Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / పాచిత్యాదియోజనాపాళి • Pācityādiyojanāpāḷi |
ఉపాలిపఞ్హాకథా
Upālipañhākathā
౩౫౧. ఏకతోతి ఏత్థ తోపచ్చయస్స సత్తమ్యత్థే పవత్తభావం దస్సేన్తో ఆహ ‘‘ధమ్మవాదీపక్ఖే’’తి. ‘‘అనునయన్తో’’తి ఇమినా అనుస్సావేతీతి ఏత్థ అనుసద్దస్స అత్థం దస్సేతి. అనునయన్తోతి పునప్పునం నయన్తో. సావనాకారం దస్సేన్తో ఆహ ‘‘న తుమ్హాకంయేవా’’తిఆది. అయం అధమ్మో వా అయం అవినయో వా ఇదం అసత్థుసాసనం వా యది భవేయ్యాతి యోజనా. ‘‘బోధేతీ’’తి ఇమినా సావేతీతి ఏత్థ సుధాతుయా అత్థం దస్సేతి. ‘‘అనుస్సావేత్వా’’తి ఇమినా ‘‘అనుస్సావేతి, సలాకం గాహేతీ’’తి ఏత్థ అనుస్సావనకిరియా పుబ్బభాగే పవత్తా, సలాకగ్గాహకిరియా పచ్ఛాభాగేతి దస్సేతి.
351.Ekatoti ettha topaccayassa sattamyatthe pavattabhāvaṃ dassento āha ‘‘dhammavādīpakkhe’’ti. ‘‘Anunayanto’’ti iminā anussāvetīti ettha anusaddassa atthaṃ dasseti. Anunayantoti punappunaṃ nayanto. Sāvanākāraṃ dassento āha ‘‘na tumhākaṃyevā’’tiādi. Ayaṃ adhammo vā ayaṃ avinayo vā idaṃ asatthusāsanaṃ vā yadi bhaveyyāti yojanā. ‘‘Bodhetī’’ti iminā sāvetīti ettha sudhātuyā atthaṃ dasseti. ‘‘Anussāvetvā’’ti iminā ‘‘anussāveti, salākaṃ gāhetī’’ti ettha anussāvanakiriyā pubbabhāge pavattā, salākaggāhakiriyā pacchābhāgeti dasseti.
ఏత్తావతాతి ఏత్తకేన అనుస్సావనసలాకగ్గాహమత్తేన. న పన సఙ్ఘో భిన్నో హోతి, అనుస్సావేత్వా సలాకం గాహేత్వా ఆవేణికం సఙ్ఘకమ్మే కతేయేవ సఙ్ఘో భిన్నో హోతీతి అధిప్పాయో.
Ettāvatāti ettakena anussāvanasalākaggāhamattena. Na pana saṅgho bhinno hoti, anussāvetvā salākaṃ gāhetvā āveṇikaṃ saṅghakamme kateyeva saṅgho bhinno hotīti adhippāyo.
ఏత్థ ఠత్వా కస్సచి చోదకస్స అనుయోగో సియాతి యోజనా. కిన్తి సియాతి ఆహ ‘‘ఏవం దేవదత్తో’’తిఆది. తత్థ ఏవన్తి పకతత్తే సఙ్ఘే భిన్దే సతీతి అత్థో. కథన్తి కేనాకారేన. పున కథన్తి కస్మా కారణా. రఞ్ఞోతి అజాతసత్తురఞ్ఞో, కారితకమ్మం. ‘‘ఘాతాపితత్తా’’తి బిమ్బిసారరాజానం ఘాతాపితత్తా. తత్థాతి ‘‘భిక్ఖు ఖో ఉపాలీ’’తిఆదివచనే, ఠత్వా పరిహారం వదామాతి యోజనా. విరద్ధత్తాతి విరాధితత్తా. తమత్థం విత్థారేన్తో ఆహ ‘‘తేన హీ’’తిఆది. తత్థ తేన హీతి ఉయ్యోజనత్థే నిపాతో. ఏవఞ్హీతి ఏవమేవ. తస్సాతి దేవదత్తస్స. కుమారో పనాతి అజాతసత్తుకుమారో పన, కతమత్తేయేవ న వుత్తాతి సమ్బన్ధో. తస్సాతి దేవదత్తస్స. తస్మాతి యస్మా సఙ్ఘభేదతో పుబ్బే రుహితుప్పాదకమ్మం కరోన్తస్సాపి పచ్ఛా అభబ్బభావో రోపితో, తస్మా.
Ettha ṭhatvā kassaci codakassa anuyogo siyāti yojanā. Kinti siyāti āha ‘‘evaṃ devadatto’’tiādi. Tattha evanti pakatatte saṅghe bhinde satīti attho. Kathanti kenākārena. Puna kathanti kasmā kāraṇā. Raññoti ajātasatturañño, kāritakammaṃ. ‘‘Ghātāpitattā’’ti bimbisārarājānaṃ ghātāpitattā. Tatthāti ‘‘bhikkhu kho upālī’’tiādivacane, ṭhatvā parihāraṃ vadāmāti yojanā. Viraddhattāti virādhitattā. Tamatthaṃ vitthārento āha ‘‘tena hī’’tiādi. Tattha tena hīti uyyojanatthe nipāto. Evañhīti evameva. Tassāti devadattassa. Kumāro panāti ajātasattukumāro pana, katamatteyeva na vuttāti sambandho. Tassāti devadattassa. Tasmāti yasmā saṅghabhedato pubbe ruhituppādakammaṃ karontassāpi pacchā abhabbabhāvo ropito, tasmā.
భేదకరవత్థూసు ఏవం వినిచ్ఛయో వేదితబ్బోతి యోజనా. ధమ్మాధమ్మాదీనం సుత్తన్తవినయపరియాయేన విసేసం దస్సేన్తో ఆహ ‘‘సుత్తన్తపరియాయేనా’’తిఆది. తత్థ సుత్తన్తపరియాయేనాతి సుత్తన్తదేసనాయ, సుత్తన్తదేసనానయతోతి వుత్తం హోతి. తథాతి తతో అఞ్ఞథా.
Bhedakaravatthūsu evaṃ vinicchayo veditabboti yojanā. Dhammādhammādīnaṃ suttantavinayapariyāyena visesaṃ dassento āha ‘‘suttantapariyāyenā’’tiādi. Tattha suttantapariyāyenāti suttantadesanāya, suttantadesanānayatoti vuttaṃ hoti. Tathāti tato aññathā.
తత్థాతి ద్వీసు ధమ్మాధమ్మేసు. ఏవం అమ్హాకన్తి ఏవం కరియమానే అమ్హాకం. ఏవం సుత్తన్తపరియాయేన ధమ్మాధమ్మానం విసేసం దస్సేత్వా ఇదాని వినయపరియాయేన తేసం తం దస్సేన్తో ఆహ ‘‘వినయపరియాయేన పనా’’తిఆది. భూతేన వత్థునా కాతబ్బన్తి సమ్బన్ధో. ఏవం ‘‘అభూతేన వత్థునా’’తి ఏత్థాపి.
Tatthāti dvīsu dhammādhammesu. Evaṃ amhākanti evaṃ kariyamāne amhākaṃ. Evaṃ suttantapariyāyena dhammādhammānaṃ visesaṃ dassetvā idāni vinayapariyāyena tesaṃ taṃ dassento āha ‘‘vinayapariyāyena panā’’tiādi. Bhūtena vatthunā kātabbanti sambandho. Evaṃ ‘‘abhūtena vatthunā’’ti etthāpi.
ఏవం ద్విన్నం పరియాయానం వసేన ధమ్మాధమ్మదుకస్స విసేసం దస్సేత్వా ఇదాని వినయావినయదుకస్స విసేసం దస్సేన్తో ఆహ ‘‘సుత్తన్తపరియాయేనా’’తిఆది . తత్థ సుత్తన్తనయేన రాగాదయో వినేతీతి వినయో, వినయనయేన కాయం వాచం వినేతీతి వినయోతి వచనత్థో కాతబ్బో.
Evaṃ dvinnaṃ pariyāyānaṃ vasena dhammādhammadukassa visesaṃ dassetvā idāni vinayāvinayadukassa visesaṃ dassento āha ‘‘suttantapariyāyenā’’tiādi . Tattha suttantanayena rāgādayo vinetīti vinayo, vinayanayena kāyaṃ vācaṃ vinetīti vinayoti vacanattho kātabbo.
ఏవం ద్విన్నం పరియాయానం వసేన వినయావినయదుకస్స విసేసం దస్సేత్వా ఇదాని భాసితాభాసితదుకస్స విసేసం దస్సేన్తో ఆహ ‘‘సుత్తన్తపరియాయేన చత్తారో సతిపట్ఠానా’’తిఆది. తత్థ ‘‘అట్ఠఙ్గికో మగ్గో’’తి ఇదం వచనం తథాగతేన భాసితం లపితన్తి యోజనా.
Evaṃ dvinnaṃ pariyāyānaṃ vasena vinayāvinayadukassa visesaṃ dassetvā idāni bhāsitābhāsitadukassa visesaṃ dassento āha ‘‘suttantapariyāyena cattāro satipaṭṭhānā’’tiādi. Tattha ‘‘aṭṭhaṅgiko maggo’’ti idaṃ vacanaṃ tathāgatena bhāsitaṃ lapitanti yojanā.
ఏవం ద్విన్నం పరియాయానం వసేన భాసితాభాసితదుకస్స విసేసం దస్సేత్వా ఇదాని ఆచిణ్ణానాచిణ్ణదుకస్స విసేసం దస్సేన్తో ఆహ ‘‘సుత్తన్తపరియాయేన దేవసిక’’న్తిఆది. తత్థ ‘‘దేవసిక’’న్తి పదం ‘‘సమాపజ్జనం, వోలోకన’’న్తి తీసుయేవ పదేసు యోజేతబ్బం. అట్ఠుప్పత్తివసేనాతి కారణుప్పత్తివసేన. కారణఞ్హి అరతి ఫలం ఏతస్మాతి అత్థోతి వుచ్చతి, అత్థస్స ఉప్పత్తి అత్థుప్పత్తి, సాయేవ అట్ఠుప్పత్తి త్థకారస్స ట్ఠకారం కత్వా, అట్ఠుప్పత్తియా వసో అట్ఠుప్పత్తివసో, తేన. ఇదం పదం ‘‘సుత్తన్తదేసనా జాతకకథా’’తి ద్వీహిపి పదేహి యోజేతబ్బం. ఇదన్తి ఫలసమాపత్తిసమాపజ్జనాది. ఆచిణ్ణన్తి ఆ బన్ధితం, పునప్పునం వా ఉపచితం వడ్ఢితం, పగుణం వా. చారియపక్కమనన్తి చారియత్థం పక్కమనం.
Evaṃ dvinnaṃ pariyāyānaṃ vasena bhāsitābhāsitadukassa visesaṃ dassetvā idāni āciṇṇānāciṇṇadukassa visesaṃ dassento āha ‘‘suttantapariyāyena devasika’’ntiādi. Tattha ‘‘devasika’’nti padaṃ ‘‘samāpajjanaṃ, volokana’’nti tīsuyeva padesu yojetabbaṃ. Aṭṭhuppattivasenāti kāraṇuppattivasena. Kāraṇañhi arati phalaṃ etasmāti atthoti vuccati, atthassa uppatti atthuppatti, sāyeva aṭṭhuppatti tthakārassa ṭṭhakāraṃ katvā, aṭṭhuppattiyā vaso aṭṭhuppattivaso, tena. Idaṃ padaṃ ‘‘suttantadesanā jātakakathā’’ti dvīhipi padehi yojetabbaṃ. Idanti phalasamāpattisamāpajjanādi. Āciṇṇanti ā bandhitaṃ, punappunaṃ vā upacitaṃ vaḍḍhitaṃ, paguṇaṃ vā. Cāriyapakkamananti cāriyatthaṃ pakkamanaṃ.
ఏవం ద్విన్నం పరియాయానం వసేన ఆచిణ్ణానాచిణ్ణదుకస్స విసేసం దస్సేత్వా ఇదాని పఞ్ఞత్తదుకస్స విసేసం దస్సేన్తో ఆహ ‘‘సుత్తన్తపరియాయేన చత్తారో సతిపట్ఠానా’’తిఆది. తం భాసితాభాసితదుకసదిసమేవ. ఏవం ద్విన్నం సుత్తన్తవినయపరియాయానం వసేన పఞ్చన్నం దుకానం విసేసో దస్సితో.
Evaṃ dvinnaṃ pariyāyānaṃ vasena āciṇṇānāciṇṇadukassa visesaṃ dassetvā idāni paññattadukassa visesaṃ dassento āha ‘‘suttantapariyāyena cattāro satipaṭṭhānā’’tiādi. Taṃ bhāsitābhāsitadukasadisameva. Evaṃ dvinnaṃ suttantavinayapariyāyānaṃ vasena pañcannaṃ dukānaṃ viseso dassito.
ఆపత్తానాపత్తిదుకే ‘‘న మోచనాధిప్పాయస్సా’’తి పాఠస్స అనన్తరే పచ్ఛిమవాక్యే ఠితో ఆదిసద్దో ఆనేతబ్బో. ఇతి ఆదినా నయేనాతి హి అత్థో. తత్థ తత్థాతి తస్మిం తస్మిం సిక్ఖాపదే. ఇదం పదం పచ్ఛిమవాక్యేపి అనువత్తేతబ్బం.
Āpattānāpattiduke ‘‘na mocanādhippāyassā’’ti pāṭhassa anantare pacchimavākye ṭhito ādisaddo ānetabbo. Iti ādinā nayenāti hi attho. Tattha tatthāti tasmiṃ tasmiṃ sikkhāpade. Idaṃ padaṃ pacchimavākyepi anuvattetabbaṃ.
లహుకగరుకదుకే పఞ్చాపత్తిక్ఖన్ధాతి థుల్లచ్చయపాచిత్తియపాటిదేసనీయదుక్కటదుబ్భాసితవసేన పఞ్చ ఆపత్తిరాసయో. ద్వే ఆపత్తిక్ఖన్ధాతి పారాజికసఙ్ఘాదిసేసవసేన ద్వే ఆపత్తిరాసయో.
Lahukagarukaduke pañcāpattikkhandhāti thullaccayapācittiyapāṭidesanīyadukkaṭadubbhāsitavasena pañca āpattirāsayo. Dve āpattikkhandhāti pārājikasaṅghādisesavasena dve āpattirāsayo.
సావసేసానావసేసదుకే ఛ ఆపత్తిక్ఖన్ధాతి పారాజికాపత్తితో అవసేసా ఛ ఆపత్తిరాసయో.
Sāvasesānāvasesaduke cha āpattikkhandhāti pārājikāpattito avasesā cha āpattirāsayo.
దుట్ఠుల్లాదుట్ఠుల్లదుకే లహుకగరుకదుకసదిసమేవ. అయం పన విసేసో – గరుకాపత్తి దుట్ఠుల్లా నామ , లహుకాపత్తి అదుట్ఠుల్లా నామాతి ఏవం వినయపరియాయవసేనేవ చతున్నం దుకానం విసేసో దస్సితో.
Duṭṭhullāduṭṭhulladuke lahukagarukadukasadisameva. Ayaṃ pana viseso – garukāpatti duṭṭhullā nāma , lahukāpatti aduṭṭhullā nāmāti evaṃ vinayapariyāyavaseneva catunnaṃ dukānaṃ viseso dassito.
ఏత్థాతి ‘‘అధమ్మం ధమ్మోతి దీపేన్తీ’’తిఆదివచనే. చతున్నం సఙ్ఘకమ్మానన్తి అపలోకనాదివసేన చతున్నం సఙ్ఘకమ్మానం. కరోన్తేహి హేతుభూతేహి, హేత్వత్థే చేతం కరణవచనం.
Etthāti ‘‘adhammaṃ dhammoti dīpentī’’tiādivacane. Catunnaṃ saṅghakammānanti apalokanādivasena catunnaṃ saṅghakammānaṃ. Karontehi hetubhūtehi, hetvatthe cetaṃ karaṇavacanaṃ.
తత్థాతి ‘‘తే ఇమేహీ’’తిఆదివచనే. అపకస్సన్తీతి ఏత్థ కసధాతుస్స గత్యత్థం దస్సేన్తో ఆహ ‘‘పరిసం ఆకడ్ఢన్తీ’’తి. విజటేన్తీతి విజటం కరోన్తి, విసుం కరోన్తీతి అత్థో. ఏకమన్తం ఉస్సాదేన్తీతి ఏకస్మిం అన్తే ఉస్సదం కరోన్తి. అవపకస్సన్తీతి ఏత్థ ద్విన్నం ఉపసగ్గానం వసేన అతివియత్థో దట్ఠబ్బోతి ఆహ ‘‘అతి వియ ఆకడ్ఢన్తీ’’తి. అతివియత్థం ఆవికరోన్తో ఆహ ‘‘యథా విసంసట్ఠావ హోన్తి, ఏవం కరోన్తీ’’తి. యథాతి యేనాకారేన కరియమానేతి సమ్బన్ధో. ‘‘విసు’’న్తి ఇమినా ఆవేణిసద్దో ‘‘విసు’’న్తిఅత్థవాచకో అనిప్ఫన్నపాటిపదికోతి దస్సేతి. వత్థూసూతి భేదకరవత్థూసు. ఇమం గణ్హథాతి ఇమం వాదం గణ్హథ. విసున్తి ఆవేణిం. ఇమస్మిం ఖన్ధకే వుత్తవచనం పరివారపాళియా సంసన్దేన్తో ఆహ ‘‘పరివారే పనా’’తిఆది. తత్థ పఞ్చహి ఆకారేహీతి ‘‘కమ్మేన ఉద్దేసేన వోహరన్తో అనుస్సావనేన సలాకగ్గాహేనా’’తి (పరి॰ ౪౫౮) ఏవం పఞ్చహి కారణేహి. తస్సాతి పరివారే వుత్తవచనస్స. ఇధాతి ఇమస్మిం సఙ్ఘభేదకక్ఖన్ధకే, వుత్తేన ఇమినా సఙ్ఘభేదలక్ఖణేనాతి యోజనా. ‘‘అత్థతో నానాకరణం నత్థీ’’తి ఇమినా సద్దతో నానాకరణం అత్థీతి దీపేతి. అస్సాతి సఙ్ఘభేదలక్ఖణస్స. తం పన నానాకరణాభావన్తి యోజనా. తత్థేవాతి పరివారే ఏవ. సబ్బత్థాతి సబ్బస్మిం సఙ్ఘభేదకక్ఖన్ధకే.
Tatthāti ‘‘te imehī’’tiādivacane. Apakassantīti ettha kasadhātussa gatyatthaṃ dassento āha ‘‘parisaṃ ākaḍḍhantī’’ti. Vijaṭentīti vijaṭaṃ karonti, visuṃ karontīti attho. Ekamantaṃ ussādentīti ekasmiṃ ante ussadaṃ karonti. Avapakassantīti ettha dvinnaṃ upasaggānaṃ vasena ativiyattho daṭṭhabboti āha ‘‘ati viya ākaḍḍhantī’’ti. Ativiyatthaṃ āvikaronto āha ‘‘yathā visaṃsaṭṭhāva honti, evaṃ karontī’’ti. Yathāti yenākārena kariyamāneti sambandho. ‘‘Visu’’nti iminā āveṇisaddo ‘‘visu’’ntiatthavācako anipphannapāṭipadikoti dasseti. Vatthūsūti bhedakaravatthūsu. Imaṃ gaṇhathāti imaṃ vādaṃ gaṇhatha. Visunti āveṇiṃ. Imasmiṃ khandhake vuttavacanaṃ parivārapāḷiyā saṃsandento āha ‘‘parivāre panā’’tiādi. Tattha pañcahi ākārehīti ‘‘kammena uddesena voharanto anussāvanena salākaggāhenā’’ti (pari. 458) evaṃ pañcahi kāraṇehi. Tassāti parivāre vuttavacanassa. Idhāti imasmiṃ saṅghabhedakakkhandhake, vuttena iminā saṅghabhedalakkhaṇenāti yojanā. ‘‘Atthato nānākaraṇaṃ natthī’’ti iminā saddato nānākaraṇaṃ atthīti dīpeti. Assāti saṅghabhedalakkhaṇassa. Taṃ pana nānākaraṇābhāvanti yojanā. Tatthevāti parivāre eva. Sabbatthāti sabbasmiṃ saṅghabhedakakkhandhake.
ఇతి సఙ్ఘభేదకక్ఖన్ధకవణ్ణనాయ యోజనా సమత్తా.
Iti saṅghabhedakakkhandhakavaṇṇanāya yojanā samattā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / వినయపిటక • Vinayapiṭaka / చూళవగ్గపాళి • Cūḷavaggapāḷi / ఉపాలిపఞ్హా • Upālipañhā
అట్ఠకథా • Aṭṭhakathā / వినయపిటక (అట్ఠకథా) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / చూళవగ్గ-అట్ఠకథా • Cūḷavagga-aṭṭhakathā / ఉపాలిపఞ్హాకథా • Upālipañhākathā
టీకా • Tīkā / వినయపిటక (టీకా) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / సారత్థదీపనీ-టీకా • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ఉపాలిపఞ్హకథావణ్ణనా • Upālipañhakathāvaṇṇanā