| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / ખુદ્દસિક્ખા-મૂલસિક્ખા • Khuddasikkhā-mūlasikkhā |
૩૭. ઉગ્ગહનિદ્દેસવણ્ણના
37. Uggahaniddesavaṇṇanā
૨૮૧. દસભેદમ્પીતિ સચે કેનચિ હેટ્ઠા દસ્સિતં દસવિધં રતનં આનેત્વા ‘‘ઇદં સઙ્ઘસ્સ વા ચેતિયસ્સ વા નવકમ્મસ્સ વા અઞ્ઞપુગ્ગલસ્સ વા સુત્તન્તિકગણસ્સ વા દમ્મી’’તિ વુત્તે ‘‘સાધૂ’’તિ સમ્પટિચ્છન્તસ્સ દુક્કટં હોતીતિ અત્થો.
281.Dasabhedampīti sace kenaci heṭṭhā dassitaṃ dasavidhaṃ ratanaṃ ānetvā ‘‘idaṃ saṅghassa vā cetiyassa vā navakammassa vā aññapuggalassa vā suttantikagaṇassa vā dammī’’ti vutte ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchantassa dukkaṭaṃ hotīti attho.
૨૮૨-૩. તેસુ દસવિધેસુ રતનેસૂતિ અત્થો. દ્વીસૂતિ રજતજાતરૂપેસુ. ગણસઙ્ઘપુગ્ગલે (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૫૩૮-૫૩૯) અનામસિત્વા ‘‘ઇદં હિરઞ્ઞસુવણ્ણં ચેતિયસ્સ દમ્મિ, નવકમ્મસ્સ દમ્મી’’તિ વુત્તે ન પટિક્ખિપેતિ અત્થો. કિં કાતબ્બન્તિ ચે? તં દસ્સેતું ‘‘વદે’’તિઆદિ વુત્તં. ‘‘ઇમે એવં વદન્તી’’તિ કપ્પિયકારાનં આચિક્ખિતબ્બન્તિ અત્થો.
282-3. Tesu dasavidhesu ratanesūti attho. Dvīsūti rajatajātarūpesu. Gaṇasaṅghapuggale (pārā. aṭṭha. 2.538-539) anāmasitvā ‘‘idaṃ hiraññasuvaṇṇaṃ cetiyassa dammi, navakammassa dammī’’ti vutte na paṭikkhipeti attho. Kiṃ kātabbanti ce? Taṃ dassetuṃ ‘‘vade’’tiādi vuttaṃ. ‘‘Ime evaṃ vadantī’’ti kappiyakārānaṃ ācikkhitabbanti attho.
૨૮૪. ન કેવલં હિરઞ્ઞસુવણ્ણાદિકમેવ, અઞ્ઞમ્પિ ખેત્તવત્થાદિકં અકપ્પિયં ન સમ્પટિચ્છિતબ્બન્તિ તં દસ્સેતું ‘‘ખેત્તં વત્થુ’’ન્તિઆદિમાહ. દાસપસુઆદિકં દાસપસ્વાદિકં. સચે હિ કોચિ ‘‘મય્હં સસ્સસમ્પાદકં મહાતળાકં અત્થિ, તં સઙ્ઘસ્સ દમ્મી’’તિ વદતિ, તઞ્ચે સઙ્ઘો સમ્પટિચ્છતિ. પટિગ્ગહણેપિ પરિભોગેપિ આપત્તિયેવ. એવં સેસેસુપિ.
284. Na kevalaṃ hiraññasuvaṇṇādikameva, aññampi khettavatthādikaṃ akappiyaṃ na sampaṭicchitabbanti taṃ dassetuṃ ‘‘khettaṃ vatthu’’ntiādimāha. Dāsapasuādikaṃ dāsapasvādikaṃ. Sace hi koci ‘‘mayhaṃ sassasampādakaṃ mahātaḷākaṃ atthi, taṃ saṅghassa dammī’’ti vadati, tañce saṅgho sampaṭicchati. Paṭiggahaṇepi paribhogepi āpattiyeva. Evaṃ sesesupi.
