| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಮಗ್ಗ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
೬. ಉದಯಬ್ಬಯಞಾಣನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ
6. Udayabbayañāṇaniddesavaṇṇanā
೪೯. ಇದಾನಿ ಅನನ್ತರಂ ವುತ್ತಸ್ಸ ಸಮ್ಮಸನಞಾಣಸ್ಸ ನಾನಾನಯೇಹಿ ಭಾವನಾಥಿರಕರಣೇನ ಪಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಠಿತೇನ ಅನಿಚ್ಚಾದಿತೋ ದಿಟ್ಠೇ ಸಙ್ಖಾರೇ ಉದಯಬ್ಬಯೇನ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಅನಿಚ್ಚಾದಿತೋ ವಿಪಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಸ್ಸ ಉದಯಬ್ಬಯಾನುಪಸ್ಸನಾಞಾಣಸ್ಸ ನಿದ್ದೇಸೇ ಜಾತಂ ರೂಪನ್ತಿಆದೀಸು ಸನ್ತತಿವಸೇನ ಯಥಾಸಕಂ ಪಚ್ಚಯೇಹಿ ನಿಬ್ಬತ್ತಂ ರೂಪಂ। ತಸ್ಸ ಜಾತಸ್ಸ ರೂಪಸ್ಸ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಲಕ್ಖಣಂ ಜಾತಿಂ ಉಪ್ಪಾದಂ ಅಭಿನವಾಕಾರಂ ಉದಯೋತಿ, ವಿಪರಿಣಾಮಲಕ್ಖಣಂ ಖಯಂ ಭಙ್ಗಂ ವಯೋತಿ, ಅನುಪಸ್ಸನಾ ಪುನಪ್ಪುನಂ ನಿಸಾಮನಾ, ಉದಯಬ್ಬಯ ಅನುಪಸ್ಸನಾಞಾಣನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ವೇದನಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಜಾತಿಜರಾಮರಣವನ್ತಾನಂಯೇವ ಉದಯಬ್ಬಯಸ್ಸ ಪರಿಗ್ಗಹೇತಬ್ಬತ್ತಾ ಜಾತಿಜರಾಮರಣಾನಂ ಉದಯಬ್ಬಯಾಭಾವತೋ ಜಾತಿಜರಾಮರಣಂ ಅನಾಮಸಿತ್ವಾ ಜಾತಂ ಚಕ್ಖು…ಪೇ॰… ಜಾತೋ ಭವೋತಿ ಪೇಯ್ಯಾಲಂ ಕತಂ। ಸೋ ಏವಂ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಖನ್ಧಾನಂ ಉದಯಬ್ಬಯಂ ಪಸ್ಸನ್ತೋ ಏವಂ ಜಾನಾತಿ ‘‘ಇಮೇಸಂ ಖನ್ಧಾನಂ ಉಪ್ಪತ್ತಿತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಅನುಪ್ಪನ್ನಾನಂ ರಾಸಿ ವಾ ನಿಚಯೋ ವಾ ನತ್ಥಿ, ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಾನಮ್ಪಿ ರಾಸಿತೋ ವಾ ನಿಚಯತೋ ವಾ ಆಗಮನಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ನಿರುಜ್ಝಮಾನಾನಮ್ಪಿ ದಿಸಾವಿದಿಸಾಗಮನಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ನಿರುದ್ಧಾನಮ್ಪಿ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ರಾಸಿತೋ ನಿಚಯತೋ ನಿಧಾನತೋ ಅವಟ್ಠಾನಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ಯಥಾ ಪನ ವೀಣಾಯ ವಾದಿಯಮಾನಾಯ ಉಪ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಸದ್ದಸ್ಸ ನೇವ ಉಪ್ಪತ್ತಿತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಸನ್ನಿಚಯೋ ಅತ್ಥಿ, ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನೋ ಸನ್ನಿಚಯತೋ ಆಗತೋ, ನ ನಿರುಜ್ಝಮಾನಸ್ಸ ದಿಸಾವಿದಿಸಾಗಮನಂ ಅತ್ಥಿ, ನ ನಿರುದ್ಧೋ ಕತ್ಥಚಿ ಸನ್ನಿಚಿತೋ ತಿಟ್ಠತಿ, ಅಥ ಖೋ ವೀಣಞ್ಚ ಉಪವೀಣಞ್ಚ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಚ ತಜ್ಜಂ ವಾಯಾಮಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಅಹುತ್ವಾ ಸಮ್ಭೋತಿ, ಹುತ್ವಾ ಪಟಿವೇತಿ, ಏವಂ ಸಬ್ಬೇಪಿ ರೂಪಾರೂಪಿನೋ ಧಮ್ಮಾ ಅಹುತ್ವಾ ಸಮ್ಭೋನ್ತಿ, ಹುತ್ವಾ ಪಟಿವೇನ್ತೀ’’ತಿ।
49. Idāni anantaraṃ vuttassa sammasanañāṇassa nānānayehi bhāvanāthirakaraṇena pāraṃ gantvā ṭhitena aniccādito diṭṭhe saṅkhāre udayabbayena paricchinditvā aniccādito vipassanatthaṃ vuttassa udayabbayānupassanāñāṇassa niddese jātaṃ rūpantiādīsu santativasena yathāsakaṃ paccayehi nibbattaṃ rūpaṃ. Tassa jātassa rūpassa nibbattilakkhaṇaṃ jātiṃ uppādaṃ abhinavākāraṃ udayoti, vipariṇāmalakkhaṇaṃ khayaṃ bhaṅgaṃ vayoti, anupassanā punappunaṃ nisāmanā, udayabbaya anupassanāñāṇanti attho. Vedanādīsupi eseva nayo. Jātijarāmaraṇavantānaṃyeva udayabbayassa pariggahetabbattā jātijarāmaraṇānaṃ udayabbayābhāvato jātijarāmaraṇaṃ anāmasitvā jātaṃ cakkhu…pe… jāto bhavoti peyyālaṃ kataṃ. So evaṃ pañcannaṃ khandhānaṃ udayabbayaṃ passanto evaṃ jānāti ‘‘imesaṃ khandhānaṃ uppattito pubbe anuppannānaṃ rāsi vā nicayo vā natthi, uppajjamānānampi rāsito vā nicayato vā āgamanaṃ nāma natthi, nirujjhamānānampi disāvidisāgamanaṃ nāma natthi, niruddhānampi ekasmiṃ ṭhāne rāsito nicayato nidhānato avaṭṭhānaṃ nāma natthi. Yathā pana vīṇāya vādiyamānāya uppannassa saddassa neva uppattito pubbe sannicayo atthi, na uppajjamāno sannicayato āgato, na nirujjhamānassa disāvidisāgamanaṃ atthi, na niruddho katthaci sannicito tiṭṭhati, atha kho vīṇañca upavīṇañca purisassa ca tajjaṃ vāyāmaṃ paṭicca ahutvā sambhoti, hutvā paṭiveti, evaṃ sabbepi rūpārūpino dhammā ahutvā sambhonti, hutvā paṭiventī’’ti.
೫೦. ಏವಂ ಸಙ್ಖೇಪತೋ ಉದಯಬ್ಬಯದಸ್ಸನಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ವಿತ್ಥಾರತೋ ದಸ್ಸೇತುಂ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಖನ್ಧಾನಂ ಉದಯಂ ಪಸ್ಸನ್ತೋ ಕತಿ ಲಕ್ಖಣಾನಿ ಪಸ್ಸತೀತಿಆದೀಹಿ ರಾಸಿತೋ ಗಣನಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ, ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಖನ್ಧಾನಂ ಉದಯಂ ಪಸ್ಸನ್ತೋ ಪಞ್ಚವೀಸತಿ ಲಕ್ಖಣಾನಿ ಪಸ್ಸತೀತಿಆದೀಹಿ ರಾಸಿತೋವ ಗಣನಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ, ಪುನ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸ ಉದಯಂ ಪಸ್ಸನ್ತೋ ಕತಿ ಲಕ್ಖಣಾನಿ ಪಸ್ಸತೀತಿಆದೀಹಿ ವಿಭಾಗತೋ ಗಣನಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸ ಉದಯಂ ಪಸ್ಸನ್ತೋ ಪಞ್ಚ ಲಕ್ಖಣಾನಿ ಪಸ್ಸತೀತಿಆದೀಹಿ ವಿಭಾಗತೋ ಗಣನಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ, ಪುನ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸ ಉದಯಂ ಪಸ್ಸನ್ತೋ ಕತಮಾನಿ ಪಞ್ಚ ಲಕ್ಖಣಾನಿ ಪಸ್ಸತೀತಿಆದೀಹಿ ಲಕ್ಖಣವಿಭಾಗಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಂ ಕತಂ।
50. Evaṃ saṅkhepato udayabbayadassanaṃ dassetvā idāni vitthārato dassetuṃ pañcannaṃ khandhānaṃ udayaṃ passanto kati lakkhaṇāni passatītiādīhi rāsito gaṇanaṃ pucchitvā, pañcannaṃ khandhānaṃ udayaṃ passanto pañcavīsati lakkhaṇāni passatītiādīhi rāsitova gaṇanaṃ vissajjetvā, puna rūpakkhandhassa udayaṃ passanto kati lakkhaṇāni passatītiādīhi vibhāgato gaṇanaṃ pucchitvā rūpakkhandhassa udayaṃ passanto pañca lakkhaṇāni passatītiādīhi vibhāgato gaṇanaṃ vissajjetvā, puna rūpakkhandhassa udayaṃ passanto katamāni pañca lakkhaṇāni passatītiādīhi lakkhaṇavibhāgaṃ pucchitvā vissajjanaṃ kataṃ.
