદિસં ગચ્છતિ, ઉત્તરતિ પતરતિ ફેણમાલી હોતી’’તિ? ‘‘પાકતિકં, ભન્તે, ઉદકં ન ચલતિ, અગ્ગિકતં પન ઉદકં અગ્ગિસન્તાપવેગસ્સ મહન્તતાય ચિચ્ચિટાયતિ ચિટિચિટાયતિ સદ્દાયતિ બહુવિધ’’ન્તિ. ‘‘ઇમિનાપિ મહારાજ, કારણેન જાનાહિ ‘નત્થિ ઉદકે જીવો વા સત્તો વા, અગ્ગિસન્તાપવેગસ્સ મહન્તતાય ઉદકં સદ્દાયતી’તિ.

    ‘‘Aparampi , mahārāja, uttariṃ kāraṇaṃ suṇohi ‘natthi udake jīvo vā satto vā, aggisantāpavegassa mahantatāya udakaṃ saddāyatī’ti. Yadā pana, mahārāja, udakaṃ taṇḍulehi sammissitaṃ bhājanagataṃ hoti pihitaṃ uddhane aṭhapitaṃ, api nu tattha udakaṃ saddāyatī’’ti? ‘‘Na hi, bhante, acalaṃ hoti santasanta’’nti. ‘‘Taṃ yeva pana, mahārāja, udakaṃ bhājanagataṃ aggiṃ ujjāletvā uddhane ṭhapitaṃ hoti, api nu tattha udakaṃ acalaṃ hoti santasanta’’nti? ‘‘Na hi, bhante, calati khubbhati luḷati āvilati ūmijātaṃ hoti, uddhamadho disāvidisaṃ gacchati, uttarati patarati pheṇamālī hotīti. Kissa pana taṃ, mahārāja , pākatikaṃ udakaṃ na calati santasantaṃ hoti, kissa pana aggigataṃ calati khubbhati luḷati āvilati ūmijātaṃ hoti, uddhamadho disāvidisaṃ gacchati, uttarati patarati pheṇamālī hotī’’ti? ‘‘Pākatikaṃ, bhante, udakaṃ na calati, aggikataṃ pana udakaṃ aggisantāpavegassa mahantatāya cicciṭāyati ciṭiciṭāyati saddāyati bahuvidha’’nti. ‘‘Imināpi mahārāja, kāraṇena jānāhi ‘natthi udake jīvo vā satto vā, aggisantāpavegassa mahantatāya udakaṃ saddāyatī’ti.

    ‘‘અપરમ્પિ, મહારાજ, ઉત્તરં કારણં સુણોહિ, નત્થિ ઉદકે જીવો વા સત્તો વા, અગ્ગિસન્તાપવેગસ્સ મહન્તતાય ઉદકં સદ્દાયતિ. હોતિ તં, મહારાજ, ઉદકં ઘરે ઘરે ઉદકવારકગતં પિહિત’’ન્તિ? ‘‘આમ, ભન્તે’’તિ. ‘‘અપિ નુ તં, મહારાજ, ઉદકં ચલતિ ખુબ્ભતિ લુળતિ આવિલતિ ઊમિજાતં હોતિ, ઉદ્ધમધો દિસાવિદિસં ગચ્છતિ, ઉત્તરતિ પતરતિ ફેણમાલી હોતી’’તિ. ‘‘ન હિ, ભન્તે, અચલં તં હોતિ પાકતિકં ઉદકવારકગતં ઉદક’’ન્તિ.

    ‘‘Aparampi, mahārāja, uttaraṃ kāraṇaṃ suṇohi, natthi udake jīvo vā satto vā, aggisantāpavegassa mahantatāya udakaṃ saddāyati. Hoti taṃ, mahārāja, udakaṃ ghare ghare udakavārakagataṃ pihita’’nti? ‘‘Āma, bhante’’ti. ‘‘Api nu taṃ, mahārāja, udakaṃ calati khubbhati luḷati āvilati ūmijātaṃ hoti, uddhamadho disāvidisaṃ gacchati, uttarati patarati pheṇamālī hotī’’ti. ‘‘Na hi, bhante, acalaṃ taṃ hoti pākatikaṃ udakavārakagataṃ udaka’’nti.

    ‘‘સુતપુબ્બં પન તયા, મહારાજ, ‘મહાસમુદ્દે ઉદકં ચલતિ ખુબ્ભતિ લુળતિ આવિલતિ ઊમિજાતં હોતિ, ઉદ્ધમધો દિસાવિદિસં ગચ્છતિ, ઉત્તરતિ પતરતિ ફેણમાલી હોતિ, ઉસ્સક્કિત્વા ઓસ્સક્કિત્વા 1 વેલાય પહરતિ સદ્દાયતિ બહુવિધ’’’ન્તિ? ‘‘આમ, ભન્તે, સુતપુબ્બં એતં મયા દિટ્ઠપુબ્બઞ્ચ ‘મહાસમુદ્દે ઉદકં હત્થસતમ્પિ દ્વેપિ હત્થસતાનિ ગગને ઉસ્સક્કતી’’’તિ. ‘‘કિસ્સ, મહારાજ, ઉદકવારકગતં ઉદકં ન ચલતિ ન સદ્દાયતિ, કિસ્સ પન મહાસમુદ્દે ઉદકં ચલતિ સદ્દાયતી’’તિ? ‘‘વાતવેગસ્સ મહન્તતાય, ભન્તે, મહાસમુદ્દે ઉદકં ચલતિ સદ્દાયતિ, ઉદકવારકગતં ઉદકં અઘટ્ટિતં કેહિચિ ન ચલતિ ન સદ્દાયતી’’તિ. ‘‘યથા, મહારાજ, વાતવેગસ્સ મહન્તતાય મહાસમુદ્દે ઉદકં ચલતિ સદ્દાયતિ એવમેવ અગ્ગિસન્તાપવેગસ્સ મહન્તતાય ઉદકં સદ્દાયતી’’તિ.

    ‘‘Sutapubbaṃ pana tayā, mahārāja, ‘mahāsamudde udakaṃ calati khubbhati luḷati āvilati ūmijātaṃ hoti, uddhamadho disāvidisaṃ gacchati, uttarati patarati pheṇamālī hoti, ussakkitvā ossakkitvā 2 velāya paharati saddāyati bahuvidha’’’nti? ‘‘Āma, bhante, sutapubbaṃ etaṃ mayā diṭṭhapubbañca ‘mahāsamudde udakaṃ hatthasatampi dvepi hatthasatāni gagane ussakkatī’’’ti. ‘‘Kissa, mahārāja, udakavārakagataṃ udakaṃ na calati na saddāyati, kissa pana mahāsamudde udakaṃ calati saddāyatī’’ti? ‘‘Vātavegassa mahantatāya, bhante, mahāsamudde udakaṃ calati saddāyati, udakavārakagataṃ udakaṃ aghaṭṭitaṃ kehici na calati na saddāyatī’’ti. ‘‘Yathā, mahārāja, vātavegassa mahantatāya mahāsamudde udakaṃ calati saddāyati evameva aggisantāpavegassa mahantatāya udakaṃ saddāyatī’’ti.

    ‘‘નનુ, મહારાજ, ભેરિપોક્ખરં સુક્ખં સુક્ખેન ગોચમ્મેન ઓનન્ધન્તી’’તિ? ‘‘આમ, ભન્તે’’. ‘‘અપિ નુ, મહારાજ, ભેરિયા જીવો વા સત્તો વા અત્થી’’તિ. ‘‘ન હિ, ભન્તે’’તિ. ‘‘કિસ્સ પન, મહારાજ, ભેરી સદ્દાયતી’’તિ? ‘‘ઇત્થિયા વા, ભન્તે, પુરિસસ્સ વા તજ્જેન વાયામેના’’તિ. ‘‘યથા, મહારાજ, ઇત્થિયા વા પુરિસસ્સ વા તજ્જેન વાયામેન ભેરી સદ્દાયતિ, એવમેવ અગ્ગિસન્તાપવેગસ્સ મહન્તતાય ઉદકં સદ્દાયતિ. ઇમિનાપિ, મહારાજ , કારણેન જાનાહિ ‘નત્થિ ઉદકે જીવો વા સત્તો વા, અગ્ગિસન્તાપવેગસ્સ મહન્તતાય ઉદકં સદ્દાયતી’તિ.