કપ્પિયેન કમેન ગણ્હેય્યાતિ સમ્બન્ધો. ‘‘ખેત્તં દમ્મી’’તિ વુત્તે ‘‘ન વટ્ટતી’’તિ પટિક્ખિપિત્વા ‘‘ઇતો ચત્તારો પચ્ચયે પરિભુઞ્જથા’’તિ વા ‘‘ચતુપચ્ચયપરિભોગત્થાય દમ્મી’’તિ વા વદતિ ચે, ગહેતબ્બં. વત્થુમ્હિપિ એસેવ નયો. ‘‘તળાકં દમ્મી’’તિ વુત્તે પટિક્ખિપિત્વા ‘‘ચત્તારો પચ્ચયે પરિભુઞ્જથા’’તિ વા ‘‘સઙ્ઘો ઉદકં પરિભુઞ્જિસ્સતિ, ભણ્ડકં ધોવિસ્સતી’’તિ વા આદિના નયેન વુત્તે સમ્પટિચ્છિતબ્બં. ‘‘દાસં દમ્મી’’તિ વુત્તે પટિક્ખિપિત્વા ‘‘આરામિકં, વેય્યાવચ્ચકરં, કપ્પિયકારકં દમ્મી’’તિ વુત્તે સમ્પટિચ્છિતબ્બં. ‘‘ગોમહિંસઅજેળકાદયો દમ્મી’’તિ વુત્તે પટિક્ખિપિત્વા ‘‘પઞ્ચગોરસપરિભોગત્થાયા’’તિ વુત્તે સમ્પટિચ્છિતબ્બં. એદિસં ગહણં સન્ધાય ‘‘પટિક્ખિપિત્વા ગણ્હેય્યા’’તિ વુત્તં.
Kappiyena kamena gaṇheyyāti sambandho. ‘‘Khettaṃ dammī’’ti vutte ‘‘na vaṭṭatī’’ti paṭikkhipitvā ‘‘ito cattāro paccaye paribhuñjathā’’ti vā ‘‘catupaccayaparibhogatthāya dammī’’ti vā vadati ce, gahetabbaṃ. Vatthumhipi eseva nayo. ‘‘Taḷākaṃ dammī’’ti vutte paṭikkhipitvā ‘‘cattāro paccaye paribhuñjathā’’ti vā ‘‘saṅgho udakaṃ paribhuñjissati, bhaṇḍakaṃ dhovissatī’’ti vā ādinā nayena vutte sampaṭicchitabbaṃ. ‘‘Dāsaṃ dammī’’ti vutte paṭikkhipitvā ‘‘ārāmikaṃ, veyyāvaccakaraṃ, kappiyakārakaṃ dammī’’ti vutte sampaṭicchitabbaṃ. ‘‘Gomahiṃsaajeḷakādayo dammī’’ti vutte paṭikkhipitvā ‘‘pañcagorasaparibhogatthāyā’’ti vutte sampaṭicchitabbaṃ. Edisaṃ gahaṇaṃ sandhāya ‘‘paṭikkhipitvā gaṇheyyā’’ti vuttaṃ.
૨૮૫-૬. નવમાતિકકેદારતળાકકિરિયા (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૨૩૮-૨૩૯) ચ અનવે પુબ્બે કપ્પિયવોહારેન પટિક્ખિપિત્વા ગહિતતળાકે મત્તિકુદ્ધરણઞ્ચ ભિન્નટ્ઠાને પાળિબન્ધો ચ દુબ્બલટ્ઠાને આળિયા થિરકારો ચ અનવે કેદારે પુરાણભાગતો અતિરેકભાગગ્ગહણઞ્ચ નવે કેદારે અપરિચ્છિન્નભાગે ‘‘સસ્સે દેથ એત્તકે’’તિ કહાપણુટ્ઠાપનઞ્ચાપીતિ ઇદં સબ્બં ભિક્ખુસ્સ કાતું ન વટ્ટતિ. સચે કરોતિ, એવમાદિકં સબ્બેસમ્પિ અકપ્પિયન્તિ અત્થો.
285-6.Navamātikakedārataḷākakiriyā (pārā. aṭṭha. 2.238-239) ca anave pubbe kappiyavohārena paṭikkhipitvā gahitataḷāke mattikuddharaṇañca bhinnaṭṭhāne pāḷibandho ca dubbalaṭṭhāne āḷiyā thirakāro ca anave kedāre purāṇabhāgato atirekabhāgaggahaṇañca nave kedāre aparicchinnabhāge ‘‘sasse detha ettake’’ti kahāpaṇuṭṭhāpanañcāpīti idaṃ sabbaṃ bhikkhussa kātuṃ na vaṭṭati. Sace karoti, evamādikaṃ sabbesampi akappiyanti attho.
૨૮૭-૯. ઇદાનિ તંયેવ અકપ્પિયં દસ્સેતું ‘‘અવત્વા’’તિઆદિ વુત્તં. તસ્સત્થો (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૨૩૮-૨૩૯) – યો પન ‘‘કસ, વપ્પ’’ ઇચ્ચાદિકં અવત્વા ‘‘એત્તિકાય ભૂમિયા એત્તકો ભાગો દેય્યો’’તિ ભૂમિં વા પતિટ્ઠાપેતિ, ‘‘એત્તકે ભૂમિભાગે સસ્સં કતં, એત્તકં ગણ્હથા’’તિ કસ્સકે વદન્તે પમાણગણ્હનત્થં દણ્ડરજ્જુભિ મિનતિ, ખલે ઠત્વા રક્ખણાદીનિ કરોતિ, તસ્સેવ અકપ્પિયન્તિ.
287-9. Idāni taṃyeva akappiyaṃ dassetuṃ ‘‘avatvā’’tiādi vuttaṃ. Tassattho (pārā. aṭṭha. 2.238-239) – yo pana ‘‘kasa, vappa’’ iccādikaṃ avatvā ‘‘ettikāya bhūmiyā ettako bhāgo deyyo’’ti bhūmiṃ vā patiṭṭhāpeti, ‘‘ettake bhūmibhāge sassaṃ kataṃ, ettakaṃ gaṇhathā’’ti kassake vadante pamāṇagaṇhanatthaṃ daṇḍarajjubhi minati, khale ṭhatvā rakkhaṇādīni karoti, tasseva akappiyanti.
૨૯૦. ભણ્ડાગારિકસીસેન પિતુસન્તકમ્પિ સચે પટિસામેય્ય, પાચિત્તિયન્તિ અત્થો.
290. Bhaṇḍāgārikasīsena pitusantakampi sace paṭisāmeyya, pācittiyanti attho.
૨૯૧-૨. પિતૂનન્તિ માતાપિતૂનં. સાટકાદિકપ્પિયં વત્થું. ‘‘પટિસામેત્વા દેહી’’તિ વુત્તેતિ સમ્બન્ધો. પાતેત્વાન ગતે યસ્મા અજ્ઝારામસિક્ખાપદવસેન (પાચિ॰ ૫૦૫-૫૦૬) પલિબોધો, તસ્મા ગોપિતું લબ્ભન્તિ અત્થો.
291-2.Pitūnanti mātāpitūnaṃ. Sāṭakādikappiyaṃ vatthuṃ. ‘‘Paṭisāmetvā dehī’’ti vutteti sambandho. Pātetvāna gate yasmā ajjhārāmasikkhāpadavasena (pāci. 505-506) palibodho, tasmā gopituṃ labbhanti attho.
૨૯૩-૪. સકં વાસિઆદિપરિક્ખારન્તિ અત્થો. ઇદં ઠાનં ગુત્તન્તિ દસ્સેતબ્બં. ‘‘એત્થ ઠપેથા’’તિ પન ન વત્તબ્બં.
293-4.Sakaṃ vāsiādiparikkhāranti attho. Idaṃ ṭhānaṃ guttanti dassetabbaṃ. ‘‘Ettha ṭhapethā’’ti pana na vattabbaṃ.
૨૯૫. એત્થ ‘‘અઞ્ઞો કોચિ ન પવિસતિ, ભિક્ખૂહિ વા સામણેરેહિ વા ગહિતં ભવિસ્સતી’’તિ સઙ્કન્તીતિ અત્થો. વત્થુમ્હીતિ અલઙ્કારાદિવત્થુમ્હીતિ અત્થો. તાદિસેતિ યાદિસે વત્થુમ્હિ નટ્ઠે આસઙ્કા હોતિ, તાદિસે વત્થુમ્હિ નટ્ઠેતિ સમ્બન્ધો.
295. Ettha ‘‘añño koci na pavisati, bhikkhūhi vā sāmaṇerehi vā gahitaṃ bhavissatī’’ti saṅkantīti attho. Vatthumhīti alaṅkārādivatthumhīti attho. Tādiseti yādise vatthumhi naṭṭhe āsaṅkā hoti, tādise vatthumhi naṭṭheti sambandho.
૨૯૬. ઇદાનિ અસઙ્કિતબ્બટ્ઠાનં દસ્સેતું ‘‘વિહારાવસથસ્સન્તો’’તિઆદિમાહ. વિહારસ્સ ચ ઘરસ્સ ચાતિ અત્થો. રતનન્તિ દસવિધં રતનં. રત્નસમ્મતન્તિ સાટકવેઠનાદિકં. ગહેત્વાનાતિ કપ્પિયકારકે અસતિ અત્તનાપિ ગહેત્વાન નિક્ખિપેય્યાતિ અત્થો. મગ્ગેરઞ્ઞેપીતિ મગ્ગેપિ અરઞ્ઞેપિ. તાદિસેતિ ‘‘ભિક્ખૂહિ ગહિતં ભવિસ્સતી’’તિ આસઙ્કિતબ્બટ્ઠાને. પતિરૂપં કરીયતીતિ મગ્ગે વા અરઞ્ઞે વા તાદિસં ભણ્ડં પસ્સિત્વા મગ્ગા ઓક્કમ્મ નિસીદિતબ્બં, સામિકેસુ આગતેસુ તં ઠાનં આચિક્ખિતબ્બં. સચે સામિકે ન પસ્સતિ, રતનસમ્મતં પંસુકૂલં ગહેતબ્બં. રતનઞ્ચે હોતિ, તુણ્હીભૂતેન ગન્તબ્બન્તિ અત્થો. અયં મગ્ગારઞ્ઞકેસુ પટિપત્તિ. વિહારાવસથાનં પન અન્તો તાદિસં દિસ્વા ભણ્ડકં મુઞ્ચિત્વા ‘‘એત્થ એત્તકા કહાપણા’’તિઆદિના નયેન રૂપેન વા લઞ્છનાય વા પિલોતિકાય વા સઞ્ઞાણં કત્વા નિક્ખિપિતબ્બં, તતો પક્કમન્તેન પતિરૂપાનં ભિક્ખૂનં આચિક્ખિતબ્બં. ઉગ્ગહવિનિચ્છયો.
296. Idāni asaṅkitabbaṭṭhānaṃ dassetuṃ ‘‘vihārāvasathassanto’’tiādimāha. Vihārassa ca gharassa cāti attho. Ratananti dasavidhaṃ ratanaṃ. Ratnasammatanti sāṭakaveṭhanādikaṃ. Gahetvānāti kappiyakārake asati attanāpi gahetvāna nikkhipeyyāti attho. Maggeraññepīti maggepi araññepi. Tādiseti ‘‘bhikkhūhi gahitaṃ bhavissatī’’ti āsaṅkitabbaṭṭhāne. Patirūpaṃ karīyatīti magge vā araññe vā tādisaṃ bhaṇḍaṃ passitvā maggā okkamma nisīditabbaṃ, sāmikesu āgatesu taṃ ṭhānaṃ ācikkhitabbaṃ. Sace sāmike na passati, ratanasammataṃ paṃsukūlaṃ gahetabbaṃ. Ratanañce hoti, tuṇhībhūtena gantabbanti attho. Ayaṃ maggāraññakesu paṭipatti. Vihārāvasathānaṃ pana anto tādisaṃ disvā bhaṇḍakaṃ muñcitvā ‘‘ettha ettakā kahāpaṇā’’tiādinā nayena rūpena vā lañchanāya vā pilotikāya vā saññāṇaṃ katvā nikkhipitabbaṃ, tato pakkamantena patirūpānaṃ bhikkhūnaṃ ācikkhitabbaṃ. Uggahavinicchayo.
ઉગ્ગહનિદ્દેસવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Uggahaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