ತತ್ಥ ಅವಿಜ್ಜಾಸಮುದಯಾ ರೂಪಸಮುದಯೋತಿ ‘‘ಪುರಿಮಕಮ್ಮಭವಸ್ಮಿಂ ಮೋಹೋ ಅವಿಜ್ಜಾ’’ತಿ ವುತ್ತಾಯ ಅವಿಜ್ಜಾಯ ಸತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಭವೇ ರೂಪಸ್ಸ ಉಪ್ಪಾದೋ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪಚ್ಚಯಸಮುದಯಟ್ಠೇನಾತಿ ಪಚ್ಚಯಸ್ಸ ಉಪ್ಪನ್ನಭಾವೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅವಿಜ್ಜಾತಣ್ಹಾಕಮ್ಮಾನಿ ಚೇತ್ಥ ಇಧ ಪಟಿಸನ್ಧಿಹೇತುಭೂತಾ ಅತೀತಪಚ್ಚಯಾ । ಇಮೇಸು ಚ ತೀಸು ಗಹಿತೇಸು ಸಙ್ಖಾರುಪಾದಾನಾನಿ ಗಹಿತಾನೇವ ಹೋನ್ತಿ। ಆಹಾರಸಮುದಯಾತಿ ಪವತ್ತಿಪಚ್ಚಯೇಸು ಕಬಳೀಕಾರಾಹಾರಸ್ಸ ಬಲವತ್ತಾ ಸೋಯೇವ ಗಹಿತೋ। ತಸ್ಮಿಂ ಪನ ಗಹಿತೇ ಪವತ್ತಿಹೇತುಭೂತಾನಿ ಉತುಚಿತ್ತಾನಿಪಿ ಗಹಿತಾನೇವ ಹೋನ್ತಿ। ನಿಬ್ಬತ್ತಿಲಕ್ಖಣನ್ತಿ ಅದ್ಧಾಸನ್ತತಿಖಣವಸೇನ ರೂಪಸ್ಸ ಉಪ್ಪಾದಂ, ಉಪ್ಪಾದೋಯೇವ ಸಙ್ಖತಲಕ್ಖಣತ್ತಾ ಲಕ್ಖಣನ್ತಿ ಚ ವುತ್ತೋ। ಪಞ್ಚ ಲಕ್ಖಣಾನೀತಿ ಅವಿಜ್ಜಾ ತಣ್ಹಾ ಕಮ್ಮಾಹಾರಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ ಚಾತಿ ಇಮಾನಿ ಪಞ್ಚ ಲಕ್ಖಣಾನಿ। ಅವಿಜ್ಜಾದಯೋಪಿ ಹಿ ರೂಪಸ್ಸ ಉದಯೋ ಲಕ್ಖೀಯತಿ ಏತೇಹೀತಿ ಲಕ್ಖಣಾನಿ। ನಿಬ್ಬತ್ತಿ ಪನ ಸಙ್ಖತಲಕ್ಖಣಮೇವ, ತಮ್ಪಿ ಸಙ್ಖತನ್ತಿ ಲಕ್ಖೀಯತಿ ಏತೇನಾತಿ ಲಕ್ಖಣಂ।
Tattha avijjāsamudayā rūpasamudayoti ‘‘purimakammabhavasmiṃ moho avijjā’’ti vuttāya avijjāya sati imasmiṃ bhave rūpassa uppādo hotīti attho. Paccayasamudayaṭṭhenāti paccayassa uppannabhāvenāti attho. Avijjātaṇhākammāni cettha idha paṭisandhihetubhūtā atītapaccayā . Imesu ca tīsu gahitesu saṅkhārupādānāni gahitāneva honti. Āhārasamudayāti pavattipaccayesu kabaḷīkārāhārassa balavattā soyeva gahito. Tasmiṃ pana gahite pavattihetubhūtāni utucittānipi gahitāneva honti. Nibbattilakkhaṇanti addhāsantatikhaṇavasena rūpassa uppādaṃ, uppādoyeva saṅkhatalakkhaṇattā lakkhaṇanti ca vutto. Pañca lakkhaṇānīti avijjā taṇhā kammāhārā nibbatti cāti imāni pañca lakkhaṇāni. Avijjādayopi hi rūpassa udayo lakkhīyati etehīti lakkhaṇāni. Nibbatti pana saṅkhatalakkhaṇameva, tampi saṅkhatanti lakkhīyati etenāti lakkhaṇaṃ.
ಅವಿಜ್ಜಾನಿರೋಧಾ ರೂಪನಿರೋಧೋತಿ ಅನಾಗತಭವಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯಭೂತಾಯ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಭವೇ ಅವಿಜ್ಜಾಯ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಞಾಣೇನ ನಿರೋಧೇ ಕತೇ ಪಚ್ಚಯಾಭಾವಾ ಅನಾಗತಸ್ಸ ರೂಪಸ್ಸ ಅನುಪ್ಪಾದೋ ನಿರೋಧೋ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪಚ್ಚಯನಿರೋಧಟ್ಠೇನಾತಿ ಪಚ್ಚಯಸ್ಸ ನಿರುದ್ಧಭಾವೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ನಿರೋಧೋ ಚೇತ್ಥ ಅನಾಗತಪಟಿಸನ್ಧಿಪಚ್ಚಯಾನಂ ಇಧ ಅವಿಜ್ಜಾತಣ್ಹಾಕಮ್ಮಾನಂಯೇವ ನಿರೋಧೋ। ಆಹಾರನಿರೋಧಾ ರೂಪನಿರೋಧೋತಿ ಪವತ್ತಿಪಚ್ಚಯಸ್ಸ ಕಬಳೀಕಾರಾಹಾರಸ್ಸ ಅಭಾವೇ ತಂಸಮುಟ್ಠಾನರೂಪಾಭಾವೋ ಹೋತಿ। ವಿಪರಿಣಾಮಲಕ್ಖಣನ್ತಿ ಅದ್ಧಾಸನ್ತತಿಖಣವಸೇನ ರೂಪಸ್ಸ ಭಙ್ಗಂ, ಭಙ್ಗೋಯೇವ ಸಙ್ಖತಲಕ್ಖಣತ್ತಾ ಲಕ್ಖಣನ್ತಿ ವುತ್ತೋ। ಇಧ ಪಞ್ಚ ಲಕ್ಖಣಾನೀತಿ ಅವಿಜ್ಜಾತಣ್ಹಾಕಮ್ಮಾಹಾರಾನಂ ಅಭಾವನಿರೋಧಾ ಚತ್ತಾರಿ, ವಿಪರಿಣಾಮೋ ಏಕನ್ತಿ ಪಞ್ಚ। ಏಸ ನಯೋ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಥಾದೀಸು। ಅಯಂ ಪನ ವಿಸೇಸೋ – ಅರೂಪಕ್ಖನ್ಧಾನಂ ಉದಯಬ್ಬಯದಸ್ಸನಂ ಅದ್ಧಾಸನ್ತತಿವಸೇನ, ನ ಖಣವಸೇನ। ಫಸ್ಸೋ ವೇದನಾಸಞ್ಞಾಸಙ್ಖಾರಕ್ಖನ್ಧಾನಂ ಪವತ್ತಿಪಚ್ಚಯೋ, ತಂನಿರೋಧಾ ಚ ತೇಸಂ ನಿರೋಧೋ। ನಾಮರೂಪಂ ವಿಞ್ಞಾಣಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸ ಪವತ್ತಿಪಚ್ಚಯೋ, ತಂನಿರೋಧಾ ಚ ತಸ್ಸ ನಿರೋಧೋತಿ।
Avijjānirodhā rūpanirodhoti anāgatabhavassa paccayabhūtāya imasmiṃ bhave avijjāya arahattamaggañāṇena nirodhe kate paccayābhāvā anāgatassa rūpassa anuppādo nirodho hotīti attho. Paccayanirodhaṭṭhenāti paccayassa niruddhabhāvenāti attho. Nirodho cettha anāgatapaṭisandhipaccayānaṃ idha avijjātaṇhākammānaṃyeva nirodho. Āhāranirodhā rūpanirodhoti pavattipaccayassa kabaḷīkārāhārassa abhāve taṃsamuṭṭhānarūpābhāvo hoti. Vipariṇāmalakkhaṇanti addhāsantatikhaṇavasena rūpassa bhaṅgaṃ, bhaṅgoyeva saṅkhatalakkhaṇattā lakkhaṇanti vutto. Idha pañca lakkhaṇānīti avijjātaṇhākammāhārānaṃ abhāvanirodhā cattāri, vipariṇāmo ekanti pañca. Esa nayo vedanākkhanthādīsu. Ayaṃ pana viseso – arūpakkhandhānaṃ udayabbayadassanaṃ addhāsantativasena, na khaṇavasena. Phasso vedanāsaññāsaṅkhārakkhandhānaṃ pavattipaccayo, taṃnirodhā ca tesaṃ nirodho. Nāmarūpaṃ viññāṇakkhandhassa pavattipaccayo, taṃnirodhā ca tassa nirodhoti.
ಕೇಚಿ ಪನಾಹು – ‘‘ಚತುಧಾ ಪಚ್ಚಯತೋ ಉದಯಬ್ಬಯದಸ್ಸನೇ ಅತೀತಾದಿವಿಭಾಗಂ ಅನಾಮಸಿತ್ವಾವ ಸಬ್ಬಸಾಮಞ್ಞವಸೇನ ಅವಿಜ್ಜಾದೀಹಿ ಉದೇತೀತಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಭಾವಮತ್ತಂ ಗಣ್ಹಾತಿ, ನ ಉಪ್ಪಾದಂ। ಅವಿಜ್ಜಾದಿನಿರೋಧಾ ನಿರುಜ್ಜತೀತಿ ಅನುಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಭಾವಮತ್ತಂ ಗಣ್ಹಾತಿ, ನ ಭಙ್ಗಂ। ಖಣತೋ ಉದಯಬ್ಬಯದಸ್ಸನೇ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಾನಂ ಉಪ್ಪಾದಂ ಭಙ್ಗಂ ಗಣ್ಹಾತೀ’’ತಿ।
Keci panāhu – ‘‘catudhā paccayato udayabbayadassane atītādivibhāgaṃ anāmasitvāva sabbasāmaññavasena avijjādīhi udetīti uppajjamānabhāvamattaṃ gaṇhāti, na uppādaṃ. Avijjādinirodhā nirujjatīti anuppajjamānabhāvamattaṃ gaṇhāti, na bhaṅgaṃ. Khaṇato udayabbayadassane paccuppannānaṃ uppādaṃ bhaṅgaṃ gaṇhātī’’ti.
ವಿಪಸ್ಸಮಾನೋ ಪನ ವಿಪಸ್ಸಕೋ ಪಠಮಂ ಪಚ್ಚಯತೋ ಉದಯಬ್ಬಯಂ ಮನಸಿಕರಿತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಾಕಾಲೇ ಅವಿಜ್ಜಾದಿಕೇ ಚತುರೋ ಧಮ್ಮೇ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಉದಯಬ್ಬಯವನ್ತೇಯೇವ ಖನ್ಧೇ ಗಹೇತ್ವಾ ತೇಸಂ ಉದಯಬ್ಬಯಂ ಪಸ್ಸತಿ, ಏವಞ್ಚ ತಸ್ಸ ವಿಪಸ್ಸಕಸ್ಸ ‘‘ಏವಂ ರೂಪಾದೀನಂ ಉದಯೋ, ಏವಂ ವಯೋ, ಏವಂ ರೂಪಾದಯೋ ಉದೇನ್ತಿ, ಏವಂ ವೇನ್ತೀ’’ತಿ ಪಚ್ಚಯತೋ ಚ ಖಣತೋ ಚ ವಿತ್ಥಾರೇನ ಉದಯಬ್ಬಯಂ ಪಸ್ಸತೋ ‘‘ಇತಿ ಕಿರ ಇಮೇ ಧಮ್ಮಾ ಅಹುತ್ವಾ ಸಮ್ಭೋನ್ತಿ, ಹುತ್ವಾ ಪಟಿವೇನ್ತೀ’’ತಿ ಞಾಣಂ ವಿಸದತರಂ ಹೋತಿ, ಸಚ್ಚಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದನಯಲಕ್ಖಣಭೇದಾ ಪಾಕಟಾ ಹೋನ್ತಿ । ಯಞ್ಹಿ ಸೋ ಅವಿಜ್ಜಾದಿಸಮುದಯಾ ಖನ್ಧಾನಂ ಸಮುದಯಂ ಅವಿಜ್ಜಾದಿನಿರೋಧಾ ಚ ಖನ್ಧಾನಂ ನಿರೋಧಂ ಪಸ್ಸತಿ, ಇದಮಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯತೋ ಉದಯಬ್ಬಯದಸ್ಸನಂ। ಯಂ ಪನ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಲಕ್ಖಣವಿಪರಿಣಾಮಲಕ್ಖಣಾನಿ ಪಸ್ಸನ್ತೋ ಖನ್ಧಾನಂ ಉದಯಬ್ಬಯಂ ಪಸ್ಸತಿ, ಇದಮಸ್ಸ ಖಣತೋ ಉದಯಬ್ಬಯದಸ್ಸನಂ। ಉಪ್ಪತ್ತಿಕ್ಖಣೇಯೇವ ಹಿ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಲಕ್ಖಣಂ, ಭಙ್ಗಕ್ಖಣೇ ಚ ವಿಪರಿಣಾಮಲಕ್ಖಣಂ।
Vipassamāno pana vipassako paṭhamaṃ paccayato udayabbayaṃ manasikaritvā vipassanākāle avijjādike caturo dhamme vissajjetvā udayabbayavanteyeva khandhe gahetvā tesaṃ udayabbayaṃ passati, evañca tassa vipassakassa ‘‘evaṃ rūpādīnaṃ udayo, evaṃ vayo, evaṃ rūpādayo udenti, evaṃ ventī’’ti paccayato ca khaṇato ca vitthārena udayabbayaṃ passato ‘‘iti kira ime dhammā ahutvā sambhonti, hutvā paṭiventī’’ti ñāṇaṃ visadataraṃ hoti, saccapaṭiccasamuppādanayalakkhaṇabhedā pākaṭā honti . Yañhi so avijjādisamudayā khandhānaṃ samudayaṃ avijjādinirodhā ca khandhānaṃ nirodhaṃ passati, idamassa paccayato udayabbayadassanaṃ. Yaṃ pana nibbattilakkhaṇavipariṇāmalakkhaṇāni passanto khandhānaṃ udayabbayaṃ passati, idamassa khaṇato udayabbayadassanaṃ. Uppattikkhaṇeyeva hi nibbattilakkhaṇaṃ, bhaṅgakkhaṇe ca vipariṇāmalakkhaṇaṃ.
ಇಚ್ಚಸ್ಸೇವಂ ಪಚ್ಚಯತೋ ಚೇವ ಖಣತೋ ಚ ದ್ವೇಧಾ ಉದಯಬ್ಬಯಂ ಪಸ್ಸತೋ ಪಚ್ಚಯತೋ ಉದಯದಸ್ಸನೇನ ಸಮುದಯಸಚ್ಚಂ ಪಾಕಟಂ ಹೋತಿ ಜನಕಾವಬೋಧತೋ। ಖಣತೋ ಉದಯದಸ್ಸನೇನ ದುಕ್ಖಸಚ್ಚಂ ಪಾಕಟಂ ಹೋತಿ ಜಾತಿದುಕ್ಖಾವಬೋಧತೋ। ಪಚ್ಚಯತೋ ವಯದಸ್ಸನೇನ ನಿರೋಧಸಚ್ಚಂ ಪಾಕಟಂ ಹೋತಿ ಪಚ್ಚಯಾನುಪ್ಪಾದೇನ ಪಚ್ಚಯವತಂ ಅನುಪ್ಪಾದಾವಬೋಧತೋ। ಖಣತೋ ವಯದಸ್ಸನೇನ ದುಕ್ಖಸಚ್ಚಮೇವ ಪಾಕಟಂ ಹೋತಿ ಮರಣದುಕ್ಖಾವಬೋಧತೋ। ಯಞ್ಚಸ್ಸ ಉದಯಬ್ಬಯದಸ್ಸನಂ, ಮಗ್ಗೋವಾಯಂ ಲೋಕಿಕೋತಿ ಮಗ್ಗಸಚ್ಚಂ ಪಾಕಟಂ ಹೋತಿ ತತ್ರ ಸಮ್ಮೋಹವಿಘಾತತೋ।
Iccassevaṃ paccayato ceva khaṇato ca dvedhā udayabbayaṃ passato paccayato udayadassanena samudayasaccaṃ pākaṭaṃ hoti janakāvabodhato. Khaṇato udayadassanena dukkhasaccaṃ pākaṭaṃ hoti jātidukkhāvabodhato. Paccayato vayadassanena nirodhasaccaṃ pākaṭaṃ hoti paccayānuppādena paccayavataṃ anuppādāvabodhato. Khaṇato vayadassanena dukkhasaccameva pākaṭaṃ hoti maraṇadukkhāvabodhato. Yañcassa udayabbayadassanaṃ, maggovāyaṃ lokikoti maggasaccaṃ pākaṭaṃ hoti tatra sammohavighātato.
ಪಚ್ಚಯತೋ ಚಸ್ಸ ಉದಯದಸ್ಸನೇನ ಅನುಲೋಮೋ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದೋ ಪಾಕಟೋ ಹೋತಿ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸತಿ ಇದಂ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೪೦೪; ಸಂ॰ ನಿ॰ ೨.೨೧; ಉದಾ॰ ೧) ಅವಬೋಧತೋ। ಪಚ್ಚಯತೋ ವಯದಸ್ಸನೇನ ಪಟಿಲೋಮೋ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದೋ ಪಾಕಟೋ ಹೋತಿ ‘‘ಇಮಸ್ಸ ನಿರೋಧಾ ಇದಂ ನಿರುಜ್ಝತೀ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೪೦೬; ಸಂ॰ ನಿ॰ ೨.೨೧; ಉದಾ॰ ೨) ಅವಬೋಧತೋ। ಖಣತೋ ಪನ ಉದಯಬ್ಬಯದಸ್ಸನೇನ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪನ್ನಾ ಧಮ್ಮಾ ಪಾಕಟಾ ಹೋನ್ತಿ ಸಙ್ಖತಲಕ್ಖಣಾವಬೋಧತೋ। ಉದಯಬ್ಬಯವನ್ತೋ ಹಿ ಸಙ್ಖತಾ, ತೇ ಚ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪನ್ನಾತಿ।
Paccayato cassa udayadassanena anulomo paṭiccasamuppādo pākaṭo hoti ‘‘imasmiṃ sati idaṃ hotī’’ti (ma. ni. 1.404; saṃ. ni. 2.21; udā. 1) avabodhato. Paccayato vayadassanena paṭilomo paṭiccasamuppādo pākaṭo hoti ‘‘imassa nirodhā idaṃ nirujjhatī’’ti (ma. ni. 1.406; saṃ. ni. 2.21; udā. 2) avabodhato. Khaṇato pana udayabbayadassanena paṭiccasamuppannā dhammā pākaṭā honti saṅkhatalakkhaṇāvabodhato. Udayabbayavanto hi saṅkhatā, te ca paṭiccasamuppannāti.
ಪಚ್ಚಯತೋ ಚಸ್ಸ ಉದಯದಸ್ಸನೇನ ಏಕತ್ತನಯೋ ಪಾಕಟೋ ಹೋತಿ ಹೇತುಫಲಸಮ್ಬನ್ಧೇನ ಸನ್ತಾನಸ್ಸ ಅನುಪಚ್ಛೇದಾವಬೋಧತೋ। ಅಥ ಸುಟ್ಠುತರಂ ಉಚ್ಛೇದದಿಟ್ಠಿಂ ಪಜಹತಿ। ಖಣತೋ ಉದಯದಸ್ಸನೇನ ನಾನತ್ತನಯೋ ಪಾಕಟೋ ಹೋತಿ ನವನವಾನಂ ಉಪ್ಪಾದಾವಬೋಧತೋ। ಅಥ ಸುಟ್ಠುತರಂ ಸಸ್ಸತದಿಟ್ಠಿಂ ಪಜಹತಿ। ಪಚ್ಚಯತೋ ಚಸ್ಸ ಉದಯಬ್ಬಯದಸ್ಸನೇನ ಅಬ್ಯಾಪಾರನಯೋ ಪಾಕಟೋ ಹೋತಿ ಧಮ್ಮಾನಂ ಅವಸವತ್ತಿಭಾವಾವಬೋಧತೋ। ಅಥ ಸುಟ್ಠುತರಂ ಅತ್ತದಿಟ್ಠಿಂ ಪಜಹತಿ। ಪಚ್ಚಯತೋ ಪನ ಉದಯದಸ್ಸನೇನ ಏವಂಧಮ್ಮತಾನಯೋ ಪಾಕಟೋ ಹೋತಿ ಪಚ್ಚಯಾನುರೂಪೇನ ಫಲಸ್ಸುಪ್ಪಾದಾವಬೋಧತೋ। ಅಥ ಸುಟ್ಠುತರಂ ಅಕಿರಿಯದಿಟ್ಠಿಂ ಪಜಹತಿ।
Paccayato cassa udayadassanena ekattanayo pākaṭo hoti hetuphalasambandhena santānassa anupacchedāvabodhato. Atha suṭṭhutaraṃ ucchedadiṭṭhiṃ pajahati. Khaṇato udayadassanena nānattanayo pākaṭo hoti navanavānaṃ uppādāvabodhato. Atha suṭṭhutaraṃ sassatadiṭṭhiṃ pajahati. Paccayato cassa udayabbayadassanena abyāpāranayo pākaṭo hoti dhammānaṃ avasavattibhāvāvabodhato. Atha suṭṭhutaraṃ attadiṭṭhiṃ pajahati. Paccayato pana udayadassanena evaṃdhammatānayo pākaṭo hoti paccayānurūpena phalassuppādāvabodhato. Atha suṭṭhutaraṃ akiriyadiṭṭhiṃ pajahati.
ಪಚ್ಚಯತೋ ಚಸ್ಸ ಉದಯದಸ್ಸನೇನ ಅನತ್ತಲಕ್ಖಣಂ ಪಾಕಟಂ ಹೋತಿ ಧಮ್ಮಾನಂ ನಿರೀಹಕತ್ತಪಚ್ಚಯಪಟಿಬದ್ಧವುತ್ತಿತಾವಬೋಧತೋ। ಖಣತೋ ಉದಯಬ್ಬಯದಸ್ಸನೇನ ಅನಿಚ್ಚಲಕ್ಖಣಂ ಪಾಕಟಂ ಹೋತಿ ಹುತ್ವಾ ಅಭಾವಾವಬೋಧತೋ, ಪುಬ್ಬನ್ತಾಪರನ್ತವಿವೇಕಾವಬೋಧತೋ ಚ। ದುಕ್ಖಲಕ್ಖಣಮ್ಪಿ ಪಾಕಟಂ ಹೋತಿ ಉದಯಬ್ಬಯೇಹಿ ಪಟಿಪೀಳನಾವಬೋಧತೋ। ಸಭಾವಲಕ್ಖಣಮ್ಪಿ ಪಾಕಟಂ ಹೋತಿ ಉದಯಬ್ಬಯಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಾವಬೋಧತೋ । ಸಭಾವಲಕ್ಖಣೇ ಸಙ್ಖತಲಕ್ಖಣಸ್ಸ ತಾವಕಾಲಿಕತ್ತಮ್ಪಿ ಪಾಕಟಂ ಹೋತಿ, ಉದಯಕ್ಖಣೇ ವಯಸ್ಸ, ವಯಕ್ಖಣೇ ಚ ಉದಯಸ್ಸ ಅಭಾವಾವಬೋಧತೋತಿ।
Paccayato cassa udayadassanena anattalakkhaṇaṃ pākaṭaṃ hoti dhammānaṃ nirīhakattapaccayapaṭibaddhavuttitāvabodhato. Khaṇato udayabbayadassanena aniccalakkhaṇaṃ pākaṭaṃ hoti hutvā abhāvāvabodhato, pubbantāparantavivekāvabodhato ca. Dukkhalakkhaṇampi pākaṭaṃ hoti udayabbayehi paṭipīḷanāvabodhato. Sabhāvalakkhaṇampi pākaṭaṃ hoti udayabbayaparicchinnāvabodhato . Sabhāvalakkhaṇe saṅkhatalakkhaṇassa tāvakālikattampi pākaṭaṃ hoti, udayakkhaṇe vayassa, vayakkhaṇe ca udayassa abhāvāvabodhatoti.
ತಸ್ಸೇವಂ ಪಾಕಟೀಭೂತಸಚ್ಚಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದನಯಲಕ್ಖಣಭೇದಸ್ಸ ‘‘ಏವಂ ಕಿರ ನಾಮಿಮೇ ಧಮ್ಮಾ ಅನುಪ್ಪನ್ನಪುಬ್ಬಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ಉಪ್ಪನ್ನಾ ನಿರುಜ್ಝನ್ತೀ’’ತಿ ನಿಚ್ಚನವಾವ ಹುತ್ವಾ ಸಙ್ಖಾರಾ ಉಪಟ್ಠಹನ್ತಿ। ನ ಕೇವಲಞ್ಚ ನಿಚ್ಚನವಾವ, ಸೂರಿಯುಗ್ಗಮನೇ ಉಸ್ಸಾವಬಿನ್ದು ವಿಯ ಉದಕಪುಬ್ಬುಳೋ ವಿಯ ಉದಕೇ ದಣ್ಡರಾಜಿ ವಿಯ ಆರಗ್ಗೇ ಸಾಸಪೋ ವಿಯ ವಿಜ್ಜುಪ್ಪಾದೋ ವಿಯ ಚ ಪರಿತ್ತಟ್ಠಾಯಿನೋ ಮಾಯಾಮರೀಚಿಸುಪಿನನ್ತಅಲಾತಚಕ್ಕಗನ್ಧಬ್ಬನಗರಫೇಣಕದಲಿಆದಯೋ ವಿಯ ಅಸಾರಾ ನಿಸ್ಸಾರಾತಿ ಚಾಪಿ ಉಪಟ್ಠಹನ್ತಿ। ಏತ್ತಾವತಾ ತೇನ ‘‘ವಯಧಮ್ಮಮೇವ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಉಪ್ಪನ್ನಞ್ಚ ವಯಂ ಉಪೇತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಆಕಾರೇನ ಸಮಪಞ್ಞಾಸ ಲಕ್ಖಣಾನಿ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಠಿತಂ ಉದಯಬ್ಬಯಾನುಪಸ್ಸನಾ ನಾಮ ಪಠಮಂ ತರುಣವಿಪಸ್ಸನಾಞಾಣಂ ಅಧಿಗತಂ ಹೋತಿ, ಯಸ್ಸಾಧಿಗಮಾ ‘‘ಆರದ್ಧವಿಪಸ್ಸಕೋ’’ತಿ ಸಙ್ಖಂ ಗಚ್ಛತಿ। ಇಮಸ್ಮಿಂ ಞಾಣೇ ಠಿತಸ್ಸ ಓಭಾಸಾದಯೋ ದಸ ವಿಪಸ್ಸನೂಪಕ್ಕಿಲೇಸಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ಯೇಸಂ ಉಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಅಕುಸಲೋ ಯೋಗಾವಚರೋ ತೇಸು ಮಗ್ಗಞಾಣಸಞ್ಞೀ ಹುತ್ವಾ ಅಮಗ್ಗಮೇವ ‘‘ಮಗ್ಗೋ’’ತಿ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಉಪಕ್ಕಿಲೇಸಜಟಾಜಟಿತೋ ಚ ಹೋತಿ। ಕುಸಲೋ ಪನ ಯೋಗಾವಚರೋ ತೇಸು ವಿಪಸ್ಸನಂ ಆರೋಪೇನ್ತೋ ಉಪಕ್ಕಿಲೇಸಜಟಂ ವಿಜಟೇತ್ವಾ ‘‘ಏತೇ ಧಮ್ಮಾ ನ ಮಗ್ಗೋ, ಉಪಕ್ಕಿಲೇಸವಿಮುತ್ತಂ ಪನ ವೀಥಿಪಟಿಪನ್ನಂ ವಿಪಸ್ಸನಾಞಾಣಂ ಮಗ್ಗೋ’’ತಿ ಮಗ್ಗಞ್ಚ ಅಮಗ್ಗಞ್ಚ ವವತ್ಥಪೇತಿ। ತಸ್ಸೇವಂ ಮಗ್ಗಞ್ಚ ಅಮಗ್ಗಞ್ಚ ಞತ್ವಾ ಠಿತಂ ಞಾಣಂ ಮಗ್ಗಾಮಗ್ಗಞಾಣದಸ್ಸನವಿಸುದ್ಧಿ ನಾಮ।
Tassevaṃ pākaṭībhūtasaccapaṭiccasamuppādanayalakkhaṇabhedassa ‘‘evaṃ kira nāmime dhammā anuppannapubbā uppajjanti, uppannā nirujjhantī’’ti niccanavāva hutvā saṅkhārā upaṭṭhahanti. Na kevalañca niccanavāva, sūriyuggamane ussāvabindu viya udakapubbuḷo viya udake daṇḍarāji viya āragge sāsapo viya vijjuppādo viya ca parittaṭṭhāyino māyāmarīcisupinantaalātacakkagandhabbanagarapheṇakadaliādayo viya asārā nissārāti cāpi upaṭṭhahanti. Ettāvatā tena ‘‘vayadhammameva uppajjati, uppannañca vayaṃ upetī’’ti iminā ākārena samapaññāsa lakkhaṇāni paṭivijjhitvā ṭhitaṃ udayabbayānupassanā nāma paṭhamaṃ taruṇavipassanāñāṇaṃ adhigataṃ hoti, yassādhigamā ‘‘āraddhavipassako’’ti saṅkhaṃ gacchati. Imasmiṃ ñāṇe ṭhitassa obhāsādayo dasa vipassanūpakkilesā uppajjanti, yesaṃ uppattiyā akusalo yogāvacaro tesu maggañāṇasaññī hutvā amaggameva ‘‘maggo’’ti gaṇhāti, upakkilesajaṭājaṭito ca hoti. Kusalo pana yogāvacaro tesu vipassanaṃ āropento upakkilesajaṭaṃ vijaṭetvā ‘‘ete dhammā na maggo, upakkilesavimuttaṃ pana vīthipaṭipannaṃ vipassanāñāṇaṃ maggo’’ti maggañca amaggañca vavatthapeti. Tassevaṃ maggañca amaggañca ñatvā ṭhitaṃ ñāṇaṃ maggāmaggañāṇadassanavisuddhi nāma.
ಏತ್ತಾವತಾ ಚ ಪನ ತೇನ ಚತುನ್ನಂ ಸಚ್ಚಾನಂ ವವತ್ಥಾನಂ ಕತಂ ಹೋತಿ। ಕಥಂ? ನಾಮರೂಪಪರಿಗ್ಗಹೇ ಸತಿ ಪಚ್ಚಯಪರಿಗ್ಗಹಸಮ್ಭವತೋ ಧಮ್ಮಟ್ಠಿತಿಞಾಣವಚನೇನೇವ ವುತ್ತೇನ ದಿಟ್ಠಿವಿಸುದ್ಧಿಸಙ್ಖಾತೇನ ನಾಮರೂಪವವತ್ಥಾಪನೇನ ದುಕ್ಖಸಚ್ಚಸ್ಸ ವವತ್ಥಾನಂ ಕತಂ ಹೋತಿ, ಕಙ್ಖಾವಿತರಣವಿಸುದ್ಧಿಸಙ್ಖಾತೇನ ಪಚ್ಚಯಪರಿಗ್ಗಹಣೇನ ಸಮುದಯಸಚ್ಚಸ್ಸ ವವತ್ಥಾನಂ, ಉದಯಬ್ಬಯಾನುಪಸ್ಸನೇನ ಚ ಖಣತೋ ಉದಯಬ್ಬಯದಸ್ಸನೇನ ದುಕ್ಖಸಚ್ಚಸ್ಸ ವವತ್ಥಾನಂ ಕತಂ, ಪಚ್ಚಯತೋ ಉದಯದಸ್ಸನೇನ ಸಮುದಯಸಚ್ಚಸ್ಸ ವವತ್ಥಾನಂ, ಪಚ್ಚಯತೋ ವಯದಸ್ಸನೇನ ನಿರೋಧಸಚ್ಚಸ್ಸ ವವತ್ಥಾನಂ, ಯಞ್ಚಸ್ಸ ಉದಯಬ್ಬಯದಸ್ಸನಂ, ಮಗ್ಗೋವಾಯಂ ಲೋಕಿಕೋತಿ ತತ್ರ ಸಮ್ಮೋಹವಿಘಾತತೋ ಇಮಿಸ್ಸಞ್ಚ ಮಗ್ಗಾಮಗ್ಗಞಾಣದಸ್ಸನವಿಸುದ್ಧಿಯಂ ವಿಪಸ್ಸತೋ ಸಮ್ಮಾ ಮಗ್ಗಸ್ಸ ಅವಧಾರಣೇನ ಮಗ್ಗಸಚ್ಚಸ್ಸ ವವತ್ಥಾನಂ ಕತಂ। ಏವಂ ಲೋಕಿಯೇನ ತಾವ ಞಾಣೇನ ಚತುನ್ನಂ ಸಚ್ಚಾನಂ ವವತ್ಥಾನಂ ಕತಂ ಹೋತೀತಿ।
Ettāvatā ca pana tena catunnaṃ saccānaṃ vavatthānaṃ kataṃ hoti. Kathaṃ? Nāmarūpapariggahe sati paccayapariggahasambhavato dhammaṭṭhitiñāṇavacaneneva vuttena diṭṭhivisuddhisaṅkhātena nāmarūpavavatthāpanena dukkhasaccassa vavatthānaṃ kataṃ hoti, kaṅkhāvitaraṇavisuddhisaṅkhātena paccayapariggahaṇena samudayasaccassa vavatthānaṃ, udayabbayānupassanena ca khaṇato udayabbayadassanena dukkhasaccassa vavatthānaṃ kataṃ, paccayato udayadassanena samudayasaccassa vavatthānaṃ, paccayato vayadassanena nirodhasaccassa vavatthānaṃ, yañcassa udayabbayadassanaṃ, maggovāyaṃ lokikoti tatra sammohavighātato imissañca maggāmaggañāṇadassanavisuddhiyaṃ vipassato sammā maggassa avadhāraṇena maggasaccassa vavatthānaṃ kataṃ. Evaṃ lokiyena tāva ñāṇena catunnaṃ saccānaṃ vavatthānaṃ kataṃ hotīti.
ಉದಯಬ್ಬಯಞಾಣನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Udayabbayañāṇaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಮಗ್ಗಪಾಳಿ • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ೬. ಉದಯಬ್ಬಯಞಾಣನಿದ್ದೇಸೋ • 6. Udayabbayañāṇaniddeso
