| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / ખુદ્દસિક્ખા-મૂલસિક્ખા • Khuddasikkhā-mūlasikkhā |
૨૨. ઉપાહનનિદ્દેસવણ્ણના
22. Upāhananiddesavaṇṇanā
૧૭૫. નવા ગુણઙ્ગુણૂપાહના મજ્ઝદેસે ન કપ્પન્તીતિ સમ્બન્ધો. નવાતિ એકવારમ્પિ અપ્પટિમુક્કા. તત્થ ગુણઙ્ગુણૂપાહના ચતુપટલતો પટ્ઠાય વુચ્ચન્તિ. સમ્ભવે બ્યભિચારે ચ વિસેસનં સાત્થકં ભવતીતિ ‘‘મજ્ઝદેસે’’તિ વિસેસનં અમજ્ઝદેસં બ્યભિચરતીતિ અમજ્ઝદેસે ગુણઙ્ગુણૂપાહના કપ્પન્તીતિ વેદિતબ્બં. તથા નવાતિ ઇમિના અનવા મજ્ઝદેસેપિ. ઇમિના પન વાક્યેન મજ્ઝદેસેપિ એકવારમ્પિ પટિમુક્કા, અઞ્ઞત્થ તુ સબ્બાપિ ગુણઙ્ગુણૂપાહના વટ્ટન્તિ, ન સેસાતિ આપન્નં, તથાપિ ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, એકપલાસિકં ઉપાહન’’ન્તિ (મહાવ॰ ૨૪૫) વુત્તત્તા એકપટલિકાપિ વટ્ટતીતિ વેદિતબ્બં. સબ્બસ્સાતિ મજ્ઝદેસે પચ્ચન્તિમેપિ ગિલાનાગિલાનસ્સ સબ્બસ્સ. ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, અજ્ઝારામે ઉપાહનં ધારેતુ’’ન્તિ (મહાવ॰ ૨૪૯) હિ સામઞ્ઞેન અનુઞ્ઞાતં. સબ્બત્થાતિ ગામે વા અરઞ્ઞે વા આરામતો અઞ્ઞત્ર. અકલ્લકસ્સ ચાતિ ગિલાનસ્સેવ.
175. Navā guṇaṅguṇūpāhanā majjhadese na kappantīti sambandho. Navāti ekavārampi appaṭimukkā. Tattha guṇaṅguṇūpāhanā catupaṭalato paṭṭhāya vuccanti. Sambhave byabhicāre ca visesanaṃ sātthakaṃ bhavatīti ‘‘majjhadese’’ti visesanaṃ amajjhadesaṃ byabhicaratīti amajjhadese guṇaṅguṇūpāhanā kappantīti veditabbaṃ. Tathā navāti iminā anavā majjhadesepi. Iminā pana vākyena majjhadesepi ekavārampi paṭimukkā, aññattha tu sabbāpi guṇaṅguṇūpāhanā vaṭṭanti, na sesāti āpannaṃ, tathāpi ‘‘anujānāmi, bhikkhave, ekapalāsikaṃ upāhana’’nti (mahāva. 245) vuttattā ekapaṭalikāpi vaṭṭatīti veditabbaṃ. Sabbassāti majjhadese paccantimepi gilānāgilānassa sabbassa. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, ajjhārāme upāhanaṃ dhāretu’’nti (mahāva. 249) hi sāmaññena anuññātaṃ. Sabbatthāti gāme vā araññe vā ārāmato aññatra. Akallakassa cāti gilānasseva.
૧૭૬-૯. સબ્બ…પે॰… રત્તા ચ ઉપાહના સબ્બ…પે॰… વિચ્છિકાળિકા ચ…પે॰… દીપીનં ચમ્મેહિ ચ મજ્જાર…પે॰… ચમ્મેહિ ચ પરિક્ખટા ચ ઉપાહના સઙ્કમનીયા પાદુકા ચ કોચિ ધારેય્ય, દુક્કટન્તિ યોજના. ઓદાતાય પાળિયા અટ્ઠકથાય ચ અભાવેપિ અનુલોમવસેનેત્થ વુત્તં વિય દિસ્સતિ. નીલકો ચ ઓદાતો ચાતિઆદિના દ્વન્દો. સબ્બેવ નીલક…પે॰… કણ્હકા યાસન્તિ સમાસો. ‘‘મહારઙ્ગા’’તિઆદીસુ અપ્પયુત્તેપિ સબ્બ-સદ્દે પકરણવસેન યોજેત્વા અત્થો વેદિતબ્બો.
176-9. Sabba…pe… rattā ca upāhanā sabba…pe… vicchikāḷikā ca…pe… dīpīnaṃ cammehi ca majjāra…pe… cammehi ca parikkhaṭā ca upāhanā saṅkamanīyā pādukā ca koci dhāreyya, dukkaṭanti yojanā. Odātāya pāḷiyā aṭṭhakathāya ca abhāvepi anulomavasenettha vuttaṃ viya dissati. Nīlako ca odāto cātiādinā dvando. Sabbeva nīlaka…pe… kaṇhakā yāsanti samāso. ‘‘Mahāraṅgā’’tiādīsu appayuttepi sabba-sadde pakaraṇavasena yojetvā attho veditabbo.
‘‘અત્થા પકરણા લિઙ્ગા, ઓચિત્યા કાલદેસતો;
‘‘Atthā pakaraṇā liṅgā, ocityā kāladesato;
સદ્દત્થા વિભજીયન્તિ, ન સદ્દાયેવ કેવલા’’તિ. –
Saddatthā vibhajīyanti, na saddāyeva kevalā’’ti. –
હિ વુત્તં. ચિત્રાતિ વિચિત્રા. નીલપીતાદી વદ્ધાયેવ યાસન્તિ સમાસો. આદિ-સદ્દેન ઓદાતાદીનં ગહણં. તિત્તિરપત્તસદિસો વિચિત્તો વણ્ણો તિત્તિરપત્ત-સદ્દેન ગહિતો. તમેતેસમત્થીતિ તિત્તિરપત્તિકા. મેણ્ડસ્સ ચ અજસ્સ ચ વિસાણસદિસા વદ્ધા યાસન્તિ બાહિરત્થો. તા પન કણ્ણિકટ્ઠાને મેણ્ડકઅજવિસાણસણ્ઠાને વદ્ધે યોજેત્વા કતા. એસ નયો વિચ્છિકાળિકાદીસુ. પણ્હિપિધાનત્થં તલે ખલ્લં બદ્ધં યાસન્તિ વિગ્ગહો. જઙ્ઘતો સબ્બપાદપ્પટિચ્છાદનકં પુટં બદ્ધં યાસન્તિ બહુબ્બીહિ. તૂલં પિચુ પુણ્ણં યાસન્તિ અઞ્ઞપદત્થો. પલિગુણ્ઠેતીતિ પલિગુણ્ઠો, ઉપરિપાદતલમત્તપ્પટિચ્છાદકબન્ધો, તેન યોજેત્વા કતા પાલિગુણ્ઠિમા, વિચિત્રા હિ તદ્ધિતવુત્તિ. વિચ્છિકાનં અળસદિસં નઙ્ગુટ્ઠસદિસં બદ્ધમેતાસન્તિ વિચ્છિકાળિકા. સીહબ્યગ્ઘુદ્દાજિનદીપીનં ચમ્મેહિ ચાતિ પકરણતો અજિના નામ મિગા. ઉલૂકા પક્ખિબિળારા. સઙ્કમન્તિ ગચ્છન્તિ એતાહીતિ સઙ્કમનીયા. તા પન તાલપણ્ણાદીહિ કતા સંહારિયા.
Hi vuttaṃ. Citrāti vicitrā. Nīlapītādī vaddhāyeva yāsanti samāso. Ādi-saddena odātādīnaṃ gahaṇaṃ. Tittirapattasadiso vicitto vaṇṇo tittirapatta-saddena gahito. Tametesamatthīti tittirapattikā. Meṇḍassa ca ajassa ca visāṇasadisā vaddhā yāsanti bāhirattho. Tā pana kaṇṇikaṭṭhāne meṇḍakaajavisāṇasaṇṭhāne vaddhe yojetvā katā. Esa nayo vicchikāḷikādīsu. Paṇhipidhānatthaṃ tale khallaṃ baddhaṃ yāsanti viggaho. Jaṅghato sabbapādappaṭicchādanakaṃ puṭaṃ baddhaṃ yāsanti bahubbīhi. Tūlaṃ picu puṇṇaṃ yāsanti aññapadattho. Paliguṇṭhetīti paliguṇṭho, uparipādatalamattappaṭicchādakabandho, tena yojetvā katā pāliguṇṭhimā, vicitrā hi taddhitavutti. Vicchikānaṃ aḷasadisaṃ naṅguṭṭhasadisaṃ baddhametāsanti vicchikāḷikā. Sīhabyagghuddājinadīpīnaṃ cammehi cāti pakaraṇato ajinā nāma migā. Ulūkā pakkhibiḷārā. Saṅkamanti gacchanti etāhīti saṅkamanīyā. Tā pana tālapaṇṇādīhi katā saṃhāriyā.
૧૮૦. સકલં એકદેસં વા પુઞ્છિત્વાવાતિ યોજના. ખલ્લકાદિકન્તિ આદિ-સદ્દેન મેણ્ડવિસાણવદ્ધિકાદિકં સબ્બં સઙ્ગણ્હાતીતિ.
180. Sakalaṃ ekadesaṃ vā puñchitvāvāti yojanā. Khallakādikanti ādi-saddena meṇḍavisāṇavaddhikādikaṃ sabbaṃ saṅgaṇhātīti.
ઉપાહનનિદ્દેસવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Upāhananiddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
