Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / અઙ્ગુત્તરનિકાય • Aṅguttaranikāya |
૫. ઉજ્જયસુત્તં
5. Ujjayasuttaṃ
૫૫. અથ ખો ઉજ્જયો બ્રાહ્મણો યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવતા સદ્ધિં સમ્મોદિ. સમ્મોદનીયં કથં સારણીયં વીતિસારેત્વા એકમન્તં નિસીદિ. એકમન્તં નિસિન્નો ખો ઉજ્જયો બ્રાહ્મણો ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘મયં, ભો ગોતમ, પવાસં ગન્તુકામા. તેસં નો ભવં ગોતમો અમ્હાકં તથા ધમ્મં દેસેતુ – યે અમ્હાકં અસ્સુ ધમ્મા દિટ્ઠધમ્મહિતાય, દિટ્ઠધમ્મસુખાય, સમ્પરાયહિતાય, સમ્પરાયસુખાયા’’તિ.
55. Atha kho ujjayo brāhmaṇo yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavatā saddhiṃ sammodi. Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho ujjayo brāhmaṇo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘mayaṃ, bho gotama, pavāsaṃ gantukāmā. Tesaṃ no bhavaṃ gotamo amhākaṃ tathā dhammaṃ desetu – ye amhākaṃ assu dhammā diṭṭhadhammahitāya, diṭṭhadhammasukhāya, samparāyahitāya, samparāyasukhāyā’’ti.
‘‘ચત્તારોમે, બ્રાહ્મણ, ધમ્મા કુલપુત્તસ્સ દિટ્ઠધમ્મહિતાય સંવત્તન્તિ, દિટ્ઠધમ્મસુખાય. કતમે ચત્તારો? ઉટ્ઠાનસમ્પદા , આરક્ખસમ્પદા, કલ્યાણમિત્તતા, સમજીવિતા. કતમા ચ, બ્રાહ્મણ, ઉટ્ઠાનસમ્પદા? ઇધ, બ્રાહ્મણ, કુલપુત્તો યેન કમ્મટ્ઠાનેન જીવિકં કપ્પેતિ – યદિ કસિયા, યદિ વણિજ્જાય, યદિ ગોરક્ખેન, યદિ ઇસ્સત્તેન, યદિ રાજપોરિસેન, યદિ સિપ્પઞ્ઞતરેન – તત્થ દક્ખો હોતિ અનલસો, તત્રુપાયાય વીમંસાય સમન્નાગતો, અલં કાતું અલં સંવિધાતું. અયં વુચ્ચતિ, બ્રાહ્મણ, ઉટ્ઠાનસમ્પદા.
‘‘Cattārome, brāhmaṇa, dhammā kulaputtassa diṭṭhadhammahitāya saṃvattanti, diṭṭhadhammasukhāya. Katame cattāro? Uṭṭhānasampadā , ārakkhasampadā, kalyāṇamittatā, samajīvitā. Katamā ca, brāhmaṇa, uṭṭhānasampadā? Idha, brāhmaṇa, kulaputto yena kammaṭṭhānena jīvikaṃ kappeti – yadi kasiyā, yadi vaṇijjāya, yadi gorakkhena, yadi issattena, yadi rājaporisena, yadi sippaññatarena – tattha dakkho hoti analaso, tatrupāyāya vīmaṃsāya samannāgato, alaṃ kātuṃ alaṃ saṃvidhātuṃ. Ayaṃ vuccati, brāhmaṇa, uṭṭhānasampadā.
‘‘કતમા ચ, બ્રાહ્મણ, આરક્ખસમ્પદા? ઇધ, બ્રાહ્મણ, કુલપુત્તસ્સ ભોગા હોન્તિ ઉટ્ઠાનવીરિયાધિગતા, બાહાબલપરિચિતા, સેદાવક્ખિત્તા, ધમ્મિકા ધમ્મલદ્ધા. તે આરક્ખેન ગુત્તિયા સમ્પાદેતિ – ‘કિન્તિ મે ઇમે ભોગે નેવ રાજાનો હરેય્યું, ન ચોરા હરેય્યું, ન અગ્ગિ ડહેય્ય, ન ઉદકં વહેય્ય, ન અપ્પિયા દાયાદા હરેય્યુ’ન્તિ. અયં વુચ્ચતિ, બ્રાહ્મણ, આરક્ખસમ્પદા.
