Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / సారత్థదీపనీ-టీకా • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
ఉద్దేసభత్తకథావణ్ణనా
Uddesabhattakathāvaṇṇanā
అత్తనో విహారద్వారేతి విహారస్స ద్వారకోట్ఠకసమీపం సన్ధాయ వుత్తం. భోజనసాలాయాతి భత్తుద్దేసట్ఠానభూతాయ భోజనసాలాయ. ‘‘దిన్నం పనా’’తి వత్వా యథా సో దాయకో దేతి, తం విధిం దస్సేతుం ‘‘సఙ్ఘతో భన్తే’’తిఆదిమాహ. అన్తరఘరేతి అన్తోగేహే. అన్తోఉపచారగతానన్తి ఏత్థ గామద్వారవీథిచతుక్కేసు ద్వాదసహత్థబ్భన్తరం అన్తోఉపచారో నామ. అన్తరఘరస్స ఉపచారే పన లబ్భమానవిసేసం దస్సేతుం ‘‘ఘరూపచారో చేత్థా’’తిఆదిమాహ. ఏకవళఞ్జన్తి ఏకేన ద్వారేన వళఞ్జితబ్బం. నానానివేసనేసూతి నానాకులస్స నివేసనేసు. లజ్జీ పేసలో అగతిగమనం వజ్జేత్వా మేధావీ చ ఉపపరిక్ఖిత్వా ఉద్దిసిస్సతీతి ఆహ ‘‘పేసలో లజ్జీ మేధావీ ఇచ్ఛితబ్బో’’తి. నిసిన్నస్సపి నిద్దాయన్తస్సపీతి అనాదరే సామివచనం. తిచీవరపరివారన్తి ఏత్థ ‘‘ఉదకపత్తలాభీ వియ అఞ్ఞోపి ఉద్దేసభత్తం అలభిత్వా వత్థాదిమనేకప్పకారకం లభతి చే, తస్సేవ త’’న్తి గణ్ఠిపదేసు వుత్తం. అత్తనో రుచివసేన యం కిఞ్చి వత్వా ఆహరితుం విస్సజ్జితత్తా విస్సట్ఠదూతో నామ. యం ఇచ్ఛతీతి ‘‘ఉద్దేసపత్తం దేథా’’తిఆదీని వదన్తో యం ఇచ్ఛతి. పుచ్ఛాసభాగేనాతి పుచ్ఛాసదిసేన.
Attano vihāradvāreti vihārassa dvārakoṭṭhakasamīpaṃ sandhāya vuttaṃ. Bhojanasālāyāti bhattuddesaṭṭhānabhūtāya bhojanasālāya. ‘‘Dinnaṃ panā’’ti vatvā yathā so dāyako deti, taṃ vidhiṃ dassetuṃ ‘‘saṅghato bhante’’tiādimāha. Antaraghareti antogehe. Antoupacāragatānanti ettha gāmadvāravīthicatukkesu dvādasahatthabbhantaraṃ antoupacāro nāma. Antaragharassa upacāre pana labbhamānavisesaṃ dassetuṃ ‘‘gharūpacāro cetthā’’tiādimāha. Ekavaḷañjanti ekena dvārena vaḷañjitabbaṃ. Nānānivesanesūti nānākulassa nivesanesu. Lajjī pesalo agatigamanaṃ vajjetvā medhāvī ca upaparikkhitvā uddisissatīti āha ‘‘pesalo lajjī medhāvī icchitabbo’’ti. Nisinnassapi niddāyantassapīti anādare sāmivacanaṃ. Ticīvaraparivāranti ettha ‘‘udakapattalābhī viya aññopi uddesabhattaṃ alabhitvā vatthādimanekappakārakaṃ labhati ce, tasseva ta’’nti gaṇṭhipadesu vuttaṃ. Attano rucivasena yaṃ kiñci vatvā āharituṃ vissajjitattā vissaṭṭhadūto nāma. Yaṃ icchatīti ‘‘uddesapattaṃ dethā’’tiādīni vadanto yaṃ icchati. Pucchāsabhāgenāti pucchāsadisena.
‘‘ఏకా కూటట్ఠితికా నామ హోతీ’’తి వత్వా తమేవ ఠితికం విభావేన్తో ‘‘రఞ్ఞో వా హీ’’తిఆదిమాహ. అఞ్ఞేహి ఉద్దేసభత్తేహి అమిస్సేత్వా విసుంయేవ ఠితికాయ గహేతబ్బత్తా ‘‘ఏకచారికభత్తానీ’’తి వుత్తం. థేయ్యాయ హరన్తీతి పత్తహారకా హరన్తి. గీవా హోతీతి ఆణాపకస్స గీవా హోతి. ‘‘మనుస్సానం వచనం కాతుం వట్టతీ’’తి గచ్ఛన్తీతి ‘‘మనుస్సానం వచనం కాతుం వట్టతీ’’తి తేన భిక్ఖునా వుత్తా గచ్ఛన్తి. అకతభాగో నామాతి ఆగన్తుకభాగో నామ. ‘‘సబ్బో సఙ్ఘో పరిభుఞ్జతూ’’తి వుత్తేతి ఏత్థ ‘‘పఠమమేవ ‘సబ్బం సఙ్ఘికం పత్తం దేథా’తి వత్వా పచ్ఛా ‘సబ్బో సఙ్ఘో పరిభుఞ్జతూ’తి అవుత్తేపి భాజేత్వావ పరిభుఞ్జితబ్బ’’న్తి గణ్ఠిపదేసు వుత్తం.
‘‘Ekā kūṭaṭṭhitikā nāma hotī’’ti vatvā tameva ṭhitikaṃ vibhāvento ‘‘rañño vā hī’’tiādimāha. Aññehi uddesabhattehi amissetvā visuṃyeva ṭhitikāya gahetabbattā ‘‘ekacārikabhattānī’’ti vuttaṃ. Theyyāya harantīti pattahārakā haranti. Gīvā hotīti āṇāpakassa gīvā hoti. ‘‘Manussānaṃ vacanaṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti gacchantīti ‘‘manussānaṃ vacanaṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti tena bhikkhunā vuttā gacchanti. Akatabhāgo nāmāti āgantukabhāgo nāma. ‘‘Sabbo saṅgho paribhuñjatū’’tivutteti ettha ‘‘paṭhamameva ‘sabbaṃ saṅghikaṃ pattaṃ dethā’ti vatvā pacchā ‘sabbo saṅgho paribhuñjatū’ti avuttepi bhājetvāva paribhuñjitabba’’nti gaṇṭhipadesu vuttaṃ.