Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / විමතිවිනොදනී-ටීකා • Vimativinodanī-ṭīkā |
උපාලිපඤ්හාකථාවණ්ණනා
Upālipañhākathāvaṇṇanā
351. න පන එත්තාවතා සඞ්ඝො භින්නො හොතීති සලාකග්ගාහාපනමත්තෙන සඞ්ඝභෙදානිබ්බත්තිතො වුත්තං. උපොසථාදිසඞ්ඝකම්මෙ කතෙ එව හි සඞ්ඝො භින්නො හොති. තත්ථ ච උපොසථපවාරණාසු ඤත්තිනිට්ඨානෙන, සෙසකම්මෙසු අපලොකනාදිකම්මපරියොසානෙන සඞ්ඝභෙදො සමත්ථොති දට්ඨබ්බො.
351.Na pana ettāvatā saṅgho bhinno hotīti salākaggāhāpanamattena saṅghabhedānibbattito vuttaṃ. Uposathādisaṅghakamme kate eva hi saṅgho bhinno hoti. Tattha ca uposathapavāraṇāsu ñattiniṭṭhānena, sesakammesu apalokanādikammapariyosānena saṅghabhedo samatthoti daṭṭhabbo.
‘‘අභබ්බතා න වුත්තා’’ති ඉදං ‘‘භික්ඛවෙ, දෙවදත්තෙන පඨමං ආනන්තරියකම්මං උපචිත’’න්තිආදිනා ආනන්තරියත්තං වදතා භගවතා තස්ස අභබ්බතාසඞ්ඛාතා පාරාජිකතා න පඤ්ඤත්තා. එතෙන ආපත්ති විය අභබ්බතාපි පඤ්ඤත්තිඅනන්තරමෙව හොති, න තතො පුරෙති දස්සෙති. ඉධ පන ආදිකම්මිකස්සපි අනාපත්තියා අවුත්තත්තා දෙවදත්තාදයොපි න මුත්තාති දට්ඨබ්බං.
‘‘Abhabbatā na vuttā’’ti idaṃ ‘‘bhikkhave, devadattena paṭhamaṃ ānantariyakammaṃ upacita’’ntiādinā ānantariyattaṃ vadatā bhagavatā tassa abhabbatāsaṅkhātā pārājikatā na paññattā. Etena āpatti viya abhabbatāpi paññattianantarameva hoti, na tato pureti dasseti. Idha pana ādikammikassapi anāpattiyā avuttattā devadattādayopi na muttāti daṭṭhabbaṃ.
තයො සතිපට්ඨානාතිආදීසු තයො එව සතිපට්ඨානා, න තතො පරන්ති එකස්ස සතිපට්ඨානස්ස පටික්ඛෙපොව ඉධ අධම්මො, න පන තිණ්ණං සතිපට්ඨානත්තවිධානං තස්ස ධම්මත්තා. එවං සෙසෙසුපි හාපනකොට්ඨාසෙසු. වඩ්ඪනෙසු පන ඡ ඉන්ද්රියානීති අනින්ද්රියස්සපි එකස්ස ඉන්ද්රියත්තවිධානමෙව අධම්මො. එවං සෙසෙසුපි. න කෙවලඤ්ච එතෙව, ‘‘චත්තාරො ඛන්ධා, තෙරසායතනානී’’තිආදිනා යත්ථ කත්ථචි විපරීතතො පකාසනං සබ්බං අධම්මො. යාථාවතො පකාසනඤ්ච සබ්බං ධම්මොති දට්ඨබ්බං. පකාසනන්ති චෙත්ථ තථා තථා කායවචීපයොගසමුට්ඨාපිකා අරූපක්ඛන්ධාව අධිප්පෙතා, එවමෙත්ථ දසකුසලකම්මපථාදීසු අනවජ්ජට්ඨෙන සරූපතො ධම්මෙසු, අකුසලකම්මපථාදීසු සාවජ්ජට්ඨෙන සරූපතො අධම්මෙසු ච තදඤ්ඤෙසු ච අබ්යාකතෙසු යස්ස කස්සචි කොට්ඨාසස්ස භගවතා පඤ්ඤත්තක්කමෙනෙව පකාසනං ‘‘ධම්මො’’ති ච විපරීතතො පකාසනං ‘‘අධම්මො’’ති ච දස්සිතන්ති දට්ඨබ්බං. කාමඤ්චෙත්ථ විනයාදයොපි යථාභූතතො, අයථාභූතතො ච පකාසනවසෙන ධම්මාධම්මෙසු එව පවිසන්ති, විනයාදිනාමෙන පන විසෙසෙත්වා විසුං ගහිතත්තා තදවසෙසමෙව ධම්මාධම්මකොට්ඨාසෙ පවිසතීති දට්ඨබ්බං.
Tayo satipaṭṭhānātiādīsu tayo eva satipaṭṭhānā, na tato paranti ekassa satipaṭṭhānassa paṭikkhepova idha adhammo, na pana tiṇṇaṃ satipaṭṭhānattavidhānaṃ tassa dhammattā. Evaṃ sesesupi hāpanakoṭṭhāsesu. Vaḍḍhanesu pana cha indriyānīti anindriyassapi ekassa indriyattavidhānameva adhammo. Evaṃ sesesupi. Na kevalañca eteva, ‘‘cattāro khandhā, terasāyatanānī’’tiādinā yattha katthaci viparītato pakāsanaṃ sabbaṃ adhammo. Yāthāvato pakāsanañca sabbaṃ dhammoti daṭṭhabbaṃ. Pakāsananti cettha tathā tathā kāyavacīpayogasamuṭṭhāpikā arūpakkhandhāva adhippetā, evamettha dasakusalakammapathādīsu anavajjaṭṭhena sarūpato dhammesu, akusalakammapathādīsu sāvajjaṭṭhena sarūpato adhammesu ca tadaññesu ca abyākatesu yassa kassaci koṭṭhāsassa bhagavatā paññattakkameneva pakāsanaṃ ‘‘dhammo’’ti ca viparītato pakāsanaṃ ‘‘adhammo’’ti ca dassitanti daṭṭhabbaṃ. Kāmañcettha vinayādayopi yathābhūtato, ayathābhūtato ca pakāsanavasena dhammādhammesu eva pavisanti, vinayādināmena pana visesetvā visuṃ gahitattā tadavasesameva dhammādhammakoṭṭhāse pavisatīti daṭṭhabbaṃ.
ඉමං අධම්මං ධම්මොති කරිස්සාමාතිආදි ධම්මඤ්ච අධම්මඤ්ච යාථාවතො ඤත්වාව පාපිච්ඡං නිස්සාය විපරීතතො පකාසෙන්තස්සෙව සඞ්ඝභෙදො හොති, න පන තථාසඤ්ඤාය පකාසෙන්තස්සාති දස්සනත්ථං වුත්තං. එස නයො ‘‘අවිනයං විනයොති දීපෙන්තී’’තිආදීසුපි. තත්ථ නිය්යානිකන්ති උක්කට්ඨන්ති අත්ථො. ‘‘තථෙවා’’ති ඉමිනා ‘‘එවං අම්හාකං ආචරියකුල’’න්තිආදිනා වුත්තමත්ථං ආකඩ්ඪති.
Imaṃ adhammaṃ dhammoti karissāmātiādi dhammañca adhammañca yāthāvato ñatvāva pāpicchaṃ nissāya viparītato pakāsentasseva saṅghabhedo hoti, na pana tathāsaññāya pakāsentassāti dassanatthaṃ vuttaṃ. Esa nayo ‘‘avinayaṃ vinayoti dīpentī’’tiādīsupi. Tattha niyyānikanti ukkaṭṭhanti attho. ‘‘Tathevā’’ti iminā ‘‘evaṃ amhākaṃ ācariyakula’’ntiādinā vuttamatthaṃ ākaḍḍhati.
සංවරො පහානං පටිසඞ්ඛාති සංවරවිනයො, පහානවිනයො, පටිසඞ්ඛාවිනයො ච වුත්තො. තෙනාහ ‘‘අයං විනයො’’ති. ‘‘පඤ්ඤත්තං අපඤ්ඤත්ත’’න්ති දුකං ‘‘භාසිතං අභාසිත’’න්ති දුකෙන අත්ථතො සමානමෙව, තථා දුට්ඨුල්ලදුකං ගරුකදුකෙන. තෙනෙව තෙසං ‘‘චත්තාරො සතිපට්ඨානා…පෙ.… ඉදං අපඤ්ඤත්තං නාමා’’තිආදිනා සදිසනිද්දෙසො කතො. සාවසෙසාපත්තින්ති අවසෙසසීලෙහි සහිතාපත්තිං. නත්ථි එතිස්සං ආපන්නායං සීලාවසෙසාති අනවසෙසාපත්ති.
Saṃvaro pahānaṃ paṭisaṅkhāti saṃvaravinayo, pahānavinayo, paṭisaṅkhāvinayo ca vutto. Tenāha ‘‘ayaṃ vinayo’’ti. ‘‘Paññattaṃ apaññatta’’nti dukaṃ ‘‘bhāsitaṃ abhāsita’’nti dukena atthato samānameva, tathā duṭṭhulladukaṃ garukadukena. Teneva tesaṃ ‘‘cattāro satipaṭṭhānā…pe… idaṃ apaññattaṃ nāmā’’tiādinā sadisaniddeso kato. Sāvasesāpattinti avasesasīlehi sahitāpattiṃ. Natthi etissaṃ āpannāyaṃ sīlāvasesāti anavasesāpatti.
354. පාළියං සමග්ගානඤ්ච අනුග්ගහොති යථා සමග්ගානං සාමග්ගී න භිජ්ජති, එවං අනුග්ගහණං අනුබලප්පදානං.
354. Pāḷiyaṃ samaggānañca anuggahoti yathā samaggānaṃ sāmaggī na bhijjati, evaṃ anuggahaṇaṃ anubalappadānaṃ.
355. සියා නු ඛොති සම්භවෙය්ය නු ඛො. තස්මිං අධම්මදිට්ඨීති අත්තනො ‘‘අධම්මං ධම්මො’’ති එතස්මිං දීපනෙ අයුත්තදිට්ඨි. භෙදෙ අධම්මදිට්ඨීති ‘‘අධම්මං ධම්මො’’ති දීපෙත්වා අනුස්සාවනසලාකග්ගාහාපනාදිනා අත්තානං මුඤ්චිත්වා චතුවග්ගාදිකං සඞ්ඝං එකසීමායමෙව ඨිතතො චතුවග්ගාදිසඞ්ඝතො වියොජෙත්වා එකකම්මාදිනිප්ඵාදනවසෙන සඞ්ඝභෙදකරණෙ අධම්මදිට්ඨිකො හුත්වාති අත්ථො. විනිධාය දිට්ඨින්ති යා තස්මිං ‘‘අධම්මං ධම්මො’’ති දීපනෙ අත්තනො අධම්මදිට්ඨි උප්පජ්ජති, තං විනිධාය පටිච්ඡාදෙත්වා ‘‘ධම්මො එවාය’’න්ති විපරීතතො පකාසෙත්වාති අත්ථො. එවං සබ්බත්ථ අත්ථො වෙදිතබ්බො.
355.Siyānu khoti sambhaveyya nu kho. Tasmiṃ adhammadiṭṭhīti attano ‘‘adhammaṃ dhammo’’ti etasmiṃ dīpane ayuttadiṭṭhi. Bhede adhammadiṭṭhīti ‘‘adhammaṃ dhammo’’ti dīpetvā anussāvanasalākaggāhāpanādinā attānaṃ muñcitvā catuvaggādikaṃ saṅghaṃ ekasīmāyameva ṭhitato catuvaggādisaṅghato viyojetvā ekakammādinipphādanavasena saṅghabhedakaraṇe adhammadiṭṭhiko hutvāti attho. Vinidhāya diṭṭhinti yā tasmiṃ ‘‘adhammaṃ dhammo’’ti dīpane attano adhammadiṭṭhi uppajjati, taṃ vinidhāya paṭicchādetvā ‘‘dhammo evāya’’nti viparītato pakāsetvāti attho. Evaṃ sabbattha attho veditabbo.
භෙදෙ ධම්මදිට්ඨීති යථාවුත්තනයෙන සඞ්ඝභෙදනෙ දොසො නත්ථීති ලද්ධිකො. අයං පන ‘‘අධම්මං ධම්මො’’ති දීපනෙ අධම්මදිට්ඨිකො හුත්වාපි තං දිට්ඨිං විනිධාය කරණෙන සඞ්ඝභෙදකො අතෙකිච්ඡො ජාතො. එවං භෙදෙ වෙමතිකොති ඉමස්ස පන භෙදෙ වෙමතිකදිට්ඨියා විනිධානම්පි අත්ථි. සෙසං සමමෙව. තස්මිං ධම්මදිට්ඨිභෙදෙ අධම්මදිට්ඨීති අයං පන භෙදෙ අධම්මදිට්ඨිං විනිධාය කතත්තා සඞ්ඝභෙදකො අතෙකිච්ඡො ජාතො. සුක්කපක්ඛෙ පන සබ්බත්ථ ‘‘අධම්මං ධම්මො’’තිආදිදීපනෙ වා භෙදෙ වා ධම්මදිට්ඨිතාය දිට්ඨිං අවිනිධායෙව කතත්තා සඞ්ඝභෙදකොපි සතෙකිච්ඡො ජාතො. තස්මා ‘‘අධම්මං ධම්මො’’තිආදිදීපනෙ වා සඞ්ඝභෙදෙ වා උභොසුපි වා අධම්මදිට්ඨි වා වෙමතිකො වා හුත්වා තං දිට්ඨිං, විමතිඤ්ච විනිධාය ‘‘ධම්මො’’ති පකාසෙත්වා වුත්තනයෙන සඞ්ඝභෙදං කරොන්තස්සෙව ආනන්තරියං හොතීති වෙදිතබ්බං.
Bhede dhammadiṭṭhīti yathāvuttanayena saṅghabhedane doso natthīti laddhiko. Ayaṃ pana ‘‘adhammaṃ dhammo’’ti dīpane adhammadiṭṭhiko hutvāpi taṃ diṭṭhiṃ vinidhāya karaṇena saṅghabhedako atekiccho jāto. Evaṃ bhede vematikoti imassa pana bhede vematikadiṭṭhiyā vinidhānampi atthi. Sesaṃ samameva. Tasmiṃ dhammadiṭṭhibhede adhammadiṭṭhīti ayaṃ pana bhede adhammadiṭṭhiṃ vinidhāya katattā saṅghabhedako atekiccho jāto. Sukkapakkhe pana sabbattha ‘‘adhammaṃ dhammo’’tiādidīpane vā bhede vā dhammadiṭṭhitāya diṭṭhiṃ avinidhāyeva katattā saṅghabhedakopi satekiccho jāto. Tasmā ‘‘adhammaṃ dhammo’’tiādidīpane vā saṅghabhede vā ubhosupi vā adhammadiṭṭhi vā vematiko vā hutvā taṃ diṭṭhiṃ, vimatiñca vinidhāya ‘‘dhammo’’ti pakāsetvā vuttanayena saṅghabhedaṃ karontasseva ānantariyaṃ hotīti veditabbaṃ.
උපාලිපඤ්හාකථාවණ්ණනා නිට්ඨිතා.
Upālipañhākathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
සඞ්ඝභෙදකක්ඛන්ධකවණ්ණනානයො නිට්ඨිතො.
Saṅghabhedakakkhandhakavaṇṇanānayo niṭṭhito.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / විනයපිටක • Vinayapiṭaka / චූළවග්ගපාළි • Cūḷavaggapāḷi / උපාලිපඤ්හා • Upālipañhā
අට්ඨකථා • Aṭṭhakathā / විනයපිටක (අට්ඨකථා) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / චූළවග්ග-අට්ඨකථා • Cūḷavagga-aṭṭhakathā / උපාලිපඤ්හාකථා • Upālipañhākathā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / සාරත්ථදීපනී-ටීකා • Sāratthadīpanī-ṭīkā / උපාලිපඤ්හකථාවණ්ණනා • Upālipañhakathāvaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / වජිරබුද්ධි-ටීකා • Vajirabuddhi-ṭīkā / ඡසක්යපබ්බජ්ජාකථාවණ්ණනා • Chasakyapabbajjākathāvaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / පාචිත්යාදියොජනාපාළි • Pācityādiyojanāpāḷi / උපාලිපඤ්හාකථා • Upālipañhākathā