    ‘‘Nanu, mahārāja, bheripokkharaṃ sukkhaṃ sukkhena gocammena onandhantī’’ti? ‘‘Āma, bhante’’. ‘‘Api nu, mahārāja, bheriyā jīvo vā satto vā atthī’’ti. ‘‘Na hi, bhante’’ti. ‘‘Kissa pana, mahārāja, bherī saddāyatī’’ti? ‘‘Itthiyā vā, bhante, purisassa vā tajjena vāyāmenā’’ti. ‘‘Yathā, mahārāja, itthiyā vā purisassa vā tajjena vāyāmena bherī saddāyati, evameva aggisantāpavegassa mahantatāya udakaṃ saddāyati. Imināpi, mahārāja , kāraṇena jānāhi ‘natthi udake jīvo vā satto vā, aggisantāpavegassa mahantatāya udakaṃ saddāyatī’ti.

    ‘‘મય્હમ્પિ તાવ, મહારાજ, તવ પુચ્છિતબ્બં અત્થિ, એવમેસો પઞ્હો સુવિનિચ્છિતો હોતિ, કિં નુ ખો, મહારાજ, સબ્બેહિપિ ભાજનેહિ ઉદકં તપ્પમાનં સદ્દાયતિ, ઉદાહુ એકચ્ચેહિ યેવ ભાજનેહિ તપ્પમાનં સદ્દાયતી’’તિ? ‘‘ન હિ, ભન્તે, સબ્બેહિપિ ભાજનેહિ ઉદકં તપ્પમાનં સદ્દાયતિ, એકચ્ચેહિ યેવ ભાજનેહિ ઉદકં તપ્પમાનં સદ્દાયતી’’તિ. ‘‘તેન હિ, મહારાજ, જહિતોસિ સકસમયં, પચ્ચાગતોસિ મમ વિસયં, નત્થિ ઉદકે જીવો વા સત્તો વા. યદિ, મહારાજ, સબ્બેહિપિ ભાજનેહિ ઉદકં તપ્પમાનં સદ્દાયેય્ય, યુત્તમિદં ‘ઉદકં જીવતી’તિ વત્તું. ન હિ, મહારાજ, ઉદકં દ્વયં હોતિ, યં સદ્દાયતિ, તં જીવતિ, યં ન સદ્દાયતિ, તં ન જીવતીતિ. યદિ, મહારાજ, ઉદકં જીવેય્ય, મહન્તાનં હત્થિનાગાનં ઉસ્સન્નકાયાનં પભિન્નાનં સોણ્ડાય ઉસ્સિઞ્ચિત્વા મુખે પક્ખિપિત્વા કુચ્છિં પવેસયન્તાનં, તમ્પિ ઉદકં તેસં દન્તન્તરે ચિપ્પિયમાનં સદ્દાયેય્ય. હત્થસતિકાપિ મહાનાવા ગરુકા ભારિકા અનેકસતસહસ્સભારપરિપૂરા મહાસમુદ્દે વિચરન્તિ, તાહિપિ ચિપ્પિયમાનં ઉદકં સદ્દાયેય્ય. મહતિમહન્તાપિ મચ્છા અનેકસતયોજનિકકાયા તિમી તિમિઙ્ગલા તિમિરપિઙ્ગલા અબ્ભન્તરે નિમુગ્ગા મહાસમુદ્દે નિવાસટ્ઠાનતાય પટિવસન્તા મહાઉદકધારા આચમન્તિ ધમન્તિ ચ, તેસમ્પિ તં દન્તન્તરેપિ ઉદરન્તરેપિ ચિપ્પિયમાનં ઉદકં સદ્દાયેય્ય. યસ્મા ચ ખો, મહારાજ, એવરૂપેહિ એવરૂપેહિ મહન્તેહિ પટિપીળનેહિ પટિપીળિતં ઉદકં ન સદ્દાયતિ તસ્માપિ નત્થિ ઉદકે જીવો વા સત્તો વાતિ, એવમેતં, મહારાજ, ધારેહી’’તિ.

