| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / အင္ဂုတ္တရနိကာယ • Aṅguttaranikāya |
၃. ဥပက္ကိလေသသုတ္တံ
3. Upakkilesasuttaṃ
၂၃. ‘‘ပဉ္စိမေ, ဘိက္ခဝေ, ဇာတရူပသ္သ ဥပက္ကိလေသာ, ယေဟိ ဥပက္ကိလေသေဟိ ဥပက္ကိလိဋ္ဌံ ဇာတရူပံ န စေဝ မုဒု ဟောတိ န စ ကမ္မနိယံ န စ ပဘသ္သရံ ပဘင္ဂု စ န စ သမ္မာ ဥပေတိ ကမ္မာယ။ ကတမေ ပဉ္စ? အယော, လောဟံ, တိပု, သီသံ, သဇ္ဈံ 1 – ဣမေ ခော, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စ ဇာတရူပသ္သ ဥပက္ကိလေသာ , ယေဟိ ဥပက္ကိလေသေဟိ ဥပက္ကိလိဋ္ဌံ ဇာတရူပံ န စေဝ မုဒု ဟောတိ န စ ကမ္မနိယံ န စ ပဘသ္သရံ ပဘင္ဂု စ န စ သမ္မာ ဥပေတိ ကမ္မာယ။ ယတော စ ခော, ဘိက္ခဝေ, ဇာတရူပံ ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ ဥပက္ကိလေသေဟိ ဝိမုတ္တံ 2 ဟောတိ, တံ ဟောတိ ဇာတရူပံ မုဒု စ ကမ္မနိယဉ္စ ပဘသ္သရဉ္စ န စ ပဘင္ဂု သမ္မာ ဥပေတိ ကမ္မာယ။ ယသ္သာ ယသ္သာ စ 3 ပိဠန္ဓနဝိကတိယာ အာကင္ခတိ – ယဒိ မုဒ္ဒိကာယ ယဒိ ကုဏ္ဍလာယ ယဒိ ဂီဝေယ္ယကာယ 4 ယဒိ သုဝဏ္ဏမာလာယ – တဉ္စသ္သ အတ္ထံ အနုဘောတိ။
23. ‘‘Pañcime, bhikkhave, jātarūpassa upakkilesā, yehi upakkilesehi upakkiliṭṭhaṃ jātarūpaṃ na ceva mudu hoti na ca kammaniyaṃ na ca pabhassaraṃ pabhaṅgu ca na ca sammā upeti kammāya. Katame pañca? Ayo, lohaṃ, tipu, sīsaṃ, sajjhaṃ 5 – ime kho, bhikkhave, pañca jātarūpassa upakkilesā , yehi upakkilesehi upakkiliṭṭhaṃ jātarūpaṃ na ceva mudu hoti na ca kammaniyaṃ na ca pabhassaraṃ pabhaṅgu ca na ca sammā upeti kammāya. Yato ca kho, bhikkhave, jātarūpaṃ imehi pañcahi upakkilesehi vimuttaṃ 6 hoti, taṃ hoti jātarūpaṃ mudu ca kammaniyañca pabhassarañca na ca pabhaṅgu sammā upeti kammāya. Yassā yassā ca 7 piḷandhanavikatiyā ākaṅkhati – yadi muddikāya yadi kuṇḍalāya yadi gīveyyakāya 8 yadi suvaṇṇamālāya – tañcassa atthaṃ anubhoti.
‘‘ဧဝမေဝံ ခော, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စိမေ စိတ္တသ္သ ဥပက္ကိလေသာ, ယေဟိ ဥပက္ကိလေသေဟိ ဥပက္ကိလိဋ္ဌံ စိတ္တံ န စေဝ မုဒု ဟောတိ န စ ကမ္မနိယံ န စ ပဘသ္သရံ ပဘင္ဂု စ န စ သမ္မာ သမာဓိယတိ အာသဝာနံ ခယာယ။ ကတမေ ပဉ္စ? ကာမစ္ဆန္ဒော, ဗ္ယာပာဒော, ထိနမိဒ္ဓံ 9, ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စံ, ဝိစိကိစ္ဆာ – ဣမေ ခော, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စ စိတ္တသ္သ ဥပက္ကိလေသာ ယေဟိ ဥပက္ကိလေသေဟိ ဥပက္ကိလိဋ္ဌံ စိတ္တံ န စေဝ မုဒု ဟောတိ န စ ကမ္မနိယံ န စ ပဘသ္သရံ ပဘင္ဂု စ န စ သမ္မာ သမာဓိယတိ အာသဝာနံ ခယာယ။ ယတော စ ခော, ဘိက္ခဝေ, စိတ္တံ ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ ဥပက္ကိလေသေဟိ ဝိမုတ္တံ ဟောတိ, တံ ဟောတိ စိတ္တံ မုဒု စ ကမ္မနိယဉ္စ ပဘသ္သရဉ္စ န စ ပဘင္ဂု သမ္မာ သမာဓိယတိ အာသဝာနံ ခယာယ။ ယသ္သ ယသ္သ စ အဘိညာသစ္ဆိကရဏီယသ္သ ဓမ္မသ္သ စိတ္တံ အဘိနိန္နာမေတိ အဘိညာသစ္ဆိကိရိယာယ တတ္ရ တတ္ရေဝ သက္ခိဘဗ္ဗတံ ပာပုဏာတိ သတိ သတိ အာယတနေ။
‘‘Evamevaṃ kho, bhikkhave, pañcime cittassa upakkilesā, yehi upakkilesehi upakkiliṭṭhaṃ cittaṃ na ceva mudu hoti na ca kammaniyaṃ na ca pabhassaraṃ pabhaṅgu ca na ca sammā samādhiyati āsavānaṃ khayāya. Katame pañca? Kāmacchando, byāpādo, thinamiddhaṃ 10, uddhaccakukkuccaṃ, vicikicchā – ime kho, bhikkhave, pañca cittassa upakkilesā yehi upakkilesehi upakkiliṭṭhaṃ cittaṃ na ceva mudu hoti na ca kammaniyaṃ na ca pabhassaraṃ pabhaṅgu ca na ca sammā samādhiyati āsavānaṃ khayāya. Yato ca kho, bhikkhave, cittaṃ imehi pañcahi upakkilesehi vimuttaṃ hoti, taṃ hoti cittaṃ mudu ca kammaniyañca pabhassarañca na ca pabhaṅgu sammā samādhiyati āsavānaṃ khayāya. Yassa yassa ca abhiññāsacchikaraṇīyassa dhammassa cittaṃ abhininnāmeti abhiññāsacchikiriyāya tatra tatreva sakkhibhabbataṃ pāpuṇāti sati sati āyatane.
‘‘သော သစေ အာကင္ခတိ – ‘အနေကဝိဟိတံ ဣဒ္ဓိဝိဓံ ပစ္စနုဘဝေယ္ယံ – ဧကောပိ ဟုတ္ဝာ ဗဟုဓာ အသ္သံ, ဗဟုဓာပိ ဟုတ္ဝာ ဧကော အသ္သံ; အာဝိဘာဝံ, တိရောဘာဝံ; တိရောကုဋ္ဋံ တိရောပာကာရံ တိရောပဗ္ဗတံ အသဇ္ဇမာနော ဂစ္ဆေယ္ယံ, သေယ္ယထာပိ အာကာသေ; ပထဝိယာပိ ဥမ္မုဇ္ဇနိမုဇ္ဇံ ကရေယ္ယံ, သေယ္ယထာပိ ဥဒကေ; ဥဒကေပိ အဘိဇ္ဇမာနော ဂစ္ဆေယ္ယံ, သေယ္ယထာပိ ပထဝိယံ; အာကာသေပိ ပလ္လင္ကေန ကမေယ္ယံ, သေယ္ယထာပိ ပက္ခီ သကုဏော; ဣမေပိ စန္ဒိမသူရိယေ 11 ဧဝံမဟိဒ္ဓိကေ ဧဝံမဟာနုဘာဝေ ပာဏိနာ ပရိမသေယ္ယံ 12 ပရိမဇ္ဇေယ္ယံ ယာဝ ဗ္ရဟ္မလောကာပိ ကာယေန ဝသံ ဝတ္တေယ္ယ’န္တိ, တတ္ရ တတ္ရေဝ သက္ခိဘဗ္ဗတံ ပာပုဏာတိ သတိ သတိ အာယတနေ။
‘‘So sace ākaṅkhati – ‘anekavihitaṃ iddhividhaṃ paccanubhaveyyaṃ – ekopi hutvā bahudhā assaṃ, bahudhāpi hutvā eko assaṃ; āvibhāvaṃ, tirobhāvaṃ; tirokuṭṭaṃ tiropākāraṃ tiropabbataṃ asajjamāno gaccheyyaṃ, seyyathāpi ākāse; pathaviyāpi ummujjanimujjaṃ kareyyaṃ, seyyathāpi udake; udakepi abhijjamāno gaccheyyaṃ, seyyathāpi pathaviyaṃ; ākāsepi pallaṅkena kameyyaṃ, seyyathāpi pakkhī sakuṇo; imepi candimasūriye 13 evaṃmahiddhike evaṃmahānubhāve pāṇinā parimaseyyaṃ 14 parimajjeyyaṃ yāva brahmalokāpi kāyena vasaṃ vatteyya’nti, tatra tatreva sakkhibhabbataṃ pāpuṇāti sati sati āyatane.
‘‘သော သစေ အာကင္ခတိ – ‘ဒိဗ္ဗာယ သောတဓာတုယာ ဝိသုဒ္ဓာယ အတိက္ကန္တမာနုသိကာယ ဥဘော သဒ္ဒေ သုဏေယ္ယံ – ဒိဗ္ဗေ စ မာနုသေ စ ယေ ဒူရေ သန္တိကေ စာ’တိ, တတ္ရ တတ္ရေဝ သက္ခိဘဗ္ဗတံ ပာပုဏာတိ သတိ သတိ အာယတနေ။
‘‘So sace ākaṅkhati – ‘dibbāya sotadhātuyā visuddhāya atikkantamānusikāya ubho sadde suṇeyyaṃ – dibbe ca mānuse ca ye dūre santike cā’ti, tatra tatreva sakkhibhabbataṃ pāpuṇāti sati sati āyatane.
‘‘သော သစေ အာကင္ခတိ – ‘ပရသတ္တာနံ ပရပုဂ္ဂလာနံ စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ပဇာနေယ္ယံ – သရာဂံ ဝာ စိတ္တံ သရာဂံ စိတ္တန္တိ ပဇာနေယ္ယံ, ဝီတရာဂံ ဝာ စိတ္တံ ဝီတရာဂံ စိတ္တန္တိ ပဇာနေယ္ယံ, သဒောသံ ဝာ စိတ္တံ သဒောသံ စိတ္တန္တိ ပဇာနေယ္ယံ, ဝီတဒောသံ ဝာ စိတ္တံ ဝီတဒောသံ စိတ္တန္တိ ပဇာနေယ္ယံ, သမောဟံ ဝာ စိတ္တံ သမောဟံ စိတ္တန္တိ ပဇာနေယ္ယံ, ဝီတမောဟံ ဝာ စိတ္တံ ဝီတမောဟံ စိတ္တန္တိ ပဇာနေယ္ယံ, သံခိတ္တံ ဝာ စိတ္တံ သံခိတ္တံ စိတ္တန္တိ ပဇာနေယ္ယံ, ဝိက္ခိတ္တံ ဝာ စိတ္တံ ဝိက္ခိတ္တံ စိတ္တန္တိ ပဇာနေယ္ယံ, မဟဂ္ဂတံ ဝာ စိတ္တံ မဟဂ္ဂတံ စိတ္တန္တိ ပဇာနေယ္ယံ, အမဟဂ္ဂတံ ဝာ စိတ္တံ အမဟဂ္ဂတံ စိတ္တန္တိ ပဇာနေယ္ယံ, သဥတ္တရံ ဝာ စိတ္တံ သဥတ္တရံ စိတ္တန္တိ ပဇာနေယ္ယံ, အနုတ္တရံ ဝာ စိတ္တံ အနုတ္တရံ စိတ္တန္တိ ပဇာနေယ္ယံ, သမာဟိတံ ဝာ စိတ္တံ သမာဟိတံ စိတ္တန္တိ ပဇာနေယ္ယံ, အသမာဟိတံ ဝာ စိတ္တံ အသမာဟိတံ စိတ္တန္တိ ပဇာနေယ္ယံ, ဝိမုတ္တံ ဝာ စိတ္တံ ဝိမုတ္တံ စိတ္တန္တိ ပဇာနေယ္ယံ, အဝိမုတ္တံ ဝာ စိတ္တံ အဝိမုတ္တံ စိတ္တန္တိ ပဇာနေယ္ယ’န္တိ, တတ္ရ တတ္ရေဝ သက္ခိဘဗ္ဗတံ ပာပုဏာတိ သတိ သတိ အာယတနေ။
‘‘So sace ākaṅkhati – ‘parasattānaṃ parapuggalānaṃ cetasā ceto paricca pajāneyyaṃ – sarāgaṃ vā cittaṃ sarāgaṃ cittanti pajāneyyaṃ, vītarāgaṃ vā cittaṃ vītarāgaṃ cittanti pajāneyyaṃ, sadosaṃ vā cittaṃ sadosaṃ cittanti pajāneyyaṃ, vītadosaṃ vā cittaṃ vītadosaṃ cittanti pajāneyyaṃ, samohaṃ vā cittaṃ samohaṃ cittanti pajāneyyaṃ, vītamohaṃ vā cittaṃ vītamohaṃ cittanti pajāneyyaṃ, saṃkhittaṃ vā cittaṃ saṃkhittaṃ cittanti pajāneyyaṃ, vikkhittaṃ vā cittaṃ vikkhittaṃ cittanti pajāneyyaṃ, mahaggataṃ vā cittaṃ mahaggataṃ cittanti pajāneyyaṃ, amahaggataṃ vā cittaṃ amahaggataṃ cittanti pajāneyyaṃ, sauttaraṃ vā cittaṃ sauttaraṃ cittanti pajāneyyaṃ, anuttaraṃ vā cittaṃ anuttaraṃ cittanti pajāneyyaṃ, samāhitaṃ vā cittaṃ samāhitaṃ cittanti pajāneyyaṃ, asamāhitaṃ vā cittaṃ asamāhitaṃ cittanti pajāneyyaṃ, vimuttaṃ vā cittaṃ vimuttaṃ cittanti pajāneyyaṃ, avimuttaṃ vā cittaṃ avimuttaṃ cittanti pajāneyya’nti, tatra tatreva sakkhibhabbataṃ pāpuṇāti sati sati āyatane.
‘‘သော သစေ အာကင္ခတိ – ‘အနေကဝိဟိတံ ပုဗ္ဗေနိဝာသံ အနုသ္သရေယ္ယံ, သေယ္ယထိဒံ 15 – ဧကမ္ပိ ဇာတိံ ဒ္ဝေပိ ဇာတိယော တိသ္သောပိ ဇာတိယော စတသ္သောပိ ဇာတိယော ပဉ္စပိ ဇာတိယော ဒသပိ ဇာတိယော ဝီသမ္ပိ ဇာတိယော တိံသမ္ပိ ဇာတိယော စတ္တာရီသမ္ပိ ဇာတိယော ပညာသမ္ပိ ဇာတိယော ဇာတိသတမ္ပိ ဇာတိသဟသ္သမ္ပိ ဇာတိသတသဟသ္သမ္ပိ အနေကေပိ သံဝဋ္ဋကပ္ပေ အနေကေပိ ဝိဝဋ္ဋကပ္ပေ အနေကေပိ သံဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋကပ္ပေ – အမုတ္ရာသိံ ဧဝံနာမော ဧဝံဂောတ္တော ဧဝံဝဏ္ဏော ဧဝမာဟာရော ဧဝံသုခဒုက္ခပ္ပဋိသံဝေဒီ ဧဝမာယုပရိယန္တော, သော တတော စုတော အမုတ္ရ ဥဒပာဒိံ; တတ္ရာပာသိံ ဧဝံနာမော ဧဝံဂောတ္တော ဧဝံဝဏ္ဏော ဧဝမာဟာရော ဧဝံသုခဒုက္ခပ္ပဋိသံဝေဒီ ဧဝမာယုပရိယန္တော, သော တတော စုတော ဣဓူပပန္နောတိ, ဣတိ သာကာရံ သဥဒ္ဒေသံ အနေကဝိဟိတံ ပုဗ္ဗေနိဝာသံ အနုသ္သရေယ္ယ’န္တိ, တတ္ရ တတ္ရေဝ သက္ခိဘဗ္ဗတံ ပာပုဏာတိ သတိ သတိ အာယတနေ။
‘‘So sace ākaṅkhati – ‘anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussareyyaṃ, seyyathidaṃ 16 – ekampi jātiṃ dvepi jātiyo tissopi jātiyo catassopi jātiyo pañcapi jātiyo dasapi jātiyo vīsampi jātiyo tiṃsampi jātiyo cattārīsampi jātiyo paññāsampi jātiyo jātisatampi jātisahassampi jātisatasahassampi anekepi saṃvaṭṭakappe anekepi vivaṭṭakappe anekepi saṃvaṭṭavivaṭṭakappe – amutrāsiṃ evaṃnāmo evaṃgotto evaṃvaṇṇo evamāhāro evaṃsukhadukkhappaṭisaṃvedī evamāyupariyanto, so tato cuto amutra udapādiṃ; tatrāpāsiṃ evaṃnāmo evaṃgotto evaṃvaṇṇo evamāhāro evaṃsukhadukkhappaṭisaṃvedī evamāyupariyanto, so tato cuto idhūpapannoti, iti sākāraṃ sauddesaṃ anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussareyya’nti, tatra tatreva sakkhibhabbataṃ pāpuṇāti sati sati āyatane.
‘‘သော သစေ အာကင္ခတိ – ‘ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဝိသုဒ္ဓေန အတိက္ကန္တမာနုသကေန သတ္တေ ပသ္သေယ္ယံ စဝမာနေ ဥပပဇ္ဇမာနေ ဟီနေ ပဏီတေ သုဝဏ္ဏေ ဒုဗ္ဗဏ္ဏေ, သုဂတေ ဒုဂ္ဂတေ ယထာကမ္မူပဂေ သတ္တေ ပဇာနေယ္ယံ – ဣမေ ဝတ ဘောန္တော သတ္တာ ကာယဒုစ္စရိတေန သမန္နာဂတာ ဝစီဒုစ္စရိတေန သမန္နာဂတာ မနောဒုစ္စရိတေန သမန္နာဂတာ အရိယာနံ ဥပဝာဒကာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကမ္မသမာဒာနာ, တေ ကာယသ္သ ဘေဒာ ပရံ မရဏာ အပာယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပာတံ နိရယံ ဥပပန္နာ; ဣမေ ဝာ ပန ဘောန္တော သတ္တာ ကာယသုစရိတေန သမန္နာဂတာ ဝစီသုစရိတေန သမန္နာဂတာ မနောသုစရိတေန သမန္နာဂတာ အရိယာနံ အနုပဝာဒကာ သမ္မာဒိဋ္ဌိကာ သမ္မာဒိဋ္ဌိကမ္မသမာဒာနာ, တေ ကာယသ္သ ဘေဒာ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပန္နာတိ, ဣတိ ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဝိသုဒ္ဓေန အတိက္ကန္တမာနုသကေန သတ္တေ ပသ္သေယ္ယံ စဝမာနေ ဥပပဇ္ဇမာနေ ဟီနေ ပဏီတေ သုဝဏ္ဏေ ဒုဗ္ဗဏ္ဏေ, သုဂတေ ဒုဂ္ဂတေ ယထာကမ္မူပဂေ သတ္တေ ပဇာနေယ္ယ’န္တိ, တတ္ရ တတ္ရေဝ သက္ခိဘဗ္ဗတံ ပာပုဏာတိ သတိ သတိ အာယတနေ။
‘‘So sace ākaṅkhati – ‘dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passeyyaṃ cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe, sugate duggate yathākammūpage satte pajāneyyaṃ – ime vata bhonto sattā kāyaduccaritena samannāgatā vacīduccaritena samannāgatā manoduccaritena samannāgatā ariyānaṃ upavādakā micchādiṭṭhikā micchādiṭṭhikammasamādānā, te kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapannā; ime vā pana bhonto sattā kāyasucaritena samannāgatā vacīsucaritena samannāgatā manosucaritena samannāgatā ariyānaṃ anupavādakā sammādiṭṭhikā sammādiṭṭhikammasamādānā, te kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapannāti, iti dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passeyyaṃ cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe, sugate duggate yathākammūpage satte pajāneyya’nti, tatra tatreva sakkhibhabbataṃ pāpuṇāti sati sati āyatane.
‘‘သော သစေ အာကင္ခတိ – ‘အာသဝာနံ ခယာ အနာသဝံ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတ္ဝာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရေယ္ယ’န္တိ, တတ္ရ တတ္ရေဝ သက္ခိဘဗ္ဗတံ ပာပုဏာတိ သတိ သတိ အာယတနေ’’တိ။ တတိယံ။
‘‘So sace ākaṅkhati – ‘āsavānaṃ khayā anāsavaṃ cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja vihareyya’nti, tatra tatreva sakkhibhabbataṃ pāpuṇāti sati sati āyatane’’ti. Tatiyaṃ.
Footnotes:
Related texts:
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / သုတ္တပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / အင္ဂုတ္တရနိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ၃. ဥပက္ကိလေသသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 3. Upakkilesasuttavaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / သုတ္တပိဋက (ဋီကာ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / အင္ဂုတ္တရနိကာယ (ဋီကာ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ၃-၄. ဥပက္ကိလေသသုတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ • 3-4. Upakkilesasuttādivaṇṇanā
