Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / દીઘનિકાય • Dīghanikāya

    ૨. ઉદુમ્બરિકસુત્તં

    2. Udumbarikasuttaṃ

    નિગ્રોધપરિબ્બાજકવત્થુ

    Nigrodhaparibbājakavatthu

    ૪૯. એવં મે સુતં – એકં સમયં ભગવા રાજગહે વિહરતિ ગિજ્ઝકૂટે પબ્બતે. તેન ખો પન સમયેન નિગ્રોધો પરિબ્બાજકો ઉદુમ્બરિકાય પરિબ્બાજકારામે પટિવસતિ મહતિયા પરિબ્બાજકપરિસાય સદ્ધિં તિંસમત્તેહિ પરિબ્બાજકસતેહિ. અથ ખો સન્ધાનો ગહપતિ દિવા દિવસ્સ 1 રાજગહા નિક્ખમિ ભગવન્તં દસ્સનાય. અથ ખો સન્ધાનસ્સ ગહપતિસ્સ એતદહોસિ – ‘‘અકાલો ખો ભગવન્તં દસ્સનાય. પટિસલ્લીનો ભગવા. મનોભાવનીયાનમ્પિ ભિક્ખૂનં અસમયો દસ્સનાય. પટિસલ્લીના મનોભાવનીયા ભિક્ખૂ. યંનૂનાહં યેન ઉદુમ્બરિકાય પરિબ્બાજકારામો, યેન નિગ્રોધો પરિબ્બાજકો તેનુપસઙ્કમેય્ય’’ન્તિ. અથ ખો સન્ધાનો ગહપતિ યેન ઉદુમ્બરિકાય પરિબ્બાજકારામો, તેનુપસઙ્કમિ.

    49. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā rājagahe viharati gijjhakūṭe pabbate. Tena kho pana samayena nigrodho paribbājako udumbarikāya paribbājakārāme paṭivasati mahatiyā paribbājakaparisāya saddhiṃ tiṃsamattehi paribbājakasatehi. Atha kho sandhāno gahapati divā divassa 2 rājagahā nikkhami bhagavantaṃ dassanāya. Atha kho sandhānassa gahapatissa etadahosi – ‘‘akālo kho bhagavantaṃ dassanāya. Paṭisallīno bhagavā. Manobhāvanīyānampi bhikkhūnaṃ asamayo dassanāya. Paṭisallīnā manobhāvanīyā bhikkhū. Yaṃnūnāhaṃ yena udumbarikāya paribbājakārāmo, yena nigrodho paribbājako tenupasaṅkameyya’’nti. Atha kho sandhāno gahapati yena udumbarikāya paribbājakārāmo, tenupasaṅkami.

    ૫૦. તેન ખો પન સમયેન નિગ્રોધો પરિબ્બાજકો મહતિયા પરિબ્બાજકપરિસાય સદ્ધિં નિસિન્નો હોતિ ઉન્નાદિનિયા ઉચ્ચાસદ્દમહાસદ્દાય અનેકવિહિતં તિરચ્છાનકથં કથેન્તિયા. સેય્યથિદં – રાજકથં ચોરકથં મહામત્તકથં સેનાકથં ભયકથં યુદ્ધકથં અન્નકથં પાનકથં વત્થકથં સયનકથં માલાકથં ગન્ધકથં ઞાતિકથં યાનકથં ગામકથં નિગમકથં નગરકથં જનપદકથં ઇત્થિકથં સૂરકથં વિસિખાકથં કુમ્ભટ્ઠાનકથં પુબ્બપેતકથં નાનત્તકથં લોકક્ખાયિકં સમુદ્દક્ખાયિકં ઇતિભવાભવકથં ઇતિ વા.

    50. Tena kho pana samayena nigrodho paribbājako mahatiyā paribbājakaparisāya saddhiṃ nisinno hoti unnādiniyā uccāsaddamahāsaddāya anekavihitaṃ tiracchānakathaṃ kathentiyā. Seyyathidaṃ – rājakathaṃ corakathaṃ mahāmattakathaṃ senākathaṃ bhayakathaṃ yuddhakathaṃ annakathaṃ pānakathaṃ vatthakathaṃ sayanakathaṃ mālākathaṃ gandhakathaṃ ñātikathaṃ yānakathaṃ gāmakathaṃ nigamakathaṃ nagarakathaṃ janapadakathaṃ itthikathaṃ sūrakathaṃ visikhākathaṃ kumbhaṭṭhānakathaṃ pubbapetakathaṃ nānattakathaṃ lokakkhāyikaṃ samuddakkhāyikaṃ itibhavābhavakathaṃ iti vā.

    ૫૧. અદ્દસા ખો નિગ્રોધો પરિબ્બાજકો સન્ધાનં ગહપતિં દૂરતોવ આગચ્છન્તં. દિસ્વા સકં પરિસં સણ્ઠાપેસિ – ‘‘અપ્પસદ્દા ભોન્તો હોન્તુ, મા ભોન્તો સદ્દમકત્થ. અયં સમણસ્સ ગોતમસ્સ સાવકો આગચ્છતિ સન્ધાનો ગહપતિ. યાવતા ખો પન સમણસ્સ ગોતમસ્સ સાવકા ગિહી ઓદાતવસના રાજગહે પટિવસન્તિ, અયં તેસં અઞ્ઞતરો સન્ધાનો ગહપતિ. અપ્પસદ્દકામા ખો પનેતે આયસ્મન્તો અપ્પસદ્દવિનીતા , અપ્પસદ્દસ્સ વણ્ણવાદિનો. અપ્પેવ નામ અપ્પસદ્દં પરિસં વિદિત્વા ઉપસઙ્કમિતબ્બં મઞ્ઞેય્યા’’તિ. એવં વુત્તે તે પરિબ્બાજકા તુણ્હી અહેસું.

    51. Addasā kho nigrodho paribbājako sandhānaṃ gahapatiṃ dūratova āgacchantaṃ. Disvā sakaṃ parisaṃ saṇṭhāpesi – ‘‘appasaddā bhonto hontu, mā bhonto saddamakattha. Ayaṃ samaṇassa gotamassa sāvako āgacchati sandhāno gahapati. Yāvatā kho pana samaṇassa gotamassa sāvakā gihī odātavasanā rājagahe paṭivasanti, ayaṃ tesaṃ aññataro sandhāno gahapati. Appasaddakāmā kho panete āyasmanto appasaddavinītā , appasaddassa vaṇṇavādino. Appeva nāma appasaddaṃ parisaṃ viditvā upasaṅkamitabbaṃ maññeyyā’’ti. Evaṃ vutte te paribbājakā tuṇhī ahesuṃ.

    ૫૨. અથ ખો સન્ધાનો ગહપતિ યેન નિગ્રોધો પરિબ્બાજકો તેનુપસઙ્કમિ, ઉપસઙ્કમિત્વા નિગ્રોધેન પરિબ્બાજકેન સદ્ધિં સમ્મોદિ. સમ્મોદનીયં કથં સારણીયં વીતિસારેત્વા એકમન્તં નિસીદિ. એકમન્તં નિસિન્નો ખો સન્ધાનો ગહપતિ નિગ્રોધં પરિબ્બાજકં એતદવોચ – ‘‘અઞ્ઞથા ખો ઇમે ભોન્તો અઞ્ઞતિત્થિયા પરિબ્બાજકા સઙ્ગમ્મ સમાગમ્મ ઉન્નાદિનો ઉચ્ચાસદ્દમહાસદ્દા અનેકવિહિતં તિરચ્છાનકથં અનુયુત્તા વિહરન્તિ. સેય્યથિદં – રાજકથં…પે॰… ઇતિભવાભવકથં ઇતિ વા. અઞ્ઞથા ખો 3 પન સો ભગવા અરઞ્ઞવનપત્થાનિ પન્તાનિ સેનાસનાનિ પટિસેવતિ અપ્પસદ્દાનિ અપ્પનિગ્ઘોસાનિ વિજનવાતાનિ મનુસ્સરાહસ્સેય્યકાનિ પટિસલ્લાનસારુપ્પાની’’તિ.

    52. Atha kho sandhāno gahapati yena nigrodho paribbājako tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā nigrodhena paribbājakena saddhiṃ sammodi. Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho sandhāno gahapati nigrodhaṃ paribbājakaṃ etadavoca – ‘‘aññathā kho ime bhonto aññatitthiyā paribbājakā saṅgamma samāgamma unnādino uccāsaddamahāsaddā anekavihitaṃ tiracchānakathaṃ anuyuttā viharanti. Seyyathidaṃ – rājakathaṃ…pe… itibhavābhavakathaṃ iti vā. Aññathā kho 4 pana so bhagavā araññavanapatthāni pantāni senāsanāni paṭisevati appasaddāni appanigghosāni vijanavātāni manussarāhasseyyakāni paṭisallānasāruppānī’’ti.

    ૫૩. એવં વુત્તે નિગ્રોધો પરિબ્બાજકો સન્ધાનં ગહપતિં એતદવોચ – ‘‘યગ્ઘે ગહપતિ, જાનેય્યાસિ, કેન સમણો ગોતમો સદ્ધિં સલ્લપતિ, કેન સાકચ્છં સમાપજ્જતિ, કેન પઞ્ઞાવેય્યત્તિયં સમાપજ્જતિ? સુઞ્ઞાગારહતા સમણસ્સ ગોતમસ્સ પઞ્ઞા અપરિસાવચરો સમણો ગોતમો નાલં સલ્લાપાય. સો અન્તમન્તાનેવ સેવતિ 5. સેય્યથાપિ નામ ગોકાણા પરિયન્તચારિની અન્તમન્તાનેવ સેવતિ. એવમેવ સુઞ્ઞાગારહતા સમણસ્સ ગોતમસ્સ પઞ્ઞા; અપરિસાવચરો સમણો ગોતમો; નાલં સલ્લાપાય. સો અન્તમન્તાનેવ સેવતિ. ઇઙ્ઘ, ગહપતિ, સમણો ગોતમો ઇમં પરિસં આગચ્છેય્ય, એકપઞ્હેનેવ નં સંસાદેય્યામ 6, તુચ્છકુમ્ભીવ નં મઞ્ઞે ઓરોધેય્યામા’’તિ.

    53. Evaṃ vutte nigrodho paribbājako sandhānaṃ gahapatiṃ etadavoca – ‘‘yagghe gahapati, jāneyyāsi, kena samaṇo gotamo saddhiṃ sallapati, kena sākacchaṃ samāpajjati, kena paññāveyyattiyaṃ samāpajjati? Suññāgārahatā samaṇassa gotamassa paññā aparisāvacaro samaṇo gotamo nālaṃ sallāpāya. So antamantāneva sevati 7. Seyyathāpi nāma gokāṇā pariyantacārinī antamantāneva sevati. Evameva suññāgārahatā samaṇassa gotamassa paññā; aparisāvacaro samaṇo gotamo; nālaṃ sallāpāya. So antamantāneva sevati. Iṅgha, gahapati, samaṇo gotamo imaṃ parisaṃ āgaccheyya, ekapañheneva naṃ saṃsādeyyāma 8, tucchakumbhīva naṃ maññe orodheyyāmā’’ti.

    ૫૪. અસ્સોસિ ખો ભગવા દિબ્બાય સોતધાતુયા વિસુદ્ધાય અતિક્કન્તમાનુસિકાય સન્ધાનસ્સ ગહપતિસ્સ નિગ્રોધેન પરિબ્બાજકેન સદ્ધિં ઇમં કથાસલ્લાપં. અથ ખો ભગવા ગિજ્ઝકૂટા પબ્બતા ઓરોહિત્વા યેન સુમાગધાય તીરે મોરનિવાપો તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા સુમાગધાય તીરે મોરનિવાપે અબ્ભોકાસે ચઙ્કમિ. અદ્દસા ખો નિગ્રોધો પરિબ્બાજકો ભગવન્તં સુમાગધાય તીરે મોરનિવાપે અબ્ભોકાસે ચઙ્કમન્તં. દિસ્વાન સકં પરિસં સણ્ઠાપેસિ – ‘‘અપ્પસદ્દા ભોન્તો હોન્તુ, મા ભોન્તો સદ્દમકત્થ, અયં સમણો ગોતમો સુમાગધાય તીરે મોરનિવાપે અબ્ભોકાસે ચઙ્કમતિ. અપ્પસદ્દકામો ખો પન સો આયસ્મા, અપ્પસદ્દસ્સ વણ્ણવાદી. અપ્પેવ નામ અપ્પસદ્દં પરિસં વિદિત્વા ઉપસઙ્કમિતબ્બં મઞ્ઞેય્ય. સચે સમણો ગોતમો ઇમં પરિસં આગચ્છેય્ય, ઇમં તં પઞ્હં પુચ્છેય્યામ – ‘કો નામ સો, ભન્તે, ભગવતો ધમ્મો, યેન ભગવા સાવકે વિનેતિ, યેન ભગવતા સાવકા વિનીતા અસ્સાસપ્પત્તા પટિજાનન્તિ અજ્ઝાસયં આદિબ્રહ્મચરિય’ન્તિ? એવં વુત્તે તે પરિબ્બાજકા તુણ્હી અહેસું.

    54. Assosi kho bhagavā dibbāya sotadhātuyā visuddhāya atikkantamānusikāya sandhānassa gahapatissa nigrodhena paribbājakena saddhiṃ imaṃ kathāsallāpaṃ. Atha kho bhagavā gijjhakūṭā pabbatā orohitvā yena sumāgadhāya tīre moranivāpo tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā sumāgadhāya tīre moranivāpe abbhokāse caṅkami. Addasā kho nigrodho paribbājako bhagavantaṃ sumāgadhāya tīre moranivāpe abbhokāse caṅkamantaṃ. Disvāna sakaṃ parisaṃ saṇṭhāpesi – ‘‘appasaddā bhonto hontu, mā bhonto saddamakattha, ayaṃ samaṇo gotamo sumāgadhāya tīre moranivāpe abbhokāse caṅkamati. Appasaddakāmo kho pana so āyasmā, appasaddassa vaṇṇavādī. Appeva nāma appasaddaṃ parisaṃ viditvā upasaṅkamitabbaṃ maññeyya. Sace samaṇo gotamo imaṃ parisaṃ āgaccheyya, imaṃ taṃ pañhaṃ puccheyyāma – ‘ko nāma so, bhante, bhagavato dhammo, yena bhagavā sāvake vineti, yena bhagavatā sāvakā vinītā assāsappattā paṭijānanti ajjhāsayaṃ ādibrahmacariya’nti? Evaṃ vutte te paribbājakā tuṇhī ahesuṃ.