    ‘‘Mayhampi tāva, mahārāja, tava pucchitabbaṃ atthi, evameso pañho suvinicchito hoti, kiṃ nu kho, mahārāja, sabbehipi bhājanehi udakaṃ tappamānaṃ saddāyati, udāhu ekaccehi yeva bhājanehi tappamānaṃ saddāyatī’’ti? ‘‘Na hi, bhante, sabbehipi bhājanehi udakaṃ tappamānaṃ saddāyati, ekaccehi yeva bhājanehi udakaṃ tappamānaṃ saddāyatī’’ti. ‘‘Tena hi, mahārāja, jahitosi sakasamayaṃ, paccāgatosi mama visayaṃ, natthi udake jīvo vā satto vā. Yadi, mahārāja, sabbehipi bhājanehi udakaṃ tappamānaṃ saddāyeyya, yuttamidaṃ ‘udakaṃ jīvatī’ti vattuṃ. Na hi, mahārāja, udakaṃ dvayaṃ hoti, yaṃ saddāyati, taṃ jīvati, yaṃ na saddāyati, taṃ na jīvatīti. Yadi, mahārāja, udakaṃ jīveyya, mahantānaṃ hatthināgānaṃ ussannakāyānaṃ pabhinnānaṃ soṇḍāya ussiñcitvā mukhe pakkhipitvā kucchiṃ pavesayantānaṃ, tampi udakaṃ tesaṃ dantantare cippiyamānaṃ saddāyeyya. Hatthasatikāpi mahānāvā garukā bhārikā anekasatasahassabhāraparipūrā mahāsamudde vicaranti, tāhipi cippiyamānaṃ udakaṃ saddāyeyya. Mahatimahantāpi macchā anekasatayojanikakāyā timī timiṅgalā timirapiṅgalā abbhantare nimuggā mahāsamudde nivāsaṭṭhānatāya paṭivasantā mahāudakadhārā ācamanti dhamanti ca, tesampi taṃ dantantarepi udarantarepi cippiyamānaṃ udakaṃ saddāyeyya. Yasmā ca kho, mahārāja, evarūpehi evarūpehi mahantehi paṭipīḷanehi paṭipīḷitaṃ udakaṃ na saddāyati tasmāpi natthi udake jīvo vā satto vāti, evametaṃ, mahārāja, dhārehī’’ti.

    ‘‘સાધુ , ભન્તે નાગસેન, દોસાગતો પઞ્હો અનુચ્છવિકાય વિભત્તિયા વિભત્તો, યથા નામ, ભન્તે નાગસેન, મહગ્ઘં મણિરતનં છેકં આચરિયં કુસલં સિક્ખિતં મણિકારં પાપુણિત્વા કિત્તિં લભેય્ય થોમનં પસંસં, મુત્તારતનં વા મુત્તિકં દુસ્સરતનં વા દુસ્સિકં, લોહિતચન્દનં વા ગન્ધિકં પાપુણિત્વા કિત્તિં લભેય્ય થોમનં પસંસં. એવમેવ ખો, ભન્તે નાગસેન, દોસાગતો 3 પઞ્હો અનુચ્છવિકાય વિભત્તિયા વિભત્તો, એવમેતં તથા સમ્પટિચ્છામી’’તિ.

    ‘‘Sādhu , bhante nāgasena, dosāgato pañho anucchavikāya vibhattiyā vibhatto, yathā nāma, bhante nāgasena, mahagghaṃ maṇiratanaṃ chekaṃ ācariyaṃ kusalaṃ sikkhitaṃ maṇikāraṃ pāpuṇitvā kittiṃ labheyya thomanaṃ pasaṃsaṃ, muttāratanaṃ vā muttikaṃ dussaratanaṃ vā dussikaṃ, lohitacandanaṃ vā gandhikaṃ pāpuṇitvā kittiṃ labheyya thomanaṃ pasaṃsaṃ. Evameva kho, bhante nāgasena, dosāgato 4 pañho anucchavikāya vibhattiyā vibhatto, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.

    ઉદકસત્તજીવપઞ્હો નવમો.

    Udakasattajīvapañho navamo.

    બુદ્ધવગ્ગો પઠમો.

    Buddhavaggo paṭhamo.

    ઇમસ્મિં વગ્ગે નવ પઞ્હા.

    Imasmiṃ vagge nava pañhā.







    Footnotes:
    1. ઓસ્સક્કિત્વા’’તિ પદં સી॰ પી॰ પોત્થકેસુ નત્થિ
    2. ossakkitvā’’ti padaṃ sī. pī. potthakesu natthi
    3. દેસાગતો (સી॰ પી॰)
    4. desāgato (sī. pī.)

    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact