| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / કઙ્ખાવિતરણી-અભિનવ-ટીકા • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
૨. ઊનપઞ્ચબન્ધનસિક્ખાપદવણ્ણના
2. Ūnapañcabandhanasikkhāpadavaṇṇanā
અસ્સાતિ ઇમસ્સ પત્તસ્સ. તેન ઊનપઞ્ચબન્ધનેનાતિ તેન ઊનપઞ્ચબન્ધનેન પત્તેન ઉપલક્ખિતો હુત્વાતિ અત્થો. ઊનપઞ્ચબન્ધનો હિ પત્તો એત્થ લક્ખણભાવેન ગહિતો. તેનેવાહ ‘‘ઇત્થમ્ભૂતસ્સ લક્ખણે કરણવચન’’ન્તિ. તત્થ ઇત્થમ્ભૂતસ્સાતિ કઞ્ચિ પકારં પત્તસ્સ. લક્ખીયતે અનેનાતિ લક્ખણં, તસ્મિં કરણવચનં, તતિયાવિભત્તીતિ અત્થો. ‘‘પકારો’’તિ ચ સામઞ્ઞસ્સ ભેદકો વિસેસો વુચ્ચતિ. તથા હિ ઊનપઞ્ચબન્ધનેન પત્તેનાતિ એત્થ ભિક્ખુભાવસામઞ્ઞસ્સ ઊનપઞ્ચબન્ધનપત્તભાવો પકારો, તં ભિક્ખુ આપન્નો, તસ્સ પત્તો લક્ખણં. યદિ અપરિપુણ્ણપઞ્ચબન્ધનો પત્તો ઊનપઞ્ચબન્ધનો નામ હોતિ, અથ કસ્મા ઇમસ્સ પદભાજનિયં અબન્ધનોપિ વુત્તોતિ આહ ‘‘તત્થા’’તિઆદિ. તત્થ તત્થાતિ વાક્યોપઞ્ઞાસે. બન્ધનોકાસે સતિ વા અસતિ વા બન્ધનવિરહિતો પત્તો અબન્ધનો, પઞ્ચબન્ધનાનં ઓકાસો અસ્સાતિ પઞ્ચબન્ધનોકાસો. અપત્તોતિ પત્તો નામ ન હોતીતિ અત્થો, પાકતિકં કાતું અસમત્થોતિ વુત્તં હોતિ. ઇદઞ્ચ અઞ્ઞસ્સ વિઞ્ઞાપને કારણવચનં. તેનાહ ‘‘તસ્મા અઞ્ઞં વિઞ્ઞાપેતું વટ્ટતી’’તિ.
Assāti imassa pattassa. Tena ūnapañcabandhanenāti tena ūnapañcabandhanena pattena upalakkhito hutvāti attho. Ūnapañcabandhano hi patto ettha lakkhaṇabhāvena gahito. Tenevāha ‘‘itthambhūtassa lakkhaṇe karaṇavacana’’nti. Tattha itthambhūtassāti kañci pakāraṃ pattassa. Lakkhīyate anenāti lakkhaṇaṃ, tasmiṃ karaṇavacanaṃ, tatiyāvibhattīti attho. ‘‘Pakāro’’ti ca sāmaññassa bhedako viseso vuccati. Tathā hi ūnapañcabandhanena pattenāti ettha bhikkhubhāvasāmaññassa ūnapañcabandhanapattabhāvo pakāro, taṃ bhikkhu āpanno, tassa patto lakkhaṇaṃ. Yadi aparipuṇṇapañcabandhano patto ūnapañcabandhano nāma hoti, atha kasmā imassa padabhājaniyaṃ abandhanopi vuttoti āha ‘‘tatthā’’tiādi. Tattha tatthāti vākyopaññāse. Bandhanokāse sati vā asati vā bandhanavirahito patto abandhano, pañcabandhanānaṃ okāso assāti pañcabandhanokāso. Apattoti patto nāma na hotīti attho, pākatikaṃ kātuṃ asamatthoti vuttaṃ hoti. Idañca aññassa viññāpane kāraṇavacanaṃ. Tenāha ‘‘tasmā aññaṃ viññāpetuṃ vaṭṭatī’’ti.
બન્ધનઞ્ચ નામેતં યસ્મા બન્ધનોકાસે સતિ હોતિ, અસતિ ન હોતિ, તસ્મા તસ્સ લક્ખણં, બન્ધનવિધિઞ્ચ દસ્સેતું ‘‘યસ્મિં પના’’તિઆદિ વુત્તં. મુખવટ્ટિસમીપે પન પત્તવેધકેન વિજ્ઝિયમાને કપાલસ્સ બહલત્તા ભિજ્જતિ, તસ્મા હેટ્ઠા વિજ્ઝિતબ્બો. તેનાહ ‘‘હેટ્ઠિમપરિયન્તે’’તિઆદિ. સુખુમં વા છિદ્દં કત્વા બન્ધિતબ્બોતિ સુખુમે છિદ્દે તિપુપટ્ટાદીહિ પયોજનં નત્થિ, સુત્તં પક્ખિપિત્વાવ અધિટ્ઠાતબ્બોતિ અધિપ્પાયો. ન કેવલં તિપુસુત્તકાદિનાવ બન્ધિતબ્બોતિ આહ ‘‘ફાણિત’’ન્તિઆદિ. ફાણિતં ઝાપેત્વા પાસાણચુણ્ણેનાતિ પાસાણચુણ્ણેન સદ્ધિં ફાણિતં પચિત્વા તથાપક્કેન પાસાણચુણ્ણેનાતિ અત્થો. નિસ્સજ્જિતબ્બોતિ ‘‘અયં મે, ભન્તે, પત્તો ઊનપઞ્ચબન્ધનેન પત્તેન ચેતાપિતો નિસ્સગ્ગિયો, ઇમાહં સઙ્ઘસ્સ નિસ્સજ્જામી’’તિ (પારા॰ ૬૧૩) નિસ્સજ્જિતબ્બો. તેનાહ ‘‘નિસ્સજ્જન્તેના’’તિઆદિ. સમ્મતેનાતિ –
Bandhanañca nāmetaṃ yasmā bandhanokāse sati hoti, asati na hoti, tasmā tassa lakkhaṇaṃ, bandhanavidhiñca dassetuṃ ‘‘yasmiṃ panā’’tiādi vuttaṃ. Mukhavaṭṭisamīpe pana pattavedhakena vijjhiyamāne kapālassa bahalattā bhijjati, tasmā heṭṭhā vijjhitabbo. Tenāha ‘‘heṭṭhimapariyante’’tiādi. Sukhumaṃ vā chiddaṃ katvā bandhitabboti sukhume chidde tipupaṭṭādīhi payojanaṃ natthi, suttaṃ pakkhipitvāva adhiṭṭhātabboti adhippāyo. Na kevalaṃ tipusuttakādināva bandhitabboti āha ‘‘phāṇita’’ntiādi. Phāṇitaṃ jhāpetvā pāsāṇacuṇṇenāti pāsāṇacuṇṇena saddhiṃ phāṇitaṃ pacitvā tathāpakkena pāsāṇacuṇṇenāti attho. Nissajjitabboti ‘‘ayaṃ me, bhante, patto ūnapañcabandhanena pattena cetāpito nissaggiyo, imāhaṃ saṅghassa nissajjāmī’’ti (pārā. 613) nissajjitabbo. Tenāha ‘‘nissajjantenā’’tiādi. Sammatenāti –
‘‘સુણાતુ મે, ભન્તે, સઙ્ઘો, યદિ સઙ્ઘસ્સ પત્તકલ્લં, સઙ્ઘો ઇત્થન્નામં ભિક્ખું પત્તગ્ગાહાપકં સમ્મન્નેય્ય, એસા ઞત્તિ . સુણાતુ મે, ભન્તે, સઙ્ઘો, સઙ્ઘો ઇત્થન્નામં ભિક્ખું પત્તગ્ગાહાપકં સમ્મન્નતિ, યસ્સાયસ્મતો ખમતિ ઇત્થન્નામસ્સ ભિક્ખુનો પત્તગ્ગાહાપકસ્સ સમ્મુતિ, સો તુણ્હસ્સ. યસ્સ નક્ખમતિ, સો ભાસેય્ય. સમ્મતો સઙ્ઘેન ઇત્થન્નામો ભિક્ખુ પત્તગ્ગાહાપકો, ખમતિ સઙ્ઘસ્સ, તસ્મા તુણ્હી, એવમેતં ધારયામી’’તિ (પારા॰ ૬૧૪) –
‘‘Suṇātu me, bhante, saṅgho, yadi saṅghassa pattakallaṃ, saṅgho itthannāmaṃ bhikkhuṃ pattaggāhāpakaṃ sammanneyya, esā ñatti . Suṇātu me, bhante, saṅgho, saṅgho itthannāmaṃ bhikkhuṃ pattaggāhāpakaṃ sammannati, yassāyasmato khamati itthannāmassa bhikkhuno pattaggāhāpakassa sammuti, so tuṇhassa. Yassa nakkhamati, so bhāseyya. Sammato saṅghena itthannāmo bhikkhu pattaggāhāpako, khamati saṅghassa, tasmā tuṇhī, evametaṃ dhārayāmī’’ti (pārā. 614) –
એવં પદભાજને વુત્તાય ઞત્તિદુતિયકમ્મવાચાય સમ્મતેન. પત્તસ્સ વિજ્જમાનગુણં વત્વાતિ ‘‘અયં, ભન્તે, પત્તો પમાણયુત્તો સુન્દરો થેરાનુરૂપો’’તિઆદિના (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૬૧૫) વિજ્જમાનાનિસંસં વત્વા. પત્તપરિયન્તોતિ પરિયન્તે ઠિતપત્તો. અદેસેતિ મઞ્ચપીઠચ્છત્તનાગદન્તકાદિકે અદેસે. પત્તસ્સ હિ નિક્ખિપનદેસો ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, આધારક’’ન્તિઆદિના નયેન ખન્ધકે વુત્તોયેવ. અપરિભોગેનાતિ યાગુરન્ધનરજનપચનાદિના અયુત્તપરિભોગેન. અન્તરામગ્ગે પન બ્યાધિમ્હિ ઉપ્પન્ને અઞ્ઞસ્મિં ભાજને અસતિ મત્તિકાય લિમ્પિત્વા યાગું પચિતું, ઉદકં વા તાપેતું વટ્ટતિ. વિસ્સજ્જેતીતિ અઞ્ઞસ્સ દેતિ. સચે પન સદ્ધિવિહારિકો વા અન્તેવાસિકો વા અઞ્ઞં વરપત્તં ઠપેત્વા ‘‘અયં મય્હં સારુપ્પો, અયં થેરસ્સા’’તિ ગણ્હાતિ, વટ્ટતિ. અઞ્ઞો વા તં ગહેત્વા અત્તનો પત્તં દેતિ, વટ્ટતિ. ‘‘મય્હમેવ પત્તં આહરા’’તિ વત્તબ્બકિચ્ચં નત્થિ.
Evaṃ padabhājane vuttāya ñattidutiyakammavācāya sammatena. Pattassa vijjamānaguṇaṃ vatvāti ‘‘ayaṃ, bhante, patto pamāṇayutto sundaro therānurūpo’’tiādinā (pārā. aṭṭha. 2.615) vijjamānānisaṃsaṃ vatvā. Pattapariyantoti pariyante ṭhitapatto. Adeseti mañcapīṭhacchattanāgadantakādike adese. Pattassa hi nikkhipanadeso ‘‘anujānāmi, bhikkhave, ādhāraka’’ntiādinā nayena khandhake vuttoyeva. Aparibhogenāti yāgurandhanarajanapacanādinā ayuttaparibhogena. Antarāmagge pana byādhimhi uppanne aññasmiṃ bhājane asati mattikāya limpitvā yāguṃ pacituṃ, udakaṃ vā tāpetuṃ vaṭṭati. Vissajjetīti aññassa deti. Sace pana saddhivihāriko vā antevāsiko vā aññaṃ varapattaṃ ṭhapetvā ‘‘ayaṃ mayhaṃ sāruppo, ayaṃ therassā’’ti gaṇhāti, vaṭṭati. Añño vā taṃ gahetvā attano pattaṃ deti, vaṭṭati. ‘‘Mayhameva pattaṃ āharā’’ti vattabbakiccaṃ natthi.
ઞાતકપ્પવારિતેતિ એત્થ સઙ્ઘવસેન પવારિતટ્ઠાને પઞ્ચબન્ધનેનેવ વટ્ટતિ, પુગ્ગલવસેન પન પવારિતટ્ઠાને ઊનપઞ્ચબન્ધનેનાપિ. અકતવિઞ્ઞત્તિ નામ ‘‘વદ, ભન્તે, પચ્ચયેના’’તિ એવં અકતટ્ઠાને વિઞ્ઞત્તિ.
Ñātakappavāriteti ettha saṅghavasena pavāritaṭṭhāne pañcabandhaneneva vaṭṭati, puggalavasena pana pavāritaṭṭhāne ūnapañcabandhanenāpi. Akataviññatti nāma ‘‘vada, bhante, paccayenā’’ti evaṃ akataṭṭhāne viññatti.
ઊનપઞ્ચબન્ધનસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Ūnapañcabandhanasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