    તપોજિગુચ્છાવાદો

    Tapojigucchāvādo

    ૫૫. અથ ખો ભગવા યેન નિગ્રોધો પરિબ્બાજકો તેનુપસઙ્કમિ. અથ ખો નિગ્રોધો પરિબ્બાજકો ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘એતુ ખો, ભન્તે, ભગવા, સ્વાગતં, ભન્તે, ભગવતો. ચિરસ્સં ખો, ભન્તે, ભગવા ઇમં પરિયાયમકાસિ યદિદં ઇધાગમનાય. નિસીદતુ, ભન્તે, ભગવા, ઇદમાસનં પઞ્ઞત્ત’’ન્તિ. નિસીદિ ભગવા પઞ્ઞત્તે આસને. નિગ્રોધોપિ ખો પરિબ્બાજકો અઞ્ઞતરં નીચાસનં ગહેત્વા એકમન્તં નિસીદિ. એકમન્તં નિસિન્નં ખો નિગ્રોધં પરિબ્બાજકં ભગવા એતદવોચ – ‘‘કાય નુત્થ, નિગ્રોધ, એતરહિ કથાય સન્નિસિન્ના, કા ચ પન વો અન્તરાકથા વિપ્પકતા’’તિ? એવં વુત્તે, નિગ્રોધો પરિબ્બાજકો ભગવન્તં એતદવોચ, ‘‘ઇધ મયં, ભન્તે, અદ્દસામ ભગવન્તં સુમાગધાય તીરે મોરનિવાપે અબ્ભોકાસે ચઙ્કમન્તં, દિસ્વાન એવં અવોચુમ્હા – ‘સચે સમણો ગોતમો ઇમં પરિસં આગચ્છેય્ય, ઇમં તં પઞ્હં પુચ્છેય્યામ – કો નામ સો, ભન્તે, ભગવતો ધમ્મો, યેન ભગવા સાવકે વિનેતિ, યેન ભગવતા સાવકા વિનીતા અસ્સાસપ્પત્તા પટિજાનન્તિ અજ્ઝાસયં આદિબ્રહ્મચરિય’ન્તિ? અયં ખો નો, ભન્તે, અન્તરાકથા વિપ્પકતા; અથ ભગવા અનુપ્પત્તો’’તિ.

    55. Atha kho bhagavā yena nigrodho paribbājako tenupasaṅkami. Atha kho nigrodho paribbājako bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘etu kho, bhante, bhagavā, svāgataṃ, bhante, bhagavato. Cirassaṃ kho, bhante, bhagavā imaṃ pariyāyamakāsi yadidaṃ idhāgamanāya. Nisīdatu, bhante, bhagavā, idamāsanaṃ paññatta’’nti. Nisīdi bhagavā paññatte āsane. Nigrodhopi kho paribbājako aññataraṃ nīcāsanaṃ gahetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinnaṃ kho nigrodhaṃ paribbājakaṃ bhagavā etadavoca – ‘‘kāya nuttha, nigrodha, etarahi kathāya sannisinnā, kā ca pana vo antarākathā vippakatā’’ti? Evaṃ vutte, nigrodho paribbājako bhagavantaṃ etadavoca, ‘‘idha mayaṃ, bhante, addasāma bhagavantaṃ sumāgadhāya tīre moranivāpe abbhokāse caṅkamantaṃ, disvāna evaṃ avocumhā – ‘sace samaṇo gotamo imaṃ parisaṃ āgaccheyya, imaṃ taṃ pañhaṃ puccheyyāma – ko nāma so, bhante, bhagavato dhammo, yena bhagavā sāvake vineti, yena bhagavatā sāvakā vinītā assāsappattā paṭijānanti ajjhāsayaṃ ādibrahmacariya’nti? Ayaṃ kho no, bhante, antarākathā vippakatā; atha bhagavā anuppatto’’ti.

    ૫૬. ‘‘દુજ્જાનં ખો એતં, નિગ્રોધ, તયા અઞ્ઞદિટ્ઠિકેન અઞ્ઞખન્તિકેન અઞ્ઞરુચિકેન અઞ્ઞત્રાયોગેન અઞ્ઞત્રાચરિયકેન, યેનાહં સાવકે વિનેમિ , યેન મયા સાવકા વિનીતા અસ્સાસપ્પત્તા પટિજાનન્તિ અજ્ઝાસયં આદિબ્રહ્મચરિયં. ઇઙ્ઘ ત્વં મં, નિગ્રોધ, સકે આચરિયકે અધિજેગુચ્છે પઞ્હં પુચ્છ – ‘કથં સન્તા નુ ખો, ભન્તે, તપોજિગુચ્છા પરિપુણ્ણા હોતિ, કથં અપરિપુણ્ણા’તિ? એવં વુત્તે તે પરિબ્બાજકા ઉન્નાદિનો ઉચ્ચાસદ્દમહાસદ્દા અહેસું – ‘‘અચ્છરિયં વત ભો, અબ્ભુતં વત ભો, સમણસ્સ ગોતમસ્સ મહિદ્ધિકતા મહાનુભાવતા, યત્ર હિ નામ સકવાદં ઠપેસ્સતિ, પરવાદેન પવારેસ્સતી’’તિ.

    56. ‘‘Dujjānaṃ kho etaṃ, nigrodha, tayā aññadiṭṭhikena aññakhantikena aññarucikena aññatrāyogena aññatrācariyakena, yenāhaṃ sāvake vinemi , yena mayā sāvakā vinītā assāsappattā paṭijānanti ajjhāsayaṃ ādibrahmacariyaṃ. Iṅgha tvaṃ maṃ, nigrodha, sake ācariyake adhijegucche pañhaṃ puccha – ‘kathaṃ santā nu kho, bhante, tapojigucchā paripuṇṇā hoti, kathaṃ aparipuṇṇā’ti? Evaṃ vutte te paribbājakā unnādino uccāsaddamahāsaddā ahesuṃ – ‘‘acchariyaṃ vata bho, abbhutaṃ vata bho, samaṇassa gotamassa mahiddhikatā mahānubhāvatā, yatra hi nāma sakavādaṃ ṭhapessati, paravādena pavāressatī’’ti.

    ૫૭. અથ ખો નિગ્રોધો પરિબ્બાજકો તે પરિબ્બાજકે અપ્પસદ્દે કત્વા ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘મયં ખો, ભન્તે, તપોજિગુચ્છાવાદા 9 તપોજિગુચ્છાસારા તપોજિગુચ્છાઅલ્લીના વિહરામ . કથં સન્તા નુ ખો, ભન્તે, તપોજિગુચ્છા પરિપુણ્ણા હોતિ, કથં અપરિપુણ્ણા’’તિ?

    57. Atha kho nigrodho paribbājako te paribbājake appasadde katvā bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘mayaṃ kho, bhante, tapojigucchāvādā 10 tapojigucchāsārā tapojigucchāallīnā viharāma . Kathaṃ santā nu kho, bhante, tapojigucchā paripuṇṇā hoti, kathaṃ aparipuṇṇā’’ti?

    ‘‘ઇધ, નિગ્રોધ, તપસ્સી અચેલકો હોતિ મુત્તાચારો, હત્થાપલેખનો 11, ન એહિભદ્દન્તિકો, ન તિટ્ઠભદ્દન્તિકો, નાભિહટં , ન ઉદ્દિસ્સકતં, ન નિમન્તનં સાદિયતિ, સો ન કુમ્ભિમુખા પટિગ્ગણ્હાતિ, ન કળોપિમુખા પટિગ્ગણ્હાતિ, ન એળકમન્તરં, ન દણ્ડમન્તરં, ન મુસલમન્તરં, ન દ્વિન્નં ભુઞ્જમાનાનં, ન ગબ્ભિનિયા, ન પાયમાનાય, ન પુરિસન્તરગતાય, ન સઙ્કિત્તીસુ, ન યત્થ સા ઉપટ્ઠિતો હોતિ, ન યત્થ મક્ખિકા સણ્ડસણ્ડચારિની, ન મચ્છં, ન મંસં, ન સુરં, ન મેરયં, ન થુસોદકં પિવતિ, સો એકાગારિકો વા હોતિ એકાલોપિકો, દ્વાગારિકો વા હોતિ દ્વાલોપિકો, સત્તાગારિકો વા હોતિ સત્તાલોપિકો, એકિસ્સાપિ દત્તિયા યાપેતિ, દ્વીહિપિ દત્તીહિ યાપેતિ, સત્તહિપિ દત્તીહિ યાપેતિ; એકાહિકમ્પિ આહારં આહારેતિ, દ્વીહિકમ્પિ 12 આહારં આહારેતિ, સત્તાહિકમ્પિ આહારં આહારેતિ, ઇતિ એવરૂપં અદ્ધમાસિકમ્પિ પરિયાયભત્તભોજનાનુયોગમનુયુત્તો વિહરતિ. સો સાકભક્ખો વા હોતિ, સામાકભક્ખો વા હોતિ, નીવારભક્ખો વા હોતિ, દદ્દુલભક્ખો વા હોતિ, હટભક્ખો વા હોતિ, કણભક્ખો વા હોતિ, આચામભક્ખો વા હોતિ, પિઞ્ઞાકભક્ખો વા હોતિ, તિણભક્ખો વા હોતિ, ગોમયભક્ખો વા હોતિ; વનમૂલફલાહારો યાપેતિ પવત્તફલભોજી. સો સાણાનિપિ ધારેતિ , મસાણાનિપિ ધારેતિ, છવદુસ્સાનિપિ ધારેતિ, પંસુકૂલાનિપિ ધારેતિ, તિરીટાનિપિ ધારેતિ, અજિનમ્પિ ધારેતિ, અજિનક્ખિપમ્પિ ધારેતિ, કુસચીરમ્પિ ધારેતિ, વાકચીરમ્પિ ધારેતિ, ફલકચીરમ્પિ ધારેતિ, કેસકમ્બલમ્પિ ધારેતિ, વાળકમ્બલમ્પિ ધારેતિ, ઉલૂકપક્ખમ્પિ ધારેતિ, કેસમસ્સુલોચકોપિ હોતિ કેસમસ્સુલોચનાનુયોગમનુયુત્તો , ઉબ્ભટ્ઠકોપિ 13 હોતિ આસનપટિક્ખિત્તો, ઉક્કુટિકોપિ હોતિ ઉક્કુટિકપ્પધાનમનુયુત્તો, કણ્ટકાપસ્સયિકોપિ હોતિ કણ્ટકાપસ્સયે સેય્યં કપ્પેતિ, ફલકસેય્યમ્પિ કપ્પેતિ, થણ્ડિલસેય્યમ્પિ કપ્પેતિ, એકપસ્સયિકોપિ હોતિ રજોજલ્લધરો, અબ્ભોકાસિકોપિ હોતિ યથાસન્થતિકો, વેકટિકોપિ હોતિ વિકટભોજનાનુયોગમનુયુત્તો, અપાનકોપિ હોતિ અપાનકત્તમનુયુત્તો, સાયતતિયકમ્પિ ઉદકોરોહનાનુયોગમનુયુત્તો વિહરતિ. તં કિં મઞ્ઞસિ, નિગ્રોધ, યદિ એવં સન્તે તપોજિગુચ્છા પરિપુણ્ણા વા હોતિ અપરિપુણ્ણા વા’’તિ? ‘‘અદ્ધા ખો, ભન્તે, એવં સન્તે તપોજિગુચ્છા પરિપુણ્ણા હોતિ, નો અપરિપુણ્ણા’’તિ. ‘‘એવં પરિપુણ્ણાયપિ ખો અહં, નિગ્રોધ, તપોજિગુચ્છાય અનેકવિહિતે ઉપક્કિલેસે વદામી’’તિ.

    ‘‘Idha, nigrodha, tapassī acelako hoti muttācāro, hatthāpalekhano 14, na ehibhaddantiko, na tiṭṭhabhaddantiko, nābhihaṭaṃ , na uddissakataṃ, na nimantanaṃ sādiyati, so na kumbhimukhā paṭiggaṇhāti, na kaḷopimukhā paṭiggaṇhāti, na eḷakamantaraṃ, na daṇḍamantaraṃ, na musalamantaraṃ, na dvinnaṃ bhuñjamānānaṃ, na gabbhiniyā, na pāyamānāya, na purisantaragatāya, na saṅkittīsu, na yattha sā upaṭṭhito hoti, na yattha makkhikā saṇḍasaṇḍacārinī, na macchaṃ, na maṃsaṃ, na suraṃ, na merayaṃ, na thusodakaṃ pivati, so ekāgāriko vā hoti ekālopiko, dvāgāriko vā hoti dvālopiko, sattāgāriko vā hoti sattālopiko, ekissāpi dattiyā yāpeti, dvīhipi dattīhi yāpeti, sattahipi dattīhi yāpeti; ekāhikampi āhāraṃ āhāreti, dvīhikampi 15 āhāraṃ āhāreti, sattāhikampi āhāraṃ āhāreti, iti evarūpaṃ addhamāsikampi pariyāyabhattabhojanānuyogamanuyutto viharati. So sākabhakkho vā hoti, sāmākabhakkho vā hoti, nīvārabhakkho vā hoti, daddulabhakkho vā hoti, haṭabhakkho vā hoti, kaṇabhakkho vā hoti, ācāmabhakkho vā hoti, piññākabhakkho vā hoti, tiṇabhakkho vā hoti, gomayabhakkho vā hoti; vanamūlaphalāhāro yāpeti pavattaphalabhojī. So sāṇānipi dhāreti , masāṇānipi dhāreti, chavadussānipi dhāreti, paṃsukūlānipi dhāreti, tirīṭānipi dhāreti, ajinampi dhāreti, ajinakkhipampi dhāreti, kusacīrampi dhāreti, vākacīrampi dhāreti, phalakacīrampi dhāreti, kesakambalampi dhāreti, vāḷakambalampi dhāreti, ulūkapakkhampi dhāreti, kesamassulocakopi hoti kesamassulocanānuyogamanuyutto , ubbhaṭṭhakopi 16 hoti āsanapaṭikkhitto, ukkuṭikopi hoti ukkuṭikappadhānamanuyutto, kaṇṭakāpassayikopi hoti kaṇṭakāpassaye seyyaṃ kappeti, phalakaseyyampi kappeti, thaṇḍilaseyyampi kappeti, ekapassayikopi hoti rajojalladharo, abbhokāsikopi hoti yathāsanthatiko, vekaṭikopi hoti vikaṭabhojanānuyogamanuyutto, apānakopi hoti apānakattamanuyutto, sāyatatiyakampi udakorohanānuyogamanuyutto viharati. Taṃ kiṃ maññasi, nigrodha, yadi evaṃ sante tapojigucchā paripuṇṇā vā hoti aparipuṇṇā vā’’ti? ‘‘Addhā kho, bhante, evaṃ sante tapojigucchā paripuṇṇā hoti, no aparipuṇṇā’’ti. ‘‘Evaṃ paripuṇṇāyapi kho ahaṃ, nigrodha, tapojigucchāya anekavihite upakkilese vadāmī’’ti.

    ઉપક્કિલેસો

    Upakkileso

    ૫૮. ‘‘યથા કથં પન, ભન્તે, ભગવા એવં પરિપુણ્ણાય તપોજિગુચ્છાય અનેકવિહિતે ઉપક્કિલેસે વદતી’’તિ? ‘‘ઇધ, નિગ્રોધ, તપસ્સી તપં સમાદિયતિ, સો તેન તપસા અત્તમનો હોતિ પરિપુણ્ણસઙ્કપ્પો. યમ્પિ, નિગ્રોધ, તપસ્સી તપં સમાદિયતિ, સો તેન તપસા અત્તમનો હોતિ પરિપુણ્ણસઙ્કપ્પો. અયમ્પિ ખો, નિગ્રોધ, તપસ્સિનો ઉપક્કિલેસો હોતિ.

    58. ‘‘Yathā kathaṃ pana, bhante, bhagavā evaṃ paripuṇṇāya tapojigucchāya anekavihite upakkilese vadatī’’ti? ‘‘Idha, nigrodha, tapassī tapaṃ samādiyati, so tena tapasā attamano hoti paripuṇṇasaṅkappo. Yampi, nigrodha, tapassī tapaṃ samādiyati, so tena tapasā attamano hoti paripuṇṇasaṅkappo. Ayampi kho, nigrodha, tapassino upakkileso hoti.

    ‘‘પુન ચપરં, નિગ્રોધ, તપસ્સી તપં સમાદિયતિ, સો તેન તપસા અત્તાનુક્કંસેતિ પરં વમ્ભેતિ. યમ્પિ, નિગ્રોધ, તપસ્સી તપં સમાદિયતિ, સો તેન તપસા અત્તાનુક્કંસેતિ પરં વમ્ભેતિ. અયમ્પિ ખો, નિગ્રોધ, તપસ્સિનો ઉપક્કિલેસો હોતિ.

    ‘‘Puna caparaṃ, nigrodha, tapassī tapaṃ samādiyati, so tena tapasā attānukkaṃseti paraṃ vambheti. Yampi, nigrodha, tapassī tapaṃ samādiyati, so tena tapasā attānukkaṃseti paraṃ vambheti. Ayampi kho, nigrodha, tapassino upakkileso hoti.

    ‘‘પુન ચપરં, નિગ્રોધ, તપસ્સી તપં સમાદિયતિ, સો તેન તપસા મજ્જતિ મુચ્છતિ પમાદમાપજ્જતિ 17. યમ્પિ, નિગ્રોધ, તપસ્સી તપં સમાદિયતિ, સો તેન તપસા મજ્જતિ મુચ્છતિ પમાદમાપજ્જતિ. અયમ્પિ ખો, નિગ્રોધ, તપસ્સિનો ઉપક્કિલેસો હોતિ.

    ‘‘Puna caparaṃ, nigrodha, tapassī tapaṃ samādiyati, so tena tapasā majjati mucchati pamādamāpajjati 18. Yampi, nigrodha, tapassī tapaṃ samādiyati, so tena tapasā majjati mucchati pamādamāpajjati. Ayampi kho, nigrodha, tapassino upakkileso hoti.

    ૫૯. ‘‘પુન ચપરં, નિગ્રોધ, તપસ્સી તપં સમાદિયતિ, સો તેન તપસા લાભસક્કારસિલોકં અભિનિબ્બત્તેતિ, સો તેન લાભસક્કારસિલોકેન અત્તમનો હોતિ પરિપુણ્ણસઙ્કપ્પો. યમ્પિ, નિગ્રોધ, તપસ્સી તપં સમાદિયતિ, સો તેન તપસા લાભસક્કારસિલોકં અભિનિબ્બત્તેતિ, સો તેન લાભસક્કારસિલોકેન અત્તમનો હોતિ પરિપુણ્ણસઙ્કપ્પો. અયમ્પિ ખો, નિગ્રોધ, તપસ્સિનો ઉપક્કિલેસો હોતિ.

    59. ‘‘Puna caparaṃ, nigrodha, tapassī tapaṃ samādiyati, so tena tapasā lābhasakkārasilokaṃ abhinibbatteti, so tena lābhasakkārasilokena attamano hoti paripuṇṇasaṅkappo. Yampi, nigrodha, tapassī tapaṃ samādiyati, so tena tapasā lābhasakkārasilokaṃ abhinibbatteti, so tena lābhasakkārasilokena attamano hoti paripuṇṇasaṅkappo. Ayampi kho, nigrodha, tapassino upakkileso hoti.

    ‘‘પુન ચપરં, નિગ્રોધ, તપસ્સી તપં સમાદિયતિ, સો તેન તપસા લાભસક્કારસિલોકં અભિનિબ્બત્તેતિ, સો તેન લાભસક્કારસિલોકેન અત્તાનુક્કંસેતિ પરં વમ્ભેતિ. યમ્પિ, નિગ્રોધ, તપસ્સી તપં સમાદિયતિ, સો તેન તપસા લાભસક્કારસિલોકં અભિનિબ્બત્તેતિ, સો તેન લાભસક્કારસિલોકેન અત્તાનુક્કંસેતિ પરં વમ્ભેતિ. અયમ્પિ ખો, નિગ્રોધ, તપસ્સિનો ઉપક્કિલેસો હોતિ.

    ‘‘Puna caparaṃ, nigrodha, tapassī tapaṃ samādiyati, so tena tapasā lābhasakkārasilokaṃ abhinibbatteti, so tena lābhasakkārasilokena attānukkaṃseti paraṃ vambheti. Yampi, nigrodha, tapassī tapaṃ samādiyati, so tena tapasā lābhasakkārasilokaṃ abhinibbatteti, so tena lābhasakkārasilokena attānukkaṃseti paraṃ vambheti. Ayampi kho, nigrodha, tapassino upakkileso hoti.

    ‘‘પુન ચપરં, નિગ્રોધ, તપસ્સી તપં સમાદિયતિ, સો તેન તપસા લાભસક્કારસિલોકં અભિનિબ્બત્તેતિ, સો તેન લાભસક્કારસિલોકેન મજ્જતિ મુચ્છતિ પમાદમાપજ્જતિ. યમ્પિ, નિગ્રોધ, તપસ્સી તપં સમાદિયતિ, સો તેન તપસા લાભસક્કારસિલોકં અભિનિબ્બત્તેતિ, સો તેન લાભસક્કારસિલોકેન મજ્જતિ મુચ્છતિ પમાદમાપજ્જતિ. અયમ્પિ ખો, નિગ્રોધ, તપસ્સિનો ઉપક્કિલેસો હોતિ.

    ‘‘Puna caparaṃ, nigrodha, tapassī tapaṃ samādiyati, so tena tapasā lābhasakkārasilokaṃ abhinibbatteti, so tena lābhasakkārasilokena majjati mucchati pamādamāpajjati. Yampi, nigrodha, tapassī tapaṃ samādiyati, so tena tapasā lābhasakkārasilokaṃ abhinibbatteti, so tena lābhasakkārasilokena majjati mucchati pamādamāpajjati. Ayampi kho, nigrodha, tapassino upakkileso hoti.

    ૬૦. ‘‘પુન ચપરં, નિગ્રોધ, તપસ્સી ભોજનેસુ વોદાસં આપજ્જતિ – ‘ઇદં મે ખમતિ, ઇદં મે નક્ખમતી’તિ. સો યઞ્ચ 19 ખ્વસ્સ નક્ખમતિ, તં સાપેક્ખો પજહતિ. યં પનસ્સ ખમતિ, તં ગધિતો 20 મુચ્છિતો અજ્ઝાપન્નો અનાદીનવદસ્સાવી અનિસ્સરણપઞ્ઞો પરિભુઞ્જતિ…પે॰… અયમ્પિ ખો, નિગ્રોધ, તપસ્સિનો ઉપક્કિલેસો હોતિ.

    60. ‘‘Puna caparaṃ, nigrodha, tapassī bhojanesu vodāsaṃ āpajjati – ‘idaṃ me khamati, idaṃ me nakkhamatī’ti. So yañca 21 khvassa nakkhamati, taṃ sāpekkho pajahati. Yaṃ panassa khamati, taṃ gadhito 22 mucchito ajjhāpanno anādīnavadassāvī anissaraṇapañño paribhuñjati…pe… ayampi kho, nigrodha, tapassino upakkileso hoti.

    ‘‘પુન ચપરં, નિગ્રોધ, તપસ્સી તપં સમાદિયતિ લાભસક્કારસિલોકનિકન્તિહેતુ – ‘સક્કરિસ્સન્તિ મં રાજાનો રાજમહામત્તા ખત્તિયા બ્રાહ્મણા ગહપતિકા તિત્થિયા’તિ…પે॰… અયમ્પિ ખો, નિગ્રોધ, તપસ્સિનો ઉપક્કિલેસો હોતિ.

    ‘‘Puna caparaṃ, nigrodha, tapassī tapaṃ samādiyati lābhasakkārasilokanikantihetu – ‘sakkarissanti maṃ rājāno rājamahāmattā khattiyā brāhmaṇā gahapatikā titthiyā’ti…pe… ayampi kho, nigrodha, tapassino upakkileso hoti.

    ૬૧. ‘‘પુન ચપરં, નિગ્રોધ, તપસ્સી અઞ્ઞતરં સમણં વા બ્રાહ્મણં વા અપસાદેતા 23 હોતિ – ‘કિં પનાયં સમ્બહુલાજીવો 24 સબ્બં સંભક્ખેતિ. સેય્યથિદં – મૂલબીજં ખન્ધબીજં ફળુબીજં અગ્ગબીજં બીજબીજમેવ પઞ્ચમં, અસનિવિચક્કં દન્તકૂટં, સમણપ્પવાદેના’તિ…પે॰… અયમ્પિ ખો, નિગ્રોધ, તપસ્સિનો ઉપક્કિલેસો હોતિ.

    61. ‘‘Puna caparaṃ, nigrodha, tapassī aññataraṃ samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vā apasādetā 25 hoti – ‘kiṃ panāyaṃ sambahulājīvo 26 sabbaṃ saṃbhakkheti. Seyyathidaṃ – mūlabījaṃ khandhabījaṃ phaḷubījaṃ aggabījaṃ bījabījameva pañcamaṃ, asanivicakkaṃ dantakūṭaṃ, samaṇappavādenā’ti…pe… ayampi kho, nigrodha, tapassino upakkileso hoti.

    ‘‘પુન ચપરં, નિગ્રોધ, તપસ્સી પસ્સતિ અઞ્ઞતરં સમણં વા બ્રાહ્મણં વા કુલેસુ સક્કરિયમાનં ગરુકરિયમાનં માનિયમાનં પૂજિયમાનં. દિસ્વા તસ્સ એવં હોતિ – ‘ઇમઞ્હિ નામ સમ્બહુલાજીવં કુલેસુ સક્કરોન્તિ ગરું કરોન્તિ માનેન્તિ પૂજેન્તિ. મં પન તપસ્સિં લૂખાજીવિં કુલેસુ ન સક્કરોન્તિ ન ગરું કરોન્તિ ન માનેન્તિ ન પૂજેન્તી’તિ, ઇતિ સો ઇસ્સામચ્છરિયં કુલેસુ ઉપ્પાદેતા હોતિ…પે॰… અયમ્પિ ખો, નિગ્રોધ, તપસ્સિનો ઉપક્કિલેસો હોતિ.

    ‘‘Puna caparaṃ, nigrodha, tapassī passati aññataraṃ samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vā kulesu sakkariyamānaṃ garukariyamānaṃ māniyamānaṃ pūjiyamānaṃ. Disvā tassa evaṃ hoti – ‘imañhi nāma sambahulājīvaṃ kulesu sakkaronti garuṃ karonti mānenti pūjenti. Maṃ pana tapassiṃ lūkhājīviṃ kulesu na sakkaronti na garuṃ karonti na mānenti na pūjentī’ti, iti so issāmacchariyaṃ kulesu uppādetā hoti…pe… ayampi kho, nigrodha, tapassino upakkileso hoti.

    ૬૨. ‘‘પુન ચપરં, નિગ્રોધ, તપસ્સી આપાથકનિસાદી હોતિ…પે॰… અયમ્પિ ખો, નિગ્રોધ, તપસ્સિનો ઉપક્કિલેસો હોતિ.

    62. ‘‘Puna caparaṃ, nigrodha, tapassī āpāthakanisādī hoti…pe… ayampi kho, nigrodha, tapassino upakkileso hoti.

    ‘‘પુન ચપરં, નિગ્રોધ, તપસ્સી અત્તાનં અદસ્સયમાનો કુલેસુ ચરતિ – ‘ઇદમ્પિ મે તપસ્મિં ઇદમ્પિ મે તપસ્મિ’ન્તિ…પે॰… અયમ્પિ ખો, નિગ્રોધ, તપસ્સિનો ઉપક્કિલેસો હોતિ.

    ‘‘Puna caparaṃ, nigrodha, tapassī attānaṃ adassayamāno kulesu carati – ‘idampi me tapasmiṃ idampi me tapasmi’nti…pe… ayampi kho, nigrodha, tapassino upakkileso hoti.

    ‘‘પુન ચપરં, નિગ્રોધ, તપસ્સી કિઞ્ચિદેવ પટિચ્છન્નં સેવતિ. સો ‘ખમતિ તે ઇદ’ન્તિ પુટ્ઠો સમાનો અક્ખમમાનં આહ – ‘ખમતી’તિ. ખમમાનં આહ – ‘નક્ખમતી’તિ. ઇતિ સો સમ્પજાનમુસા ભાસિતા હોતિ…પે॰… અયમ્પિ ખો, નિગ્રોધ, તપસ્સિનો ઉપક્કિલેસો હોતિ.

    ‘‘Puna caparaṃ, nigrodha, tapassī kiñcideva paṭicchannaṃ sevati. So ‘khamati te ida’nti puṭṭho samāno akkhamamānaṃ āha – ‘khamatī’ti. Khamamānaṃ āha – ‘nakkhamatī’ti. Iti so sampajānamusā bhāsitā hoti…pe… ayampi kho, nigrodha, tapassino upakkileso hoti.

    ‘‘પુન ચપરં, નિગ્રોધ, તપસ્સી તથાગતસ્સ વા તથાગતસાવકસ્સ વા ધમ્મં દેસેન્તસ્સ સન્તંયેવ પરિયાયં અનુઞ્ઞેય્યં નાનુજાનાતિ…પે॰… અયમ્પિ ખો, નિગ્રોધ, તપસ્સિનો ઉપક્કિલેસો હોતિ.

    ‘‘Puna caparaṃ, nigrodha, tapassī tathāgatassa vā tathāgatasāvakassa vā dhammaṃ desentassa santaṃyeva pariyāyaṃ anuññeyyaṃ nānujānāti…pe… ayampi kho, nigrodha, tapassino upakkileso hoti.

    ૬૩. ‘‘પુન ચપરં, નિગ્રોધ, તપસ્સી કોધનો હોતિ ઉપનાહી. યમ્પિ, નિગ્રોધ, તપસ્સી કોધનો હોતિ ઉપનાહી. અયમ્પિ ખો, નિગ્રોધ, તપસ્સિનો ઉપક્કિલેસો હોતિ.

    63. ‘‘Puna caparaṃ, nigrodha, tapassī kodhano hoti upanāhī. Yampi, nigrodha, tapassī kodhano hoti upanāhī. Ayampi kho, nigrodha, tapassino upakkileso hoti.

    ‘‘પુન ચપરં, નિગ્રોધ, તપસ્સી મક્ખી હોતિ પળાસી 27 …પે॰… ઇસ્સુકી હોતિ મચ્છરી… સઠો હોતિ માયાવી… થદ્ધો હોતિ અતિમાની… પાપિચ્છો હોતિ પાપિકાનં ઇચ્છાનં વસં ગતો… મિચ્છાદિટ્ઠિકો હોતિ અન્તગ્ગાહિકાય દિટ્ઠિયા સમન્નાગતો… સન્દિટ્ઠિપરામાસી હોતિ આધાનગ્ગાહી દુપ્પટિનિસ્સગ્ગી. યમ્પિ, નિગ્રોધ, તપસ્સી સન્દિટ્ઠિપરામાસી હોતિ આધાનગ્ગાહી દુપ્પટિનિસ્સગ્ગી. અયમ્પિ ખો, નિગ્રોધ, તપસ્સિનો ઉપક્કિલેસો હોતિ.

    ‘‘Puna caparaṃ, nigrodha, tapassī makkhī hoti paḷāsī 28 …pe… issukī hoti maccharī… saṭho hoti māyāvī… thaddho hoti atimānī… pāpiccho hoti pāpikānaṃ icchānaṃ vasaṃ gato… micchādiṭṭhiko hoti antaggāhikāya diṭṭhiyā samannāgato… sandiṭṭhiparāmāsī hoti ādhānaggāhī duppaṭinissaggī. Yampi, nigrodha, tapassī sandiṭṭhiparāmāsī hoti ādhānaggāhī duppaṭinissaggī. Ayampi kho, nigrodha, tapassino upakkileso hoti.

    ‘‘તં કિં મઞ્ઞસિ, નિગ્રોધ, યદિમે તપોજિગુચ્છા 29 ઉપક્કિલેસા વા અનુપક્કિલેસા વા’’તિ? ‘‘અદ્ધા ખો ઇમે, ભન્તે, તપોજિગુચ્છા 30 ઉપક્કિલેસા 31, નો અનુપક્કિલેસા. ઠાનં ખો પનેતં, ભન્તે, વિજ્જતિ યં ઇધેકચ્ચો તપસ્સી સબ્બેહેવ ઇમેહિ ઉપક્કિલેસેહિ સમન્નાગતો અસ્સ; કો પન વાદો અઞ્ઞતરઞ્ઞતરેના’’તિ.

    ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, nigrodha, yadime tapojigucchā 32 upakkilesā vā anupakkilesā vā’’ti? ‘‘Addhā kho ime, bhante, tapojigucchā 33 upakkilesā 34, no anupakkilesā. Ṭhānaṃ kho panetaṃ, bhante, vijjati yaṃ idhekacco tapassī sabbeheva imehi upakkilesehi samannāgato assa; ko pana vādo aññataraññatarenā’’ti.

    પરિસુદ્ધપપટિકપ્પત્તકથા

    Parisuddhapapaṭikappattakathā

    ૬૪. ‘‘ઇધ, નિગ્રોધ, તપસ્સી તપં સમાદિયતિ, સો તેન તપસા ન અત્તમનો હોતિ ન પરિપુણ્ણસઙ્કપ્પો. યમ્પિ, નિગ્રોધ, તપસ્સી તપં સમાદિયતિ, સો તેન તપસા ન અત્તમનો હોતિ ન પરિપુણ્ણસઙ્કપ્પો. એવં સો તસ્મિં ઠાને પરિસુદ્ધો હોતિ.

    64. ‘‘Idha, nigrodha, tapassī tapaṃ samādiyati, so tena tapasā na attamano hoti na paripuṇṇasaṅkappo. Yampi, nigrodha, tapassī tapaṃ samādiyati, so tena tapasā na attamano hoti na paripuṇṇasaṅkappo. Evaṃ so tasmiṃ ṭhāne parisuddho hoti.

    ‘‘પુન ચપરં, નિગ્રોધ, તપસ્સી તપં સમાદિયતિ, સો તેન તપસા ન અત્તાનુક્કંસેતિ ન પરં વમ્ભેતિ…પે॰… એવં સો તસ્મિં ઠાને પરિસુદ્ધો હોતિ.

    ‘‘Puna caparaṃ, nigrodha, tapassī tapaṃ samādiyati, so tena tapasā na attānukkaṃseti na paraṃ vambheti…pe… evaṃ so tasmiṃ ṭhāne parisuddho hoti.

    ‘‘પુન ચપરં, નિગ્રોધ, તપસ્સી તપં સમાદિયતિ, સો તેન તપસા ન મજ્જતિ ન મુચ્છતિ ન પમાદમાપજ્જતિ…પે॰… એવં સો તસ્મિં ઠાને પરિસુદ્ધો હોતિ.

    ‘‘Puna caparaṃ, nigrodha, tapassī tapaṃ samādiyati, so tena tapasā na majjati na mucchati na pamādamāpajjati…pe… evaṃ so tasmiṃ ṭhāne parisuddho hoti.

    ૬૫. ‘‘પુન ચપરં, નિગ્રોધ, તપસ્સી તપં સમાદિયતિ, સો તેન તપસા લાભસક્કારસિલોકં અભિનિબ્બત્તેતિ, સો તેન લાભસક્કારસિલોકેન ન અત્તમનો હોતિ ન પરિપુણ્ણસઙ્કપ્પો…પે॰… એવં સો તસ્મિં ઠાને પરિસુદ્ધો હોતિ.

    65. ‘‘Puna caparaṃ, nigrodha, tapassī tapaṃ samādiyati, so tena tapasā lābhasakkārasilokaṃ abhinibbatteti, so tena lābhasakkārasilokena na attamano hoti na paripuṇṇasaṅkappo…pe… evaṃ so tasmiṃ ṭhāne parisuddho hoti.

    ‘‘પુન ચપરં, નિગ્રોધ, તપસ્સી તપં સમાદિયતિ, સો તેન તપસા લાભસક્કારસિલોકં અભિનિબ્બત્તેતિ, સો તેન લાભસક્કારસિલોકેન ન અત્તાનુક્કંસેતિ ન પરં વમ્ભેતિ…પે॰… એવં સો તસ્મિં ઠાને પરિસુદ્ધો હોતિ.

    ‘‘Puna caparaṃ, nigrodha, tapassī tapaṃ samādiyati, so tena tapasā lābhasakkārasilokaṃ abhinibbatteti, so tena lābhasakkārasilokena na attānukkaṃseti na paraṃ vambheti…pe… evaṃ so tasmiṃ ṭhāne parisuddho hoti.

    ‘‘પુન ચપરં, નિગ્રોધ, તપસ્સી તપં સમાદિયતિ, સો તેન તપસા લાભસક્કારસિલોકં અભિનિબ્બત્તેતિ, સો તેન લાભસક્કારસિલોકેન ન મજ્જતિ ન મુચ્છતિ ન પમાદમાપજ્જતિ…પે॰… એવં સો તસ્મિં ઠાને પરિસુદ્ધો હોતિ.

    ‘‘Puna caparaṃ, nigrodha, tapassī tapaṃ samādiyati, so tena tapasā lābhasakkārasilokaṃ abhinibbatteti, so tena lābhasakkārasilokena na majjati na mucchati na pamādamāpajjati…pe… evaṃ so tasmiṃ ṭhāne parisuddho hoti.

    ૬૬. ‘‘પુન ચપરં, નિગ્રોધ, તપસ્સી ભોજનેસુ ન વોદાસં આપજ્જતિ – ‘ઇદં મે ખમતિ, ઇદં મે નક્ખમતી’તિ. સો યઞ્ચ ખ્વસ્સ નક્ખમતિ, તં અનપેક્ખો પજહતિ. યં પનસ્સ ખમતિ , તં અગધિતો અમુચ્છિતો અનજ્ઝાપન્નો આદીનવદસ્સાવી નિસ્સરણપઞ્ઞો પરિભુઞ્જતિ…પે॰… એવં સો તસ્મિં ઠાને પરિસુદ્ધો હોતિ.

    66. ‘‘Puna caparaṃ, nigrodha, tapassī bhojanesu na vodāsaṃ āpajjati – ‘idaṃ me khamati, idaṃ me nakkhamatī’ti. So yañca khvassa nakkhamati, taṃ anapekkho pajahati. Yaṃ panassa khamati , taṃ agadhito amucchito anajjhāpanno ādīnavadassāvī nissaraṇapañño paribhuñjati…pe… evaṃ so tasmiṃ ṭhāne parisuddho hoti.

    ‘‘પુન ચપરં, નિગ્રોધ, તપસ્સી ન તપં સમાદિયતિ લાભસક્કારસિલોકનિકન્તિહેતુ – ‘સક્કરિસ્સન્તિ મં રાજાનો રાજમહામત્તા ખત્તિયા બ્રાહ્મણા ગહપતિકા તિત્થિયા’તિ…પે॰… એવં સો તસ્મિં ઠાને પરિસુદ્ધો હોતિ.

    ‘‘Puna caparaṃ, nigrodha, tapassī na tapaṃ samādiyati lābhasakkārasilokanikantihetu – ‘sakkarissanti maṃ rājāno rājamahāmattā khattiyā brāhmaṇā gahapatikā titthiyā’ti…pe… evaṃ so tasmiṃ ṭhāne parisuddho hoti.

    ૬૭. ‘‘પુન ચપરં, નિગ્રોધ, તપસ્સી અઞ્ઞતરં સમણં વા બ્રાહ્મણં વા નાપસાદેતા હોતિ – ‘કિં પનાયં સમ્બહુલાજીવો સબ્બં સંભક્ખેતિ. સેય્યથિદં – મૂલબીજં ખન્ધબીજં ફળુબીજં અગ્ગબીજં બીજબીજમેવ પઞ્ચમં, અસનિવિચક્કં દન્તકૂટં, સમણપ્પવાદેના’તિ…પે॰… એવં સો તસ્મિં ઠાને પરિસુદ્ધો હોતિ.

    67. ‘‘Puna caparaṃ, nigrodha, tapassī aññataraṃ samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vā nāpasādetā hoti – ‘kiṃ panāyaṃ sambahulājīvo sabbaṃ saṃbhakkheti. Seyyathidaṃ – mūlabījaṃ khandhabījaṃ phaḷubījaṃ aggabījaṃ bījabījameva pañcamaṃ, asanivicakkaṃ dantakūṭaṃ, samaṇappavādenā’ti…pe… evaṃ so tasmiṃ ṭhāne parisuddho hoti.

    ‘‘પુન ચપરં, નિગ્રોધ, તપસ્સી પસ્સતિ અઞ્ઞતરં સમણં વા બ્રાહ્મણં વા કુલેસુ સક્કરિયમાનં ગરુ કરિયમાનં માનિયમાનં પૂજિયમાનં. દિસ્વા તસ્સ ન એવં હોતિ – ‘ઇમઞ્હિ નામ સમ્બહુલાજીવં કુલેસુ સક્કરોન્તિ ગરું કરોન્તિ માનેન્તિ પૂજેન્તિ. મં પન તપસ્સિં લૂખાજીવિં કુલેસુ ન સક્કરોન્તિ ન ગરું કરોન્તિ ન માનેન્તિ ન પૂજેન્તી’તિ, ઇતિ સો ઇસ્સામચ્છરિયં કુલેસુ નુપ્પાદેતા હોતિ…પે॰… એવં સો તસ્મિં ઠાને પરિસુદ્ધો હોતિ.

    ‘‘Puna caparaṃ, nigrodha, tapassī passati aññataraṃ samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vā kulesu sakkariyamānaṃ garu kariyamānaṃ māniyamānaṃ pūjiyamānaṃ. Disvā tassa na evaṃ hoti – ‘imañhi nāma sambahulājīvaṃ kulesu sakkaronti garuṃ karonti mānenti pūjenti. Maṃ pana tapassiṃ lūkhājīviṃ kulesu na sakkaronti na garuṃ karonti na mānenti na pūjentī’ti, iti so issāmacchariyaṃ kulesu nuppādetā hoti…pe… evaṃ so tasmiṃ ṭhāne parisuddho hoti.

    ૬૮. ‘‘પુન ચપરં, નિગ્રોધ, તપસ્સી ન આપાથકનિસાદી હોતિ…પે॰… એવં સો તસ્મિં ઠાને પરિસુદ્ધો હોતિ.

    68. ‘‘Puna caparaṃ, nigrodha, tapassī na āpāthakanisādī hoti…pe… evaṃ so tasmiṃ ṭhāne parisuddho hoti.

    ‘‘પુન ચપરં, નિગ્રોધ, તપસ્સી ન અત્તાનં અદસ્સયમાનો કુલેસુ ચરતિ – ‘ઇદમ્પિ મે તપસ્મિં, ઇદમ્પિ મે તપસ્મિ’ન્તિ…પે॰… એવં સો તસ્મિં ઠાને પરિસુદ્ધો હોતિ.

    ‘‘Puna caparaṃ, nigrodha, tapassī na attānaṃ adassayamāno kulesu carati – ‘idampi me tapasmiṃ, idampi me tapasmi’nti…pe… evaṃ so tasmiṃ ṭhāne parisuddho hoti.

    ‘‘પુન ચપરં, નિગ્રોધ, તપસ્સી ન કઞ્ચિદેવ પટિચ્છન્નં સેવતિ, સો – ‘ખમતિ તે ઇદ’ન્તિ પુટ્ઠો સમાનો અક્ખમમાનં આહ – ‘નક્ખમતી’તિ. ખમમાનં આહ – ‘ખમતી’તિ. ઇતિ સો સમ્પજાનમુસા ન ભાસિતા હોતિ…પે॰… એવં સો તસ્મિં ઠાને પરિસુદ્ધો હોતિ.

    ‘‘Puna caparaṃ, nigrodha, tapassī na kañcideva paṭicchannaṃ sevati, so – ‘khamati te ida’nti puṭṭho samāno akkhamamānaṃ āha – ‘nakkhamatī’ti. Khamamānaṃ āha – ‘khamatī’ti. Iti so sampajānamusā na bhāsitā hoti…pe… evaṃ so tasmiṃ ṭhāne parisuddho hoti.

    ‘‘પુન ચપરં, નિગ્રોધ, તપસ્સી તથાગતસ્સ વા તથાગતસાવકસ્સ વા ધમ્મં દેસેન્તસ્સ સન્તંયેવ પરિયાયં અનુઞ્ઞેય્યં અનુજાનાતિ…પે॰… એવં સો તસ્મિં ઠાને પરિસુદ્ધો હોતિ.

    ‘‘Puna caparaṃ, nigrodha, tapassī tathāgatassa vā tathāgatasāvakassa vā dhammaṃ desentassa santaṃyeva pariyāyaṃ anuññeyyaṃ anujānāti…pe… evaṃ so tasmiṃ ṭhāne parisuddho hoti.

    ૬૯. ‘‘પુન ચપરં, નિગ્રોધ, તપસ્સી અક્કોધનો હોતિ અનુપનાહી. યમ્પિ, નિગ્રોધ, તપસ્સી અક્કોધનો હોતિ અનુપનાહી એવં સો તસ્મિં ઠાને પરિસુદ્ધો હોતિ.

    69. ‘‘Puna caparaṃ, nigrodha, tapassī akkodhano hoti anupanāhī. Yampi, nigrodha, tapassī akkodhano hoti anupanāhī evaṃ so tasmiṃ ṭhāne parisuddho hoti.

    ‘‘પુન ચપરં, નિગ્રોધ, તપસ્સી અમક્ખી હોતિ અપળાસી…પે॰… અનિસ્સુકી હોતિ અમચ્છરી… અસઠો હોતિ અમાયાવી… અત્થદ્ધો હોતિ અનતિમાની… ન પાપિચ્છો હોતિ ન પાપિકાનં ઇચ્છાનં વસં ગતો… ન મિચ્છાદિટ્ઠિકો હોતિ ન અન્તગ્ગાહિકાય દિટ્ઠિયા સમન્નાગતો… ન સન્દિટ્ઠિપરામાસી હોતિ ન આધાનગ્ગાહી સુપ્પટિનિસ્સગ્ગી. યમ્પિ, નિગ્રોધ, તપસ્સી ન સન્દિટ્ઠિપરામાસી હોતિ ન આધાનગ્ગાહી સુપ્પટિનિસ્સગ્ગી. એવં સો તસ્મિં ઠાને પરિસુદ્ધો હોતિ.

    ‘‘Puna caparaṃ, nigrodha, tapassī amakkhī hoti apaḷāsī…pe… anissukī hoti amaccharī… asaṭho hoti amāyāvī… atthaddho hoti anatimānī… na pāpiccho hoti na pāpikānaṃ icchānaṃ vasaṃ gato… na micchādiṭṭhiko hoti na antaggāhikāya diṭṭhiyā samannāgato… na sandiṭṭhiparāmāsī hoti na ādhānaggāhī suppaṭinissaggī. Yampi, nigrodha, tapassī na sandiṭṭhiparāmāsī hoti na ādhānaggāhī suppaṭinissaggī. Evaṃ so tasmiṃ ṭhāne parisuddho hoti.

    ‘‘તં કિં મઞ્ઞસિ, નિગ્રોધ, યદિ એવં સન્તે તપોજિગુચ્છા પરિસુદ્ધા વા હોતિ અપરિસુદ્ધા વા’’તિ? ‘‘અદ્ધા ખો, ભન્તે, એવં સન્તે તપોજિગુચ્છા પરિસુદ્ધા હોતિ નો અપરિસુદ્ધા, અગ્ગપ્પત્તા ચ સારપ્પત્તા ચા’’તિ. ‘‘ન ખો, નિગ્રોધ, એત્તાવતા તપોજિગુચ્છા અગ્ગપ્પત્તા ચ હોતિ સારપ્પત્તા ચ; અપિ ચ ખો પપટિકપ્પત્તા 35 હોતી’’તિ.

    ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, nigrodha, yadi evaṃ sante tapojigucchā parisuddhā vā hoti aparisuddhā vā’’ti? ‘‘Addhā kho, bhante, evaṃ sante tapojigucchā parisuddhā hoti no aparisuddhā, aggappattā ca sārappattā cā’’ti. ‘‘Na kho, nigrodha, ettāvatā tapojigucchā aggappattā ca hoti sārappattā ca; api ca kho papaṭikappattā 36 hotī’’ti.

    પરિસુદ્ધતચપ્પત્તકથા

    Parisuddhatacappattakathā

    ૭૦. ‘‘કિત્તાવતા પન, ભન્તે, તપોજિગુચ્છા અગ્ગપ્પત્તા ચ હોતિ સારપ્પત્તા ચ? સાધુ મે, ભન્તે, ભગવા તપોજિગુચ્છાય અગ્ગઞ્ઞેવ પાપેતુ, સારઞ્ઞેવ પાપેતૂ’’તિ. ‘‘ઇધ, નિગ્રોધ, તપસ્સી ચાતુયામસંવરસંવુતો હોતિ. કથઞ્ચ, નિગ્રોધ, તપસ્સી ચાતુયામસંવરસંવુતો હોતિ? ઇધ, નિગ્રોધ, તપસ્સી ન પાણં અતિપાતેતિ 37, ન પાણં અતિપાતયતિ, ન પાણમતિપાતયતો સમનુઞ્ઞો હોતિ . ન અદિન્નં આદિયતિ, ન અદિન્નં આદિયાપેતિ, ન અદિન્નં આદિયતો સમનુઞ્ઞો હોતિ. ન મુસા ભણતિ, ન મુસા ભણાપેતિ, ન મુસા ભણતો સમનુઞ્ઞો હોતિ. ન ભાવિતમાસીસતિ 38, ન ભાવિતમાસીસાપેતિ, ન ભાવિતમાસીસતો સમનુઞ્ઞો હોતિ. એવં ખો, નિગ્રોધ, તપસ્સી ચાતુયામસંવરસંવુતો હોતિ.

    70. ‘‘Kittāvatā pana, bhante, tapojigucchā aggappattā ca hoti sārappattā ca? Sādhu me, bhante, bhagavā tapojigucchāya aggaññeva pāpetu, sāraññeva pāpetū’’ti. ‘‘Idha, nigrodha, tapassī cātuyāmasaṃvarasaṃvuto hoti. Kathañca, nigrodha, tapassī cātuyāmasaṃvarasaṃvuto hoti? Idha, nigrodha, tapassī na pāṇaṃ atipāteti 39, na pāṇaṃ atipātayati, na pāṇamatipātayato samanuñño hoti . Na adinnaṃ ādiyati, na adinnaṃ ādiyāpeti, na adinnaṃ ādiyato samanuñño hoti. Na musā bhaṇati, na musā bhaṇāpeti, na musā bhaṇato samanuñño hoti. Na bhāvitamāsīsati 40, na bhāvitamāsīsāpeti, na bhāvitamāsīsato samanuñño hoti. Evaṃ kho, nigrodha, tapassī cātuyāmasaṃvarasaṃvuto hoti.

    ‘‘યતો ખો, નિગ્રોધ, તપસ્સી ચાતુયામસંવરસંવુતો હોતિ, અદું ચસ્સ હોતિ તપસ્સિતાય. સો અભિહરતિ નો હીનાયાવત્તતિ. સો વિવિત્તં સેનાસનં ભજતિ અરઞ્ઞં રુક્ખમૂલં પબ્બતં કન્દરં ગિરિગુહં સુસાનં વનપત્થં અબ્ભોકાસં પલાલપુઞ્જં. સો પચ્છાભત્તં પિણ્ડપાતપ્પટિક્કન્તો નિસીદતિ પલ્લઙ્કં આભુજિત્વા ઉજું કાયં પણિધાય પરિમુખં સતિં ઉપટ્ઠપેત્વા. સો અભિજ્ઝં લોકે પહાય વિગતાભિજ્ઝેન ચેતસા વિહરતિ, અભિજ્ઝાય ચિત્તં પરિસોધેતિ. બ્યાપાદપ્પદોસં પહાય અબ્યાપન્નચિત્તો વિહરતિ સબ્બપાણભૂતહિતાનુકમ્પી, બ્યાપાદપ્પદોસા ચિત્તં પરિસોધેતિ. થિનમિદ્ધં 41 પહાય વિગતથિનમિદ્ધો વિહરતિ આલોકસઞ્ઞી સતો સમ્પજાનો, થિનમિદ્ધા ચિત્તં પરિસોધેતિ. ઉદ્ધચ્ચકુક્કુચ્ચં પહાય અનુદ્ધતો વિહરતિ અજ્ઝત્તં વૂપસન્તચિત્તો, ઉદ્ધચ્ચકુક્કુચ્ચા ચિત્તં પરિસોધેતિ. વિચિકિચ્છં પહાય તિણ્ણવિચિકિચ્છો વિહરતિ અકથંકથી કુસલેસુ ધમ્મેસુ, વિચિકિચ્છાય ચિત્તં પરિસોધેતિ.

    ‘‘Yato kho, nigrodha, tapassī cātuyāmasaṃvarasaṃvuto hoti, aduṃ cassa hoti tapassitāya. So abhiharati no hīnāyāvattati. So vivittaṃ senāsanaṃ bhajati araññaṃ rukkhamūlaṃ pabbataṃ kandaraṃ giriguhaṃ susānaṃ vanapatthaṃ abbhokāsaṃ palālapuñjaṃ. So pacchābhattaṃ piṇḍapātappaṭikkanto nisīdati pallaṅkaṃ ābhujitvā ujuṃ kāyaṃ paṇidhāya parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā. So abhijjhaṃ loke pahāya vigatābhijjhena cetasā viharati, abhijjhāya cittaṃ parisodheti. Byāpādappadosaṃ pahāya abyāpannacitto viharati sabbapāṇabhūtahitānukampī, byāpādappadosā cittaṃ parisodheti. Thinamiddhaṃ 42 pahāya vigatathinamiddho viharati ālokasaññī sato sampajāno, thinamiddhā cittaṃ parisodheti. Uddhaccakukkuccaṃ pahāya anuddhato viharati ajjhattaṃ vūpasantacitto, uddhaccakukkuccā cittaṃ parisodheti. Vicikicchaṃ pahāya tiṇṇavicikiccho viharati akathaṃkathī kusalesu dhammesu, vicikicchāya cittaṃ parisodheti.

    ૭૧. ‘‘સો ઇમે પઞ્ચ નીવરણે પહાય ચેતસો ઉપક્કિલેસે પઞ્ઞાય દુબ્બલીકરણે મેત્તાસહગતેન ચેતસા એકં દિસં ફરિત્વા વિહરતિ. તથા દુતિયં. તથા તતિયં. તથા ચતુત્થં. ઇતિ ઉદ્ધમધો તિરિયં સબ્બધિ સબ્બત્તતાય સબ્બાવન્તં લોકં મેત્તાસહગતેન ચેતસા વિપુલેન મહગ્ગતેન અપ્પમાણેન અવેરેન અબ્યાપજ્જેન ફરિત્વા વિહરતિ. કરુણાસહગતેન ચેતસા…પે॰… મુદિતાસહગતેન ચેતસા…પે॰… ઉપેક્ખાસહગતેન ચેતસા એકં દિસં ફરિત્વા વિહરતિ. તથા દુતિયં. તથા તતિયં. તથા ચતુત્થં. ઇતિ ઉદ્ધમધો તિરિયં સબ્બધિ સબ્બત્તતાય સબ્બાવન્તં લોકં ઉપેક્ખાસહગતેન ચેતસા વિપુલેન મહગ્ગતેન અપ્પમાણેન અવેરેન અબ્યાપજ્જેન ફરિત્વા વિહરતિ.

    71. ‘‘So ime pañca nīvaraṇe pahāya cetaso upakkilese paññāya dubbalīkaraṇe mettāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā viharati. Tathā dutiyaṃ. Tathā tatiyaṃ. Tathā catutthaṃ. Iti uddhamadho tiriyaṃ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṃ lokaṃ mettāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena abyāpajjena pharitvā viharati. Karuṇāsahagatena cetasā…pe… muditāsahagatena cetasā…pe… upekkhāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā viharati. Tathā dutiyaṃ. Tathā tatiyaṃ. Tathā catutthaṃ. Iti uddhamadho tiriyaṃ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṃ lokaṃ upekkhāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena abyāpajjena pharitvā viharati.

    ‘‘તં કિં મઞ્ઞસિ, નિગ્રોધ. યદિ એવં સન્તે તપોજિગુચ્છા પરિસુદ્ધા વા હોતિ અપરિસુદ્ધા વા’’તિ? ‘‘અદ્ધા ખો, ભન્તે, એવં સન્તે તપોજિગુચ્છા પરિસુદ્ધા હોતિ નો અપરિસુદ્ધા, અગ્ગપ્પત્તા ચ સારપ્પત્તા ચા’’તિ. ‘‘ન ખો, નિગ્રોધ, એત્તાવતા તપોજિગુચ્છા અગ્ગપ્પત્તા ચ હોતિ સારપ્પત્તા ચ; અપિ ચ ખો તચપ્પત્તા હોતી’’તિ.

    ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, nigrodha. Yadi evaṃ sante tapojigucchā parisuddhā vā hoti aparisuddhā vā’’ti? ‘‘Addhā kho, bhante, evaṃ sante tapojigucchā parisuddhā hoti no aparisuddhā, aggappattā ca sārappattā cā’’ti. ‘‘Na kho, nigrodha, ettāvatā tapojigucchā aggappattā ca hoti sārappattā ca; api ca kho tacappattā hotī’’ti.

    પરિસુદ્ધફેગ્ગુપ્પત્તકથા

    Parisuddhaphegguppattakathā

    ૭૨. ‘‘કિત્તાવતા પન, ભન્તે, તપોજિગુચ્છા અગ્ગપ્પત્તા ચ હોતિ સારપ્પત્તા ચ? સાધુ મે, ભન્તે, ભગવા તપોજિગુચ્છાય અગ્ગઞ્ઞેવ પાપેતુ, સારઞ્ઞેવ પાપેતૂ’’તિ. ‘‘ઇધ, નિગ્રોધ, તપસ્સી ચાતુયામસંવરસંવુતો હોતિ. કથઞ્ચ, નિગ્રોધ, તપસ્સી ચાતુયામસંવરસંવુતો હોતિ…પે॰… યતો ખો, નિગ્રોધ, તપસ્સી ચાતુયામસંવરસંવુતો હોતિ, અદું ચસ્સ હોતિ તપસ્સિતાય. સો અભિહરતિ નો હીનાયાવત્તતિ. સો વિવિત્તં સેનાસનં ભજતિ…પે॰… સો ઇમે પઞ્ચ નીવરણે પહાય ચેતસો ઉપક્કિલેસે પઞ્ઞાય દુબ્બલીકરણે મેત્તાસહગતેન ચેતસા…પે॰… કરુણાસહગતેન ચેતસા…પે॰… મુદિતાસહગતેન ચેતસા…પે॰… ઉપેક્ખાસહગતેન ચેતસા વિપુલેન મહગ્ગતેન અપ્પમાણેન અવેરેન અબ્યાપજ્જેન ફરિત્વા વિહરતિ. સો અનેકવિહિતં પુબ્બેનિવાસં અનુસ્સરતિ સેય્યથિદં – એકમ્પિ જાતિં દ્વેપિ જાતિયો તિસ્સોપિ જાતિયો ચતસ્સોપિ જાતિયો પઞ્ચપિ જાતિયો દસપિ જાતિયો વીસમ્પિ જાતિયો તિંસમ્પિ જાતિયો ચત્તાલીસમ્પિ જાતિયો પઞ્ઞાસમ્પિ જાતિયો જાતિસતમ્પિ જાતિસહસ્સમ્પિ જાતિસતસહસ્સમ્પિ અનેકેપિ સંવટ્ટકપ્પે અનેકેપિ વિવટ્ટકપ્પે અનેકેપિ સંવટ્ટવિવટ્ટકપ્પે – ‘અમુત્રાસિં એવંનામો એવંગોત્તો એવંવણ્ણો એવમાહારો એવંસુખદુક્ખપ્પટિસંવેદી એવમાયુપરિયન્તો, સો તતો ચુતો અમુત્ર ઉદપાદિં, તત્રાપાસિં એવંનામો એવંગોત્તો એવંવણ્ણો એવમાહારો એવંસુખદુક્ખપ્પટિસંવેદી એવમાયુપરિયન્તો, સો તતો ચુતો ઇધૂપપન્નો’તિ. ઇતિ સાકારં સઉદ્દેસં અનેકવિહિતં પુબ્બેનિવાસં અનુસ્સરતિ.

