Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ထေရဂာထာ-အဋ္ဌကထာ • Theragāthā-aṭṭhakathā

    ၅. ဥက္ခေပကတဝစ္ဆတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ

    5. Ukkhepakatavacchattheragāthāvaṇṇanā

    ဥက္ခေပကတဝစ္ဆသ္သာတိ အာယသ္မတော ဥက္ခေပကတဝစ္ဆတ္ထေရသ္သ ဂာထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? သောပိ ကိရ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ဝိဝဋ္ဋူပနိသ္သယံ ပုညံ ဥပစိနန္တော ဣတော စတုနဝုတေ ကပ္ပေ သိဒ္ဓတ္ထသ္သ ဘဂဝတော ကာလေ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိတ္ဝာ ဝိညုတံ ပတ္တော သတ္ထာရံ ဥဒ္ဒိသ္သ မာဠံ ကရောန္တသ္သ ပူဂသ္သ ဧကတ္ထမ္ဘံ အလဘန္တသ္သ ထမ္ဘံ ဒတ္ဝာ သဟာယကိစ္စံ အကာသိ။ သော တေန ပုညကမ္မေန ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တိတ္ဝာ အပရာပရံ ပုညာနိ ကတ္ဝာ ဒေဝမနုသ္သေသု သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ သာဝတ္ထိယံ အညတရသ္သ ဗ္ရာဟ္မဏသ္သ ပုတ္တော ဟုတ္ဝာ နိဗ္ဗတ္တိ, ဝစ္ဆောတိသ္သ ဂောတ္တတော အာဂတနာမံ။ သော သတ္ထု သန္တိကေ ဓမ္မံ သုတ္ဝာ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓော ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ ကောသလရဋ္ဌေ ဂာမကာဝာသေ ဝသန္တော အာဂတာဂတာနံ ဘိက္ခူနံ သန္တိကေ ဓမ္မံ ပရိယာပုဏာတိ။ ‘‘အယံ ဝိနယော ဣဒံ သုတ္တန္တံ အယံ အဘိဓမ္မော’’တိ ပန ပရိစ္ဆေဒံ န ဇာနာတိ။ အထေကဒိဝသံ အာယသ္မန္တံ ဓမ္မသေနာပတိံ ပုစ္ဆိတ္ဝာ ယထာပရိစ္ဆေဒံ သဗ္ဗံ သလ္လက္ခေသိ။ ဓမ္မသင္ဂီတိယာ ပုဗ္ဗေပိ ပိဋကာဒိသမညာ ပရိယတ္တိသဒ္ဓမ္မေ ဝဝတ္ထိတာ ဧဝ, ယတော ဘိက္ခူနံ ဝိနယဓရာဒိဝောဟာရော။ သော တေပိဋကံ ဗုဒ္ဓဝစနံ ဥဂ္ဂဏ္ဟန္တော ပရိပုစ္ဆန္တော တတ္ထ ဝုတ္တေ ရူပာရူပဓမ္မေ သလ္လက္ခေတ္ဝာ ဝိပသ္သနံ ပဋ္ဌပေတ္ဝာ သမ္မသန္တော နစိရသ္သေဝ အရဟတ္တံ ပာပုဏိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒာနေ (အပ. ထေရ ၁.၂.၁၃-၂၆) –

    Ukkhepakatavacchassāti āyasmato ukkhepakatavacchattherassa gāthā. Kā uppatti? Sopi kira purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ puññaṃ upacinanto ito catunavute kappe siddhatthassa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto satthāraṃ uddissa māḷaṃ karontassa pūgassa ekatthambhaṃ alabhantassa thambhaṃ datvā sahāyakiccaṃ akāsi. So tena puññakammena devaloke nibbattitvā aparāparaṃ puññāni katvā devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ aññatarassa brāhmaṇassa putto hutvā nibbatti, vacchotissa gottato āgatanāmaṃ. So satthu santike dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā kosalaraṭṭhe gāmakāvāse vasanto āgatāgatānaṃ bhikkhūnaṃ santike dhammaṃ pariyāpuṇāti. ‘‘Ayaṃ vinayo idaṃ suttantaṃ ayaṃ abhidhammo’’ti pana paricchedaṃ na jānāti. Athekadivasaṃ āyasmantaṃ dhammasenāpatiṃ pucchitvā yathāparicchedaṃ sabbaṃ sallakkhesi. Dhammasaṅgītiyā pubbepi piṭakādisamaññā pariyattisaddhamme vavatthitā eva, yato bhikkhūnaṃ vinayadharādivohāro. So tepiṭakaṃ buddhavacanaṃ uggaṇhanto paripucchanto tattha vutte rūpārūpadhamme sallakkhetvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā sammasanto nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.2.13-26) –