‘‘Katamā ca, brāhmaṇa, ārakkhasampadā? Idha, brāhmaṇa, kulaputtassa bhogā honti uṭṭhānavīriyādhigatā, bāhābalaparicitā, sedāvakkhittā, dhammikā dhammaladdhā. Te ārakkhena guttiyā sampādeti – ‘kinti me ime bhoge neva rājāno hareyyuṃ, na corā hareyyuṃ, na aggi ḍaheyya, na udakaṃ vaheyya, na appiyā dāyādā hareyyu’nti. Ayaṃ vuccati, brāhmaṇa, ārakkhasampadā.
‘‘કતમા ચ, બ્રાહ્મણ, કલ્યાણમિત્તતા? ઇધ, બ્રાહ્મણ, કુલપુત્તો યસ્મિં ગામે વા નિગમે વા પટિવસતિ તત્ર યે તે હોન્તિ – ગહપતી વા ગહપતિપુત્તા વા દહરા વા વુદ્ધસીલિનો, વુદ્ધા વા વુદ્ધસીલિનો, સદ્ધાસમ્પન્ના, સીલસમ્પન્ના, ચાગસમ્પન્ના, પઞ્ઞાસમ્પન્ના – તેહિ સદ્ધિં સન્તિટ્ઠતિ સલ્લપતિ સાકચ્છં સમાપજ્જતિ; યથારૂપાનં સદ્ધાસમ્પન્નાનં સદ્ધાસમ્પદં અનુસિક્ખતિ, યથારૂપાનં સીલસમ્પન્નાનં સીલસમ્પદં અનુસિક્ખતિ, યથારૂપાનં ચાગસમ્પન્નાનં ચાગસમ્પદં અનુસિક્ખતિ, યથારૂપાનં પઞ્ઞાસમ્પન્નાનં પઞ્ઞાસમ્પદં અનુસિક્ખતિ. અયં વુચ્ચતિ, બ્રાહ્મણ, કલ્યાણમિત્તતા.
‘‘Katamā ca, brāhmaṇa, kalyāṇamittatā? Idha, brāhmaṇa, kulaputto yasmiṃ gāme vā nigame vā paṭivasati tatra ye te honti – gahapatī vā gahapatiputtā vā daharā vā vuddhasīlino, vuddhā vā vuddhasīlino, saddhāsampannā, sīlasampannā, cāgasampannā, paññāsampannā – tehi saddhiṃ santiṭṭhati sallapati sākacchaṃ samāpajjati; yathārūpānaṃ saddhāsampannānaṃ saddhāsampadaṃ anusikkhati, yathārūpānaṃ sīlasampannānaṃ sīlasampadaṃ anusikkhati, yathārūpānaṃ cāgasampannānaṃ cāgasampadaṃ anusikkhati, yathārūpānaṃ paññāsampannānaṃ paññāsampadaṃ anusikkhati. Ayaṃ vuccati, brāhmaṇa, kalyāṇamittatā.
‘‘કતમા ચ, બ્રાહ્મણ, સમજીવિતા? ઇધ, બ્રાહ્મણ, કુલપુત્તો આયઞ્ચ ભોગાનં વિદિત્વા વયઞ્ચ ભોગાનં વિદિત્વા સમં જીવિકં કપ્પેતિ નાચ્ચોગાળ્હં નાતિહીનં – ‘એવં મે આયો વયં પરિયાદાય ઠસ્સતિ, ન ચ મે વયો આયં પરિયાદાય ઠસ્સતી’તિ. સેય્યથાપિ, બ્રાહ્મણ, તુલાધારો વા તુલાધારન્તેવાસી વા તુલં પગ્ગહેત્વા જાનાતિ – ‘એત્તકેન વા ઓનતં, એત્તકેન વા ઉન્નત’ન્તિ; એવમેવં ખો, બ્રાહ્મણ, કુલપુત્તો આયઞ્ચ ભોગાનં વિદિત્વા વયઞ્ચ ભોગાનં વિદિત્વા સમં જીવિકં કપ્પેતિ નાચ્ચોગાળ્હં નાતિહીનં – ‘એવં મે આયો વયં પરિયાદાય ઠસ્સતિ, ન ચ મે વયો આયં પરિયાદાય ઠસ્સતી’તિ. સચાયં, બ્રાહ્મણ, કુલપુત્તો અપ્પાયો સમાનો ઉળારં જીવિકં કપ્પેતિ, તસ્સ ભવન્તિ વત્તારો – ‘ઉદુમ્બરખાદીવાયં કુલપુત્તો ભોગે ખાદતી’તિ. સચે પનાયં, બ્રાહ્મણ, કુલપુત્તો મહાયો સમાનો કસિરં જીવિકં કપ્પેતિ, તસ્સ ભવન્તિ વત્તારો – ‘અજેટ્ઠમરણંવાયં કુલપુત્તો મરિસ્સતી’તિ. યતો ચ ખોયં, બ્રાહ્મણ, કુલપુત્તો આયઞ્ચ ભોગાનં વિદિત્વા વયઞ્ચ ભોગાનં વિદિત્વા સમં જીવિકં કપ્પેતિ નાચ્ચોગાળ્હં નાતિહીનં – ‘એવં મે આયો વયં પરિયાદાય ઠસ્સતિ, ન ચ મે વયો આયં પરિયાદાય ઠસ્સતી’તિ, અયં વુચ્ચતિ, બ્રાહ્મણ, સમજીવિતા.
‘‘Katamā ca, brāhmaṇa, samajīvitā? Idha, brāhmaṇa, kulaputto āyañca bhogānaṃ viditvā vayañca bhogānaṃ viditvā samaṃ jīvikaṃ kappeti nāccogāḷhaṃ nātihīnaṃ – ‘evaṃ me āyo vayaṃ pariyādāya ṭhassati, na ca me vayo āyaṃ pariyādāya ṭhassatī’ti. Seyyathāpi, brāhmaṇa, tulādhāro vā tulādhārantevāsī vā tulaṃ paggahetvā jānāti – ‘ettakena vā onataṃ, ettakena vā unnata’nti; evamevaṃ kho, brāhmaṇa, kulaputto āyañca bhogānaṃ viditvā vayañca bhogānaṃ viditvā samaṃ jīvikaṃ kappeti nāccogāḷhaṃ nātihīnaṃ – ‘evaṃ me āyo vayaṃ pariyādāya ṭhassati, na ca me vayo āyaṃ pariyādāya ṭhassatī’ti. Sacāyaṃ, brāhmaṇa, kulaputto appāyo samāno uḷāraṃ jīvikaṃ kappeti, tassa bhavanti vattāro – ‘udumbarakhādīvāyaṃ kulaputto bhoge khādatī’ti. Sace panāyaṃ, brāhmaṇa, kulaputto mahāyo samāno kasiraṃ jīvikaṃ kappeti, tassa bhavanti vattāro – ‘ajeṭṭhamaraṇaṃvāyaṃ kulaputto marissatī’ti. Yato ca khoyaṃ, brāhmaṇa, kulaputto āyañca bhogānaṃ viditvā vayañca bhogānaṃ viditvā samaṃ jīvikaṃ kappeti nāccogāḷhaṃ nātihīnaṃ – ‘evaṃ me āyo vayaṃ pariyādāya ṭhassati, na ca me vayo āyaṃ pariyādāya ṭhassatī’ti, ayaṃ vuccati, brāhmaṇa, samajīvitā.
‘‘એવં સમુપ્પન્નાનં, બ્રાહ્મણ, ભોગાનં ચત્તારિ અપાયમુખાનિ હોન્તિ – ઇત્થિધુત્તો, સુરાધુત્તો, અક્ખધુત્તો, પાપમિત્તો પાપસહાયો પાપસમ્પવઙ્કો. સેય્યથાપિ, બ્રાહ્મણ, મહતો તળાકસ્સ ચત્તારિ ચેવ આયમુખાનિ, ચત્તારિ ચ અપાયમુખાનિ. તસ્સ પુરિસો યાનિ ચેવ આયમુખાનિ તાનિ પિદહેય્ય, યાનિ ચ અપાયમુખાનિ તાનિ વિવરેય્ય; દેવો ચ ન સમ્મા ધારં અનુપ્પવેચ્છેય્ય. એવઞ્હિ તસ્સ બ્રાહ્મણ , મહતો તળાકસ્સ પરિહાનિયેવ પાટિકઙ્ખા, નો વુદ્ધિ ; એવમેવં ખો, બ્રાહ્મણ, એવં સમુપ્પન્નાનં ભોગાનં ચત્તારિ અપાયમુખાનિ હોન્તિ – ઇત્થિધુત્તો, સુરાધુત્તો, અક્ખધુત્તો, પાપમિત્તો પાપસહાયો પાપસમ્પવઙ્કો.
‘‘Evaṃ samuppannānaṃ, brāhmaṇa, bhogānaṃ cattāri apāyamukhāni honti – itthidhutto, surādhutto, akkhadhutto, pāpamitto pāpasahāyo pāpasampavaṅko. Seyyathāpi, brāhmaṇa, mahato taḷākassa cattāri ceva āyamukhāni, cattāri ca apāyamukhāni. Tassa puriso yāni ceva āyamukhāni tāni pidaheyya, yāni ca apāyamukhāni tāni vivareyya; devo ca na sammā dhāraṃ anuppaveccheyya. Evañhi tassa brāhmaṇa , mahato taḷākassa parihāniyeva pāṭikaṅkhā, no vuddhi ; evamevaṃ kho, brāhmaṇa, evaṃ samuppannānaṃ bhogānaṃ cattāri apāyamukhāni honti – itthidhutto, surādhutto, akkhadhutto, pāpamitto pāpasahāyo pāpasampavaṅko.
‘‘એવં સમુપ્પન્નાનં, બ્રાહ્મણ, ભોગાનં ચત્તારિ આયમુખાનિ હોન્તિ – ન ઇત્થિધુત્તો, ન સુરાધુત્તો, ન અક્ખધુત્તો, કલ્યાણમિત્તો કલ્યાણસહાયો કલ્યાણસમ્પવઙ્કો. સેય્યથાપિ, બ્રાહ્મણ, મહતો તળાકસ્સ ચત્તારિ ચેવ આયમુખાનિ ચત્તારિ ચ અપાયમુખાનિ. તસ્સ પુરિસો યાનિ ચેવ આયમુખાનિ તાનિ વિવરેય્ય, યાનિ ચ અપાયમુખાનિ તાનિ પિદહેય્ય; દેવો ચ સમ્મા ધારં અનુપ્પવેચ્છેય્ય. એવઞ્હિ તસ્સ, બ્રાહ્મણ, મહતો તળાકસ્સ વુદ્ધિયેવ પાટિકઙ્ખા, નો પરિહાનિ; એવમેવં ખો, બ્રાહ્મણ, એવં સમુપ્પન્નાનં ભોગાનં ચત્તારિ આયમુખાનિ હોન્તિ – ન ઇત્થિધુત્તો…પે॰… કલ્યાણસમ્પવઙ્કો. ઇમે ખો, બ્રાહ્મણ, ચત્તારો ધમ્મા કુલપુત્તસ્સ દિટ્ઠધમ્મહિતાય સંવત્તન્તિ દિટ્ઠધમ્મસુખાય.
‘‘Evaṃ samuppannānaṃ, brāhmaṇa, bhogānaṃ cattāri āyamukhāni honti – na itthidhutto, na surādhutto, na akkhadhutto, kalyāṇamitto kalyāṇasahāyo kalyāṇasampavaṅko. Seyyathāpi, brāhmaṇa, mahato taḷākassa cattāri ceva āyamukhāni cattāri ca apāyamukhāni. Tassa puriso yāni ceva āyamukhāni tāni vivareyya, yāni ca apāyamukhāni tāni pidaheyya; devo ca sammā dhāraṃ anuppaveccheyya. Evañhi tassa, brāhmaṇa, mahato taḷākassa vuddhiyeva pāṭikaṅkhā, no parihāni; evamevaṃ kho, brāhmaṇa, evaṃ samuppannānaṃ bhogānaṃ cattāri āyamukhāni honti – na itthidhutto…pe… kalyāṇasampavaṅko. Ime kho, brāhmaṇa, cattāro dhammā kulaputtassa diṭṭhadhammahitāya saṃvattanti diṭṭhadhammasukhāya.
‘‘ચત્તારોમે, બ્રાહ્મણ, કુલપુત્તસ્સ ધમ્મા સમ્પરાયહિતાય સંવત્તન્તિ સમ્પરાયસુખાય. કતમે ચત્તારો? સદ્ધાસમ્પદા, સીલસમ્પદા, ચાગસમ્પદા, પઞ્ઞાસમ્પદા. કતમા ચ, બ્રાહ્મણ, સદ્ધાસમ્પદા? ઇધ, બ્રાહ્મણ, કુલપુત્તો સદ્ધો હોતિ, સદ્દહતિ તથાગતસ્સ બોધિં – ‘ઇતિપિ સો ભગવા…પે॰… સત્થા દેવમનુસ્સાનં બુદ્ધો ભગવા’તિ. અયં વુચ્ચતિ, બ્રાહ્મણ, સદ્ધાસમ્પદા.
‘‘Cattārome, brāhmaṇa, kulaputtassa dhammā samparāyahitāya saṃvattanti samparāyasukhāya. Katame cattāro? Saddhāsampadā, sīlasampadā, cāgasampadā, paññāsampadā. Katamā ca, brāhmaṇa, saddhāsampadā? Idha, brāhmaṇa, kulaputto saddho hoti, saddahati tathāgatassa bodhiṃ – ‘itipi so bhagavā…pe… satthā devamanussānaṃ buddho bhagavā’ti. Ayaṃ vuccati, brāhmaṇa, saddhāsampadā.
‘‘કતમા ચ, બ્રાહ્મણ, સીલસમ્પદા? ઇધ, બ્રાહ્મણ, કુલપુત્તો પાણાતિપાતા પટિવિરતો હોતિ…પે॰… સુરામેરયમજ્જપમાદટ્ઠાના પટિવિરતો હોતિ. અયં વુચ્ચતિ, બ્રાહ્મણ, સીલસમ્પદા.
‘‘Katamā ca, brāhmaṇa, sīlasampadā? Idha, brāhmaṇa, kulaputto pāṇātipātā paṭivirato hoti…pe… surāmerayamajjapamādaṭṭhānā paṭivirato hoti. Ayaṃ vuccati, brāhmaṇa, sīlasampadā.
‘‘કતમા ચ, બ્રાહ્મણ, ચાગસમ્પદા? ઇધ , બ્રાહ્મણ, કુલપુત્તો વિગતમલમચ્છેરેન ચેતસા અગારં અજ્ઝાવસતિ મુત્તચાગો પયતપાણિ વોસ્સગ્ગરતો યાચયોગો દાનસંવિભાગરતો. અયં વુચ્ચતિ, બ્રાહ્મણ, ચાગસમ્પદા.
‘‘Katamā ca, brāhmaṇa, cāgasampadā? Idha , brāhmaṇa, kulaputto vigatamalamaccherena cetasā agāraṃ ajjhāvasati muttacāgo payatapāṇi vossaggarato yācayogo dānasaṃvibhāgarato. Ayaṃ vuccati, brāhmaṇa, cāgasampadā.
‘‘કતમા ચ, બ્રાહ્મણ, પઞ્ઞાસમ્પદા? ઇધ, બ્રાહ્મણ, કુલપુત્તો પઞ્ઞવા હોતિ…પે॰… સમ્મા દુક્ખક્ખયગામિનિયા. અયં વુચ્ચતિ, બ્રાહ્મણ, પઞ્ઞાસમ્પદા. ઇમે ખો, બ્રાહ્મણ, ચત્તારો ધમ્મા કુલપુત્તસ્સ સમ્પરાયહિતાય સંવત્તન્તિ સમ્પરાયસુખાયા’’તિ.
‘‘Katamā ca, brāhmaṇa, paññāsampadā? Idha, brāhmaṇa, kulaputto paññavā hoti…pe… sammā dukkhakkhayagāminiyā. Ayaṃ vuccati, brāhmaṇa, paññāsampadā. Ime kho, brāhmaṇa, cattāro dhammā kulaputtassa samparāyahitāya saṃvattanti samparāyasukhāyā’’ti.
‘‘ઉટ્ઠાતા કમ્મધેય્યેસુ, અપ્પમત્તો વિધાનવા;
‘‘Uṭṭhātā kammadheyyesu, appamatto vidhānavā;
સમં કપ્પેતિ જીવિકં, સમ્ભતં અનુરક્ખતિ.
Samaṃ kappeti jīvikaṃ, sambhataṃ anurakkhati.
‘‘સદ્ધો સીલેન સમ્પન્નો, વદઞ્ઞૂ વીતમચ્છરો;
‘‘Saddho sīlena sampanno, vadaññū vītamaccharo;
નિચ્ચં મગ્ગં વિસોધેતિ, સોત્થાનં સમ્પરાયિકં.
Niccaṃ maggaṃ visodheti, sotthānaṃ samparāyikaṃ.
‘‘ઇચ્ચેતે અટ્ઠ ધમ્મા ચ, સદ્ધસ્સ ઘરમેસિનો;
‘‘Iccete aṭṭha dhammā ca, saddhassa gharamesino;
અક્ખાતા સચ્ચનામેન, ઉભયત્થ સુખાવહા.
Akkhātā saccanāmena, ubhayattha sukhāvahā.
‘‘દિટ્ઠધમ્મહિતત્થાય, સમ્પરાયસુખાય ચ;
‘‘Diṭṭhadhammahitatthāya, samparāyasukhāya ca;
એવમેતં ગહટ્ઠાનં, ચાગો પુઞ્ઞં પવડ્ઢતી’’તિ. પઞ્ચમં;
Evametaṃ gahaṭṭhānaṃ, cāgo puññaṃ pavaḍḍhatī’’ti. pañcamaṃ;
Related texts:
ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / અઙ્ગુત્તરનિકાય (ટીકા) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ૪-૫. દીઘજાણુસુત્તાદિવણ્ણના • 4-5. Dīghajāṇusuttādivaṇṇanā