Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਜਾਤਕ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Jātaka-aṭṭhakathā |
[੪੮੭] ੪. ਉਦ੍ਦਾਲਕਜਾਤਕવਣ੍ਣਨਾ
[487] 4. Uddālakajātakavaṇṇanā
ਖਰਾਜਿਨਾ ਜਟਿਲਾ ਪਙ੍ਕਦਨ੍ਤਾਤਿ ਇਦਂ ਸਤ੍ਥਾ ਜੇਤવਨੇ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਏਕਂ ਕੁਹਕਭਿਕ੍ਖੁਂ ਆਰਬ੍ਭ ਕਥੇਸਿ। ਸੋ ਹਿ ਨਿਯ੍ਯਾਨਿਕਸਾਸਨੇ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾਪਿ ਚਤੁਪਚ੍ਚਯਤ੍ਥਾਯ ਤਿવਿਧਂ ਕੁਹਕવਤ੍ਥੁਂ ਪੂਰੇਸਿ। ਅਥਸ੍ਸ ਅਗੁਣਂ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਧਮ੍ਮਸਭਾਯਂ ਕਥਂ ਸਮੁਟ੍ਠਾਪੇਸੁਂ ‘‘ਆવੁਸੋ, ਅਸੁਕੋ ਨਾਮ ਭਿਕ੍ਖੁ ਏવਰੂਪੇ ਨਿਯ੍ਯਾਨਿਕਸਾਸਨੇ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਕੁਹਨਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਜੀવਿਕਂ ਕਪ੍ਪੇਤੀ’’ਤਿ। ਸਤ੍ਥਾ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ‘‘ਕਾਯ ਨੁਤ੍ਥ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਏਤਰਹਿ ਕਥਾਯ ਸਨ੍ਨਿਸਿਨ੍ਨਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ‘‘ਇਮਾਯ ਨਾਮਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ‘‘ਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਇਦਾਨੇવ, ਪੁਬ੍ਬੇਪੇਸ ਕੁਹਕੋਯੇવਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਅਤੀਤਂ ਆਹਰਿ।
Kharājinā jaṭilā paṅkadantāti idaṃ satthā jetavane viharanto ekaṃ kuhakabhikkhuṃ ārabbha kathesi. So hi niyyānikasāsane pabbajitvāpi catupaccayatthāya tividhaṃ kuhakavatthuṃ pūresi. Athassa aguṇaṃ pakāsentā bhikkhū dhammasabhāyaṃ kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ ‘‘āvuso, asuko nāma bhikkhu evarūpe niyyānikasāsane pabbajitvā kuhanaṃ nissāya jīvikaṃ kappetī’’ti. Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘na, bhikkhave, idāneva, pubbepesa kuhakoyevā’’ti vatvā atītaṃ āhari.
ਅਤੀਤੇ ਬਾਰਾਣਸਿਯਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਦਤ੍ਤੇ ਰਜ੍ਜਂ ਕਾਰੇਨ੍ਤੇ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਤਸ੍ਸ ਪੁਰੋਹਿਤੋ ਅਹੋਸਿ ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਬ੍ਯਤ੍ਤੋ। ਸੋ ਏਕਦਿવਸਂ ਉਯ੍ਯਾਨਕੀਲ਼ਂ ਗਤੋ ਏਕਂ ਅਭਿਰੂਪਂ ਗਣਿਕਂ ਦਿਸ੍વਾ ਪਟਿਬਦ੍ਧਚਿਤ੍ਤੋ ਤਾਯ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਂવਾਸਂ ਕਪ੍ਪੇਸਿ। ਸਾ ਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਗਬ੍ਭਂ ਪਟਿਲਭਿ। ਗਬ੍ਭਸ੍ਸ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਭਾવਂ ਞਤ੍વਾ ਤਂ ਆਹ – ‘‘ਸਾਮਿ, ਗਬ੍ਭੋ ਮੇ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤੋ, ਜਾਤਕਾਲੇ ਨਾਮਂ ਕਰੋਨ੍ਤੀ ਅਸ੍ਸ ਕਿਂ ਨਾਮਂ ਕਰੋਮੀ’’ਤਿ? ਸੋ ‘‘વਣ੍ਣਦਾਸਿਯਾ ਕੁਚ੍ਛਿਮ੍ਹਿ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਨ ਸਕ੍ਕਾ ਕੁਲਨਾਮਂ ਕਾਤੁ’’ਨ੍ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ‘‘ਭਦ੍ਦੇ, ਅਯਂ વਾਤਘਾਤਰੁਕ੍ਖੋ ਉਦ੍ਦਾਲੋ ਨਾਮ, ਇਧ ਪਟਿਲਦ੍ਧਤ੍ਤਾ ‘ਉਦ੍ਦਾਲਕੋ’ਤਿਸ੍ਸ ਨਾਮਂ ਕਰੇਯ੍ਯਾਸੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਅਙ੍ਗੁਲਿਮੁਦ੍ਦਿਕਂ ਅਦਾਸਿ। ‘‘ਸਚੇ ਧੀਤਾ ਹੋਤਿ, ਇਮਾਯ ਨਂ ਪੋਸੇਯ੍ਯਾਸਿ, ਸਚੇ ਪੁਤ੍ਤੋ, ਅਥ ਨਂ વਯਪ੍ਪਤ੍ਤਂ ਮਯ੍ਹਂ ਦਸ੍ਸੇਯ੍ਯਾਸੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਸਾ ਅਪਰਭਾਗੇ ਪੁਤ੍ਤਂ વਿਜਾਯਿਤ੍વਾ ‘‘ਉਦ੍ਦਾਲਕੋ’’ਤਿਸ੍ਸ ਨਾਮਂ ਅਕਾਸਿ।
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto tassa purohito ahosi paṇḍito byatto. So ekadivasaṃ uyyānakīḷaṃ gato ekaṃ abhirūpaṃ gaṇikaṃ disvā paṭibaddhacitto tāya saddhiṃ saṃvāsaṃ kappesi. Sā taṃ paṭicca gabbhaṃ paṭilabhi. Gabbhassa patiṭṭhitabhāvaṃ ñatvā taṃ āha – ‘‘sāmi, gabbho me patiṭṭhito, jātakāle nāmaṃ karontī assa kiṃ nāmaṃ karomī’’ti? So ‘‘vaṇṇadāsiyā kucchimhi nibbattattā na sakkā kulanāmaṃ kātu’’nti cintetvā ‘‘bhadde, ayaṃ vātaghātarukkho uddālo nāma, idha paṭiladdhattā ‘uddālako’tissa nāmaṃ kareyyāsī’’ti vatvā aṅgulimuddikaṃ adāsi. ‘‘Sace dhītā hoti, imāya naṃ poseyyāsi, sace putto, atha naṃ vayappattaṃ mayhaṃ dasseyyāsī’’ti āha. Sā aparabhāge puttaṃ vijāyitvā ‘‘uddālako’’tissa nāmaṃ akāsi.
ਸੋ વਯਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਮਾਤਰਂ ਪੁਚ੍ਛਿ – ‘‘ਅਮ੍ਮ, ਕੋ ਮੇ ਪਿਤਾ’’ਤਿ? ‘‘ਪੁਰੋਹਿਤੋ ਤਾਤਾ’’ਤਿ। ‘‘ਯਦਿ ਏવਂ વੇਦੇ ਉਗ੍ਗਣ੍ਹਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਮਾਤੁ ਹਤ੍ਥਤੋ ਮੁਦ੍ਦਿਕਞ੍ਚ ਆਚਰਿਯਭਾਗਞ੍ਚ ਗਹੇਤ੍વਾ ਤਕ੍ਕਸਿਲਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਦਿਸਾਪਾਮੋਕ੍ਖਾਚਰਿਯਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਸਿਪ੍ਪਂ ਉਗ੍ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੋ ਏਕਂ ਤਾਪਸਗਣਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਇਮੇਸਂ ਸਨ੍ਤਿਕੇ વਰਸਿਪ੍ਪਂ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਤਂ ਉਗ੍ਗਣ੍ਹਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਸਿਪ੍ਪਲੋਭੇਨ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਤੇਸਂ વਤ੍ਤਪਟਿવਤ੍ਤਂ ਕਤ੍વਾ ‘‘ਆਚਰਿਯਾ ਮਂ ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਜਾਨਨਸਿਪ੍ਪਂ ਸਿਕ੍ਖਾਪੇਥਾ’’ਤਿ ਆਹ। ਤੇ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਜਾਨਨਨਿਯਾਮੇਨੇવ ਤਂ ਸਿਕ੍ਖਾਪੇਸੁਂ। ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਤਾਪਸਸਤਾਨਂ ਏਕੋਪਿ ਤੇਨ ਅਤਿਰੇਕਪਞ੍ਞੋ ਨਾਹੋਸਿ, ਸ੍વੇવ ਤੇਸਂ ਪਞ੍ਞਾਯ ਅਗ੍ਗੋ। ਅਥਸ੍ਸ ਤੇ ਸਨ੍ਨਿਪਤਿਤ੍વਾ ਆਚਰਿਯਟ੍ਠਾਨਂ ਅਦਂਸੁ। ਅਥ ਨੇ ਸੋ ਆਹ – ‘‘ਮਾਰਿਸਾ, ਤੁਮ੍ਹੇ ਨਿਚ੍ਚਂ વਨਮੂਲਫਲਾਹਾਰਾ ਅਰਞ੍ਞੇવ વਸਥ, ਮਨੁਸ੍ਸਪਥਂ ਕਸ੍ਮਾ ਨ ਗਚ੍ਛਥਾ’’ਤਿ? ‘‘ਮਾਰਿਸ, ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਨਾਮ ਮਹਾਦਾਨਂ ਦਤ੍વਾ ਅਨੁਮੋਦਨਂ ਕਾਰਾਪੇਨ੍ਤਿ, ਧਮ੍ਮਿਂ ਕਥਂ ਭਣਾਪੇਨ੍ਤਿ, ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਮਯਂ ਤੇਨ ਭਯੇਨ ਤਤ੍ਥ ਨ ਗਚ੍ਛਾਮਾ’’ਤਿ। ‘‘ਮਾਰਿਸਾ, ਸਚੇਪਿ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਰਾਜਾ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਮਨਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਕਥਨਂ ਨਾਮ ਮਯ੍ਹਂ ਭਾਰੋ, ਤੁਮ੍ਹੇ ਮਾ ਭਾਯਥਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਤੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਚਾਰਿਕਂ ਚਰਮਾਨੋ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬੇਨ ਬਾਰਾਣਸਿਂ ਪਤ੍વਾ ਰਾਜੁਯ੍ਯਾਨੇ વਸਿਤ੍વਾ ਪੁਨਦਿવਸੇ ਸਬ੍ਬੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਦ੍વਾਰਗਾਮੇ ਭਿਕ੍ਖਾਯ ਚਰਿ, ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਮਹਾਦਾਨਂ ਅਦਂਸੁ। ਤਾਪਸਾ ਪੁਨਦਿવਸੇ ਨਗਰਂ ਪવਿਸਿਂਸੁ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਮਹਾਦਾਨਂ ਅਦਂਸੁ। ਉਦ੍ਦਾਲਕਤਾਪਸੋ ਦਾਨਾਨੁਮੋਦਨਂ ਕਰੋਤਿ, ਮਙ੍ਗਲਂ વਦਤਿ, ਪਞ੍ਹਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤਿ, ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਪਸੀਦਿਤ੍વਾ ਬਹੁਪਚ੍ਚਯੇ ਅਦਂਸੁ। ਸਕਲਨਗਰਂ ‘‘ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਗਣਸਤ੍ਥਾ ਧਮ੍ਮਿਕਤਾਪਸੋ ਆਗਤੋ’’ਤਿ ਸਙ੍ਖੁਭਿ, ਤਂ ਰਞ੍ਞੋਪਿ ਕਥਯਿਂਸੁ।
So vayappatto mātaraṃ pucchi – ‘‘amma, ko me pitā’’ti? ‘‘Purohito tātā’’ti. ‘‘Yadi evaṃ vede uggaṇhissāmī’’ti mātu hatthato muddikañca ācariyabhāgañca gahetvā takkasilaṃ gantvā disāpāmokkhācariyassa santike sippaṃ uggaṇhanto ekaṃ tāpasagaṇaṃ disvā ‘‘imesaṃ santike varasippaṃ bhavissati, taṃ uggaṇhissāmī’’ti sippalobhena pabbajitvā tesaṃ vattapaṭivattaṃ katvā ‘‘ācariyā maṃ tumhākaṃ jānanasippaṃ sikkhāpethā’’ti āha. Te attano attano jānananiyāmeneva taṃ sikkhāpesuṃ. Pañcannaṃ tāpasasatānaṃ ekopi tena atirekapañño nāhosi, sveva tesaṃ paññāya aggo. Athassa te sannipatitvā ācariyaṭṭhānaṃ adaṃsu. Atha ne so āha – ‘‘mārisā, tumhe niccaṃ vanamūlaphalāhārā araññeva vasatha, manussapathaṃ kasmā na gacchathā’’ti? ‘‘Mārisa, manussā nāma mahādānaṃ datvā anumodanaṃ kārāpenti, dhammiṃ kathaṃ bhaṇāpenti, pañhaṃ pucchanti, mayaṃ tena bhayena tattha na gacchāmā’’ti. ‘‘Mārisā, sacepi cakkavattirājā bhavissati, manaṃ gahetvā kathanaṃ nāma mayhaṃ bhāro, tumhe mā bhāyathā’’ti vatvā tehi saddhiṃ cārikaṃ caramāno anupubbena bārāṇasiṃ patvā rājuyyāne vasitvā punadivase sabbehi saddhiṃ dvāragāme bhikkhāya cari, manussā mahādānaṃ adaṃsu. Tāpasā punadivase nagaraṃ pavisiṃsu manussā mahādānaṃ adaṃsu. Uddālakatāpaso dānānumodanaṃ karoti, maṅgalaṃ vadati, pañhaṃ vissajjeti, manussā pasīditvā bahupaccaye adaṃsu. Sakalanagaraṃ ‘‘paṇḍito gaṇasatthā dhammikatāpaso āgato’’ti saṅkhubhi, taṃ raññopi kathayiṃsu.
ਰਾਜਾ ‘‘ਕੁਹਿਂ વਸਤੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ‘‘ਉਯ੍ਯਾਨੇ’’ਤਿ ਸੁਤ੍વਾ ‘‘ਸਾਧੁ ਅਜ੍ਜ ਤੇਸਂ ਦਸ੍ਸਨਾਯ ਗਮਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਏਕੋ ਪੁਰਿਸੋ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ‘‘ਰਾਜਾ ਕਿਰ વੋ ਪਸ੍ਸਿਤੁਂ ਆਗਚ੍ਛਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਉਦ੍ਦਾਲਕਸ੍ਸ ਕਥੇਸਿ। ਸੋਪਿ ਇਸਿਗਣਂ ਆਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ‘‘ਮਾਰਿਸਾ, ਰਾਜਾ ਕਿਰ ਆਗਮਿਸ੍ਸਤਿ, ਇਸ੍ਸਰੇ ਨਾਮ ਏਕਦਿવਸਂ ਆਰਾਧੇਤ੍વਾ ਯਾવਜੀવਂ ਅਲਂ ਹੋਤੀ’’ਤਿ। ‘‘ਕਿਂ ਪਨ ਕਾਤਬ੍ਬਂ ਆਚਰਿਯਾ’’ਤਿ? ਸੋ ਏવਮਾਹ – ‘‘ਤੁਮ੍ਹੇਸੁ ਏਕਚ੍ਚੇ વਗ੍ਗੁਲਿવਤਂ ਚਰਨ੍ਤੁ, ਏਕਚ੍ਚੇ ਉਕ੍ਕੁਟਿਕਪ੍ਪਧਾਨਮਨੁਯੁਞ੍ਜਨ੍ਤੁ, ਏਕਚ੍ਚੇ ਕਣ੍ਟਕਾਪਸ੍ਸਯਿਕਾ ਭવਨ੍ਤੁ, ਏਕਚ੍ਚੇ ਪਞ੍ਚਾਤਪਂ ਤਪਨ੍ਤੁ, ਏਕਚ੍ਚੇ ਉਦਕੋਰੋਹਨਕਮ੍ਮਂ ਕਰੋਨ੍ਤੁ, ਏਕਚ੍ਚੇ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਮਨ੍ਤੇ ਸਜ੍ਝਾਯਨ੍ਤੂ’’ਤਿ। ਤੇ ਤਥਾ ਕਰਿਂਸੁ। ਸਯਂ ਪਨ ਅਟ੍ਠ વਾ ਦਸ વਾ ਪਣ੍ਡਿਤવਾਦਿਨੋ ਗਹੇਤ੍વਾ ਮਨੋਰਮੇ ਆਧਾਰਕੇ ਰਮਣੀਯਂ ਪੋਤ੍ਥਕਂ ਠਪੇਤ੍વਾ ਅਨ੍ਤੇવਾਸਿਕਪਰਿવੁਤੋ ਸੁਪਞ੍ਞਤ੍ਤੇ ਸਾਪਸ੍ਸਯੇ ਆਸਨੇ ਨਿਸੀਦਿ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਖਣੇ ਰਾਜਾ ਪੁਰੋਹਿਤਂ ਆਦਾਯ ਮਹਨ੍ਤੇਨ ਪਰਿવਾਰੇਨ ਉਯ੍ਯਾਨਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਤੇ ਮਿਚ੍ਛਾਤਪਂ ਚਰਨ੍ਤੇ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਅਪਾਯਭਯਮ੍ਹਾ ਮੁਤ੍ਤਾ’’ਤਿ ਪਸੀਦਿਤ੍વਾ ਉਦ੍ਦਾਲਕਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪਟਿਸਨ੍ਥਾਰਂ ਕਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਤੁਟ੍ਠਮਾਨਸੋ ਪੁਰੋਹਿਤੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਲ੍ਲਪਨ੍ਤੋ ਪਠਮਂ ਗਾਥਮਾਹ –
Rājā ‘‘kuhiṃ vasatī’’ti pucchitvā ‘‘uyyāne’’ti sutvā ‘‘sādhu ajja tesaṃ dassanāya gamissāmī’’ti āha. Eko puriso gantvā ‘‘rājā kira vo passituṃ āgacchissatī’’ti uddālakassa kathesi. Sopi isigaṇaṃ āmantetvā ‘‘mārisā, rājā kira āgamissati, issare nāma ekadivasaṃ ārādhetvā yāvajīvaṃ alaṃ hotī’’ti. ‘‘Kiṃ pana kātabbaṃ ācariyā’’ti? So evamāha – ‘‘tumhesu ekacce vaggulivataṃ carantu, ekacce ukkuṭikappadhānamanuyuñjantu, ekacce kaṇṭakāpassayikā bhavantu, ekacce pañcātapaṃ tapantu, ekacce udakorohanakammaṃ karontu, ekacce tattha tattha mante sajjhāyantū’’ti. Te tathā kariṃsu. Sayaṃ pana aṭṭha vā dasa vā paṇḍitavādino gahetvā manorame ādhārake ramaṇīyaṃ potthakaṃ ṭhapetvā antevāsikaparivuto supaññatte sāpassaye āsane nisīdi. Tasmiṃ khaṇe rājā purohitaṃ ādāya mahantena parivārena uyyānaṃ gantvā te micchātapaṃ carante disvā ‘‘apāyabhayamhā muttā’’ti pasīditvā uddālakassa santikaṃ gantvā paṭisanthāraṃ katvā ekamantaṃ nisinno tuṭṭhamānaso purohitena saddhiṃ sallapanto paṭhamaṃ gāthamāha –
੬੨.
62.
‘‘ਖਰਾਜਿਨਾ ਜਟਿਲਾ ਪਙ੍ਕਦਨ੍ਤਾ, ਦੁਮ੍ਮਕ੍ਖਰੂਪਾ ਯੇ ਮਨ੍ਤਂ ਜਪ੍ਪਨ੍ਤਿ।
‘‘Kharājinā jaṭilā paṅkadantā, dummakkharūpā ye mantaṃ jappanti;
ਕਚ੍ਚਿਨ੍ਨੁ ਤੇ ਮਾਨੁਸਕੇ ਪਯੋਗੇ, ਇਦਂ વਿਦੂ ਪਰਿਮੁਤ੍ਤਾ ਅਪਾਯਾ’’ਤਿ॥
Kaccinnu te mānusake payoge, idaṃ vidū parimuttā apāyā’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਖਰਾਜਿਨਾਤਿ ਸਖੁਰੇਹਿ ਅਜਿਨਚਮ੍ਮੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਾ। ਪਙ੍ਕਦਨ੍ਤਾਤਿ ਦਨ੍ਤਕਟ੍ਠਸ੍ਸ ਅਖਾਦਨੇਨ ਮਲਗ੍ਗਹਿਤਦਨ੍ਤਾ। ਦੁਮ੍ਮਕ੍ਖਰੂਪਾਤਿ ਅਨਞ੍ਜਿਤਕ੍ਖਾ ਅਮਣ੍ਡਿਤਰੂਪਾ ਲੂਖਸਙ੍ਘਾਟਿਧਰਾ। ਮਾਨੁਸਕੇ ਪਯੋਗੇਤਿ ਮਨੁਸ੍ਸੇਹਿ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬવੀਰਿਯੇ। ਇਦਂ વਿਦੂਤਿ ਇਦਂ ਤਪਚਰਣਞ੍ਚ ਮਨ੍ਤਸਜ੍ਝਾਯਨਞ੍ਚ ਜਾਨਨ੍ਤਾ। ਅਪਾਯਾਤਿ ਕਚ੍ਚਿ ਆਚਰਿਯ, ਇਮੇ ਚਤੂਹਿ ਅਪਾਯੇਹਿ ਮੁਤ੍ਤਾਤਿ ਪੁਚ੍ਛਤਿ।
Tattha kharājināti sakhurehi ajinacammehi samannāgatā. Paṅkadantāti dantakaṭṭhassa akhādanena malaggahitadantā. Dummakkharūpāti anañjitakkhā amaṇḍitarūpā lūkhasaṅghāṭidharā. Mānusake payogeti manussehi kattabbavīriye. Idaṃ vidūti idaṃ tapacaraṇañca mantasajjhāyanañca jānantā. Apāyāti kacci ācariya, ime catūhi apāyehi muttāti pucchati.
ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਪੁਰੋਹਿਤੋ ‘‘ਅਯਂ ਰਾਜਾ ਅਟ੍ਠਾਨੇ ਪਸਨ੍ਨੋ, ਤੁਣ੍ਹੀ ਭવਿਤੁਂ ਨ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਦੁਤਿਯਂ ਗਾਥਮਾਹ –
Taṃ sutvā purohito ‘‘ayaṃ rājā aṭṭhāne pasanno, tuṇhī bhavituṃ na vaṭṭatī’’ti cintetvā dutiyaṃ gāthamāha –
੬੩.
63.
‘‘ਪਾਪਾਨਿ ਕਮ੍ਮਾਨਿ ਕਰੇਥ ਰਾਜ, ਬਹੁਸ੍ਸੁਤੋ ਚੇ ਨ ਚਰੇਯ੍ਯ ਧਮ੍ਮਂ।
‘‘Pāpāni kammāni karetha rāja, bahussuto ce na careyya dhammaṃ;
ਸਹਸ੍ਸવੇਦੋਪਿ ਨ ਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ, ਦੁਕ੍ਖਾ ਪਮੁਚ੍ਚੇ ਚਰਣਂ ਅਪਤ੍વਾ’’ਤਿ॥
Sahassavedopi na taṃ paṭicca, dukkhā pamucce caraṇaṃ apatvā’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤੋ ਚੇਤਿ ਸਚੇ ਮਹਾਰਾਜ, ‘‘ਅਹਂ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤੋਮ੍ਹੀ’’ਤਿ ਪਗੁਣવੇਦੋਪਿ ਦਸਕੁਸਲਕਮ੍ਮਪਥਧਮ੍ਮਂ ਨ ਚਰੇਯ੍ਯ, ਤੀਹਿ ਦ੍વਾਰੇਹਿ ਪਾਪਾਨੇવ ਕਰੇਯ੍ਯ, ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤੁ ਤਯੋ વੇਦਾ, ਸਹਸ੍ਸવੇਦੋਪਿ ਸਮਾਨੋ ਤਂ ਬਾਹੁਸਚ੍ਚਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਅਟ੍ਠਸਮਾਪਤ੍ਤਿਸਙ੍ਖਾਤਂ ਚਰਣਂ ਅਪ੍ਪਤ੍વਾ ਅਪਾਯਦੁਕ੍ਖਤੋ ਨ ਮੁਚ੍ਚੇਯ੍ਯਾਤਿ।
Tattha bahussuto ceti sace mahārāja, ‘‘ahaṃ bahussutomhī’’ti paguṇavedopi dasakusalakammapathadhammaṃ na careyya, tīhi dvārehi pāpāneva kareyya, tiṭṭhantu tayo vedā, sahassavedopi samāno taṃ bāhusaccaṃ paṭicca aṭṭhasamāpattisaṅkhātaṃ caraṇaṃ appatvā apāyadukkhato na mucceyyāti.
ਤਸ੍ਸ વਚਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ਉਦ੍ਦਾਲਕੋ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ ‘‘ਰਾਜਾ ਯਥਾ વਾ ਤਥਾ વਾ ਇਸਿਗਣਸ੍ਸ ਪਸੀਦਿ, ਅਯਂ ਪਨ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਚਰਨ੍ਤਂ ਗੋਣਂ ਦਣ੍ਡੇਨ ਪਹਰਨ੍ਤੋ વਿਯ વਡ੍ਢਿਤਭਤ੍ਤੇ ਕਚવਰਂ ਖਿਪਨ੍ਤੋ વਿਯ ਕਥੇਸਿ, ਤੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਕਥੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ਸੋ ਤੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਕਥੇਨ੍ਤੋ ਤਤਿਯਂ ਗਾਥਮਾਹ –
Tassa vacanaṃ sutvā uddālako cintesi ‘‘rājā yathā vā tathā vā isigaṇassa pasīdi, ayaṃ pana brāhmaṇo carantaṃ goṇaṃ daṇḍena paharanto viya vaḍḍhitabhatte kacavaraṃ khipanto viya kathesi, tena saddhiṃ kathessāmī’’ti. So tena saddhiṃ kathento tatiyaṃ gāthamāha –
੬੪.
64.
‘‘ਸਹਸ੍ਸવੇਦੋਪਿ ਨ ਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ, ਦੁਕ੍ਖਾ ਪਮੁਚ੍ਚੇ ਚਰਣਂ ਅਪਤ੍વਾ।
‘‘Sahassavedopi na taṃ paṭicca, dukkhā pamucce caraṇaṃ apatvā;
ਮਞ੍ਞਾਮਿ વੇਦਾ ਅਫਲਾ ਭવਨ੍ਤਿ, ਸਸਂਯਮਂ ਚਰਣਞ੍ਞੇવ ਸਚ੍ਚ’’ਨ੍ਤਿ॥
Maññāmi vedā aphalā bhavanti, sasaṃyamaṃ caraṇaññeva sacca’’nti.
ਤਤ੍ਥ ਅਫਲਾਤਿ ਤવ વਾਦੇ વੇਦਾ ਚ ਸੇਸਸਿਪ੍ਪਾਨਿ ਚ ਅਫਲਾਨਿ ਆਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਤਾਨਿ ਕਸ੍ਮਾ ਉਗ੍ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਿ, ਸੀਲਸਂਯਮੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਚਰਣਞ੍ਞੇવ ਏਕਂ ਸਚ੍ਚਂ ਆਪਜ੍ਜਤੀਤਿ।
Tattha aphalāti tava vāde vedā ca sesasippāni ca aphalāni āpajjanti, tāni kasmā uggaṇhanti, sīlasaṃyamena saddhiṃ caraṇaññeva ekaṃ saccaṃ āpajjatīti.
ਤਤੋ ਪੁਰੋਹਿਤੋ ਚਤੁਤ੍ਥਂ ਗਾਥਮਾਹ –
Tato purohito catutthaṃ gāthamāha –
੬੫.
65.
‘‘ਨ ਹੇવ વੇਦਾ ਅਫਲਾ ਭવਨ੍ਤਿ, ਸਸਂਯਮਂ ਚਰਣਞ੍ਞੇવ ਸਚ੍ਚਂ।
‘‘Na heva vedā aphalā bhavanti, sasaṃyamaṃ caraṇaññeva saccaṃ;
ਕਿਤ੍ਤਿਞ੍ਹਿ ਪਪ੍ਪੋਤਿ ਅਧਿਚ੍ਚ વੇਦੇ, ਸਨ੍ਤਿਂ ਪੁਣਾਤਿ ਚਰਣੇਨ ਦਨ੍ਤੋ’’ਤਿ॥
Kittiñhi pappoti adhicca vede, santiṃ puṇāti caraṇena danto’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਨ ਹੇવਾਤਿ ਨਾਹਂ ‘‘વੇਦਾ ਅਫਲਾ’’ਤਿ વਦਾਮਿ, ਅਪਿਚ ਖੋ ਪਨ ਸਸਂਯਮਂ ਚਰਣਂ ਸਚ੍ਚਮੇવ ਸਭਾવਭੂਤਂ ਉਤ੍ਤਮਂ। ਤੇਨ ਹਿ ਸਕ੍ਕਾ ਦੁਕ੍ਖਾ ਮੁਚ੍ਚਿਤੁਂ। ਸਨ੍ਤਿਂ ਪੁਣਾਤੀਤਿ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਚਰਣੇਨ ਦਨ੍ਤੋ ਭਯਸਨ੍ਤਿਕਰਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਪਾਪੁਣਾਤੀਤਿ।
Tattha na hevāti nāhaṃ ‘‘vedā aphalā’’ti vadāmi, apica kho pana sasaṃyamaṃ caraṇaṃ saccameva sabhāvabhūtaṃ uttamaṃ. Tena hi sakkā dukkhā muccituṃ. Santiṃ puṇātīti samāpattisaṅkhātena caraṇena danto bhayasantikaraṃ nibbānaṃ pāpuṇātīti.
ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਉਦ੍ਦਾਲਕੋ ‘‘ਨ ਸਕ੍ਕਾ ਇਮਿਨਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਪਟਿਪਕ੍ਖવਸੇਨ ਠਾਤੁਂ, ‘ਪੁਤ੍ਤੋ ਤવਾਹ’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ਸਿਨੇਹਂ ਅਕਰੋਨ੍ਤੋ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ, ਪੁਤ੍ਤਭਾવਮਸ੍ਸ ਕਥੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਪਞ੍ਚਮਂ ਗਾਥਮਾਹ –
Taṃ sutvā uddālako ‘‘na sakkā iminā saddhiṃ paṭipakkhavasena ṭhātuṃ, ‘putto tavāha’nti vutte sinehaṃ akaronto nāma natthi, puttabhāvamassa kathessāmī’’ti cintetvā pañcamaṃ gāthamāha –
੬੬.
66.
‘‘ਭਚ੍ਚਾ ਮਾਤਾ ਪਿਤਾ ਬਨ੍ਧੂ, ਯੇਨ ਜਾਤੋ ਸਯੇવ ਸੋ।
‘‘Bhaccā mātā pitā bandhū, yena jāto sayeva so;
ਉਦ੍ਦਾਲਕੋ ਅਹਂ ਭੋਤੋ, ਸੋਤ੍ਤਿਯਾਕੁਲવਂਸਕੋ’’ਤਿ॥
Uddālako ahaṃ bhoto, sottiyākulavaṃsako’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਭਚ੍ਚਾਤਿ ਮਾਤਾ ਚ ਪਿਤਾ ਚ ਸੇਸਬਨ੍ਧੂ ਚ ਭਰਿਤਬ੍ਬਾ ਨਾਮ। ਯੇਨ ਪਨ ਜਾਤੋ, ਸੋਯੇવ ਸੋ ਹੋਤਿ। ਅਤ੍ਤਾਯੇવ ਹਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਜਾਯਤਿ, ਅਹਞ੍ਚ ਤਯਾવ ਉਦ੍ਦਾਲਕਰੁਕ੍ਖਮੂਲੇ ਜਨਿਤੋ, ਤਯਾ વੁਤ੍ਤਮੇવ ਨਾਮਂ ਕਤਂ, ਉਦ੍ਦਾਲਕੋ ਅਹਂ ਭੋਤਿ।
Tattha bhaccāti mātā ca pitā ca sesabandhū ca bharitabbā nāma. Yena pana jāto, soyeva so hoti. Attāyeva hi attano jāyati, ahañca tayāva uddālakarukkhamūle janito, tayā vuttameva nāmaṃ kataṃ, uddālako ahaṃ bhoti.
ਸੋ ‘‘ਏਕਂਸੇਨ ਤ੍વਂ ਉਦ੍ਦਾਲਕੋਸੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ‘‘ਆਮਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ‘‘ਮਯਾ ਤੇ ਮਾਤੁ ਸਞ੍ਞਾਣਂ ਦਿਨ੍ਨਂ, ਤਂ ਕੁਹਿ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ‘‘ਇਦਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ’’ਤਿ ਮੁਦ੍ਦਿਕਂ ਤਸ੍ਸ ਹਤ੍ਥੇ ਠਪੇਸਿ। ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਮੁਦ੍ਦਿਕਂ ਸਞ੍ਜਾਨਿਤ੍વਾ ਨਿਚ੍ਛਯੇਨ ‘‘ਤ੍વਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਧਮ੍ਮਂ ਪਜਾਨਾਸੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਧਮ੍ਮਂ ਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਛਟ੍ਠਂ ਗਾਥਮਾਹ –
So ‘‘ekaṃsena tvaṃ uddālakosī’’ti vutte ‘‘āmā’’ti vatvā ‘‘mayā te mātu saññāṇaṃ dinnaṃ, taṃ kuhi’’nti vutte ‘‘idaṃ brāhmaṇā’’ti muddikaṃ tassa hatthe ṭhapesi. Brāhmaṇo muddikaṃ sañjānitvā nicchayena ‘‘tvaṃ brāhmaṇadhammaṃ pajānāsī’’ti vatvā brāhmaṇadhammaṃ pucchanto chaṭṭhaṃ gāthamāha –
੬੭.
67.
‘‘ਕਥਂ ਭੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਹੋਤਿ, ਕਥਂ ਭવਤਿ ਕੇવਲੀ।
‘‘Kathaṃ bho brāhmaṇo hoti, kathaṃ bhavati kevalī;
ਕਥਞ੍ਚ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਂ, ਧਮ੍ਮਟ੍ਠੋ ਕਿਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤੀ’’ਤਿ॥
Kathañca parinibbānaṃ, dhammaṭṭho kinti vuccatī’’ti.
ਉਦ੍ਦਾਲਕੋਪਿ ਤਸ੍ਸ ਆਚਿਕ੍ਖਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਤਮਂ ਗਾਥਮਾਹ –
Uddālakopi tassa ācikkhanto sattamaṃ gāthamāha –
੬੮.
68.
‘‘ਨਿਰਂਕਤ੍વਾ ਅਗ੍ਗਿਮਾਦਾਯ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ, ਆਪੋ ਸਿਞ੍ਚਂ ਯਜਂ ਉਸ੍ਸੇਤਿ ਯੂਪਂ।
‘‘Niraṃkatvā aggimādāya brāhmaṇo, āpo siñcaṃ yajaṃ usseti yūpaṃ;
ਏવਂਕਰੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਹੋਤਿ ਖੇਮੀ, ਧਮ੍ਮੇ ਠਿਤਂ ਤੇਨ ਅਮਾਪਯਿਂਸੂ’’ਤਿ॥
Evaṃkaro brāhmaṇo hoti khemī, dhamme ṭhitaṃ tena amāpayiṃsū’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਨਿਰਂਕਤ੍વਾ ਅਗ੍ਗਿਮਾਦਾਯਾਤਿ ਨਿਰਨ੍ਤਰਂ ਕਤ੍વਾ ਅਗ੍ਗਿਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਰਿਚਰਤਿ। ਆਪੋ ਸਿਞ੍ਚਂ ਯਜਂ ਉਸ੍ਸੇਤਿ ਯੂਪਨ੍ਤਿ ਅਭਿਸੇਚਨਕਕਮ੍ਮਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਸਮ੍ਮਾਪਾਸਂ વਾ વਾਜਪੇਯ੍ਯਂ વਾ ਨਿਰਗ੍ਗਲ਼ਂ વਾ ਯਜਨ੍ਤੋ ਸੁવਣ੍ਣਯੂਪਂ ਉਸ੍ਸਾਪੇਤਿ। ਖੇਮੀਤਿ ਖੇਮਪ੍ਪਤ੍ਤੋ। ਅਮਾਪਯਿਂਸੂਤਿ ਤੇਨੇવ ਚ ਕਾਰਣੇਨ ਧਮ੍ਮੇ ਠਿਤਂ ਕਥਯਿਂਸੁ।
Tattha niraṃkatvā aggimādāyāti nirantaraṃ katvā aggiṃ gahetvā paricarati. Āpo siñcaṃ yajaṃ usseti yūpanti abhisecanakakammaṃ karonto sammāpāsaṃ vā vājapeyyaṃ vā niraggaḷaṃ vā yajanto suvaṇṇayūpaṃ ussāpeti. Khemīti khemappatto. Amāpayiṃsūti teneva ca kāraṇena dhamme ṭhitaṃ kathayiṃsu.
ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਪੁਰੋਹਿਤੋ ਤੇਨ ਕਥਿਤਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਧਮ੍ਮਂ ਗਰਹਨ੍ਤੋ ਅਟ੍ਠਮਂ ਗਾਥਮਾਹ –
Taṃ sutvā purohito tena kathitaṃ brāhmaṇadhammaṃ garahanto aṭṭhamaṃ gāthamāha –
੬੯.
69.
‘‘ਨ ਸੁਦ੍ਧਿ ਸੇਚਨੇਨਤ੍ਥਿ, ਨਾਪਿ ਕੇવਲੀ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ।
‘‘Na suddhi secanenatthi, nāpi kevalī brāhmaṇo;
ਨ ਖਨ੍ਤੀ ਨਾਪਿ ਸੋਰਚ੍ਚਂ, ਨਾਪਿ ਸੋ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੋ’’ਤਿ॥
Na khantī nāpi soraccaṃ, nāpi so parinibbuto’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਸੇਚਨੇਨਾਤਿ ਤੇਨ વੁਤ੍ਤੇਸੁ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਧਮ੍ਮੇਸੁ ਏਕਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਤਿ। ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ – ‘‘ਅਗ੍ਗਿਪਰਿਚਰਣੇਨ વਾ ਉਦਕਸੇਚਨੇਨ વਾ ਪਸੁਘਾਤਯਞ੍ਞੇਨ વਾ ਸੁਦ੍ਧਿ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ, ਨਾਪਿ ਏਤ੍ਤਕੇਨ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਕੇવਲਪਰਿਪੁਣ੍ਣੋ ਹੋਤਿ, ਨ ਅਧਿવਾਸਨਖਨ੍ਤਿ, ਨ ਸੀਲਸੋਰਚ੍ਚਂ, ਨਾਪਿ ਕਿਲੇਸਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨੇਨ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੋ ਨਾਮ ਹੋਤੀ’’ਤਿ।
Tattha secanenāti tena vuttesu brāhmaṇadhammesu ekaṃ dassetvā sabbaṃ paṭikkhipati. Idaṃ vuttaṃ hoti – ‘‘aggiparicaraṇena vā udakasecanena vā pasughātayaññena vā suddhi nāma natthi, nāpi ettakena brāhmaṇo kevalaparipuṇṇo hoti, na adhivāsanakhanti, na sīlasoraccaṃ, nāpi kilesaparinibbānena parinibbuto nāma hotī’’ti.
ਤਤੋ ਨਂ ਉਦ੍ਦਾਲਕੋ ‘‘ਯਦਿ ਏવਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਨ ਹੋਤਿ, ਅਥ ਕਥਂ ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਨવਮਂ ਗਾਥਮਾਹ –
Tato naṃ uddālako ‘‘yadi evaṃ brāhmaṇo na hoti, atha kathaṃ hotī’’ti pucchanto navamaṃ gāthamāha –
੭੦.
70.
‘‘ਕਥਂ ਸੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਹੋਤਿ, ਕਥਂ ਭવਤਿ ਕੇવਲੀ।
‘‘Kathaṃ so brāhmaṇo hoti, kathaṃ bhavati kevalī;
ਕਥਞ੍ਚ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਂ, ਧਮ੍ਮਟ੍ਠੋ ਕਿਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤੀ’’ਤਿ॥
Kathañca parinibbānaṃ, dhammaṭṭho kinti vuccatī’’ti.
ਪੁਰੋਹਿਤੋਪਿਸ੍ਸ ਕਥੇਨ੍ਤੋ ਇਤਰਂ ਗਾਥਮਾਹ –
Purohitopissa kathento itaraṃ gāthamāha –
੭੧.
71.
‘‘ਅਖੇਤ੍ਤਬਨ੍ਧੂ ਅਮਮੋ ਨਿਰਾਸੋ, ਨਿਲ੍ਲੋਭਪਾਪੋ ਭવਲੋਭਖੀਣੋ।
‘‘Akhettabandhū amamo nirāso, nillobhapāpo bhavalobhakhīṇo;
ਏવਂਕਰੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਹੋਤਿ ਖੇਮੀ, ਧਮ੍ਮੇ ਠਿਤਂ ਤੇਨ ਅਮਾਪਯਿਂਸੂ’’ਤਿ॥
Evaṃkaro brāhmaṇo hoti khemī, dhamme ṭhitaṃ tena amāpayiṃsū’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਅਖੇਤ੍ਤਬਨ੍ਧੂਤਿ ਅਕ੍ਖੇਤ੍ਤੋ ਅਬਨ੍ਧੁ, ਖੇਤ੍ਤવਤ੍ਥੁਗਾਮਨਿਗਮਪਰਿਗ੍ਗਹੇਨ ਚੇવ ਞਾਤਿਬਨ੍ਧવਗੋਤ੍ਤਬਨ੍ਧવਮਿਤ੍ਤਬਨ੍ਧવਸਹਾਯਬਨ੍ਧવਸਿਪ੍ਪਬਨ੍ਧવਪਰਿਗ੍ਗਹੇਨ ਚ ਰਹਿਤੋ। ਅਮਮੋਤਿ ਸਤ੍ਤਸਙ੍ਖਾਰੇਸੁ ਤਣ੍ਹਾਦਿਟ੍ਠਿਮਮਾਯਨਰਹਿਤੋ। ਨਿਰਾਸੋਤਿ ਲਾਭਧਨਪੁਤ੍ਤਜੀવਿਤਾਸਾਯ ਰਹਿਤੋ। ਨਿਲ੍ਲੋਭਪਾਪੋਤਿ ਪਾਪਲੋਭવਿਸਮਲੋਭੇਨ ਰਹਿਤੋ। ਭવਲੋਭਖੀਣੋਤਿ ਖੀਣਭવਰਾਗੋ।
Tattha akhettabandhūti akkhetto abandhu, khettavatthugāmanigamapariggahena ceva ñātibandhavagottabandhavamittabandhavasahāyabandhavasippabandhavapariggahena ca rahito. Amamoti sattasaṅkhāresu taṇhādiṭṭhimamāyanarahito. Nirāsoti lābhadhanaputtajīvitāsāya rahito. Nillobhapāpoti pāpalobhavisamalobhena rahito. Bhavalobhakhīṇoti khīṇabhavarāgo.
ਤਤੋ ਉਦ੍ਦਾਲਕੋ ਗਾਥਮਾਹ –
Tato uddālako gāthamāha –
੭੨.
72.
‘‘ਖਤ੍ਤਿਯਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ વੇਸ੍ਸਾ, ਸੁਦ੍ਦਾ ਚਣ੍ਡਾਲਪੁਕ੍ਕੁਸਾ।
‘‘Khattiyā brāhmaṇā vessā, suddā caṇḍālapukkusā;
ਸਬ੍ਬੇવ ਸੋਰਤਾ ਦਨ੍ਤਾ, ਸਬ੍ਬੇવ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤਾ।
Sabbeva soratā dantā, sabbeva parinibbutā;
ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਸੀਤਿਭੂਤਾਨਂ, ਅਤ੍ਥਿ ਸੇਯ੍ਯੋਥ ਪਾਪਿਯੋ’’ਤਿ॥
Sabbesaṃ sītibhūtānaṃ, atthi seyyotha pāpiyo’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥਿ ਸੇਯ੍ਯੋਥ ਪਾਪਿਯੋਤਿ ਏਤੇ ਖਤ੍ਤਿਯਾਦਯੋ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਸੋਰਚ੍ਚਾਦੀਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਏવਂ ਭੂਤਾਨਂ ਪਨ ਤੇਸਂ ਅਯਂ ਸੇਯ੍ਯੋ, ਅਯਂ ਪਾਪਿਯੋਤਿ ਏવਂ ਹੀਨੁਕ੍ਕਟ੍ਠਤਾ ਅਤ੍ਥਿ, ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਪੁਚ੍ਛਤਿ।
Tattha atthi seyyotha pāpiyoti ete khattiyādayo sabbepi soraccādīhi samannāgatā honti, evaṃ bhūtānaṃ pana tesaṃ ayaṃ seyyo, ayaṃ pāpiyoti evaṃ hīnukkaṭṭhatā atthi, natthīti pucchati.
ਅਥਸ੍ਸ ‘‘ਅਰਹਤ੍ਤੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਹੀਨੁਕ੍ਕਟ੍ਠਤਾ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥੀ’’ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਗਾਥਮਾਹ –
Athassa ‘‘arahattuppattito paṭṭhāya hīnukkaṭṭhatā nāma natthī’’ti dassetuṃ brāhmaṇo gāthamāha –
੭੩.
73.
‘‘ਖਤ੍ਤਿਯਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ વੇਸ੍ਸਾ, ਸੁਦ੍ਦਾ ਚਣ੍ਡਾਲਪੁਕ੍ਕੁਸਾ।
‘‘Khattiyā brāhmaṇā vessā, suddā caṇḍālapukkusā;
ਸਬ੍ਬੇવ ਸੋਰਤਾ ਦਨ੍ਤਾ, ਸਬ੍ਬੇવ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤਾ।
Sabbeva soratā dantā, sabbeva parinibbutā;
ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਸੀਤਿਭੂਤਾਨਂ, ਨਤ੍ਥਿ ਸੇਯ੍ਯੋਥ ਪਾਪਿਯੋ’’ਤਿ॥
Sabbesaṃ sītibhūtānaṃ, natthi seyyotha pāpiyo’’ti.
ਅਥ ਨਂ ਗਰਹਨ੍ਤੋ ਉਦ੍ਦਾਲਕੋ ਗਾਥਾਦ੍વਯਮਾਹ –
Atha naṃ garahanto uddālako gāthādvayamāha –
੭੪.
74.
‘‘ਖਤ੍ਤਿਯਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ વੇਸ੍ਸਾ, ਸੁਦ੍ਦਾ ਚਣ੍ਡਾਲਪੁਕ੍ਕੁਸਾ।
‘‘Khattiyā brāhmaṇā vessā, suddā caṇḍālapukkusā;
ਸਬ੍ਬੇવ ਸੋਰਤਾ ਦਨ੍ਤਾ, ਸਬ੍ਬੇવ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤਾ॥
Sabbeva soratā dantā, sabbeva parinibbutā.
੭੫.
75.
‘‘ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਸੀਤਿਭੂਤਾਨਂ, ਨਤ੍ਥਿ ਸੇਯ੍ਯੋਥ ਪਾਪਿਯੋ।
‘‘Sabbesaṃ sītibhūtānaṃ, natthi seyyotha pāpiyo;
ਪਨਟ੍ਠਂ ਚਰਸਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮਞ੍ਞਂ, ਸੋਤ੍ਤਿਯਾਕੁਲવਂਸਤ’’ਨ੍ਤਿ॥
Panaṭṭhaṃ carasi brahmaññaṃ, sottiyākulavaṃsata’’nti.
ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਯਦਿ ਏਤੇਹਿ ਗੁਣੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਾਨਂ વਿਸੇਸੋ ਨਤ੍ਥਿ, ਏਕੋ વਣ੍ਣੋવ ਹੋਤਿ, ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇ ਤ੍વਂ ਉਭਤੋ ਸੁਜਾਤਭਾવਂ ਨਾਸੇਨ੍ਤੋ ਪਨਟ੍ਠਂ ਚਰਸਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮਞ੍ਞਂ, ਚਣ੍ਡਾਲਸਮੋ ਹੋਸਿ, ਸੋਤ੍ਤਿਯਕੁਲવਂਸਤਂ ਨਾਸੇਸੀਤਿ।
Tassattho – yadi etehi guṇehi samannāgatānaṃ viseso natthi, eko vaṇṇova hoti, evaṃ sante tvaṃ ubhato sujātabhāvaṃ nāsento panaṭṭhaṃ carasi brahmaññaṃ, caṇḍālasamo hosi, sottiyakulavaṃsataṃ nāsesīti.
ਅਥ ਨਂ ਪੁਰੋਹਿਤੋ ਉਪਮਾਯ ਸਞ੍ਞਾਪੇਨ੍ਤੋ ਗਾਥਾਦ੍વਯਮਾਹ –
Atha naṃ purohito upamāya saññāpento gāthādvayamāha –
੭੬.
76.
‘‘ਨਾਨਾਰਤ੍ਤੇਹਿ વਤ੍ਥੇਹਿ, વਿਮਾਨਂ ਭવਤਿ ਛਾਦਿਤਂ।
‘‘Nānārattehi vatthehi, vimānaṃ bhavati chāditaṃ;
ਨ ਤੇਸਂ ਛਾਯਾ વਤ੍ਥਾਨਂ, ਸੋ ਰਾਗੋ ਅਨੁਪਜ੍ਜਥ॥
Na tesaṃ chāyā vatthānaṃ, so rāgo anupajjatha.
੭੭.
77.
‘‘ਏવਮੇવ ਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁ, ਯਦਾ ਸੁਜ੍ਝਨ੍ਤਿ ਮਾਣવਾ।
‘‘Evameva manussesu, yadā sujjhanti māṇavā;
ਤੇ ਸਜਾਤਿਂ ਪਮੁਞ੍ਚਨ੍ਤਿ, ਧਮ੍ਮਮਞ੍ਞਾਯ ਸੁਬ੍ਬਤਾ’’ਤਿ॥
Te sajātiṃ pamuñcanti, dhammamaññāya subbatā’’ti.
ਤਤ੍ਥ વਿਮਾਨਨ੍ਤਿ ਗੇਹਂ વਾ ਮਣ੍ਡਪਂ વਾ। ਛਾਯਾਤਿ ਤੇਸਂ વਤ੍ਥਾਨਂ ਛਾਯਾ ਸੋ ਨਾਨਾવਿਧੋ ਰਾਗੋ ਨ ਉਪੇਤਿ, ਸਬ੍ਬਾ ਛਾਯਾ ਏਕવਣ੍ਣਾવ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਏવਮੇવਾਤਿ ਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁਪਿ ਏવਮੇવ ਏਕਚ੍ਚੇ ਅਞ੍ਞਾਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਅਕਾਰਣੇਨੇવ ਚਾਤੁવਣ੍ਣੇ ਸੁਦ੍ਧਿਂ ਪਞ੍ਞਾਪੇਨ੍ਤਿ, ਏਸਾ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਮਾ ਗਣ੍ਹਿ। ਯਦਾ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗੇਨ ਮਾਣવਾ ਸੁਜ੍ਝਨ੍ਤਿ, ਤਦਾ ਤੇਹਿ ਪਟਿવਿਦ੍ਧਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਧਮ੍ਮਂ ਜਾਨਿਤ੍વਾ ਸੁਬ੍ਬਤਾ ਸੀਲવਨ੍ਤਾ ਪਣ੍ਡਿਤਪੁਰਿਸਾ ਤੇ ਸਜਾਤਿਂ ਮੁਞ੍ਚਨ੍ਤਿ। ਨਿਬ੍ਬਾਨਪ੍ਪਤ੍ਤਿਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਹਿ ਜਾਤਿ ਨਾਮ ਨਿਰਤ੍ਥਕਾਤਿ।
Tattha vimānanti gehaṃ vā maṇḍapaṃ vā. Chāyāti tesaṃ vatthānaṃ chāyā so nānāvidho rāgo na upeti, sabbā chāyā ekavaṇṇāva honti. Evamevāti manussesupi evameva ekacce aññāṇabrāhmaṇā akāraṇeneva cātuvaṇṇe suddhiṃ paññāpenti, esā atthīti mā gaṇhi. Yadā ariyamaggena māṇavā sujjhanti, tadā tehi paṭividdhaṃ nibbānadhammaṃ jānitvā subbatā sīlavantā paṇḍitapurisā te sajātiṃ muñcanti. Nibbānappattito paṭṭhāya hi jāti nāma niratthakāti.
ਉਦ੍ਦਾਲਕੋ ਪਨ ਪਚ੍ਚਾਹਰਿਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੋ ਅਪ੍ਪਟਿਭਾਨੋવ ਨਿਸੀਦਿ। ਅਥ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਰਾਜਾਨਂ ਆਹ – ‘‘ਸਬ੍ਬੇ ਏਤੇ, ਮਹਾਰਾਜ, ਕੁਹਕਾ ਸਕਲਜਮ੍ਬੁਦੀਪੇ ਕੋਹਞ੍ਞੇਨੇવ ਨਾਸੇਨ੍ਤਿ, ਉਦ੍ਦਾਲਕਂ ਉਪ੍ਪਬ੍ਬਾਜੇਤ੍વਾ ਉਪਪੁਰੋਹਿਤਂ ਕਰੋਥ, ਸੇਸੇ ਉਪ੍ਪਬ੍ਬਾਜੇਤ੍વਾ ਫਲਕਾવੁਧਾਨਿ ਦਤ੍વਾ ਸੇવਕੇ ਕਰੋਥਾ’’ਤਿ। ‘‘ਸਾਧੁ, ਆਚਰਿਯਾ’’ਤਿ ਰਾਜਾ ਤਥਾ ਕਾਰੇਸਿ। ਤੇ ਰਾਜਾਨਂ ਉਪਟ੍ਠਹਨ੍ਤਾવ ਯਥਾਕਮ੍ਮਂ ਗਤਾ।
Uddālako pana paccāharituṃ asakkonto appaṭibhānova nisīdi. Atha brāhmaṇo rājānaṃ āha – ‘‘sabbe ete, mahārāja, kuhakā sakalajambudīpe kohaññeneva nāsenti, uddālakaṃ uppabbājetvā upapurohitaṃ karotha, sese uppabbājetvā phalakāvudhāni datvā sevake karothā’’ti. ‘‘Sādhu, ācariyā’’ti rājā tathā kāresi. Te rājānaṃ upaṭṭhahantāva yathākammaṃ gatā.
ਸਤ੍ਥਾ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ‘‘ਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਇਦਾਨੇવ, ਪੁਬ੍ਬੇਪੇਸ ਕੁਹਕੋਯੇવਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਜਾਤਕਂ ਸਮੋਧਾਨੇਸਿ – ‘‘ਤਦਾ ਉਦ੍ਦਾਲਕੋ ਕੁਹਕਭਿਕ੍ਖੁ ਅਹੋਸਿ, ਰਾਜਾ ਆਨਨ੍ਦੋ, ਪੁਰੋਹਿਤੋ ਪਨ ਅਹਮੇવ ਅਹੋਸਿ’’ਨ੍ਤਿ।
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā ‘‘na, bhikkhave, idāneva, pubbepesa kuhakoyevā’’ti vatvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā uddālako kuhakabhikkhu ahosi, rājā ānando, purohito pana ahameva ahosi’’nti.
ਉਦ੍ਦਾਲਕਜਾਤਕવਣ੍ਣਨਾ ਚਤੁਤ੍ਥਾ।
Uddālakajātakavaṇṇanā catutthā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਜਾਤਕਪਾਲ਼ਿ • Jātakapāḷi / ੪੮੭. ਉਦ੍ਦਾਲਕਜਾਤਕਂ • 487. Uddālakajātakaṃ