    ‘‘သိဒ္ဓတ္ထသ္သ ဘဂဝတော၊ မဟာပူဂဂဏော အဟု။

    ‘‘Siddhatthassa bhagavato, mahāpūgagaṇo ahu;

    သရဏံ ဂတာ စ တေ ဗုဒ္ဓံ၊ သဒ္ဒဟန္တိ တထာဂတံ။

    Saraṇaṃ gatā ca te buddhaṃ, saddahanti tathāgataṃ.

    ‘‘သဗ္ဗေ သင္ဂမ္မ မန္တေတ္ဝာ၊ မာဠံ ကုဗ္ဗန္တိ သတ္ထုနော။

    ‘‘Sabbe saṅgamma mantetvā, māḷaṃ kubbanti satthuno;

    ဧကတ္ထမ္ဘံ အလဘန္တာ၊ ဝိစိနန္တိ ဗ္ရဟာဝနေ။

    Ekatthambhaṃ alabhantā, vicinanti brahāvane.

    ‘‘တေဟံ အရညေ ဒိသ္ဝာန၊ ဥပဂမ္မ ဂဏံ တဒာ။

    ‘‘Tehaṃ araññe disvāna, upagamma gaṇaṃ tadā;

    အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတ္ဝာန၊ ပဋိပုစ္ဆိံ ဂဏံ အဟံ။

    Añjaliṃ paggahetvāna, paṭipucchiṃ gaṇaṃ ahaṃ.

    ‘‘တေ မေ ပုဋ္ဌာ ဝိယာကံသု၊ သီလဝန္တော ဥပာသကာ။

    ‘‘Te me puṭṭhā viyākaṃsu, sīlavanto upāsakā;

    မာဠံ မယံ ကတ္တုကာမာ၊ ဧကတ္ထမ္ဘော န လဗ္ဘတိ။

    Māḷaṃ mayaṃ kattukāmā, ekatthambho na labbhati.

    ‘‘ဧကတ္ထမ္ဘံ မမံ ဒေထ၊ အဟံ ဒသ္သာမိ သတ္ထုနော။

    ‘‘Ekatthambhaṃ mamaṃ detha, ahaṃ dassāmi satthuno;

    အာဟရိသ္သာမဟံ ထမ္ဘံ၊ အပ္ပောသ္သုက္ကာ ဘဝန္တု တေ။

    Āharissāmahaṃ thambhaṃ, appossukkā bhavantu te.

    ‘‘တေ မေ ထမ္ဘံ ပဝေစ္ဆိံသု၊ ပသန္နာ တုဋ္ဌမာနသာ။

    ‘‘Te me thambhaṃ pavecchiṃsu, pasannā tuṭṭhamānasā;

    တတော ပဋိနိဝတ္တိတ္ဝာ၊ အဂမံသု သကံ ဃရံ။

    Tato paṭinivattitvā, agamaṃsu sakaṃ gharaṃ.

    ‘‘အစိရံ ဂတေ ပူဂဂဏေ၊ ထမ္ဘံ အဟာသဟံ တဒာ။

    ‘‘Aciraṃ gate pūgagaṇe, thambhaṃ ahāsahaṃ tadā;

    ဟဋ္ဌော ဟဋ္ဌေန စိတ္တေန၊ ပဌမံ ဥသ္သပေသဟံ။

    Haṭṭho haṭṭhena cittena, paṭhamaṃ ussapesahaṃ.

    ‘‘တေန စိတ္တပ္ပသာဒေန၊ ဝိမာနံ ဥပပဇ္ဇဟံ။

    ‘‘Tena cittappasādena, vimānaṃ upapajjahaṃ;

    ဥဗ္ဗိဒ္ဓံ ဘဝနံ မယ္ဟံ၊ သတ္တဘူမံ သမုဂ္ဂတံ။

    Ubbiddhaṃ bhavanaṃ mayhaṃ, sattabhūmaṃ samuggataṃ.

    ‘‘ဝဇ္ဇမာနာသု ဘေရီသု၊ ပရိစာရေမဟံ သဒာ။

    ‘‘Vajjamānāsu bherīsu, paricāremahaṃ sadā;

    ပဉ္စပညာသကပ္ပမ္ဟိ၊ ရာဇာ အာသိံ ယသောဓရော။

    Pañcapaññāsakappamhi, rājā āsiṃ yasodharo.

    ‘‘တတ္ထာပိ ဘဝနံ မယ္ဟံ၊ သတ္တဘူမံ သမုဂ္ဂတံ။

    ‘‘Tatthāpi bhavanaṃ mayhaṃ, sattabhūmaṃ samuggataṃ;

    ကူဋာဂာရဝရူပေတံ၊ ဧကတ္ထမ္ဘံ မနောရမံ။

    Kūṭāgāravarūpetaṃ, ekatthambhaṃ manoramaṃ.

    ‘‘ဧကဝီသတိကပ္ပမ္ဟိ ၊ ဥဒေနော နာမ ခတ္တိယော။

    ‘‘Ekavīsatikappamhi , udeno nāma khattiyo;

    တတ္ရာပိ ဘဝနံ မယ္ဟံ၊ သတ္တဘူမံ သမုဂ္ဂတံ။

    Tatrāpi bhavanaṃ mayhaṃ, sattabhūmaṃ samuggataṃ.

    ‘‘ယံ ယံ ယောနုပပဇ္ဇာမိ၊ ဒေဝတ္တံ အထ မာနုသံ။

    ‘‘Yaṃ yaṃ yonupapajjāmi, devattaṃ atha mānusaṃ;

    အနုဘောမိ သုခံ သဗ္ဗံ၊ ဧကတ္ထမ္ဘသ္သိဒံ ဖလံ။

    Anubhomi sukhaṃ sabbaṃ, ekatthambhassidaṃ phalaṃ.

    ‘‘စတုန္နဝုတိတော ကပ္ပေ၊ ယံ ထမ္ဘမဒဒံ တဒာ။

    ‘‘Catunnavutito kappe, yaṃ thambhamadadaṃ tadā;

    ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ ဧကတ္ထမ္ဘသ္သိဒံ ဖလံ။

    Duggatiṃ nābhijānāmi, ekatthambhassidaṃ phalaṃ.

    ‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယ္ဟံ။ပေ.။ ကတံ ဗုဒ္ဓသ္သ သာသန’’န္တိ။

    ‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.

    အရဟတ္တံ ပန ပတ္ဝာ ကတကိစ္စတ္တာ အကိလာသုဘာဝေ ဌိတော အတ္တနော သန္တိကံ ဥပဂတာနံ ဂဟဋ္ဌပဗ္ဗဇိတာနံ အနုကမ္ပံ ဥပာဒာယ တေပိဋကံ ဗုဒ္ဓဝစနံ ဝီမံသိတ္ဝာ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ ဒေသေန္တော စ ဧကဒိဝသံ အတ္တာနံ ပရံ ဝိယ ကတ္ဝာ ဒသ္သေန္တော –

    Arahattaṃ pana patvā katakiccattā akilāsubhāve ṭhito attano santikaṃ upagatānaṃ gahaṭṭhapabbajitānaṃ anukampaṃ upādāya tepiṭakaṃ buddhavacanaṃ vīmaṃsitvā dhammaṃ desesi. Desento ca ekadivasaṃ attānaṃ paraṃ viya katvā dassento –

    ၆၅.

    65.

    ‘‘ဥက္ခေပကတဝစ္ဆသ္သ၊ သင္ကလိတံ ဗဟူဟိ ဝသ္သေဟိ။

    ‘‘Ukkhepakatavacchassa, saṅkalitaṃ bahūhi vassehi;

    တံ ဘာသတိ ဂဟဋ္ဌာနံ၊ သုနိသိန္နော ဥဠာရပာမောဇ္ဇော’’တိ။ – ဂာထံ အဘာသိ။

    Taṃ bhāsati gahaṭṭhānaṃ, sunisinno uḷārapāmojjo’’ti. – gāthaṃ abhāsi;

    တတ္ထ ဥက္ခေပကတဝစ္ဆသ္သာတိ ကတဥက္ခေပဝစ္ဆသ္သ, ဘိက္ခုနော သန္တိကေ ဝိသုံ ဝိသုံ ဥဂ္ဂဟိတံ ဝိနယပဒေသံ သုတ္တပဒေသံ အဘိဓမ္မပဒေသဉ္စ ယထာပရိစ္ဆေဒံ ဝိနယသုတ္တာဘိဓမ္မာနံယေဝ ဥပရိ ခိပိတ္ဝာ သဇ္ဈာယနဝသေန တတ္ထ တတ္ထေဝ ပက္ခိပိတ္ဝာ ဌိတဝစ္ဆေနာတိ အတ္ထော ကရဏတ္ထေ ဟိ ဣဒံ သာမိဝစနံ။ သင္ကလိတံ ဗဟူဟိ ဝသ္သေဟီတိ ဗဟုကေဟိ သံဝစ္ဆရေဟိ သမ္ပိဏ္ဍနဝသေန ဟဒယေ ဌပိတံ။ ‘‘သင္ခလိတ’’န္တိပိ ပာဌော, သင္ခလိတံ ဝိယ ကတံ ဧကာဗဒ္ဓဝသေန ဝာစုဂ္ဂတံ ကတံ။ ယံ ဗုဒ္ဓဝစနန္တိ ဝစနသေသော။ န္တိ တံ ပရိယတ္တိဓမ္မံ ဘာသတိ ကထေတိ။ ဂဟဋ္ဌာနန္တိ တေသံ ယေဘုယ္ယတာယ ဝုတ္တံ။ သုနိသိန္နောတိ တသ္မိံ ဓမ္မေ သမ္မာ နိစ္စလော နိသိန္နော, လာဘသက္ကာရာဒိံ အပစ္စာသီသန္တော ကေဝလံ ဝိမုတ္တာယတနသီသေယေဝ ဌတ္ဝာ ကထေတီတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ဥဠာရပာမောဇ္ဇော’’တိ ဖလသမာပတ္တိသုခဝသေန ဓမ္မဒေသနာဝသေနေဝ စ ဥပ္ပန္နဥဠာရပာမောဇ္ဇောတိ။ ဝုတ္တဉ္ဟေတံ –

    Tattha ukkhepakatavacchassāti kataukkhepavacchassa, bhikkhuno santike visuṃ visuṃ uggahitaṃ vinayapadesaṃ suttapadesaṃ abhidhammapadesañca yathāparicchedaṃ vinayasuttābhidhammānaṃyeva upari khipitvā sajjhāyanavasena tattha tattheva pakkhipitvā ṭhitavacchenāti attho karaṇatthe hi idaṃ sāmivacanaṃ. Saṅkalitaṃ bahūhi vassehīti bahukehi saṃvaccharehi sampiṇḍanavasena hadaye ṭhapitaṃ. ‘‘Saṅkhalita’’ntipi pāṭho, saṅkhalitaṃ viya kataṃ ekābaddhavasena vācuggataṃ kataṃ. Yaṃ buddhavacananti vacanaseso. Tanti taṃ pariyattidhammaṃ bhāsati katheti. Gahaṭṭhānanti tesaṃ yebhuyyatāya vuttaṃ. Sunisinnoti tasmiṃ dhamme sammā niccalo nisinno, lābhasakkārādiṃ apaccāsīsanto kevalaṃ vimuttāyatanasīseyeva ṭhatvā kathetīti attho. Tenāha ‘‘uḷārapāmojjo’’ti phalasamāpattisukhavasena dhammadesanāvaseneva ca uppannauḷārapāmojjoti. Vuttañhetaṃ –

    ‘‘ယထာ ယထာဝုသော ဘိက္ခု, ယထာသုတံ ယထာပရိယတ္တံ ဓမ္မံ ဝိတ္ထာရေန ပရေသံ ဒေသေတိ တထာ တထာ သော တသ္မိံ ဓမ္မေ လဘတိ အတ္ထဝေဒံ, လဘတိ ဓမ္မဝေဒံ, လဘတိ ဓမ္မူပသံဟိတံ ပာမောဇ္ဇ’’န္တိအာဒိ (ဒီ. နိ. ၃.၃၅၅)။

    ‘‘Yathā yathāvuso bhikkhu, yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ vitthārena paresaṃ deseti tathā tathā so tasmiṃ dhamme labhati atthavedaṃ, labhati dhammavedaṃ, labhati dhammūpasaṃhitaṃ pāmojja’’ntiādi (dī. ni. 3.355).

    ဥက္ခေပကတဝစ္ဆတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

    Ukkhepakatavacchattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ထေရဂာထာပာဠိ • Theragāthāpāḷi / ၅. ဥက္ခေပကတဝစ္ဆတ္ထေရဂာထာ • 5. Ukkhepakatavacchattheragāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact