| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / चूळवग्गपाळि • Cūḷavaggapāḷi |
उपालिपञ्हा
Upālipañhā
३५१. अथ खो आयस्मा उपालि येन भगवा तेनुपसङ्कमि, उपसङ्कमित्वा भगवन्तं अभिवादेत्वा एकमन्तं निसीदि। एकमन्तं निसिन्नो खो आयस्मा उपालि भगवन्तं एतदवोच – ‘‘सङ्घराजि सङ्घराजीति, भन्ते, वुच्चति। कित्तावता नु खो, भन्ते, सङ्घराजि होति, नो च सङ्घभेदो? कित्तावता च पन सङ्घराजि चेव होति सङ्घभेदो चा’’ति?
351. Atha kho āyasmā upāli yena bhagavā tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho āyasmā upāli bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘saṅgharāji saṅgharājīti, bhante, vuccati. Kittāvatā nu kho, bhante, saṅgharāji hoti, no ca saṅghabhedo? Kittāvatā ca pana saṅgharāji ceva hoti saṅghabhedo cā’’ti?
‘‘एकतो , उपालि, एको होति, एकतो द्वे, चतुत्थो अनुस्सावेति, सलाकं गाहेति – ‘अयं धम्मो, अयं विनयो, इदं सत्थुसासनं, इमं गण्हथ, इमं रोचेथा’ति। एवम्पि खो, उपालि, सङ्घराजि होति, नो च सङ्घभेदो। एकतो, उपालि, द्वे होन्ति, एकतो द्वे, पञ्चमो अनुस्सावेति, सलाकं गाहेति – ‘अयं धम्मो, अयं विनयो, इदं सत्थुसासनं, इमं गण्हथ, इमं रोचेथा’ति। एवम्पि खो, उपालि, सङ्घराजि होति, नो च सङ्घभेदो। एकतो, उपालि, द्वे होन्ति, एकतो तयो, छट्ठो अनुस्सावेति, सलाकं गाहेति – ‘अयं धम्मो, अयं विनयो, इदं सत्थुसासनं, इमं गण्हथ, इमं रोचेथा’ति। एवम्पि खो, उपालि, सङ्घराजि होति, नो च सङ्घभेदो । एकतो, उपालि, तयो होन्ति, एकतो तयो, सत्तमो अनुस्सावेति, सलाकं गाहेति – ‘अयं धम्मो, अयं विनयो, इदं सत्थुसासनं, इमं गण्हथ, इमं रोचेथा’ति। एवम्पि खो, उपालि, सङ्घराजि होति, नो च सङ्घभेदो। एकतो, उपालि, तयो होन्ति, एकतो चत्तारो, अट्ठमो अनुस्सावेति, सलाकं गाहेति – ‘अयं धम्मो, अयं विनयो, इदं सत्थुसासनं, इमं गण्हथ, इमं रोचेथा’ति। एवम्पि खो, उपालि, सङ्घराजि होति, नो च सङ्घभेदो। एकतो, उपालि, चत्तारो होन्ति, एकतो चत्तारो, नवमो अनुस्सावेति, सलाकं गाहेति – ‘अयं धम्मो, अयं विनयो, इदं सत्थुसासनं, इमं गण्हथ, इमं रोचेथा’ति । एवं खो, उपालि, सङ्घराजि चेव होति सङ्घभेदो च। नवन्नं वा, उपालि, अतिरेकनवन्नं वा सङ्घराजि चेव होति सङ्घभेदो च। न खो, उपालि, भिक्खुनी सङ्घं भिन्दति, अपि च भेदाय परक्कमति, न सिक्खमाना सङ्घं भिन्दति…पे॰… न सामणेरो सङ्घं भिन्दति, न सामणेरी सङ्घं भिन्दति, न उपासको सङ्घं भिन्दति, न उपासिका सङ्घं भिन्दति, अपि च भेदाय परक्कमति। भिक्खु खो, उपालि, पकतत्तो, समानसंवासको, समानसीमायं ठितो, सङ्घं भिन्दती’’ति।
‘‘Ekato , upāli, eko hoti, ekato dve, catuttho anussāveti, salākaṃ gāheti – ‘ayaṃ dhammo, ayaṃ vinayo, idaṃ satthusāsanaṃ, imaṃ gaṇhatha, imaṃ rocethā’ti. Evampi kho, upāli, saṅgharāji hoti, no ca saṅghabhedo. Ekato, upāli, dve honti, ekato dve, pañcamo anussāveti, salākaṃ gāheti – ‘ayaṃ dhammo, ayaṃ vinayo, idaṃ satthusāsanaṃ, imaṃ gaṇhatha, imaṃ rocethā’ti. Evampi kho, upāli, saṅgharāji hoti, no ca saṅghabhedo. Ekato, upāli, dve honti, ekato tayo, chaṭṭho anussāveti, salākaṃ gāheti – ‘ayaṃ dhammo, ayaṃ vinayo, idaṃ satthusāsanaṃ, imaṃ gaṇhatha, imaṃ rocethā’ti. Evampi kho, upāli, saṅgharāji hoti, no ca saṅghabhedo . Ekato, upāli, tayo honti, ekato tayo, sattamo anussāveti, salākaṃ gāheti – ‘ayaṃ dhammo, ayaṃ vinayo, idaṃ satthusāsanaṃ, imaṃ gaṇhatha, imaṃ rocethā’ti. Evampi kho, upāli, saṅgharāji hoti, no ca saṅghabhedo. Ekato, upāli, tayo honti, ekato cattāro, aṭṭhamo anussāveti, salākaṃ gāheti – ‘ayaṃ dhammo, ayaṃ vinayo, idaṃ satthusāsanaṃ, imaṃ gaṇhatha, imaṃ rocethā’ti. Evampi kho, upāli, saṅgharāji hoti, no ca saṅghabhedo. Ekato, upāli, cattāro honti, ekato cattāro, navamo anussāveti, salākaṃ gāheti – ‘ayaṃ dhammo, ayaṃ vinayo, idaṃ satthusāsanaṃ, imaṃ gaṇhatha, imaṃ rocethā’ti . Evaṃ kho, upāli, saṅgharāji ceva hoti saṅghabhedo ca. Navannaṃ vā, upāli, atirekanavannaṃ vā saṅgharāji ceva hoti saṅghabhedo ca. Na kho, upāli, bhikkhunī saṅghaṃ bhindati, api ca bhedāya parakkamati, na sikkhamānā saṅghaṃ bhindati…pe… na sāmaṇero saṅghaṃ bhindati, na sāmaṇerī saṅghaṃ bhindati, na upāsako saṅghaṃ bhindati, na upāsikā saṅghaṃ bhindati, api ca bhedāya parakkamati. Bhikkhu kho, upāli, pakatatto, samānasaṃvāsako, samānasīmāyaṃ ṭhito, saṅghaṃ bhindatī’’ti.
३५२. 1 ‘‘सङ्घभेदो सङ्घभेदोति, भन्ते, वुच्चति। कित्तावता नु खो, भन्ते, सङ्घो भिन्नो होती’’ति?
352.2 ‘‘Saṅghabhedo saṅghabhedoti, bhante, vuccati. Kittāvatā nu kho, bhante, saṅgho bhinno hotī’’ti?
‘‘इधुपालि, भिक्खू अधम्मं धम्मोति दीपेन्ति, धम्मं अधम्मोति दीपेन्ति, अविनयं विनयोति दीपेन्ति, विनयं अविनयोति दीपेन्ति, अभासितं अलपितं तथागतेन भासितं लपितं तथागतेनाति दीपेन्ति, भासितं लपितं तथागतेन अभासितं अलपितं तथागतेनाति दीपेन्ति, अनाचिण्णं तथागतेन आचिण्णं तथागतेनाति दीपेन्ति, आचिण्णं तथागतेन अनाचिण्णं तथागतेनाति दीपेन्ति, अपञ्ञत्तं तथागतेन पञ्ञत्तं तथागतेनाति दीपेन्ति, पञ्ञत्तं तथागतेन अपञ्ञत्तं तथागतेनाति दीपेन्ति, अनापत्तिं आपत्तीति दीपेन्ति, आपत्तिं अनापत्तीति दीपेन्ति, लहुकं आपत्तिं गरुका आपत्तीति दीपेन्ति, गरुकं आपत्तिं लहुका आपत्तीति दीपेन्ति, सावसेसं आपत्तिं अनवसेसा आपत्तीति दीपेन्ति, अनवसेसं आपत्तिं सावसेसा आपत्तीति दीपेन्ति, दुट्ठुल्लं आपत्तिं अदुट्ठुला आपत्तीति दीपेन्ति, अदुट्ठुल्लं आपत्तिं दुट्ठुल्ला आपत्तीति दीपेन्ति। ते इमेहि अट्ठारसहि वत्थूहि अपकस्सन्ति, अवपकस्सन्ति, आवेनिं 3 उपोसथं करोन्ति, आवेनिं पवारणं करोन्ति, आवेनिं सङ्घकम्मं करोन्ति। एत्तावता खो, उपालि, सङ्घो भिन्नो होती’’ति।
‘‘Idhupāli, bhikkhū adhammaṃ dhammoti dīpenti, dhammaṃ adhammoti dīpenti, avinayaṃ vinayoti dīpenti, vinayaṃ avinayoti dīpenti, abhāsitaṃ alapitaṃ tathāgatena bhāsitaṃ lapitaṃ tathāgatenāti dīpenti, bhāsitaṃ lapitaṃ tathāgatena abhāsitaṃ alapitaṃ tathāgatenāti dīpenti, anāciṇṇaṃ tathāgatena āciṇṇaṃ tathāgatenāti dīpenti, āciṇṇaṃ tathāgatena anāciṇṇaṃ tathāgatenāti dīpenti, apaññattaṃ tathāgatena paññattaṃ tathāgatenāti dīpenti, paññattaṃ tathāgatena apaññattaṃ tathāgatenāti dīpenti, anāpattiṃ āpattīti dīpenti, āpattiṃ anāpattīti dīpenti, lahukaṃ āpattiṃ garukā āpattīti dīpenti, garukaṃ āpattiṃ lahukā āpattīti dīpenti, sāvasesaṃ āpattiṃ anavasesā āpattīti dīpenti, anavasesaṃ āpattiṃ sāvasesā āpattīti dīpenti, duṭṭhullaṃ āpattiṃ aduṭṭhulā āpattīti dīpenti, aduṭṭhullaṃ āpattiṃ duṭṭhullā āpattīti dīpenti. Te imehi aṭṭhārasahi vatthūhi apakassanti, avapakassanti, āveniṃ 4 uposathaṃ karonti, āveniṃ pavāraṇaṃ karonti, āveniṃ saṅghakammaṃ karonti. Ettāvatā kho, upāli, saṅgho bhinno hotī’’ti.
३५३. 5 ‘‘सङ्घसामग्गी सङ्घसामग्गीति, भन्ते, वुच्चति। कित्तावता नु खो, भन्ते, सङ्घो समग्गो होती’’ति? ‘‘इधुपालि, भिक्खू अधम्मं अधम्मोति दीपेन्ति, धम्मं धम्मोति दीपेन्ति, अविनयं अविनयोति दीपेन्ति, विनयं विनयोति दीपेन्ति, अभासितं अलपितं तथागतेन अभासितं अलपितं तथागतेनाति दीपेन्ति, भासितं लपितं तथागतेन भासितं लपितं तथागतेनाति दीपेन्ति, अनाचिण्णं तथागतेन अनाचिण्णं तथागतेनाति दीपेन्ति, आचिण्णं तथागतेन आचिण्णं तथागतेनाति दीपेन्ति, अपञ्ञत्तं तथागतेन अपञ्ञत्तं तथागतेनाति दीपेन्ति, पञ्ञत्तं तथागतेन पञ्ञत्तं तथागतेनाति दीपेन्ति, अनापत्तिं अनापत्तीति दीपेन्ति, आपत्तिं आपत्तीति दीपेन्ति, लहुकं आपत्तिं लहुका आपत्तीति दीपेन्ति, गरुकं आपत्तिं गरुका आपत्तीति दीपेन्ति, सावसेसं आपत्तिं सावसेसा आपत्तीति दीपेन्ति, अनवसेसं आपत्तिं अनवसेसा आपत्तीति दीपेन्ति , दुट्ठुल्लं आपत्तिं दुट्ठुल्ला आपत्तीति दीपेन्ति, अदुट्ठुल्लं आपत्तिं अदुट्ठुल्ला आपत्तीति दीपेन्ति। ते इमेहि अट्ठारसहि वत्थूहि न अपकस्सन्ति, न अवपकस्सन्ति, न आवेनिं उपोसथं करोन्ति, न आवेनिं पवारणं करोन्ति, न आवेनिं सङ्घकम्मं करोन्ति। एत्तावता खो, उपालि, सङ्घो समग्गो होती’’ति।
353.6 ‘‘Saṅghasāmaggī saṅghasāmaggīti, bhante, vuccati. Kittāvatā nu kho, bhante, saṅgho samaggo hotī’’ti? ‘‘Idhupāli, bhikkhū adhammaṃ adhammoti dīpenti, dhammaṃ dhammoti dīpenti, avinayaṃ avinayoti dīpenti, vinayaṃ vinayoti dīpenti, abhāsitaṃ alapitaṃ tathāgatena abhāsitaṃ alapitaṃ tathāgatenāti dīpenti, bhāsitaṃ lapitaṃ tathāgatena bhāsitaṃ lapitaṃ tathāgatenāti dīpenti, anāciṇṇaṃ tathāgatena anāciṇṇaṃ tathāgatenāti dīpenti, āciṇṇaṃ tathāgatena āciṇṇaṃ tathāgatenāti dīpenti, apaññattaṃ tathāgatena apaññattaṃ tathāgatenāti dīpenti, paññattaṃ tathāgatena paññattaṃ tathāgatenāti dīpenti, anāpattiṃ anāpattīti dīpenti, āpattiṃ āpattīti dīpenti, lahukaṃ āpattiṃ lahukā āpattīti dīpenti, garukaṃ āpattiṃ garukā āpattīti dīpenti, sāvasesaṃ āpattiṃ sāvasesā āpattīti dīpenti, anavasesaṃ āpattiṃ anavasesā āpattīti dīpenti , duṭṭhullaṃ āpattiṃ duṭṭhullā āpattīti dīpenti, aduṭṭhullaṃ āpattiṃ aduṭṭhullā āpattīti dīpenti. Te imehi aṭṭhārasahi vatthūhi na apakassanti, na avapakassanti, na āveniṃ uposathaṃ karonti, na āveniṃ pavāraṇaṃ karonti, na āveniṃ saṅghakammaṃ karonti. Ettāvatā kho, upāli, saṅgho samaggo hotī’’ti.
३५४. ‘‘समग्गं पन, भन्ते, सङ्घं भिन्दित्वा किं सो पसवती’’ति? ‘‘समग्गं खो, उपालि, सङ्घं भिन्दित्वा कप्पट्ठिकं किब्बिसं पसवति, कप्पं निरयम्हि पच्चती’’ति।
354. ‘‘Samaggaṃ pana, bhante, saṅghaṃ bhinditvā kiṃ so pasavatī’’ti? ‘‘Samaggaṃ kho, upāli, saṅghaṃ bhinditvā kappaṭṭhikaṃ kibbisaṃ pasavati, kappaṃ nirayamhi paccatī’’ti.
वग्गरतो अधम्मट्ठो, योगक्खेमा पधंसति।
Vaggarato adhammaṭṭho, yogakkhemā padhaṃsati;
सङ्घं समग्गं भिन्दित्वा, कप्पं निरयम्हि पच्चती’’ति॥
Saṅghaṃ samaggaṃ bhinditvā, kappaṃ nirayamhi paccatī’’ti.
‘‘भिन्नं पन, भन्ते, सङ्घं समग्गं कत्वा किं सो पसवती’’ति? ‘‘भिन्नं खो, उपालि, सङ्घं समग्गं कत्वा ब्रह्मं पुञ्ञं पसवति, कप्पं सग्गम्हि मोदती’’ति।
‘‘Bhinnaṃ pana, bhante, saṅghaṃ samaggaṃ katvā kiṃ so pasavatī’’ti? ‘‘Bhinnaṃ kho, upāli, saṅghaṃ samaggaṃ katvā brahmaṃ puññaṃ pasavati, kappaṃ saggamhi modatī’’ti.
9 ‘‘सुखा सङ्घस्स सामग्गी, समग्गानञ्च अनुग्गहो।
10 ‘‘Sukhā saṅghassa sāmaggī, samaggānañca anuggaho;
समग्गरतो धम्मट्ठो, योगक्खेमा न धंसति।
Samaggarato dhammaṭṭho, yogakkhemā na dhaṃsati;
सङ्घं समग्गं कत्वान, कप्पं सग्गम्हि मोदती’’ति॥
Saṅghaṃ samaggaṃ katvāna, kappaṃ saggamhi modatī’’ti.
३५५. 11 ‘‘सिया नु खो, भन्ते, सङ्घभेदको आपायिको, नेरयिको, कप्पट्ठो, अतेकिच्छो’’ति? ‘‘सिया, उपालि, सङ्घभेदको आपायिको, नेरयिको, कप्पट्ठो, अतेकिच्छो’’ति।
355.12 ‘‘Siyā nu kho, bhante, saṅghabhedako āpāyiko, nerayiko, kappaṭṭho, atekiccho’’ti? ‘‘Siyā, upāli, saṅghabhedako āpāyiko, nerayiko, kappaṭṭho, atekiccho’’ti.
‘‘कतमो पन, भन्ते, सङ्घभेदको आपायिको, नेरयिको, कप्पट्ठो, अतेकिच्छो’’ति? ‘‘इधुपालि, भिक्खु अधम्मं धम्मोति दीपेति। तस्मिं अधम्मदिट्ठि, भेदे अधम्मदिट्ठि, विनिधाय दिट्ठिं, विनिधाय खन्तिं, विनिधाय रुचिं, विनिधाय भावं, अनुस्सावेति, सलाकं गाहेति – ‘अयं धम्मो, अयं विनयो, इदं सत्थुसासनं, इमं गण्हथ, इमं रोचेथा’ति। अयम्पि खो, उपालि, सङ्घभेदको आपायिको, नेरयिको, कप्पट्ठो, अतेकिच्छो।
‘‘Katamo pana, bhante, saṅghabhedako āpāyiko, nerayiko, kappaṭṭho, atekiccho’’ti? ‘‘Idhupāli, bhikkhu adhammaṃ dhammoti dīpeti. Tasmiṃ adhammadiṭṭhi, bhede adhammadiṭṭhi, vinidhāya diṭṭhiṃ, vinidhāya khantiṃ, vinidhāya ruciṃ, vinidhāya bhāvaṃ, anussāveti, salākaṃ gāheti – ‘ayaṃ dhammo, ayaṃ vinayo, idaṃ satthusāsanaṃ, imaṃ gaṇhatha, imaṃ rocethā’ti. Ayampi kho, upāli, saṅghabhedako āpāyiko, nerayiko, kappaṭṭho, atekiccho.
‘‘पुन चपरं, उपालि, भिक्खु अधम्मं धम्मोति दीपेति। तस्मिं अधम्मदिट्ठि, भेदे धम्मदिट्ठि, विनिधाय दिट्ठिं, विनिधाय खन्तिं, विनिधाय रुचिं, विनिधाय भावं, अनुस्सावेति, सलाकं गाहेति – ‘अयं धम्मो, अयं विनयो, इदं सत्थुसासनं, इमं गण्हथ, इमं रोचेथा’ति। अयम्पि खो, उपालि, सङ्घभेदको आपायिको, नेरयिको, कप्पट्ठो, अतेकिच्छो।
‘‘Puna caparaṃ, upāli, bhikkhu adhammaṃ dhammoti dīpeti. Tasmiṃ adhammadiṭṭhi, bhede dhammadiṭṭhi, vinidhāya diṭṭhiṃ, vinidhāya khantiṃ, vinidhāya ruciṃ, vinidhāya bhāvaṃ, anussāveti, salākaṃ gāheti – ‘ayaṃ dhammo, ayaṃ vinayo, idaṃ satthusāsanaṃ, imaṃ gaṇhatha, imaṃ rocethā’ti. Ayampi kho, upāli, saṅghabhedako āpāyiko, nerayiko, kappaṭṭho, atekiccho.
‘‘पुन चपरं, उपालि, भिक्खु अधम्मं धम्मोति दीपेति। तस्मिं अधम्मदिट्ठि, भेदे वेमतिको, विनिधाय दिट्ठिं, विनिधाय खन्तिं, विनिधाय रुचिं, विनिधाय भावं, अनुस्सावेति, सलाकं गाहेति – ‘अयं धम्मो, अयं विनयो, इदं सत्थुसासनं, इमं गण्हथ, इमं रोचेथा’ति। अयम्पि खो, उपालि, सङ्घभेदको आपायिको, नेरयिको, कप्पट्ठो, अतेकिच्छो।
‘‘Puna caparaṃ, upāli, bhikkhu adhammaṃ dhammoti dīpeti. Tasmiṃ adhammadiṭṭhi, bhede vematiko, vinidhāya diṭṭhiṃ, vinidhāya khantiṃ, vinidhāya ruciṃ, vinidhāya bhāvaṃ, anussāveti, salākaṃ gāheti – ‘ayaṃ dhammo, ayaṃ vinayo, idaṃ satthusāsanaṃ, imaṃ gaṇhatha, imaṃ rocethā’ti. Ayampi kho, upāli, saṅghabhedako āpāyiko, nerayiko, kappaṭṭho, atekiccho.
‘‘पुन चपरं, उपालि, भिक्खु अधम्मं धम्मोति दीपेति। तस्मिं धम्मदिट्ठि, भेदे अधम्मदिट्ठि…पे॰… (तस्मिं धम्मदिट्ठि भेदे धम्मदिट्ठि) 17। तस्मिं धम्मदिट्ठि भेदे वेमतिको। तस्मिं वेमतिको भेदे अधम्मदिट्ठि। तस्मिं वेमतिको भेदे धम्मदिट्ठि। तस्मिं वेमतिको भेदे वेमतिको विनिधाय दिट्ठिं, विनिधाय खन्तिं, विनिधाय रुचिं, विनिधाय भावं, अनुस्सावेति, सलाकं गाहेति – ‘अयं धम्मो, अयं विनयो, इदं सत्थुसासनं, इमं गण्हथ, इमं रोचेथा’ति। अयम्पि खो, उपालि, सङ्घभेदको आपायिको, नेरयिको, कप्पट्ठो, अतेकिच्छो।
‘‘Puna caparaṃ, upāli, bhikkhu adhammaṃ dhammoti dīpeti. Tasmiṃ dhammadiṭṭhi, bhede adhammadiṭṭhi…pe… (tasmiṃ dhammadiṭṭhi bhede dhammadiṭṭhi) 18. Tasmiṃ dhammadiṭṭhi bhede vematiko. Tasmiṃ vematiko bhede adhammadiṭṭhi. Tasmiṃ vematiko bhede dhammadiṭṭhi. Tasmiṃ vematiko bhede vematiko vinidhāya diṭṭhiṃ, vinidhāya khantiṃ, vinidhāya ruciṃ, vinidhāya bhāvaṃ, anussāveti, salākaṃ gāheti – ‘ayaṃ dhammo, ayaṃ vinayo, idaṃ satthusāsanaṃ, imaṃ gaṇhatha, imaṃ rocethā’ti. Ayampi kho, upāli, saṅghabhedako āpāyiko, nerayiko, kappaṭṭho, atekiccho.
‘‘पुन चपरं, उपालि, भिक्खु धम्मं अधम्मोति दीपेति…पे॰… अविनयं विनयोति दीपेति… विनयं अविनयोति दीपेति… अभासितं अलपितं तथागतेन भासितं लपितं तथागतेनाति दीपेति… भासितं लपितं तथागतेन अभासितं अलपितं तथागतेनाति दीपेति… अनाचिण्णं तथागतेन आचिण्णं तथागतेनाति दीपेति… आचिण्णं तथागतेन अनाचिण्णं तथागतेनाति दीपेति… अपञ्ञत्तं तथागतेन पञ्ञत्तं तथागतेनाति दीपेति… पञ्ञत्तं तथागतेन अपञ्ञत्तं तथागतेनाति दीपेति… अनापत्तिं आपत्तीति दीपेति… आपत्तिं अनापत्तीति दीपेति… लहुकं आपत्तिं गरुका आपत्तीति दीपेति… गरुकं आपत्तिं लहुका आपत्तीति दीपेति… सावसेसं आपत्तिं अनवसेसा आपत्तीति दीपेति… अनवसेसं आपत्तिं सावसेसा आपत्तीति दीपेति… दुट्ठुल्लं आपत्तिं अदुट्ठुल्ला आपत्तीति दीपेति… अदुट्ठुल्लं आपत्तिं दुट्ठुल्ला आपत्तीति दीपेति… तस्मिं अधम्मदिट्ठि, भेदे अधम्मदिट्ठि…पे॰… तस्मिं अधम्मदिट्ठि, भेदे धम्मदिट्ठि … तस्मिं अधम्मदिट्ठि, भेदे वेमतिको… तस्मिं धम्मदिट्ठि, भेदे अधम्मदिट्ठि… (तस्मिं धम्मदिट्ठि, भेदे धम्मदिट्ठि) 19 … तस्मिं धम्मदिट्ठि, भेदे वेमतिको… तस्मिं वेमतिको, भेदे अधम्मदिट्ठि… तस्मिं वेमतिको, भेदे धम्मदिट्ठि… तस्मिं वेमतिको, भेदे वेमतिको, विनिधाय दिट्ठिं, विनिधाय खन्तिं, विनिधाय रुचिं, विनिधाय भावं, अनुस्सावेति, सलाकं गाहेति – ‘अयं धम्मो, अयं विनयो, इदं सत्थुसासनं, इमं गण्हथ, इमं रोचेथा’ति। अयम्पि खो, उपालि, सङ्घभेदको आपायिको, नेरयिको, कप्पट्ठो, अतेकिच्छो’’ति।
‘‘Puna caparaṃ, upāli, bhikkhu dhammaṃ adhammoti dīpeti…pe… avinayaṃ vinayoti dīpeti… vinayaṃ avinayoti dīpeti… abhāsitaṃ alapitaṃ tathāgatena bhāsitaṃ lapitaṃ tathāgatenāti dīpeti… bhāsitaṃ lapitaṃ tathāgatena abhāsitaṃ alapitaṃ tathāgatenāti dīpeti… anāciṇṇaṃ tathāgatena āciṇṇaṃ tathāgatenāti dīpeti… āciṇṇaṃ tathāgatena anāciṇṇaṃ tathāgatenāti dīpeti… apaññattaṃ tathāgatena paññattaṃ tathāgatenāti dīpeti… paññattaṃ tathāgatena apaññattaṃ tathāgatenāti dīpeti… anāpattiṃ āpattīti dīpeti… āpattiṃ anāpattīti dīpeti… lahukaṃ āpattiṃ garukā āpattīti dīpeti… garukaṃ āpattiṃ lahukā āpattīti dīpeti… sāvasesaṃ āpattiṃ anavasesā āpattīti dīpeti… anavasesaṃ āpattiṃ sāvasesā āpattīti dīpeti… duṭṭhullaṃ āpattiṃ aduṭṭhullā āpattīti dīpeti… aduṭṭhullaṃ āpattiṃ duṭṭhullā āpattīti dīpeti… tasmiṃ adhammadiṭṭhi, bhede adhammadiṭṭhi…pe… tasmiṃ adhammadiṭṭhi, bhede dhammadiṭṭhi … tasmiṃ adhammadiṭṭhi, bhede vematiko… tasmiṃ dhammadiṭṭhi, bhede adhammadiṭṭhi… (tasmiṃ dhammadiṭṭhi, bhede dhammadiṭṭhi) 20 … tasmiṃ dhammadiṭṭhi, bhede vematiko… tasmiṃ vematiko, bhede adhammadiṭṭhi… tasmiṃ vematiko, bhede dhammadiṭṭhi… tasmiṃ vematiko, bhede vematiko, vinidhāya diṭṭhiṃ, vinidhāya khantiṃ, vinidhāya ruciṃ, vinidhāya bhāvaṃ, anussāveti, salākaṃ gāheti – ‘ayaṃ dhammo, ayaṃ vinayo, idaṃ satthusāsanaṃ, imaṃ gaṇhatha, imaṃ rocethā’ti. Ayampi kho, upāli, saṅghabhedako āpāyiko, nerayiko, kappaṭṭho, atekiccho’’ti.
‘‘कतमो पन, भन्ते, सङ्घभेदको न आपायिको, न नेरयिको, न कप्पट्ठो , न अतेकिच्छो’’ति? ‘‘इधुपालि, भिक्खु अधम्मं धम्मोति दीपेति। तस्मिं धम्मदिट्ठि, भेदे धम्मदिट्ठि , अविनिधाय दिट्ठिं, अविनिधाय खन्तिं, अविनिधाय रुचिं, अविनिधाय भावं, अनुस्सावेति, सलाकं गाहेति – ‘अयं धम्मो, अयं विनयो, इदं सत्थुसासनं, इमं गण्हथ, इमं रोचेथा’ति। अयम्पि खो, उपालि, सङ्घभेदको न आपायिको, न नेरयिको, न कप्पट्ठो, न अतेकिच्छो।
‘‘Katamo pana, bhante, saṅghabhedako na āpāyiko, na nerayiko, na kappaṭṭho , na atekiccho’’ti? ‘‘Idhupāli, bhikkhu adhammaṃ dhammoti dīpeti. Tasmiṃ dhammadiṭṭhi, bhede dhammadiṭṭhi , avinidhāya diṭṭhiṃ, avinidhāya khantiṃ, avinidhāya ruciṃ, avinidhāya bhāvaṃ, anussāveti, salākaṃ gāheti – ‘ayaṃ dhammo, ayaṃ vinayo, idaṃ satthusāsanaṃ, imaṃ gaṇhatha, imaṃ rocethā’ti. Ayampi kho, upāli, saṅghabhedako na āpāyiko, na nerayiko, na kappaṭṭho, na atekiccho.
‘‘पुन चपरं, उपालि, भिक्खु धम्मं अधम्मोति दीपेति…पे॰… दुट्ठुल्लं आपत्तिं अदुट्ठुल्ला आपत्तीति दीपेति। तस्मिं धम्मदिट्ठि, भेदे धम्मदिट्ठि, अविनिधाय दिट्ठिं, अविनिधाय खन्तिं, अविनिधाय रुचिं, अविनिधाय भावं, अनुस्सावेति, सलाकं गाहेति – ‘अयं धम्मो, अयं विनयो, इदं सत्थुसासनं, इमं गण्हथ, इमं रोचेथा’ति। अयम्पि खो , उपालि, सङ्घभेदको न आपायिको, न नेरयिको, न कप्पट्ठो, न अतेकिच्छो’’ति।
‘‘Puna caparaṃ, upāli, bhikkhu dhammaṃ adhammoti dīpeti…pe… duṭṭhullaṃ āpattiṃ aduṭṭhullā āpattīti dīpeti. Tasmiṃ dhammadiṭṭhi, bhede dhammadiṭṭhi, avinidhāya diṭṭhiṃ, avinidhāya khantiṃ, avinidhāya ruciṃ, avinidhāya bhāvaṃ, anussāveti, salākaṃ gāheti – ‘ayaṃ dhammo, ayaṃ vinayo, idaṃ satthusāsanaṃ, imaṃ gaṇhatha, imaṃ rocethā’ti. Ayampi kho , upāli, saṅghabhedako na āpāyiko, na nerayiko, na kappaṭṭho, na atekiccho’’ti.
ततियभाणवारो निट्ठितो।
Tatiyabhāṇavāro niṭṭhito.
सङ्घभेदकक्खन्धको सत्तमो।
Saṅghabhedakakkhandhako sattamo.
तस्सुद्दानं –
Tassuddānaṃ –
अनुपिये अभिञ्ञाता, सुखुमालो न इच्छति।
Anupiye abhiññātā, sukhumālo na icchati;
कसा वपा अभि निन्ने, निद्धा लावे च उब्बहे॥
Kasā vapā abhi ninne, niddhā lāve ca ubbahe.
पुञ्जमद्दपलालञ्च, भुसओफुणनीहरे।
Puñjamaddapalālañca, bhusaophuṇanīhare;
आयतिम्पि न खीयन्ति, पितरो च पितामहा॥
Āyatimpi na khīyanti, pitaro ca pitāmahā.
भद्दियो अनुरुद्धो च, आनन्दो भगु किमिलो।
Bhaddiyo anuruddho ca, ānando bhagu kimilo;
सक्यमानो च कोसम्बिं, परिहायि ककुधेन च॥
Sakyamāno ca kosambiṃ, parihāyi kakudhena ca.
पकासेसि पितुनो च, पुरिसे सिलं नाळागिरिं।
Pakāsesi pituno ca, purise silaṃ nāḷāgiriṃ;
तिकपञ्चगरुको खो, भिन्दि थुल्लच्चयेन च।
Tikapañcagaruko kho, bhindi thullaccayena ca;
तयो अट्ठ पुन तीणि, राजि भेदा सिया नु खोति॥
Tayo aṭṭha puna tīṇi, rāji bhedā siyā nu khoti.
सङ्घभेदकक्खन्धकं निट्ठितं।
Saṅghabhedakakkhandhakaṃ niṭṭhitaṃ.
Footnotes:
Related texts:
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / चूळवग्ग-अट्ठकथा • Cūḷavagga-aṭṭhakathā / उपालिपञ्हाकथा • Upālipañhākathā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / उपालिपञ्हकथावण्णना • Upālipañhakathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / छसक्यपब्बज्जाकथावण्णना • Chasakyapabbajjākathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / उपालिपञ्हाकथावण्णना • Upālipañhākathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi / उपालिपञ्हाकथा • Upālipañhākathā
