| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / કઙ્ખાવિતરણી-અભિનવ-ટીકા • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
૩. ઉજ્ઝાપનકસિક્ખાપદવણ્ણના
3. Ujjhāpanakasikkhāpadavaṇṇanā
યેન વચનેનાતિ ‘‘છન્દાય ઇત્થન્નામો ઇદં નામ કરોતી’’તિઆદિકેન યેન વચનેન. તેનાહ ‘‘છન્દાયા’’તિઆદિ. તત્થ છન્દાયાતિ છન્દેન પક્ખપાતેન. ‘‘અક્ખરાય વાચેતી’’તિઆદીસુ (પાચિ॰ ૪૬) વિય લિઙ્ગવિપલ્લાસો એસ. ઇદં નામ કરોતીતિ અત્તનો સન્દિટ્ઠસમ્ભત્તાનં પણીતં સેનાસનં વા પઞ્ઞપેતિ, ભત્તાદિકં વાતિ અધિપ્પાયો. સેનાસનપઞ્ઞાપકાદિભેદન્તિ એત્થ આદિસદ્દેન ભત્તુદ્દેસકયાગુભાજકફલભાજકાદીનં ગહણં. અનેકત્થત્તા ધાતૂનં ઝે-સદ્દો ઓલોકનત્થોપિ હોતીતિ આહ ‘‘અવઞ્ઞાય ઓલોકાપેન્તી’’તિ. ચિન્તનત્થોયેવ વા ગહેતબ્બોતિ આહ ‘‘લામકતો વા ચિન્તાપેન્તી’’તિ. તથેવ વદન્તાતિ ‘‘છન્દાય ઇત્થન્નામો ઇદં નામ કરોતી’’તિઆદીનિ વદન્તા. વુત્તન્તિ પાળિયં વુત્તં. ‘‘ખિય્યનકે’’તિ (પાચિ॰ અટ્ઠ॰ ૧૦૫) અયમેત્થ અનુપઞ્ઞત્તિ.
Yenavacanenāti ‘‘chandāya itthannāmo idaṃ nāma karotī’’tiādikena yena vacanena. Tenāha ‘‘chandāyā’’tiādi. Tattha chandāyāti chandena pakkhapātena. ‘‘Akkharāya vācetī’’tiādīsu (pāci. 46) viya liṅgavipallāso esa. Idaṃ nāma karotīti attano sandiṭṭhasambhattānaṃ paṇītaṃ senāsanaṃ vā paññapeti, bhattādikaṃ vāti adhippāyo. Senāsanapaññāpakādibhedanti ettha ādisaddena bhattuddesakayāgubhājakaphalabhājakādīnaṃ gahaṇaṃ. Anekatthattā dhātūnaṃ jhe-saddo olokanatthopi hotīti āha ‘‘avaññāya olokāpentī’’ti. Cintanatthoyeva vā gahetabboti āha ‘‘lāmakato vā cintāpentī’’ti. Tatheva vadantāti ‘‘chandāya itthannāmo idaṃ nāma karotī’’tiādīni vadantā. Vuttanti pāḷiyaṃ vuttaṃ. ‘‘Khiyyanake’’ti (pāci. aṭṭha. 105) ayamettha anupaññatti.
અસમ્મતસ્સાતિ સઙ્ઘેન કમ્મવાચાય અસમ્મતસ્સ. કેવલં ‘‘તવેસો ભારો’’તિ સઙ્ઘેન આરોપિતભારસ્સ, ભિક્ખૂનં વા ફાસુવિહારત્થાય સયમેવ ભારં વહન્તસ્સ, યત્ર વા દ્વે તયો ભિક્ખૂ વિહરન્તિ, તત્ર તાદિસં કમ્મં કરોન્તસ્સાતિ અધિપ્પાયો. યસ્સ કસ્સચીતિ ઉપસમ્પન્નસ્સ વા અનુપસમ્પન્નસ્સ વા યસ્સ કસ્સચિ. અનુપસમ્પન્નસ્સ પન સમ્મતસ્સ વા અસમ્મતસ્સ વાતિ એત્થ પન (પાચિ॰ અટ્ઠ॰ ૧૦૬) કિઞ્ચાપિ અનુપસમ્પન્નસ્સ તેરસ સમ્મતિયો દાતું ન વટ્ટન્તિ, તથાપિ યો ઉપસમ્પન્નકાલે લદ્ધસમ્મુતિકો પચ્છા અનુપસમ્પન્નભાવે ઠિતો, તં સન્ધાય ‘‘સમ્મતસ્સ વા’’તિ વુત્તં. યસ્સ પન બ્યત્તસ્સ સામણેરસ્સ કેવલં સઙ્ઘેન વા સમ્મતેન વા ભિક્ખુના ‘‘ત્વં ઇદં કમ્મં કરોહી’’તિ ભારો કતો, તં સન્ધાય ‘‘અસમ્મતસ્સ વા’’તિ વુત્તં. યસ્મા ઉજ્ઝાપનઞ્ચ ખિય્યનઞ્ચ મુસાવાદવસેન પવત્તં, તસ્મા આદિકમ્મિકસ્સ ઇમિનાવ અનાપત્તિ, મુસાવાદેન પન આપત્તિયેવાતિ ગહેતબ્બં.
Asammatassāti saṅghena kammavācāya asammatassa. Kevalaṃ ‘‘taveso bhāro’’ti saṅghena āropitabhārassa, bhikkhūnaṃ vā phāsuvihāratthāya sayameva bhāraṃ vahantassa, yatra vā dve tayo bhikkhū viharanti, tatra tādisaṃ kammaṃ karontassāti adhippāyo. Yassa kassacīti upasampannassa vā anupasampannassa vā yassa kassaci. Anupasampannassa pana sammatassa vā asammatassavāti ettha pana (pāci. aṭṭha. 106) kiñcāpi anupasampannassa terasa sammatiyo dātuṃ na vaṭṭanti, tathāpi yo upasampannakāle laddhasammutiko pacchā anupasampannabhāve ṭhito, taṃ sandhāya ‘‘sammatassa vā’’ti vuttaṃ. Yassa pana byattassa sāmaṇerassa kevalaṃ saṅghena vā sammatena vā bhikkhunā ‘‘tvaṃ idaṃ kammaṃ karohī’’ti bhāro kato, taṃ sandhāya ‘‘asammatassa vā’’ti vuttaṃ. Yasmā ujjhāpanañca khiyyanañca musāvādavasena pavattaṃ, tasmā ādikammikassa imināva anāpatti, musāvādena pana āpattiyevāti gahetabbaṃ.
ઉજ્ઝાપનકસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Ujjhāpanakasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