    72. ‘‘Kittāvatā pana, bhante, tapojigucchā aggappattā ca hoti sārappattā ca? Sādhu me, bhante, bhagavā tapojigucchāya aggaññeva pāpetu, sāraññeva pāpetū’’ti. ‘‘Idha, nigrodha, tapassī cātuyāmasaṃvarasaṃvuto hoti. Kathañca, nigrodha, tapassī cātuyāmasaṃvarasaṃvuto hoti…pe… yato kho, nigrodha, tapassī cātuyāmasaṃvarasaṃvuto hoti, aduṃ cassa hoti tapassitāya. So abhiharati no hīnāyāvattati. So vivittaṃ senāsanaṃ bhajati…pe… so ime pañca nīvaraṇe pahāya cetaso upakkilese paññāya dubbalīkaraṇe mettāsahagatena cetasā…pe… karuṇāsahagatena cetasā…pe… muditāsahagatena cetasā…pe… upekkhāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena abyāpajjena pharitvā viharati. So anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarati seyyathidaṃ – ekampi jātiṃ dvepi jātiyo tissopi jātiyo catassopi jātiyo pañcapi jātiyo dasapi jātiyo vīsampi jātiyo tiṃsampi jātiyo cattālīsampi jātiyo paññāsampi jātiyo jātisatampi jātisahassampi jātisatasahassampi anekepi saṃvaṭṭakappe anekepi vivaṭṭakappe anekepi saṃvaṭṭavivaṭṭakappe – ‘amutrāsiṃ evaṃnāmo evaṃgotto evaṃvaṇṇo evamāhāro evaṃsukhadukkhappaṭisaṃvedī evamāyupariyanto, so tato cuto amutra udapādiṃ, tatrāpāsiṃ evaṃnāmo evaṃgotto evaṃvaṇṇo evamāhāro evaṃsukhadukkhappaṭisaṃvedī evamāyupariyanto, so tato cuto idhūpapanno’ti. Iti sākāraṃ sauddesaṃ anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarati.

    ‘‘તં કિં મઞ્ઞસિ, નિગ્રોધ, યદિ એવં સન્તે તપોજિગુચ્છા પરિસુદ્ધા વા હોતિ અપરિસુદ્ધા વા’’તિ? ‘‘અદ્ધા ખો, ભન્તે, એવં સન્તે તપોજિગુચ્છા પરિસુદ્ધા હોતિ, નો અપરિસુદ્ધા, અગ્ગપ્પત્તા ચ સારપ્પત્તા ચા’’તિ. ‘‘ન ખો, નિગ્રોધ, એત્તાવતા તપોજિગુચ્છા અગ્ગપ્પત્તા ચ હોતિ સારપ્પત્તા ચ; અપિ ચ ખો ફેગ્ગુપ્પત્તા હોતી’’તિ.

    ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, nigrodha, yadi evaṃ sante tapojigucchā parisuddhā vā hoti aparisuddhā vā’’ti? ‘‘Addhā kho, bhante, evaṃ sante tapojigucchā parisuddhā hoti, no aparisuddhā, aggappattā ca sārappattā cā’’ti. ‘‘Na kho, nigrodha, ettāvatā tapojigucchā aggappattā ca hoti sārappattā ca; api ca kho phegguppattā hotī’’ti.

    પરિસુદ્ધઅગ્ગપ્પત્તસારપ્પત્તકથા

    Parisuddhaaggappattasārappattakathā

    ૭૩. ‘‘કિત્તાવતા પન, ભન્તે, તપોજિગુચ્છા અગ્ગપ્પત્તા ચ હોતિ સારપ્પત્તા ચ? સાધુ મે, ભન્તે, ભગવા તપોજિગુચ્છાય અગ્ગઞ્ઞેવ પાપેતુ, સારઞ્ઞેવ પાપેતૂ’’તિ. ‘‘ઇધ, નિગ્રોધ, તપસ્સી ચાતુયામસંવરસંવુતો હોતિ. કથઞ્ચ, નિગ્રોધ, તપસ્સી ચાતુયામસંવરસંવુતો હોતિ…પે॰… યતો ખો, નિગ્રોધ, તપસ્સી ચાતુયામસંવરસંવુતો હોતિ, અદું ચસ્સ હોતિ તપસ્સિતાય. સો અભિહરતિ નો હીનાયાવત્તતિ. સો વિવિત્તં સેનાસનં ભજતિ…પે॰… સો ઇમે પઞ્ચ નીવરણે પહાય ચેતસો ઉપક્કિલેસે પઞ્ઞાય દુબ્બલીકરણે મેત્તાસહગતેન ચેતસા…પે॰… ઉપેક્ખાસહગતેન ચેતસા વિપુલેન મહગ્ગતેન અપ્પમાણેન અવેરેન અબ્યાપજ્જેન ફરિત્વા વિહરતિ. સો અનેકવિહિતં પુબ્બેનિવાસં અનુસ્સરતિ. સેય્યથિદં – એકમ્પિ જાતિં દ્વેપિ જાતિયો તિસ્સોપિ જાતિયો ચતસ્સોપિ જાતિયો પઞ્ચપિ જાતિયો…પે॰… ઇતિ સાકારં સઉદ્દેસં અનેકવિહિતં પુબ્બેનિવાસં અનુસ્સરતિ. સો દિબ્બેન ચક્ખુના વિસુદ્ધેન અતિક્કન્તમાનુસકેન સત્તે પસ્સતિ ચવમાને ઉપપજ્જમાને હીને પણીતે સુવણ્ણે દુબ્બણ્ણે સુગતે દુગ્ગતે, યથાકમ્મૂપગે સત્તે પજાનાતિ – ‘ઇમે વત ભોન્તો સત્તા કાયદુચ્ચરિતેન સમન્નાગતા વચીદુચ્ચરિતેન સમન્નાગતા મનોદુચ્ચરિતેન સમન્નાગતા અરિયાનં ઉપવાદકા મિચ્છાદિટ્ઠિકા મિચ્છાદિટ્ઠિકમ્મસમાદાના. તે કાયસ્સ ભેદા પરં મરણા અપાયં દુગ્ગતિં વિનિપાતં નિરયં ઉપપન્ના. ઇમે વા પન ભોન્તો સત્તા કાયસુચરિતેન સમન્નાગતા વચીસુચરિતેન સમન્નાગતા મનોસુચરિતેન સમન્નાગતા અરિયાનં અનુપવાદકા સમ્માદિટ્ઠિકા સમ્માદિટ્ઠિકમ્મસમાદાના. તે કાયસ્સ ભેદા પરં મરણા સુગતિં સગ્ગં લોકં ઉપપન્ના’તિ. ઇતિ દિબ્બેન ચક્ખુના વિસુદ્ધેન અતિક્કન્તમાનુસકેન સત્તે પસ્સતિ ચવમાને ઉપપજ્જમાને હીને પણીતે સુવણ્ણે દુબ્બણ્ણે સુગતે દુગ્ગતે, યથાકમ્મૂપગે સત્તે પજાનાતિ.

    73. ‘‘Kittāvatā pana, bhante, tapojigucchā aggappattā ca hoti sārappattā ca? Sādhu me, bhante, bhagavā tapojigucchāya aggaññeva pāpetu, sāraññeva pāpetū’’ti. ‘‘Idha, nigrodha, tapassī cātuyāmasaṃvarasaṃvuto hoti. Kathañca, nigrodha, tapassī cātuyāmasaṃvarasaṃvuto hoti…pe… yato kho, nigrodha, tapassī cātuyāmasaṃvarasaṃvuto hoti, aduṃ cassa hoti tapassitāya. So abhiharati no hīnāyāvattati. So vivittaṃ senāsanaṃ bhajati…pe… so ime pañca nīvaraṇe pahāya cetaso upakkilese paññāya dubbalīkaraṇe mettāsahagatena cetasā…pe… upekkhāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena abyāpajjena pharitvā viharati. So anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarati. Seyyathidaṃ – ekampi jātiṃ dvepi jātiyo tissopi jātiyo catassopi jātiyo pañcapi jātiyo…pe… iti sākāraṃ sauddesaṃ anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarati. So dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passati cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe sugate duggate, yathākammūpage satte pajānāti – ‘ime vata bhonto sattā kāyaduccaritena samannāgatā vacīduccaritena samannāgatā manoduccaritena samannāgatā ariyānaṃ upavādakā micchādiṭṭhikā micchādiṭṭhikammasamādānā. Te kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapannā. Ime vā pana bhonto sattā kāyasucaritena samannāgatā vacīsucaritena samannāgatā manosucaritena samannāgatā ariyānaṃ anupavādakā sammādiṭṭhikā sammādiṭṭhikammasamādānā. Te kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapannā’ti. Iti dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passati cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe sugate duggate, yathākammūpage satte pajānāti.

    ‘‘તં કિં મઞ્ઞસિ, નિગ્રોધ, યદિ એવં સન્તે તપોજિગુચ્છા પરિસુદ્ધા વા હોતિ અપરિસુદ્ધા વા’’તિ? ‘‘અદ્ધા ખો, ભન્તે, એવં સન્તે તપોજિગુચ્છા પરિસુદ્ધા હોતિ નો અપરિસુદ્ધા, અગ્ગપ્પત્તા ચ સારપ્પત્તા ચા’’તિ.

    ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, nigrodha, yadi evaṃ sante tapojigucchā parisuddhā vā hoti aparisuddhā vā’’ti? ‘‘Addhā kho, bhante, evaṃ sante tapojigucchā parisuddhā hoti no aparisuddhā, aggappattā ca sārappattā cā’’ti.

    ૭૪. ‘‘એત્તાવતા ખો, નિગ્રોધ, તપોજિગુચ્છા અગ્ગપ્પત્તા ચ હોતિ સારપ્પત્તા ચ. ઇતિ ખો, નિગ્રોધ 43, યં મં ત્વં અવચાસિ – ‘કો નામ સો, ભન્તે, ભગવતો ધમ્મો, યેન ભગવા સાવકે વિનેતિ, યેન ભગવતા સાવકા વિનીતા અસ્સાસપ્પત્તા પટિજાનન્તિ અજ્ઝાસયં આદિબ્રહ્મચરિય’ન્તિ. ઇતિ ખો તં, નિગ્રોધ, ઠાનં ઉત્તરિતરઞ્ચ પણીતતરઞ્ચ, યેનાહં સાવકે વિનેમિ, યેન મયા સાવકા વિનીતા અસ્સાસપ્પત્તા પટિજાનન્તિ અજ્ઝાસયં આદિબ્રહ્મચરિય’’ન્તિ.

    74. ‘‘Ettāvatā kho, nigrodha, tapojigucchā aggappattā ca hoti sārappattā ca. Iti kho, nigrodha 44, yaṃ maṃ tvaṃ avacāsi – ‘ko nāma so, bhante, bhagavato dhammo, yena bhagavā sāvake vineti, yena bhagavatā sāvakā vinītā assāsappattā paṭijānanti ajjhāsayaṃ ādibrahmacariya’nti. Iti kho taṃ, nigrodha, ṭhānaṃ uttaritarañca paṇītatarañca, yenāhaṃ sāvake vinemi, yena mayā sāvakā vinītā assāsappattā paṭijānanti ajjhāsayaṃ ādibrahmacariya’’nti.

    એવં વુત્તે, તે પરિબ્બાજકા ઉન્નાદિનો ઉચ્ચાસદ્દમહાસદ્દા અહેસું – ‘‘એત્થ મયં અનસ્સામ સાચરિયકા, ન મયં ઇતો ભિય્યો ઉત્તરિતરં પજાનામા’’તિ.

    Evaṃ vutte, te paribbājakā unnādino uccāsaddamahāsaddā ahesuṃ – ‘‘ettha mayaṃ anassāma sācariyakā, na mayaṃ ito bhiyyo uttaritaraṃ pajānāmā’’ti.

    નિગ્રોધસ્સ પજ્ઝાયનં

    Nigrodhassa pajjhāyanaṃ

    ૭૫. યદા અઞ્ઞાસિ સન્ધાનો ગહપતિ – ‘‘અઞ્ઞદત્થુ ખો દાનિમે અઞ્ઞતિત્થિયા પરિબ્બાજકા ભગવતો ભાસિતં સુસ્સૂસન્તિ, સોતં ઓદહન્તિ, અઞ્ઞાચિત્તં ઉપટ્ઠાપેન્તી’’તિ. અથ 45 નિગ્રોધં પરિબ્બાજકં એતદવોચ – ‘‘ઇતિ ખો, ભન્તે નિગ્રોધ, યં મં ત્વં અવચાસિ – ‘યગ્ઘે, ગહપતિ, જાનેય્યાસિ, કેન સમણો ગોતમો સદ્ધિં સલ્લપતિ, કેન સાકચ્છં સમાપજ્જતિ, કેન પઞ્ઞાવેય્યત્તિયં સમાપજ્જતિ, સુઞ્ઞાગારહતા સમણસ્સ ગોતમસ્સ પઞ્ઞા, અપરિસાવચરો સમણો ગોતમો નાલં સલ્લાપાય, સો અન્તમન્તાનેવ સેવતિ; સેય્યથાપિ નામ ગોકાણા પરિયન્તચારિની અન્તમન્તાનેવ સેવતિ. એવમેવ સુઞ્ઞાગારહતા સમણસ્સ ગોતમસ્સ પઞ્ઞા, અપરિસાવચરો સમણો ગોતમો નાલં સલ્લાપાય; સો અન્તમન્તાનેવ સેવતિ; ઇઙ્ઘ, ગહપતિ, સમણો ગોતમો ઇમં પરિસં આગચ્છેય્ય, એકપઞ્હેનેવ નં સંસાદેય્યામ, તુચ્છકુમ્ભીવ નં મઞ્ઞે ઓરોધેય્યામા’તિ. અયં ખો સો, ભન્તે, ભગવા અરહં સમ્માસમ્બુદ્ધો ઇધાનુપ્પત્તો, અપરિસાવચરં પન નં કરોથ, ગોકાણં પરિયન્તચારિનિં કરોથ, એકપઞ્હેનેવ નં સંસાદેથ, તુચ્છકુમ્ભીવ નં ઓરોધેથા’’તિ. એવં વુત્તે, નિગ્રોધો પરિબ્બાજકો તુણ્હીભૂતો મઙ્કુભૂતો પત્તક્ખન્ધો અધોમુખો પજ્ઝાયન્તો અપ્પટિભાનો નિસીદિ.

    75. Yadā aññāsi sandhāno gahapati – ‘‘aññadatthu kho dānime aññatitthiyā paribbājakā bhagavato bhāsitaṃ sussūsanti, sotaṃ odahanti, aññācittaṃ upaṭṭhāpentī’’ti. Atha 46 nigrodhaṃ paribbājakaṃ etadavoca – ‘‘iti kho, bhante nigrodha, yaṃ maṃ tvaṃ avacāsi – ‘yagghe, gahapati, jāneyyāsi, kena samaṇo gotamo saddhiṃ sallapati, kena sākacchaṃ samāpajjati, kena paññāveyyattiyaṃ samāpajjati, suññāgārahatā samaṇassa gotamassa paññā, aparisāvacaro samaṇo gotamo nālaṃ sallāpāya, so antamantāneva sevati; seyyathāpi nāma gokāṇā pariyantacārinī antamantāneva sevati. Evameva suññāgārahatā samaṇassa gotamassa paññā, aparisāvacaro samaṇo gotamo nālaṃ sallāpāya; so antamantāneva sevati; iṅgha, gahapati, samaṇo gotamo imaṃ parisaṃ āgaccheyya, ekapañheneva naṃ saṃsādeyyāma, tucchakumbhīva naṃ maññe orodheyyāmā’ti. Ayaṃ kho so, bhante, bhagavā arahaṃ sammāsambuddho idhānuppatto, aparisāvacaraṃ pana naṃ karotha, gokāṇaṃ pariyantacāriniṃ karotha, ekapañheneva naṃ saṃsādetha, tucchakumbhīva naṃ orodhethā’’ti. Evaṃ vutte, nigrodho paribbājako tuṇhībhūto maṅkubhūto pattakkhandho adhomukho pajjhāyanto appaṭibhāno nisīdi.

    ૭૬. અથ ખો ભગવા નિગ્રોધં પરિબ્બાજકં તુણ્હીભૂતં મઙ્કુભૂતં પત્તક્ખન્ધં અધોમુખં પજ્ઝાયન્તં અપ્પટિભાનં વિદિત્વા નિગ્રોધં પરિબ્બાજકં એતદવોચ – ‘‘સચ્ચં કિર, નિગ્રોધ, ભાસિતા તે એસા વાચા’’તિ? ‘‘સચ્ચં , ભન્તે, ભાસિતા મે એસા વાચા, યથાબાલેન યથામૂળ્હેન યથાઅકુસલેના’’તિ. ‘‘તં કિં મઞ્ઞસિ, નિગ્રોધ. કિન્તિ તે સુતં પરિબ્બાજકાનં વુડ્ઢાનં મહલ્લકાનં આચરિયપાચરિયાનં ભાસમાનાનં – ‘યે તે અહેસું અતીતમદ્ધાનં અરહન્તો સમ્માસમ્બુદ્ધા, એવં સુ તે ભગવન્તો સંગમ્મ સમાગમ્મ ઉન્નાદિનો ઉચ્ચાસદ્દમહાસદ્દા અનેકવિહિતં તિરચ્છાનકથં અનુયુત્તા વિહરન્તિ. સેય્યથિદં – રાજકથં ચોરકથં…પે॰… ઇતિભવાભવકથં ઇતિ વા. સેય્યથાપિ ત્વં એતરહિ સાચરિયકો. ઉદાહુ, એવં સુ તે ભગવન્તો અરઞ્ઞવનપત્થાનિ પન્તાનિ સેનાસનાનિ પટિસેવન્તિ અપ્પસદ્દાનિ અપ્પનિગ્ઘોસાનિ વિજનવાતાનિ મનુસ્સરાહસ્સેય્યકાનિ પટિસલ્લાનસારુપ્પાનિ, સેય્યથાપાહં એતરહી’તિ.

    76. Atha kho bhagavā nigrodhaṃ paribbājakaṃ tuṇhībhūtaṃ maṅkubhūtaṃ pattakkhandhaṃ adhomukhaṃ pajjhāyantaṃ appaṭibhānaṃ viditvā nigrodhaṃ paribbājakaṃ etadavoca – ‘‘saccaṃ kira, nigrodha, bhāsitā te esā vācā’’ti? ‘‘Saccaṃ , bhante, bhāsitā me esā vācā, yathābālena yathāmūḷhena yathāakusalenā’’ti. ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, nigrodha. Kinti te sutaṃ paribbājakānaṃ vuḍḍhānaṃ mahallakānaṃ ācariyapācariyānaṃ bhāsamānānaṃ – ‘ye te ahesuṃ atītamaddhānaṃ arahanto sammāsambuddhā, evaṃ su te bhagavanto saṃgamma samāgamma unnādino uccāsaddamahāsaddā anekavihitaṃ tiracchānakathaṃ anuyuttā viharanti. Seyyathidaṃ – rājakathaṃ corakathaṃ…pe… itibhavābhavakathaṃ iti vā. Seyyathāpi tvaṃ etarahi sācariyako. Udāhu, evaṃ su te bhagavanto araññavanapatthāni pantāni senāsanāni paṭisevanti appasaddāni appanigghosāni vijanavātāni manussarāhasseyyakāni paṭisallānasāruppāni, seyyathāpāhaṃ etarahī’ti.

    ‘‘સુતં મેતં, ભન્તે. પરિબ્બાજકાનં વુડ્ઢાનં મહલ્લકાનં આચરિયપાચરિયાનં ભાસમાનાનં – ‘યે તે અહેસું અતીતમદ્ધાનં અરહન્તો સમ્માસમ્બુદ્ધા , ન એવં સુ 47 તે ભગવન્તો સંગમ્મ સમાગમ્મ ઉન્નાદિનો ઉચ્ચાસદ્દમહાસદ્દા અનેકવિહિતં તિરચ્છાનકથં અનુયુત્તા વિહરન્તિ. સેય્યથિદં – રાજકથં ચોરકથં…પે॰… ઇતિભવાભવકથં ઇતિ વા, સેય્યથાપાહં એતરહિ સાચરિયકો. એવં સુ તે ભગવન્તો અરઞ્ઞવનપત્થાનિ પન્તાનિ સેનાસનાનિ પટિસેવન્તિ અપ્પસદ્દાનિ અપ્પનિગ્ઘોસાનિ વિજનવાતાનિ મનુસ્સરાહસ્સેય્યકાનિ પટિસલ્લાનસારુપ્પાનિ, સેય્યથાપિ ભગવા એતરહી’’’તિ.

    ‘‘Sutaṃ metaṃ, bhante. Paribbājakānaṃ vuḍḍhānaṃ mahallakānaṃ ācariyapācariyānaṃ bhāsamānānaṃ – ‘ye te ahesuṃ atītamaddhānaṃ arahanto sammāsambuddhā , na evaṃ su 48 te bhagavanto saṃgamma samāgamma unnādino uccāsaddamahāsaddā anekavihitaṃ tiracchānakathaṃ anuyuttā viharanti. Seyyathidaṃ – rājakathaṃ corakathaṃ…pe… itibhavābhavakathaṃ iti vā, seyyathāpāhaṃ etarahi sācariyako. Evaṃ su te bhagavanto araññavanapatthāni pantāni senāsanāni paṭisevanti appasaddāni appanigghosāni vijanavātāni manussarāhasseyyakāni paṭisallānasāruppāni, seyyathāpi bhagavā etarahī’’’ti.

    ‘‘તસ્સ તે, નિગ્રોધ, વિઞ્ઞુસ્સ સતો મહલ્લકસ્સ ન એતદહોસિ – ‘બુદ્ધો સો ભગવા બોધાય ધમ્મં દેસેતિ, દન્તો સો ભગવા દમથાય ધમ્મં દેસેતિ, સન્તો સો ભગવા સમથાય ધમ્મં દેસેતિ, તિણ્ણો સો ભગવા તરણાય ધમ્મં દેસેતિ, પરિનિબ્બુતો સો ભગવા પરિનિબ્બાનાય ધમ્મં દેસેતી’’’તિ?

    ‘‘Tassa te, nigrodha, viññussa sato mahallakassa na etadahosi – ‘buddho so bhagavā bodhāya dhammaṃ deseti, danto so bhagavā damathāya dhammaṃ deseti, santo so bhagavā samathāya dhammaṃ deseti, tiṇṇo so bhagavā taraṇāya dhammaṃ deseti, parinibbuto so bhagavā parinibbānāya dhammaṃ desetī’’’ti?

    બ્રહ્મચરિયપરિયોસાનસચ્છિકિરિયા

    Brahmacariyapariyosānasacchikiriyā

    ૭૭. એવં વુત્તે, નિગ્રોધો પરિબ્બાજકો ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘અચ્ચયો મં, ભન્તે, અચ્ચગમા યથાબાલં યથામૂળ્હં યથાઅકુસલં, ય્વાહં એવં ભગવન્તં અવચાસિં. તસ્સ મે, ભન્તે, ભગવા અચ્ચયં અચ્ચયતો પટિગ્ગણ્હાતુ આયતિં સંવરાયા’’તિ. ‘‘તગ્ઘ ત્વં 49, નિગ્રોધ, અચ્ચયો અચ્ચગમા યથાબાલં યથામૂળ્હં યથાઅકુસલં, યો મં ત્વં એવં અવચાસિ. યતો ચ ખો ત્વં, નિગ્રોધ, અચ્ચયં અચ્ચયતો દિસ્વા યથાધમ્મં પટિકરોસિ, તં તે મયં પટિગ્ગણ્હામ. વુદ્ધિ હેસા, નિગ્રોધ, અરિયસ્સ વિનયે, યો અચ્ચયં અચ્ચયતો દિસ્વા યથાધમ્મં પટિકરોતિ આયતિં સંવરં આપજ્જતિ. અહં ખો પન, નિગ્રોધ, એવં વદામિ –

    77. Evaṃ vutte, nigrodho paribbājako bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘accayo maṃ, bhante, accagamā yathābālaṃ yathāmūḷhaṃ yathāakusalaṃ, yvāhaṃ evaṃ bhagavantaṃ avacāsiṃ. Tassa me, bhante, bhagavā accayaṃ accayato paṭiggaṇhātu āyatiṃ saṃvarāyā’’ti. ‘‘Taggha tvaṃ 50, nigrodha, accayo accagamā yathābālaṃ yathāmūḷhaṃ yathāakusalaṃ, yo maṃ tvaṃ evaṃ avacāsi. Yato ca kho tvaṃ, nigrodha, accayaṃ accayato disvā yathādhammaṃ paṭikarosi, taṃ te mayaṃ paṭiggaṇhāma. Vuddhi hesā, nigrodha, ariyassa vinaye, yo accayaṃ accayato disvā yathādhammaṃ paṭikaroti āyatiṃ saṃvaraṃ āpajjati. Ahaṃ kho pana, nigrodha, evaṃ vadāmi –

    ‘એતુ વિઞ્ઞૂ પુરિસો અસઠો અમાયાવી ઉજુજાતિકો, અહમનુસાસામિ અહં ધમ્મં દેસેમિ. યથાનુસિટ્ઠં તથા 51 પટિપજ્જમાનો, યસ્સત્થાય કુલપુત્તા સમ્મદેવ અગારસ્મા અનગારિયં પબ્બજન્તિ, તદનુત્તરં બ્રહ્મચરિયપરિયોસાનં દિટ્ઠેવ ધમ્મે સયં અભિઞ્ઞા સચ્છિકત્વા ઉપસમ્પજ્જ વિહરિસ્સતિ સત્તવસ્સાનિ. તિટ્ઠન્તુ, નિગ્રોધ, સત્ત વસ્સાનિ. એતુ વિઞ્ઞૂ પુરિસો અસઠો અમાયાવી ઉજુજાતિકો, અહમનુસાસામિ અહં ધમ્મં દેસેમિ. યથાનુસિટ્ઠં તથા પટિપજ્જમાનો, યસ્સત્થાય કુલપુત્તા સમ્મદેવ અગારસ્મા અનગારિયં પબ્બજન્તિ, તદનુત્તરં બ્રહ્મચરિયપરિયોસાનં દિટ્ઠેવ ધમ્મે સયં અભિઞ્ઞા સચ્છિકત્વા ઉપસમ્પજ્જ વિહરિસ્સતિ છ વસ્સાનિ. પઞ્ચ વસ્સાનિ… ચત્તારિ વસ્સાનિ… તીણિ વસ્સાનિ… દ્વે વસ્સાનિ… એકં વસ્સં. તિટ્ઠતુ, નિગ્રોધ, એકં વસ્સં. એતુ વિઞ્ઞૂ પુરિસો અસઠો અમાયાવી ઉજુજાતિકો અહમનુસાસામિ અહં ધમ્મં દેસેમિ. યથાનુસિટ્ઠં તથા પટિપજ્જમાનો, યસ્સત્થાય કુલપુત્તા સમ્મદેવ અગારસ્મા અનગારિયં પબ્બજન્તિ, તદનુત્તરં બ્રહ્મચરિયપરિયોસાનં દિટ્ઠેવ ધમ્મે સયં અભિઞ્ઞા સચ્છિકત્વા ઉપસમ્પજ્જ વિહરિસ્સતિ સત્ત માસાનિ. તિટ્ઠન્તુ, નિગ્રોધ, સત્ત માસાનિ… છ માસાનિ… પઞ્ચ માસાનિ … ચત્તારિ માસાનિ… તીણિ માસાનિ… દ્વે માસાનિ… એકં માસં… અડ્ઢમાસં. તિટ્ઠતુ, નિગ્રોધ, અડ્ઢમાસો. એતુ વિઞ્ઞૂ પુરિસો અસઠો અમાયાવી ઉજુજાતિકો, અહમનુસાસામિ અહં ધમ્મં દેસેમિ. યથાનુસિટ્ઠં તથા પટિપજ્જમાનો, યસ્સત્થાય કુલપુત્તા સમ્મદેવ અગારસ્મા અનગારિયં પબ્બજન્તિ, તદનુત્તરં બ્રહ્મચરિયપરિયોસાનં દિટ્ઠેવ ધમ્મે સયં અભિઞ્ઞા સચ્છિકત્વા ઉપસમ્પજ્જ વિહરિસ્સતિ સત્તાહં’.

    ‘Etu viññū puriso asaṭho amāyāvī ujujātiko, ahamanusāsāmi ahaṃ dhammaṃ desemi. Yathānusiṭṭhaṃ tathā 52 paṭipajjamāno, yassatthāya kulaputtā sammadeva agārasmā anagāriyaṃ pabbajanti, tadanuttaraṃ brahmacariyapariyosānaṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharissati sattavassāni. Tiṭṭhantu, nigrodha, satta vassāni. Etu viññū puriso asaṭho amāyāvī ujujātiko, ahamanusāsāmi ahaṃ dhammaṃ desemi. Yathānusiṭṭhaṃ tathā paṭipajjamāno, yassatthāya kulaputtā sammadeva agārasmā anagāriyaṃ pabbajanti, tadanuttaraṃ brahmacariyapariyosānaṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharissati cha vassāni. Pañca vassāni… cattāri vassāni… tīṇi vassāni… dve vassāni… ekaṃ vassaṃ. Tiṭṭhatu, nigrodha, ekaṃ vassaṃ. Etu viññū puriso asaṭho amāyāvī ujujātiko ahamanusāsāmi ahaṃ dhammaṃ desemi. Yathānusiṭṭhaṃ tathā paṭipajjamāno, yassatthāya kulaputtā sammadeva agārasmā anagāriyaṃ pabbajanti, tadanuttaraṃ brahmacariyapariyosānaṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharissati satta māsāni. Tiṭṭhantu, nigrodha, satta māsāni… cha māsāni… pañca māsāni … cattāri māsāni… tīṇi māsāni… dve māsāni… ekaṃ māsaṃ… aḍḍhamāsaṃ. Tiṭṭhatu, nigrodha, aḍḍhamāso. Etu viññū puriso asaṭho amāyāvī ujujātiko, ahamanusāsāmi ahaṃ dhammaṃ desemi. Yathānusiṭṭhaṃ tathā paṭipajjamāno, yassatthāya kulaputtā sammadeva agārasmā anagāriyaṃ pabbajanti, tadanuttaraṃ brahmacariyapariyosānaṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharissati sattāhaṃ’.

    પરિબ્બાજકાનં પજ્ઝાયનં

    Paribbājakānaṃ pajjhāyanaṃ

    ૭૮. ‘‘સિયા ખો પન તે, નિગ્રોધ, એવમસ્સ – ‘અન્તેવાસિકમ્યતા નો સમણો ગોતમો એવમાહા’તિ. ન ખો પનેતં, નિગ્રોધ, એવં દટ્ઠબ્બં. યો એવ વો 53 આચરિયો, સો એવ વો આચરિયો હોતુ. સિયા ખો પન તે, નિગ્રોધ, એવમસ્સ – ‘ઉદ્દેસા નો ચાવેતુકામો સમણો ગોતમો એવમાહા’તિ. ન ખો પનેતં, નિગ્રોધ , એવં દટ્ઠબ્બં. યો એવ વો ઉદ્દેસો સો એવ વો ઉદ્દેસો હોતુ. સિયા ખો પન તે, નિગ્રોધ, એવમસ્સ – ‘આજીવા નો ચાવેતુકામો સમણો ગોતમો એવમાહા’તિ. ન ખો પનેતં, નિગ્રોધ, એવં દટ્ઠબ્બં. યો એવ વો આજીવો, સો એવ વો આજીવો હોતુ. સિયા ખો પન તે, નિગ્રોધ, એવમસ્સ – ‘યે નો ધમ્મા અકુસલા અકુસલસઙ્ખાતા સાચરિયકાનં, તેસુ પતિટ્ઠાપેતુકામો સમણો ગોતમો એવમાહા’તિ. ન ખો પનેતં, નિગ્રોધ, એવં દટ્ઠબ્બં. અકુસલા ચેવ વો તે ધમ્મા 54 હોન્તુ અકુસલસઙ્ખાતા ચ સાચરિયકાનં. સિયા ખો પન તે , નિગ્રોધ, એવમસ્સ – ‘યે નો ધમ્મા કુસલા કુસલસઙ્ખાતા સાચરિયકાનં, તેહિ વિવેચેતુકામો સમણો ગોતમો એવમાહા’તિ. ન ખો પનેતં, નિગ્રોધ, એવં દટ્ઠબ્બં. કુસલા ચેવ વો તે ધમ્મા હોન્તુ કુસલસઙ્ખાતા ચ સાચરિયકાનં. ઇતિ ખ્વાહં, નિગ્રોધ, નેવ અન્તેવાસિકમ્યતા એવં વદામિ, નપિ ઉદ્દેસા ચાવેતુકામો એવં વદામિ, નપિ આજીવા ચાવેતુકામો એવં વદામિ, નપિ યે વો ધમ્મા 55 અકુસલા અકુસલસઙ્ખાતા સાચરિયકાનં, તેસુ પતિટ્ઠાપેતુકામો એવં વદામિ, નપિ યે વો ધમ્મા 56 કુસલા કુસલસઙ્ખાતા સાચરિયકાનં, તેહિ વિવેચેતુકામો એવં વદામિ. સન્તિ ચ ખો, નિગ્રોધ, અકુસલા ધમ્મા અપ્પહીના સંકિલેસિકા પોનોબ્ભવિકા 57 સદરા 58 દુક્ખવિપાકા આયતિં જાતિજરામરણિયા, યેસાહં પહાનાય ધમ્મં દેસેમિ. યથાપટિપન્નાનં વો સંકિલેસિકા ધમ્મા પહીયિસ્સન્તિ, વોદાનીયા ધમ્મા અભિવડ્ઢિસ્સન્તિ, પઞ્ઞાપારિપૂરિં વેપુલ્લત્તઞ્ચ દિટ્ઠેવ ધમ્મે સયં અભિઞ્ઞા સચ્છિકત્વા ઉપસમ્પજ્જ વિહરિસ્સથા’’તિ.

    78. ‘‘Siyā kho pana te, nigrodha, evamassa – ‘antevāsikamyatā no samaṇo gotamo evamāhā’ti. Na kho panetaṃ, nigrodha, evaṃ daṭṭhabbaṃ. Yo eva vo 59 ācariyo, so eva vo ācariyo hotu. Siyā kho pana te, nigrodha, evamassa – ‘uddesā no cāvetukāmo samaṇo gotamo evamāhā’ti. Na kho panetaṃ, nigrodha , evaṃ daṭṭhabbaṃ. Yo eva vo uddeso so eva vo uddeso hotu. Siyā kho pana te, nigrodha, evamassa – ‘ājīvā no cāvetukāmo samaṇo gotamo evamāhā’ti. Na kho panetaṃ, nigrodha, evaṃ daṭṭhabbaṃ. Yo eva vo ājīvo, so eva vo ājīvo hotu. Siyā kho pana te, nigrodha, evamassa – ‘ye no dhammā akusalā akusalasaṅkhātā sācariyakānaṃ, tesu patiṭṭhāpetukāmo samaṇo gotamo evamāhā’ti. Na kho panetaṃ, nigrodha, evaṃ daṭṭhabbaṃ. Akusalā ceva vo te dhammā 60 hontu akusalasaṅkhātā ca sācariyakānaṃ. Siyā kho pana te , nigrodha, evamassa – ‘ye no dhammā kusalā kusalasaṅkhātā sācariyakānaṃ, tehi vivecetukāmo samaṇo gotamo evamāhā’ti. Na kho panetaṃ, nigrodha, evaṃ daṭṭhabbaṃ. Kusalā ceva vo te dhammā hontu kusalasaṅkhātā ca sācariyakānaṃ. Iti khvāhaṃ, nigrodha, neva antevāsikamyatā evaṃ vadāmi, napi uddesā cāvetukāmo evaṃ vadāmi, napi ājīvā cāvetukāmo evaṃ vadāmi, napi ye vo dhammā 61 akusalā akusalasaṅkhātā sācariyakānaṃ, tesu patiṭṭhāpetukāmo evaṃ vadāmi, napi ye vo dhammā 62 kusalā kusalasaṅkhātā sācariyakānaṃ, tehi vivecetukāmo evaṃ vadāmi. Santi ca kho, nigrodha, akusalā dhammā appahīnā saṃkilesikā ponobbhavikā 63 sadarā 64 dukkhavipākā āyatiṃ jātijarāmaraṇiyā, yesāhaṃ pahānāya dhammaṃ desemi. Yathāpaṭipannānaṃ vo saṃkilesikā dhammā pahīyissanti, vodānīyā dhammā abhivaḍḍhissanti, paññāpāripūriṃ vepullattañca diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharissathā’’ti.

    ૭૯. એવં વુત્તે, તે પરિબ્બાજકા તુણ્હીભૂતા મઙ્કુભૂતા પત્તક્ખન્ધા અધોમુખા પજ્ઝાયન્તા અપ્પટિભાના નિસીદિંસુ યથા તં મારેન પરિયુટ્ઠિતચિત્તા. અથ ખો ભગવતો એતદહોસિ – ‘‘સબ્બે પિમે મોઘપુરિસા ફુટ્ઠા પાપિમતા. યત્ર હિ નામ એકસ્સપિ ન એવં ભવિસ્સતિ – ‘હન્દ મયં અઞ્ઞાણત્થમ્પિ સમણે ગોતમે બ્રહ્મચરિયં ચરામ, કિં કરિસ્સતિ સત્તાહો’’’તિ? અથ ખો ભગવા ઉદુમ્બરિકાય પરિબ્બાજકારામે સીહનાદં નદિત્વા વેહાસં અબ્ભુગ્ગન્ત્વા ગિજ્ઝકૂટે પબ્બતે પચ્ચુપટ્ઠાસિ 65. સન્ધાનો પન ગહપતિ તાવદેવ રાજગહં પાવિસીતિ.

    79. Evaṃ vutte, te paribbājakā tuṇhībhūtā maṅkubhūtā pattakkhandhā adhomukhā pajjhāyantā appaṭibhānā nisīdiṃsu yathā taṃ mārena pariyuṭṭhitacittā. Atha kho bhagavato etadahosi – ‘‘sabbe pime moghapurisā phuṭṭhā pāpimatā. Yatra hi nāma ekassapi na evaṃ bhavissati – ‘handa mayaṃ aññāṇatthampi samaṇe gotame brahmacariyaṃ carāma, kiṃ karissati sattāho’’’ti? Atha kho bhagavā udumbarikāya paribbājakārāme sīhanādaṃ naditvā vehāsaṃ abbhuggantvā gijjhakūṭe pabbate paccupaṭṭhāsi 66. Sandhāno pana gahapati tāvadeva rājagahaṃ pāvisīti.

    ઉદુમ્બરિકસુત્તં નિટ્ઠિતં દુતિયં.

    Udumbarikasuttaṃ niṭṭhitaṃ dutiyaṃ.







    Footnotes:
    1. દિવાદિવસ્સેવ (સી॰ સ્યા॰ પી॰)
    2. divādivasseva (sī. syā. pī.)
    3. ચ (સી॰ પી॰)
    4. ca (sī. pī.)
    5. અન્તપન્તાનેવ (સ્યા॰)
    6. સંહરેય્યામ (ક॰)
    7. antapantāneva (syā.)
    8. saṃhareyyāma (ka.)
    9. તરોજિગુચ્છંસારોદા (ક॰)
    10. tarojigucchaṃsārodā (ka.)
    11. હત્થાવલેખનો (સ્યા॰)
    12. દ્વાહિકંપિ (સી॰ સ્યા॰)
    13. ઉભટ્ઠકોપિ (સ્યા॰), ઉબ્ભટ્ઠિકોપિ (ક॰)
    14. hatthāvalekhano (syā.)
    15. dvāhikaṃpi (sī. syā.)
    16. ubhaṭṭhakopi (syā.), ubbhaṭṭhikopi (ka.)
    17. મદમાપજ્જતિ (સ્યા॰)
    18. madamāpajjati (syā.)
    19. યં હિ (સી॰ પી॰)
    20. ગથિતો (સી॰ પી॰)
    21. yaṃ hi (sī. pī.)
    22. gathito (sī. pī.)
    23. અપસારેતા (ક॰)
    24. બહુલાજીવો (સી॰ પી॰)
    25. apasāretā (ka.)
    26. bahulājīvo (sī. pī.)
    27. પલાસી (સી॰ સ્યા॰ પી॰)
    28. palāsī (sī. syā. pī.)
    29. તપોજિગુચ્છાય (?)
    30. તપોજિગુચ્છાય (?)
    31. ઉપક્કિલેસા હોતિ (ક॰)
    32. tapojigucchāya (?)
    33. tapojigucchāya (?)
    34. upakkilesā hoti (ka.)
    35. પપ્પટિકપત્તા (ક॰)
    36. pappaṭikapattā (ka.)
    37. અતિપાપેતિ (ક॰ સી॰ પી॰ ક॰)
    38. ન ભાવિતમાસિં સતિ (સી॰ સ્યા॰ પી॰)
    39. atipāpeti (ka. sī. pī. ka.)
    40. na bhāvitamāsiṃ sati (sī. syā. pī.)
    41. થીનમિદ્ધં (સી॰ સ્યા॰ પી॰)
    42. thīnamiddhaṃ (sī. syā. pī.)
    43. ઇતિ નિગ્રોધ (સ્યા॰)
    44. iti nigrodha (syā.)
    45. અથ નં (ક॰)
    46. atha naṃ (ka.)
    47. નાસ્સુ (સી॰ પી॰)
    48. nāssu (sī. pī.)
    49. તં (સી॰ સ્યા॰ પી॰)
    50. taṃ (sī. syā. pī.)
    51. યથાનુસિટ્ઠં (?)
    52. yathānusiṭṭhaṃ (?)
    53. તે (સી॰ સ્યા॰)
    54. વોધમ્મા (ક॰), તે ધમ્મા (સ્યા॰)
    55. નપિ યે ખો ધમ્મા (સી॰), નપિ યે તે ધમ્મા (સ્યા॰), નપિ યે ચ વો ધમ્મા (ક॰)
    56. નપિ યે ખો ધમ્મા (સી॰), નપિ યે તે ધમ્મા (સ્યા॰), નપિ યે ચ વો ધમ્મા (ક॰)
    57. પોનોભવિકા (ક॰)
    58. સદ્દરા (પી॰ ક॰), સદરથા (સ્યા॰ ક॰)
    59. te (sī. syā.)
    60. vodhammā (ka.), te dhammā (syā.)
    61. napi ye kho dhammā (sī.), napi ye te dhammā (syā.), napi ye ca vo dhammā (ka.)
    62. napi ye kho dhammā (sī.), napi ye te dhammā (syā.), napi ye ca vo dhammā (ka.)
    63. ponobhavikā (ka.)
    64. saddarā (pī. ka.), sadarathā (syā. ka.)
    65. પચ્ચુટ્ઠાસિ (સી॰ સ્યા॰ પી॰)
    66. paccuṭṭhāsi (sī. syā. pī.)



    Related texts:



    અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / દીઘ નિકાય (અટ્ઠકથા) • Dīgha nikāya (aṭṭhakathā) / ૨. ઉદુમ્બરિકસુત્તવણ્ણના • 2. Udumbarikasuttavaṇṇanā

    ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / દીઘનિકાય (ટીકા) • Dīghanikāya (ṭīkā) / ૨. ઉદુમ્બરિકસુત્તવણ્ણના • 2. Udumbarikasuttavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact