Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / મજ્ઝિમનિકાય • Majjhimanikāya

    ૬. ઉપાલિસુત્તં

    6. Upālisuttaṃ

    ૫૬. એવં મે સુતં – એકં સમયં ભગવા નાળન્દાયં વિહરતિ પાવારિકમ્બવને. તેન ખો પન સમયેન નિગણ્ઠો નાટપુત્તો 1 નાળન્દાયં પટિવસતિ મહતિયા નિગણ્ઠપરિસાય સદ્ધિં. અથ ખો દીઘતપસ્સી નિગણ્ઠો નાળન્દાયં પિણ્ડાય ચરિત્વા પચ્છાભત્તં પિણ્ડપાતપટિક્કન્તો યેન પાવારિકમ્બવનં યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવતા સદ્ધિં સમ્મોદિ. સમ્મોદનીયં કથં સારણીયં વીતિસારેત્વા એકમન્તં અટ્ઠાસિ. એકમન્તં ઠિતં ખો દીઘતપસ્સિં નિગણ્ઠં ભગવા એતદવોચ – ‘‘સંવિજ્જન્તિ ખો, તપસ્સિ 2, આસનાનિ; સચે આકઙ્ખસિ નિસીદા’’તિ. એવં વુત્તે, દીઘતપસ્સી નિગણ્ઠો અઞ્ઞતરં નીચં આસનં ગહેત્વા એકમન્તં નિસીદિ. એકમન્તં નિસિન્નં ખો દીઘતપસ્સિં નિગણ્ઠં ભગવા એતદવોચ – ‘‘કતિ પન, તપસ્સિ, નિગણ્ઠો નાટપુત્તો કમ્માનિ પઞ્ઞપેતિ પાપસ્સ કમ્મસ્સ કિરિયાય પાપસ્સ કમ્મસ્સ પવત્તિયા’’તિ?

    56. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā nāḷandāyaṃ viharati pāvārikambavane. Tena kho pana samayena nigaṇṭho nāṭaputto 3 nāḷandāyaṃ paṭivasati mahatiyā nigaṇṭhaparisāya saddhiṃ. Atha kho dīghatapassī nigaṇṭho nāḷandāyaṃ piṇḍāya caritvā pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkanto yena pāvārikambavanaṃ yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavatā saddhiṃ sammodi. Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ aṭṭhāsi. Ekamantaṃ ṭhitaṃ kho dīghatapassiṃ nigaṇṭhaṃ bhagavā etadavoca – ‘‘saṃvijjanti kho, tapassi 4, āsanāni; sace ākaṅkhasi nisīdā’’ti. Evaṃ vutte, dīghatapassī nigaṇṭho aññataraṃ nīcaṃ āsanaṃ gahetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinnaṃ kho dīghatapassiṃ nigaṇṭhaṃ bhagavā etadavoca – ‘‘kati pana, tapassi, nigaṇṭho nāṭaputto kammāni paññapeti pāpassa kammassa kiriyāya pāpassa kammassa pavattiyā’’ti?

    ‘‘ન ખો, આવુસો ગોતમ, આચિણ્ણં નિગણ્ઠસ્સ નાટપુત્તસ્સ ‘કમ્મં, કમ્મ’ન્તિ પઞ્ઞપેતું; ‘દણ્ડં, દણ્ડ’ન્તિ ખો, આવુસો ગોતમ, આચિણ્ણં નિગણ્ઠસ્સ નાટપુત્તસ્સ પઞ્ઞપેતુ’’ન્તિ.

    ‘‘Na kho, āvuso gotama, āciṇṇaṃ nigaṇṭhassa nāṭaputtassa ‘kammaṃ, kamma’nti paññapetuṃ; ‘daṇḍaṃ, daṇḍa’nti kho, āvuso gotama, āciṇṇaṃ nigaṇṭhassa nāṭaputtassa paññapetu’’nti.

    ‘‘કતિ પન, તપસ્સિ, નિગણ્ઠો નાટપુત્તો દણ્ડાનિ પઞ્ઞપેતિ પાપસ્સ કમ્મસ્સ કિરિયાય પાપસ્સ કમ્મસ્સ પવત્તિયા’’તિ?

    ‘‘Kati pana, tapassi, nigaṇṭho nāṭaputto daṇḍāni paññapeti pāpassa kammassa kiriyāya pāpassa kammassa pavattiyā’’ti?

    ‘‘તીણિ ખો, આવુસો ગોતમ, નિગણ્ઠો નાટપુત્તો દણ્ડાનિ પઞ્ઞપેતિ પાપસ્સ કમ્મસ્સ કિરિયાય પાપસ્સ કમ્મસ્સ પવત્તિયાતિ, સેય્યથિદં – કાયદણ્ડં, વચીદણ્ડં, મનોદણ્ડ’’ન્તિ.

    ‘‘Tīṇi kho, āvuso gotama, nigaṇṭho nāṭaputto daṇḍāni paññapeti pāpassa kammassa kiriyāya pāpassa kammassa pavattiyāti, seyyathidaṃ – kāyadaṇḍaṃ, vacīdaṇḍaṃ, manodaṇḍa’’nti.

    ‘‘કિં પન, તપસ્સિ, અઞ્ઞદેવ કાયદણ્ડં, અઞ્ઞં વચીદણ્ડં, અઞ્ઞં મનોદણ્ડ’’ન્તિ?

    ‘‘Kiṃ pana, tapassi, aññadeva kāyadaṇḍaṃ, aññaṃ vacīdaṇḍaṃ, aññaṃ manodaṇḍa’’nti?

    ‘‘અઞ્ઞદેવ , આવુસો ગોતમ, કાયદણ્ડં, અઞ્ઞં વચીદણ્ડં, અઞ્ઞં મનોદણ્ડ’’ન્તિ.

    ‘‘Aññadeva , āvuso gotama, kāyadaṇḍaṃ, aññaṃ vacīdaṇḍaṃ, aññaṃ manodaṇḍa’’nti.

    ‘‘ઇમેસં પન, તપસ્સિ, તિણ્ણં દણ્ડાનં એવં પટિવિભત્તાનં એવં પટિવિસિટ્ઠાનં કતમં દણ્ડં નિગણ્ઠો નાટપુત્તો મહાસાવજ્જતરં પઞ્ઞપેતિ પાપસ્સ કમ્મસ્સ કિરિયાય પાપસ્સ કમ્મસ્સ પવત્તિયા , યદિ વા કાયદણ્ડં, યદિ વા વચીદણ્ડં, યદિ વા મનોદણ્ડ’’ન્તિ?

    ‘‘Imesaṃ pana, tapassi, tiṇṇaṃ daṇḍānaṃ evaṃ paṭivibhattānaṃ evaṃ paṭivisiṭṭhānaṃ katamaṃ daṇḍaṃ nigaṇṭho nāṭaputto mahāsāvajjataraṃ paññapeti pāpassa kammassa kiriyāya pāpassa kammassa pavattiyā , yadi vā kāyadaṇḍaṃ, yadi vā vacīdaṇḍaṃ, yadi vā manodaṇḍa’’nti?

    ‘‘ઇમેસં ખો, આવુસો ગોતમ, તિણ્ણં દણ્ડાનં એવં પટિવિભત્તાનં એવં પટિવિસિટ્ઠાનં કાયદણ્ડં નિગણ્ઠો નાટપુત્તો મહાસાવજ્જતરં પઞ્ઞપેતિ પાપસ્સ કમ્મસ્સ કિરિયાય પાપસ્સ કમ્મસ્સ પવત્તિયા, નો તથા વચીદણ્ડં, નો તથા મનોદણ્ડ’’ન્તિ.

    ‘‘Imesaṃ kho, āvuso gotama, tiṇṇaṃ daṇḍānaṃ evaṃ paṭivibhattānaṃ evaṃ paṭivisiṭṭhānaṃ kāyadaṇḍaṃ nigaṇṭho nāṭaputto mahāsāvajjataraṃ paññapeti pāpassa kammassa kiriyāya pāpassa kammassa pavattiyā, no tathā vacīdaṇḍaṃ, no tathā manodaṇḍa’’nti.

    ‘‘કાયદણ્ડન્તિ, તપસ્સિ, વદેસિ’’?

    ‘‘Kāyadaṇḍanti, tapassi, vadesi’’?

    ‘‘કાયદણ્ડન્તિ, આવુસો ગોતમ, વદામિ’’.

    ‘‘Kāyadaṇḍanti, āvuso gotama, vadāmi’’.

    ‘‘કાયદણ્ડન્તિ, તપસ્સિ, વદેસિ’’?

    ‘‘Kāyadaṇḍanti, tapassi, vadesi’’?

    ‘‘કાયદણ્ડન્તિ, આવુસો ગોતમ, વદામિ’’.

    ‘‘Kāyadaṇḍanti, āvuso gotama, vadāmi’’.

    ‘‘કાયદણ્ડન્તિ, તપસ્સિ, વદેસિ’’?

    ‘‘Kāyadaṇḍanti, tapassi, vadesi’’?

    ‘‘કાયદણ્ડન્તિ, આવુસો ગોતમ, વદામી’’તિ.

    ‘‘Kāyadaṇḍanti, āvuso gotama, vadāmī’’ti.

    ઇતિહ ભગવા દીઘતપસ્સિં નિગણ્ઠં ઇમસ્મિં કથાવત્થુસ્મિં યાવતતિયકં પતિટ્ઠાપેસિ.

    Itiha bhagavā dīghatapassiṃ nigaṇṭhaṃ imasmiṃ kathāvatthusmiṃ yāvatatiyakaṃ patiṭṭhāpesi.

    ૫૭. એવં વુત્તે, દીઘતપસ્સી નિગણ્ઠો ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘ત્વં પનાવુસો ગોતમ, કતિ દણ્ડાનિ પઞ્ઞપેસિ પાપસ્સ કમ્મસ્સ કિરિયાય પાપસ્સ કમ્મસ્સ પવત્તિયા’’તિ?

    57. Evaṃ vutte, dīghatapassī nigaṇṭho bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘tvaṃ panāvuso gotama, kati daṇḍāni paññapesi pāpassa kammassa kiriyāya pāpassa kammassa pavattiyā’’ti?

    ‘‘ન ખો, તપસ્સિ, આચિણ્ણં તથાગતસ્સ ‘દણ્ડં, દણ્ડ’ન્તિ પઞ્ઞપેતું; ‘કમ્મં, કમ્મ’ન્તિ ખો, તપસ્સિ, આચિણ્ણં તથાગતસ્સ પઞ્ઞપેતુ’’ન્તિ?

    ‘‘Na kho, tapassi, āciṇṇaṃ tathāgatassa ‘daṇḍaṃ, daṇḍa’nti paññapetuṃ; ‘kammaṃ, kamma’nti kho, tapassi, āciṇṇaṃ tathāgatassa paññapetu’’nti?

    ‘‘ત્વં પનાવુસો ગોતમ, કતિ કમ્માનિ પઞ્ઞપેસિ પાપસ્સ કમ્મસ્સ કિરિયાય પાપસ્સ કમ્મસ્સ પવત્તિયા’’તિ?

    ‘‘Tvaṃ panāvuso gotama, kati kammāni paññapesi pāpassa kammassa kiriyāya pāpassa kammassa pavattiyā’’ti?

    ‘‘તીણિ ખો અહં, તપસ્સિ, કમ્માનિ પઞ્ઞપેમિ પાપસ્સ કમ્મસ્સ કિરિયાય પાપસ્સ કમ્મસ્સ પવત્તિયા, સેય્યથિદં – કાયકમ્મં, વચીકમ્મં, મનોકમ્મ’’ન્તિ.

    ‘‘Tīṇi kho ahaṃ, tapassi, kammāni paññapemi pāpassa kammassa kiriyāya pāpassa kammassa pavattiyā, seyyathidaṃ – kāyakammaṃ, vacīkammaṃ, manokamma’’nti.

    ‘‘કિં પનાવુસો ગોતમ, અઞ્ઞદેવ કાયકમ્મં, અઞ્ઞં વચીકમ્મં, અઞ્ઞં મનોકમ્મ’’ન્તિ?

    ‘‘Kiṃ panāvuso gotama, aññadeva kāyakammaṃ, aññaṃ vacīkammaṃ, aññaṃ manokamma’’nti?

    ‘‘અઞ્ઞદેવ, તપસ્સિ, કાયકમ્મં, અઞ્ઞં વચીકમ્મં, અઞ્ઞં મનોકમ્મ’’ન્તિ.

    ‘‘Aññadeva, tapassi, kāyakammaṃ, aññaṃ vacīkammaṃ, aññaṃ manokamma’’nti.

    ‘‘ઇમેસં પનાવુસો ગોતમ, તિણ્ણં કમ્માનં એવં પટિવિભત્તાનં એવં પટિવિસિટ્ઠાનં કતમં કમ્મં મહાસાવજ્જતરં પઞ્ઞપેસિ પાપસ્સ કમ્મસ્સ કિરિયાય પાપસ્સ કમ્મસ્સ પવત્તિયા, યદિ વા કાયકમ્મં, યદિ વા વચીકમ્મં, યદિ વા મનોકમ્મ’’ન્તિ?

    ‘‘Imesaṃ panāvuso gotama, tiṇṇaṃ kammānaṃ evaṃ paṭivibhattānaṃ evaṃ paṭivisiṭṭhānaṃ katamaṃ kammaṃ mahāsāvajjataraṃ paññapesi pāpassa kammassa kiriyāya pāpassa kammassa pavattiyā, yadi vā kāyakammaṃ, yadi vā vacīkammaṃ, yadi vā manokamma’’nti?

    ‘‘ઇમેસં ખો અહં, તપસ્સિ, તિણ્ણં કમ્માનં એવં પટિવિભત્તાનં એવં પટિવિસિટ્ઠાનં મનોકમ્મં મહાસાવજ્જતરં પઞ્ઞપેમિ પાપસ્સ કમ્મસ્સ કિરિયાય પાપસ્સ કમ્મસ્સ પવત્તિયા, નો તથા કાયકમ્મં, નો તથા વચીકમ્મ’’ન્તિ.

    ‘‘Imesaṃ kho ahaṃ, tapassi, tiṇṇaṃ kammānaṃ evaṃ paṭivibhattānaṃ evaṃ paṭivisiṭṭhānaṃ manokammaṃ mahāsāvajjataraṃ paññapemi pāpassa kammassa kiriyāya pāpassa kammassa pavattiyā, no tathā kāyakammaṃ, no tathā vacīkamma’’nti.

    ‘‘મનોકમ્મન્તિ, આવુસો ગોતમ, વદેસિ’’?

    ‘‘Manokammanti, āvuso gotama, vadesi’’?

    ‘‘મનોકમ્મન્તિ, તપસ્સિ, વદામિ’’.

    ‘‘Manokammanti, tapassi, vadāmi’’.

    ‘‘મનોકમ્મન્તિ, આવુસો ગોતમ, વદેસિ’’?

    ‘‘Manokammanti, āvuso gotama, vadesi’’?

    ‘‘મનોકમ્મન્તિ, તપસ્સિ, વદામિ’’.

    ‘‘Manokammanti, tapassi, vadāmi’’.

    ‘‘મનોકમ્મન્તિ , આવુસો ગોતમ, વદેસિ’’?

    ‘‘Manokammanti , āvuso gotama, vadesi’’?

    ‘‘મનોકમ્મન્તિ, તપસ્સિ, વદામી’’તિ.

    ‘‘Manokammanti, tapassi, vadāmī’’ti.

    ઇતિહ દીઘતપસ્સી નિગણ્ઠો ભગવન્તં ઇમસ્મિં કથાવત્થુસ્મિં યાવતતિયકં પતિટ્ઠાપેત્વા ઉટ્ઠાયાસના યેન નિગણ્ઠો નાટપુત્તો તેનુપસઙ્કમિ.

    Itiha dīghatapassī nigaṇṭho bhagavantaṃ imasmiṃ kathāvatthusmiṃ yāvatatiyakaṃ patiṭṭhāpetvā uṭṭhāyāsanā yena nigaṇṭho nāṭaputto tenupasaṅkami.

    ૫૮. તેન ખો પન સમયેન નિગણ્ઠો નાટપુત્તો મહતિયા ગિહિપરિસાય સદ્ધિં નિસિન્નો હોતિ બાલકિનિયા પરિસાય ઉપાલિપમુખાય. અદ્દસા ખો નિગણ્ઠો નાટપુત્તો દીઘતપસ્સિં નિગણ્ઠં દૂરતોવ આગચ્છન્તં; દિસ્વાન દીઘતપસ્સિં નિગણ્ઠં એતદવોચ – ‘‘હન્દ, કુતો નુ ત્વં, તપસ્સિ, આગચ્છસિ દિવા દિવસ્સા’’તિ? ‘‘ઇતો હિ ખો અહં, ભન્તે, આગચ્છામિ સમણસ્સ ગોતમસ્સ સન્તિકા’’તિ. ‘‘અહુ પન તે, તપસ્સિ, સમણેન ગોતમેન સદ્ધિં કોચિદેવ કથાસલ્લાપો’’તિ ? ‘‘અહુ ખો મે, ભન્તે, સમણેન ગોતમેન સદ્ધિં કોચિદેવ કથાસલ્લાપો’’તિ. ‘‘યથા કથં પન તે, તપસ્સિ, અહુ સમણેન ગોતમેન સદ્ધિં કોચિદેવ કથાસલ્લાપો’’તિ? અથ ખો દીઘતપસ્સી નિગણ્ઠો યાવતકો અહોસિ ભગવતા સદ્ધિં કથાસલ્લાપો તં સબ્બં નિગણ્ઠસ્સ નાટપુત્તસ્સ આરોચેસિ. એવં વુત્તે, નિગણ્ઠો નાટપુત્તો દીઘતપસ્સિં નિગણ્ઠં એતદવોચ – ‘‘સાધુ સાધુ, તપસ્સિ! યથા તં સુતવતા સાવકેન સમ્મદેવ સત્થુસાસનં આજાનન્તેન એવમેવ દીઘતપસ્સિના નિગણ્ઠેન સમણસ્સ ગોતમસ્સ બ્યાકતં. કિઞ્હિ સોભતિ છવો મનોદણ્ડો ઇમસ્સ એવં ઓળારિકસ્સ કાયદણ્ડસ્સ ઉપનિધાય! અથ ખો કાયદણ્ડોવ મહાસાવજ્જતરો પાપસ્સ કમ્મસ્સ કિરિયાય પાપસ્સ કમ્મસ્સ પવત્તિયા, નો તથા વચીદણ્ડો, નો તથા મનોદણ્ડો’’તિ.

    58. Tena kho pana samayena nigaṇṭho nāṭaputto mahatiyā gihiparisāya saddhiṃ nisinno hoti bālakiniyā parisāya upālipamukhāya. Addasā kho nigaṇṭho nāṭaputto dīghatapassiṃ nigaṇṭhaṃ dūratova āgacchantaṃ; disvāna dīghatapassiṃ nigaṇṭhaṃ etadavoca – ‘‘handa, kuto nu tvaṃ, tapassi, āgacchasi divā divassā’’ti? ‘‘Ito hi kho ahaṃ, bhante, āgacchāmi samaṇassa gotamassa santikā’’ti. ‘‘Ahu pana te, tapassi, samaṇena gotamena saddhiṃ kocideva kathāsallāpo’’ti ? ‘‘Ahu kho me, bhante, samaṇena gotamena saddhiṃ kocideva kathāsallāpo’’ti. ‘‘Yathā kathaṃ pana te, tapassi, ahu samaṇena gotamena saddhiṃ kocideva kathāsallāpo’’ti? Atha kho dīghatapassī nigaṇṭho yāvatako ahosi bhagavatā saddhiṃ kathāsallāpo taṃ sabbaṃ nigaṇṭhassa nāṭaputtassa ārocesi. Evaṃ vutte, nigaṇṭho nāṭaputto dīghatapassiṃ nigaṇṭhaṃ etadavoca – ‘‘sādhu sādhu, tapassi! Yathā taṃ sutavatā sāvakena sammadeva satthusāsanaṃ ājānantena evameva dīghatapassinā nigaṇṭhena samaṇassa gotamassa byākataṃ. Kiñhi sobhati chavo manodaṇḍo imassa evaṃ oḷārikassa kāyadaṇḍassa upanidhāya! Atha kho kāyadaṇḍova mahāsāvajjataro pāpassa kammassa kiriyāya pāpassa kammassa pavattiyā, no tathā vacīdaṇḍo, no tathā manodaṇḍo’’ti.

    ૫૯. એવં વુત્તે, ઉપાલિ ગહપતિ નિગણ્ઠં નાટપુત્તં એતદવોચ – ‘‘સાધુ સાધુ, ભન્તે દીઘતપસ્સી 5! યથા તં સુતવતા સાવકેન સમ્મદેવ સત્થુસાસનં આજાનન્તેન એવમેવં ભદન્તેન તપસ્સિના સમણસ્સ ગોતમસ્સ બ્યાકતં. કિઞ્હિ સોભતિ છવો મનોદણ્ડો ઇમસ્સ એવં ઓળારિકસ્સ કાયદણ્ડસ્સ ઉપનિધાય! અથ ખો કાયદણ્ડોવ મહાસાવજ્જતરો પાપસ્સ કમ્મસ્સ કિરિયાય પાપસ્સ કમ્મસ્સ પવત્તિયા, નો તથા વચીદણ્ડો, નો તથા મનોદણ્ડો. હન્દ ચાહં, ભન્તે, ગચ્છામિ સમણસ્સ ગોતમસ્સ ઇમસ્મિં કથાવત્થુસ્મિં વાદં આરોપેસ્સામિ. સચે મે સમણો ગોતમો તથા પતિટ્ઠહિસ્સતિ યથા ભદન્તેન તપસ્સિના પતિટ્ઠાપિતં; સેય્યથાપિ નામ બલવા પુરિસો દીઘલોમિકં એળકં લોમેસુ ગહેત્વા આકડ્ઢેય્ય પરિકડ્ઢેય્ય સમ્પરિકડ્ઢેય્ય, એવમેવાહં સમણં ગોતમં વાદેન વાદં આકડ્ઢિસ્સામિ પરિકડ્ઢિસ્સામિ સમ્પરિકડ્ઢિસ્સામિ . સેય્યથાપિ નામ બલવા સોણ્ડિકાકમ્મકારો મહન્તં સોણ્ડિકાકિલઞ્જં ગમ્ભીરે ઉદકરહદે પક્ખિપિત્વા કણ્ણે ગહેત્વા આકડ્ઢેય્ય પરિકડ્ઢેય્ય સમ્પરિકડ્ઢેય્ય, એવમેવાહં સમણં ગોતમં વાદેન વાદં આકડ્ઢિસ્સામિ પરિકડ્ઢિસ્સામિ સમ્પરિકડ્ઢિસ્સામિ. સેય્યથાપિ નામ બલવા સોણ્ડિકાધુત્તો વાલં 6 કણ્ણે ગહેત્વા ઓધુનેય્ય નિદ્ધુનેય્ય નિપ્ફોટેય્ય 7, એવમેવાહં સમણં ગોતમં વાદેન વાદં ઓધુનિસ્સામિ નિદ્ધુનિસ્સામિ નિપ્ફોટેસ્સામિ . સેય્યથાપિ નામ કુઞ્જરો સટ્ઠિહાયનો ગમ્ભીરં પોક્ખરણિં ઓગાહેત્વા સાણધોવિકં નામ કીળિતજાતં કીળતિ, એવમેવાહં સમણં ગોતમં સાણધોવિકં મઞ્ઞે કીળિતજાતં કીળિસ્સામિ. હન્દ ચાહં, ભન્તે, ગચ્છામિ સમણસ્સ ગોતમસ્સ ઇમસ્મિં કથાવત્થુસ્મિં વાદં આરોપેસ્સામી’’તિ. ‘‘ગચ્છ ત્વં, ગહપતિ, સમણસ્સ ગોતમસ્સ ઇમસ્મિં કથાવત્થુસ્મિં વાદં આરોપેહિ. અહં વા હિ, ગહપતિ, સમણસ્સ ગોતમસ્સ વાદં આરોપેય્યં, દીઘતપસ્સી વા નિગણ્ઠો, ત્વં વા’’તિ.

    59. Evaṃ vutte, upāli gahapati nigaṇṭhaṃ nāṭaputtaṃ etadavoca – ‘‘sādhu sādhu, bhante dīghatapassī 8! Yathā taṃ sutavatā sāvakena sammadeva satthusāsanaṃ ājānantena evamevaṃ bhadantena tapassinā samaṇassa gotamassa byākataṃ. Kiñhi sobhati chavo manodaṇḍo imassa evaṃ oḷārikassa kāyadaṇḍassa upanidhāya! Atha kho kāyadaṇḍova mahāsāvajjataro pāpassa kammassa kiriyāya pāpassa kammassa pavattiyā, no tathā vacīdaṇḍo, no tathā manodaṇḍo. Handa cāhaṃ, bhante, gacchāmi samaṇassa gotamassa imasmiṃ kathāvatthusmiṃ vādaṃ āropessāmi. Sace me samaṇo gotamo tathā patiṭṭhahissati yathā bhadantena tapassinā patiṭṭhāpitaṃ; seyyathāpi nāma balavā puriso dīghalomikaṃ eḷakaṃ lomesu gahetvā ākaḍḍheyya parikaḍḍheyya samparikaḍḍheyya, evamevāhaṃ samaṇaṃ gotamaṃ vādena vādaṃ ākaḍḍhissāmi parikaḍḍhissāmi samparikaḍḍhissāmi . Seyyathāpi nāma balavā soṇḍikākammakāro mahantaṃ soṇḍikākilañjaṃ gambhīre udakarahade pakkhipitvā kaṇṇe gahetvā ākaḍḍheyya parikaḍḍheyya samparikaḍḍheyya, evamevāhaṃ samaṇaṃ gotamaṃ vādena vādaṃ ākaḍḍhissāmi parikaḍḍhissāmi samparikaḍḍhissāmi. Seyyathāpi nāma balavā soṇḍikādhutto vālaṃ 9 kaṇṇe gahetvā odhuneyya niddhuneyya nipphoṭeyya 10, evamevāhaṃ samaṇaṃ gotamaṃ vādena vādaṃ odhunissāmi niddhunissāmi nipphoṭessāmi . Seyyathāpi nāma kuñjaro saṭṭhihāyano gambhīraṃ pokkharaṇiṃ ogāhetvā sāṇadhovikaṃ nāma kīḷitajātaṃ kīḷati, evamevāhaṃ samaṇaṃ gotamaṃ sāṇadhovikaṃ maññe kīḷitajātaṃ kīḷissāmi. Handa cāhaṃ, bhante, gacchāmi samaṇassa gotamassa imasmiṃ kathāvatthusmiṃ vādaṃ āropessāmī’’ti. ‘‘Gaccha tvaṃ, gahapati, samaṇassa gotamassa imasmiṃ kathāvatthusmiṃ vādaṃ āropehi. Ahaṃ vā hi, gahapati, samaṇassa gotamassa vādaṃ āropeyyaṃ, dīghatapassī vā nigaṇṭho, tvaṃ vā’’ti.

    ૬૦. એવં વુત્તે, દીઘતપસ્સી નિગણ્ઠો નિગણ્ઠં નાટપુત્તં એતદવોચ – ‘‘ન ખો મેતં, ભન્તે, રુચ્ચતિ યં ઉપાલિ ગહપતિ સમણસ્સ ગોતમસ્સ વાદં આરોપેય્ય. સમણો હિ, ભન્તે, ગોતમો માયાવી આવટ્ટનિં માયં જાનાતિ યાય અઞ્ઞતિત્થિયાનં સાવકે આવટ્ટેતી’’તિ. ‘‘અટ્ઠાનં ખો એતં, તપસ્સિ, અનવકાસો યં ઉપાલિ ગહપતિ સમણસ્સ ગોતમસ્સ સાવકત્તં ઉપગચ્છેય્ય. ઠાનઞ્ચ ખો એતં વિજ્જતિ યં સમણો ગોતમો ઉપાલિસ્સ ગહપતિસ્સ સાવકત્તં ઉપગચ્છેય્ય. ગચ્છ, ત્વં, ગહપતિ, સમણસ્સ ગોતમસ્સ ઇમસ્મિં કથાવત્થુસ્મિં વાદં આરોપેહિ. અહં વા હિ, ગહપતિ, સમણસ્સ ગોતમસ્સ વાદં આરોપેય્યં, દીઘતપસ્સી વા નિગણ્ઠો, ત્વં વા’’તિ. દુતિયમ્પિ ખો દીઘતપસ્સી…પે॰… તતિયમ્પિ ખો દીઘતપસ્સી નિગણ્ઠો નિગણ્ઠં નાટપુત્તં એતદવોચ – ‘‘ન ખો મેતં, ભન્તે, રુચ્ચતિ યં ઉપાલિ ગહપતિ સમણસ્સ ગોતમસ્સ વાદં આરોપેય્ય. સમણો હિ, ભન્તે, ગોતમો માયાવી આવટ્ટનિં માયં જાનાતિ યાય અઞ્ઞતિત્થિયાનં સાવકે આવટ્ટેતી’’તિ. ‘‘અટ્ઠાનં ખો એતં, તપસ્સિ , અનવકાસો યં ઉપાલિ ગહપતિ સમણસ્સ ગોતમસ્સ સાવકત્તં ઉપગચ્છેય્ય. ઠાનઞ્ચ ખો એતં વિજ્જતિ યં સમણો ગોતમો ઉપાલિસ્સ ગહપતિસ્સ સાવકત્તં ઉપગચ્છેય્ય. ગચ્છ ત્વં, ગહપતિ, સમણસ્સ ગોતમસ્સ ઇમસ્મિં કથાવત્થુસ્મિં વાદં આરોપેહિ. અહં વા હિ, ગહપતિ, સમણસ્સ ગોતમસ્સ વાદં આરોપેય્યં, દીઘતપસ્સી વા નિગણ્ઠો, ત્વં વા’’તિ. ‘‘એવં, ભન્તે’’તિ ખો ઉપાલિ ગહપતિ નિગણ્ઠસ્સ નાટપુત્તસ્સ પટિસ્સુત્વા ઉટ્ઠાયાસના નિગણ્ઠં નાટપુત્તં અભિવાદેત્વા પદક્ખિણં કત્વા યેન પાવારિકમ્બવનં યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવન્તં અભિવાદેત્વા એકમન્તં નિસીદિ. એકમન્તં નિસિન્નો ખો ઉપાલિ ગહપતિ ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘આગમા નુ ખ્વિધ, ભન્તે, દીઘતપસ્સી નિગણ્ઠો’’તિ?

    60. Evaṃ vutte, dīghatapassī nigaṇṭho nigaṇṭhaṃ nāṭaputtaṃ etadavoca – ‘‘na kho metaṃ, bhante, ruccati yaṃ upāli gahapati samaṇassa gotamassa vādaṃ āropeyya. Samaṇo hi, bhante, gotamo māyāvī āvaṭṭaniṃ māyaṃ jānāti yāya aññatitthiyānaṃ sāvake āvaṭṭetī’’ti. ‘‘Aṭṭhānaṃ kho etaṃ, tapassi, anavakāso yaṃ upāli gahapati samaṇassa gotamassa sāvakattaṃ upagaccheyya. Ṭhānañca kho etaṃ vijjati yaṃ samaṇo gotamo upālissa gahapatissa sāvakattaṃ upagaccheyya. Gaccha, tvaṃ, gahapati, samaṇassa gotamassa imasmiṃ kathāvatthusmiṃ vādaṃ āropehi. Ahaṃ vā hi, gahapati, samaṇassa gotamassa vādaṃ āropeyyaṃ, dīghatapassī vā nigaṇṭho, tvaṃ vā’’ti. Dutiyampi kho dīghatapassī…pe… tatiyampi kho dīghatapassī nigaṇṭho nigaṇṭhaṃ nāṭaputtaṃ etadavoca – ‘‘na kho metaṃ, bhante, ruccati yaṃ upāli gahapati samaṇassa gotamassa vādaṃ āropeyya. Samaṇo hi, bhante, gotamo māyāvī āvaṭṭaniṃ māyaṃ jānāti yāya aññatitthiyānaṃ sāvake āvaṭṭetī’’ti. ‘‘Aṭṭhānaṃ kho etaṃ, tapassi , anavakāso yaṃ upāli gahapati samaṇassa gotamassa sāvakattaṃ upagaccheyya. Ṭhānañca kho etaṃ vijjati yaṃ samaṇo gotamo upālissa gahapatissa sāvakattaṃ upagaccheyya. Gaccha tvaṃ, gahapati, samaṇassa gotamassa imasmiṃ kathāvatthusmiṃ vādaṃ āropehi. Ahaṃ vā hi, gahapati, samaṇassa gotamassa vādaṃ āropeyyaṃ, dīghatapassī vā nigaṇṭho, tvaṃ vā’’ti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho upāli gahapati nigaṇṭhassa nāṭaputtassa paṭissutvā uṭṭhāyāsanā nigaṇṭhaṃ nāṭaputtaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā yena pāvārikambavanaṃ yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho upāli gahapati bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘āgamā nu khvidha, bhante, dīghatapassī nigaṇṭho’’ti?

    ‘‘આગમા ખ્વિધ, ગહપતિ, દીઘતપસ્સી નિગણ્ઠો’’તિ.

    ‘‘Āgamā khvidha, gahapati, dīghatapassī nigaṇṭho’’ti.

    ‘‘અહુ ખો પન તે, ભન્તે, દીઘતપસ્સિના નિગણ્ઠેન સદ્ધિં કોચિદેવ કથાસલ્લાપો’’તિ?

    ‘‘Ahu kho pana te, bhante, dīghatapassinā nigaṇṭhena saddhiṃ kocideva kathāsallāpo’’ti?

    ‘‘અહુ ખો મે, ગહપતિ, દીઘતપસ્સિના નિગણ્ઠેન સદ્ધિં કોચિદેવ કથાસલ્લાપો’’તિ.

    ‘‘Ahu kho me, gahapati, dīghatapassinā nigaṇṭhena saddhiṃ kocideva kathāsallāpo’’ti.

    ‘‘યથા કથં પન તે, ભન્તે, અહુ દીઘતપસ્સિના નિગણ્ઠેન સદ્ધિં કોચિદેવ કથાસલ્લાપો’’તિ?

    ‘‘Yathā kathaṃ pana te, bhante, ahu dīghatapassinā nigaṇṭhena saddhiṃ kocideva kathāsallāpo’’ti?

    અથ ખો ભગવા યાવતકો અહોસિ દીઘતપસ્સિના નિગણ્ઠેન સદ્ધિં કથાસલ્લાપો તં સબ્બં ઉપાલિસ્સ ગહપતિસ્સ આરોચેસિ.

    Atha kho bhagavā yāvatako ahosi dīghatapassinā nigaṇṭhena saddhiṃ kathāsallāpo taṃ sabbaṃ upālissa gahapatissa ārocesi.

    ૬૧. એવં વુત્તે, ઉપાલિ ગહપતિ ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘સાધુ સાધુ, ભન્તે તપસ્સી! યથા તં સુતવતા સાવકેન સમ્મદેવ સત્થુસાસનં આજાનન્તેન એવમેવં દીઘતપસ્સિના નિગણ્ઠેન ભગવતો બ્યાકતં. કિઞ્હિ સોભતિ છવો મનોદણ્ડો ઇમસ્સ એવં ઓળારિકસ્સ કાયદણ્ડસ્સ ઉપનિધાય? અથ ખો કાયદણ્ડોવ મહાસાવજ્જતરો પાપસ્સ કમ્મસ્સ કિરિયાય પાપસ્સ કમ્મસ્સ પવત્તિયા, નો તથા વચીદણ્ડો, નો તથા મનોદણ્ડો’’તિ. ‘‘સચે ખો ત્વં, ગહપતિ, સચ્ચે પતિટ્ઠાય મન્તેય્યાસિ સિયા નો એત્થ કથાસલ્લાપો’’તિ. ‘‘સચ્ચે અહં, ભન્તે, પતિટ્ઠાય મન્તેસ્સામિ; હોતુ નો એત્થ કથાસલ્લાપો’’તિ.

    61. Evaṃ vutte, upāli gahapati bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘sādhu sādhu, bhante tapassī! Yathā taṃ sutavatā sāvakena sammadeva satthusāsanaṃ ājānantena evamevaṃ dīghatapassinā nigaṇṭhena bhagavato byākataṃ. Kiñhi sobhati chavo manodaṇḍo imassa evaṃ oḷārikassa kāyadaṇḍassa upanidhāya? Atha kho kāyadaṇḍova mahāsāvajjataro pāpassa kammassa kiriyāya pāpassa kammassa pavattiyā, no tathā vacīdaṇḍo, no tathā manodaṇḍo’’ti. ‘‘Sace kho tvaṃ, gahapati, sacce patiṭṭhāya manteyyāsi siyā no ettha kathāsallāpo’’ti. ‘‘Sacce ahaṃ, bhante, patiṭṭhāya mantessāmi; hotu no ettha kathāsallāpo’’ti.

    ૬૨. ‘‘તં કિં મઞ્ઞસિ, ગહપતિ, ઇધસ્સ નિગણ્ઠો આબાધિકો દુક્ખિતો બાળ્હગિલાનો સીતોદકપટિક્ખિત્તો ઉણ્હોદકપટિસેવી. સો સીતોદકં અલભમાનો કાલઙ્કરેય્ય. ઇમસ્સ પન, ગહપતિ, નિગણ્ઠો નાટપુત્તો કત્થૂપપત્તિં પઞ્ઞપેતી’’તિ?

    62. ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, gahapati, idhassa nigaṇṭho ābādhiko dukkhito bāḷhagilāno sītodakapaṭikkhitto uṇhodakapaṭisevī. So sītodakaṃ alabhamāno kālaṅkareyya. Imassa pana, gahapati, nigaṇṭho nāṭaputto katthūpapattiṃ paññapetī’’ti?

    ‘‘અત્થિ, ભન્તે, મનોસત્તા નામ દેવા તત્થ સો ઉપપજ્જતિ’’.

    ‘‘Atthi, bhante, manosattā nāma devā tattha so upapajjati’’.

    ‘‘તં કિસ્સ હેતુ’’?

    ‘‘Taṃ kissa hetu’’?

    ‘‘અસુ હિ, ભન્તે , મનોપટિબદ્ધો કાલઙ્કરોતી’’તિ.

    ‘‘Asu hi, bhante , manopaṭibaddho kālaṅkarotī’’ti.

    ‘‘મનસિ કરોહિ, ગહપતિ 11, મનસિ કરિત્વા ખો, ગહપતિ, બ્યાકરોહિ. ન ખો તે સન્ધિયતિ પુરિમેન વા પચ્છિમં, પચ્છિમેન વા પુરિમં. ભાસિતા ખો પન તે, ગહપતિ, એસા વાચા – ‘સચ્ચે અહં, ભન્તે, પતિટ્ઠાય મન્તેસ્સામિ, હોતુ નો એત્થ કથાસલ્લાપો’’’તિ. ‘‘કિઞ્ચાપિ, ભન્તે, ભગવા એવમાહ, અથ ખો કાયદણ્ડોવ મહાસાવજ્જતરો પાપસ્સ કમ્મસ્સ કિરિયાય પાપસ્સ કમ્મસ્સ પવત્તિયા, નો તથા વચીદણ્ડો, નો તથા મનોદણ્ડો’’તિ.

    ‘‘Manasi karohi, gahapati 12, manasi karitvā kho, gahapati, byākarohi. Na kho te sandhiyati purimena vā pacchimaṃ, pacchimena vā purimaṃ. Bhāsitā kho pana te, gahapati, esā vācā – ‘sacce ahaṃ, bhante, patiṭṭhāya mantessāmi, hotu no ettha kathāsallāpo’’’ti. ‘‘Kiñcāpi, bhante, bhagavā evamāha, atha kho kāyadaṇḍova mahāsāvajjataro pāpassa kammassa kiriyāya pāpassa kammassa pavattiyā, no tathā vacīdaṇḍo, no tathā manodaṇḍo’’ti.

    ૬૩. ‘‘તં કિં મઞ્ઞસિ, ગહપતિ , ઇધસ્સ નિગણ્ઠો નાટપુત્તો ચાતુયામસંવરસંવુતો સબ્બવારિવારિતો સબ્બવારિયુત્તો સબ્બવારિધુતો સબ્બવારિફુટો. સો અભિક્કમન્તો પટિક્કમન્તો બહૂ ખુદ્દકે પાણે સઙ્ઘાતં આપાદેતિ. ઇમસ્સ પન, ગહપતિ, નિગણ્ઠો નાટપુત્તો કં વિપાકં પઞ્ઞપેતી’’તિ?

    63. ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, gahapati , idhassa nigaṇṭho nāṭaputto cātuyāmasaṃvarasaṃvuto sabbavārivārito sabbavāriyutto sabbavāridhuto sabbavāriphuṭo. So abhikkamanto paṭikkamanto bahū khuddake pāṇe saṅghātaṃ āpādeti. Imassa pana, gahapati, nigaṇṭho nāṭaputto kaṃ vipākaṃ paññapetī’’ti?

    ‘‘અસઞ્ચેતનિકં, ભન્તે, નિગણ્ઠો નાટપુત્તો નો મહાસાવજ્જં પઞ્ઞપેતી’’તિ.

    ‘‘Asañcetanikaṃ, bhante, nigaṇṭho nāṭaputto no mahāsāvajjaṃ paññapetī’’ti.

    ‘‘સચે પન, ગહપતિ, ચેતેતી’’તિ?

    ‘‘Sace pana, gahapati, cetetī’’ti?

    ‘‘મહાસાવજ્જં, ભન્તે, હોતી’’તિ.

    ‘‘Mahāsāvajjaṃ, bhante, hotī’’ti.

    ‘‘ચેતનં પન, ગહપતિ, નિગણ્ઠો નાટપુત્તો કિસ્મિં પઞ્ઞપેતી’’તિ?

    ‘‘Cetanaṃ pana, gahapati, nigaṇṭho nāṭaputto kismiṃ paññapetī’’ti?

    ‘‘મનોદણ્ડસ્મિં, ભન્તે’’તિ.

    ‘‘Manodaṇḍasmiṃ, bhante’’ti.

    ‘‘મનસિ કરોહિ, ગહપતિ , મનસિ કરિત્વા ખો, ગહપતિ, બ્યાકરોહિ. ન ખો તે સન્ધિયતિ પુરિમેન વા પચ્છિમં, પચ્છિમેન વા પુરિમં. ભાસિતા ખો પન તે, ગહપતિ, એસા વાચા – ‘સચ્ચે અહં, ભન્તે, પતિટ્ઠાય મન્તેસ્સામિ; હોતુ નો એત્થ કથાસલ્લાપો’’’તિ. ‘‘કિઞ્ચાપિ, ભન્તે, ભગવા એવમાહ, અથ ખો કાયદણ્ડોવ મહાસાવજ્જતરો પાપસ્સ કમ્મસ્સ કિરિયાય પાપસ્સ કમ્મસ્સ પવત્તિયા, નો તથા વચીદણ્ડો, નો તથા મનોદણ્ડો’’તિ.

    ‘‘Manasi karohi, gahapati , manasi karitvā kho, gahapati, byākarohi. Na kho te sandhiyati purimena vā pacchimaṃ, pacchimena vā purimaṃ. Bhāsitā kho pana te, gahapati, esā vācā – ‘sacce ahaṃ, bhante, patiṭṭhāya mantessāmi; hotu no ettha kathāsallāpo’’’ti. ‘‘Kiñcāpi, bhante, bhagavā evamāha, atha kho kāyadaṇḍova mahāsāvajjataro pāpassa kammassa kiriyāya pāpassa kammassa pavattiyā, no tathā vacīdaṇḍo, no tathā manodaṇḍo’’ti.

    ૬૪. ‘‘તં કિં મઞ્ઞસિ, ગહપતિ, અયં નાળન્દા ઇદ્ધા ચેવ ફીતા ચ બહુજના આકિણ્ણમનુસ્સા’’તિ?

    64. ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, gahapati, ayaṃ nāḷandā iddhā ceva phītā ca bahujanā ākiṇṇamanussā’’ti?

    ‘‘એવં, ભન્તે, અયં નાળન્દા ઇદ્ધા ચેવ ફીતા ચ બહુજના આકિણ્ણમનુસ્સા’’તિ.

    ‘‘Evaṃ, bhante, ayaṃ nāḷandā iddhā ceva phītā ca bahujanā ākiṇṇamanussā’’ti.

    ‘‘તં કિં મઞ્ઞસિ, ગહપતિ, ઇધ પુરિસો આગચ્છેય્ય ઉક્ખિત્તાસિકો. સો એવં વદેય્ય – ‘અહં યાવતિકા ઇમિસ્સા નાળન્દાય પાણા તે એકેન ખણેન એકેન મુહુત્તેન એકં મંસખલં એકં મંસપુઞ્જં કરિસ્સામી’તિ. તં કિં મઞ્ઞસિ, ગહપતિ, પહોતિ નુ ખો સો પુરિસો યાવતિકા ઇમિસ્સા નાળન્દાય પાણા તે એકેન ખણેન એકેન મુહુત્તેન એકં મંસખલં એકં મંસપુઞ્જં કાતુ’’ન્તિ?

    ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, gahapati, idha puriso āgaccheyya ukkhittāsiko. So evaṃ vadeyya – ‘ahaṃ yāvatikā imissā nāḷandāya pāṇā te ekena khaṇena ekena muhuttena ekaṃ maṃsakhalaṃ ekaṃ maṃsapuñjaṃ karissāmī’ti. Taṃ kiṃ maññasi, gahapati, pahoti nu kho so puriso yāvatikā imissā nāḷandāya pāṇā te ekena khaṇena ekena muhuttena ekaṃ maṃsakhalaṃ ekaṃ maṃsapuñjaṃ kātu’’nti?

    ‘‘દસપિ, ભન્તે, પુરિસા, વીસમ્પિ, ભન્તે, પુરિસા, તિંસમ્પિ, ભન્તે, પુરિસા, ચત્તારીસમ્પિ, ભન્તે, પુરિસા, પઞ્ઞાસમ્પિ, ભન્તે, પુરિસા નપ્પહોન્તિ યાવતિકા ઇમિસ્સા નાળન્દાય પાણા તે એકેન ખણેન એકેન મુહુત્તેન એકં મંસખલં એકં મંસપુઞ્જં કાતું. કિઞ્હિ સોભતિ એકો છવો પુરિસો’’તિ!

    ‘‘Dasapi, bhante, purisā, vīsampi, bhante, purisā, tiṃsampi, bhante, purisā, cattārīsampi, bhante, purisā, paññāsampi, bhante, purisā nappahonti yāvatikā imissā nāḷandāya pāṇā te ekena khaṇena ekena muhuttena ekaṃ maṃsakhalaṃ ekaṃ maṃsapuñjaṃ kātuṃ. Kiñhi sobhati eko chavo puriso’’ti!

    ‘‘તં કિં મઞ્ઞસિ, ગહપતિ , ઇધ આગચ્છેય્ય સમણો વા બ્રાહ્મણો વા ઇદ્ધિમા ચેતોવસિપ્પત્તો. સો એવં વદેય્ય – ‘અહં ઇમં નાળન્દં એકેન મનોપદોસેન ભસ્મં કરિસ્સામી’તિ. તં કિં મઞ્ઞસિ, ગહપતિ, પહોતિ નુ ખો સો સમણો વા બ્રાહ્મણો વા ઇદ્ધિમા ચેતોવસિપ્પત્તો ઇમં નાળન્દં એકેન મનોપદોસેન ભસ્મં કાતુ’’ન્તિ ?

    ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, gahapati , idha āgaccheyya samaṇo vā brāhmaṇo vā iddhimā cetovasippatto. So evaṃ vadeyya – ‘ahaṃ imaṃ nāḷandaṃ ekena manopadosena bhasmaṃ karissāmī’ti. Taṃ kiṃ maññasi, gahapati, pahoti nu kho so samaṇo vā brāhmaṇo vā iddhimā cetovasippatto imaṃ nāḷandaṃ ekena manopadosena bhasmaṃ kātu’’nti ?

    ‘‘દસપિ, ભન્તે, નાળન્દા, વીસમ્પિ નાળન્દા, તિંસમ્પિ નાળન્દા, ચત્તારીસમ્પિ નાળન્દા, પઞ્ઞાસમ્પિ નાળન્દા પહોતિ સો સમણો વા બ્રાહ્મણો વા ઇદ્ધિમા ચેતોવસિપ્પત્તો એકેન મનોપદોસેન ભસ્મં કાતું. કિઞ્હિ સોભતિ એકા છવા નાળન્દા’’તિ!

    ‘‘Dasapi, bhante, nāḷandā, vīsampi nāḷandā, tiṃsampi nāḷandā, cattārīsampi nāḷandā, paññāsampi nāḷandā pahoti so samaṇo vā brāhmaṇo vā iddhimā cetovasippatto ekena manopadosena bhasmaṃ kātuṃ. Kiñhi sobhati ekā chavā nāḷandā’’ti!

    ‘‘મનસિ કરોહિ, ગહપતિ, મનસિ કરિત્વા ખો, ગહપતિ, બ્યાકરોહિ. ન ખો તે સન્ધિયતિ પુરિમેન વા પચ્છિમં, પચ્છિમેન વા પુરિમં. ભાસિતા ખો પન તે, ગહપતિ, એસા વાચા – ‘સચ્ચે અહં, ભન્તે, પતિટ્ઠાય મન્તેસ્સામિ; હોતુ નો એત્થ કથાસલ્લાપો’’’તિ.

    ‘‘Manasi karohi, gahapati, manasi karitvā kho, gahapati, byākarohi. Na kho te sandhiyati purimena vā pacchimaṃ, pacchimena vā purimaṃ. Bhāsitā kho pana te, gahapati, esā vācā – ‘sacce ahaṃ, bhante, patiṭṭhāya mantessāmi; hotu no ettha kathāsallāpo’’’ti.

    ‘‘કિઞ્ચાપિ, ભન્તે, ભગવા એવમાહ, અથ ખો કાયદણ્ડોવ મહાસાવજ્જતરો પાપસ્સ કમ્મસ્સ કિરિયાય પાપસ્સ કમ્મસ્સ પવત્તિયા, નો તથા વચીદણ્ડો, નો તથા મનોદણ્ડો’’તિ.

    ‘‘Kiñcāpi, bhante, bhagavā evamāha, atha kho kāyadaṇḍova mahāsāvajjataro pāpassa kammassa kiriyāya pāpassa kammassa pavattiyā, no tathā vacīdaṇḍo, no tathā manodaṇḍo’’ti.

    ૬૫. ‘‘તં કિં મઞ્ઞસિ, ગહપતિ, સુતં તે દણ્ડકીરઞ્ઞં 13 કાલિઙ્ગારઞ્ઞં મજ્ઝારઞ્ઞં 14 માતઙ્ગારઞ્ઞં અરઞ્ઞં અરઞ્ઞભૂત’’ન્તિ?

    65. ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, gahapati, sutaṃ te daṇḍakīraññaṃ 15 kāliṅgāraññaṃ majjhāraññaṃ 16 mātaṅgāraññaṃ araññaṃ araññabhūta’’nti?

    ‘‘એવં, ભન્તે, સુતં મે દણ્ડકીરઞ્ઞં કાલિઙ્ગારઞ્ઞં મજ્ઝારઞ્ઞં માતઙ્ગારઞ્ઞં અરઞ્ઞં અરઞ્ઞભૂત’’ન્તિ.

    ‘‘Evaṃ, bhante, sutaṃ me daṇḍakīraññaṃ kāliṅgāraññaṃ majjhāraññaṃ mātaṅgāraññaṃ araññaṃ araññabhūta’’nti.

    ‘‘તં કિં મઞ્ઞસિ, ગહપતિ, કિન્તિ તે સુતં કેન તં દણ્ડકીરઞ્ઞં કાલિઙ્ગારઞ્ઞં મજ્ઝારઞ્ઞં માતઙ્ગારઞ્ઞં અરઞ્ઞં અરઞ્ઞભૂત’’ન્તિ?

    ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, gahapati, kinti te sutaṃ kena taṃ daṇḍakīraññaṃ kāliṅgāraññaṃ majjhāraññaṃ mātaṅgāraññaṃ araññaṃ araññabhūta’’nti?

    ‘‘સુતં મેતં, ભન્તે, ઇસીનં મનોપદોસેન તં દણ્ડકીરઞ્ઞં કાલિઙ્ગારઞ્ઞં મજ્ઝારઞ્ઞં માતઙ્ગારઞ્ઞં અરઞ્ઞં અરઞ્ઞભૂત’’ન્તિ.

    ‘‘Sutaṃ metaṃ, bhante, isīnaṃ manopadosena taṃ daṇḍakīraññaṃ kāliṅgāraññaṃ majjhāraññaṃ mātaṅgāraññaṃ araññaṃ araññabhūta’’nti.

    ‘‘મનસિ કરોહિ, ગહપતિ, મનસિ કરિત્વા ખો, ગહપતિ, બ્યાકરોહિ. ન ખો તે સન્ધિયતિ પુરિમેન વા પચ્છિમં, પચ્છિમેન વા પુરિમં. ભાસિતા ખો પન તે, ગહપતિ, એસા વાચા – ‘સચ્ચે અહં, ભન્તે, પતિટ્ઠાય મન્તેસ્સામિ; હોતુ નો એત્થ કથાસલ્લાપો’’’તિ.

    ‘‘Manasi karohi, gahapati, manasi karitvā kho, gahapati, byākarohi. Na kho te sandhiyati purimena vā pacchimaṃ, pacchimena vā purimaṃ. Bhāsitā kho pana te, gahapati, esā vācā – ‘sacce ahaṃ, bhante, patiṭṭhāya mantessāmi; hotu no ettha kathāsallāpo’’’ti.

    ૬૬. ‘‘પુરિમેનેવાહં , ભન્તે, ઓપમ્મેન ભગવતો અત્તમનો અભિરદ્ધો. અપિ ચાહં ઇમાનિ ભગવતો વિચિત્રાનિ પઞ્હપટિભાનાનિ સોતુકામો, એવાહં ભગવન્તં પચ્ચનીકં કાતબ્બં અમઞ્ઞિસ્સં. અભિક્કન્તં, ભન્તે, અભિક્કન્તં, ભન્તે! સેય્યથાપિ, ભન્તે, નિક્કુજ્જિતં વા ઉક્કુજ્જેય્ય, પટિચ્છન્નં વા વિવરેય્ય, મૂળ્હસ્સ વા મગ્ગં આચિક્ખેય્ય, અન્ધકારે વા તેલપજ્જોતં ધારેય્ય – ચક્ખુમન્તો રૂપાનિ દક્ખન્તીતિ; એવમેવં ભગવતા અનેકપરિયાયેન ધમ્મો પકાસિતો. એસાહં, ભન્તે, ભગવન્તં સરણં ગચ્છામિ ધમ્મઞ્ચ ભિક્ખુસઙ્ઘઞ્ચ. ઉપાસકં મં ભગવા ધારેતુ અજ્જતગ્ગે પાણુપેતં સરણં ગત’’ન્તિ.

    66. ‘‘Purimenevāhaṃ , bhante, opammena bhagavato attamano abhiraddho. Api cāhaṃ imāni bhagavato vicitrāni pañhapaṭibhānāni sotukāmo, evāhaṃ bhagavantaṃ paccanīkaṃ kātabbaṃ amaññissaṃ. Abhikkantaṃ, bhante, abhikkantaṃ, bhante! Seyyathāpi, bhante, nikkujjitaṃ vā ukkujjeyya, paṭicchannaṃ vā vivareyya, mūḷhassa vā maggaṃ ācikkheyya, andhakāre vā telapajjotaṃ dhāreyya – cakkhumanto rūpāni dakkhantīti; evamevaṃ bhagavatā anekapariyāyena dhammo pakāsito. Esāhaṃ, bhante, bhagavantaṃ saraṇaṃ gacchāmi dhammañca bhikkhusaṅghañca. Upāsakaṃ maṃ bhagavā dhāretu ajjatagge pāṇupetaṃ saraṇaṃ gata’’nti.

    ૬૭. ‘‘અનુવિચ્ચકારં ખો, ગહપતિ, કરોહિ, અનુવિચ્ચકારો તુમ્હાદિસાનં ઞાતમનુસ્સાનં સાધુ હોતી’’તિ. ‘‘ઇમિનાપાહં, ભન્તે, ભગવતો ભિય્યોસોમત્તાય અત્તમનો અભિરદ્ધો યં મં ભગવા એવમાહ – ‘અનુવિચ્ચકારં ખો, ગહપતિ, કરોહિ, અનુવિચ્ચકારો તુમ્હાદિસાનં ઞાતમનુસ્સાનં સાધુ હોતી’તિ. મઞ્હિ, ભન્તે, અઞ્ઞતિત્થિયા સાવકં લભિત્વા કેવલકપ્પં નાળન્દં પટાકં પરિહરેય્યું – ‘ઉપાલિ અમ્હાકં ગહપતિ સાવકત્તં ઉપગતો’તિ. અથ ચ પન મં ભગવા એવમાહ – ‘અનુવિચ્ચકારં ખો, ગહપતિ, કરોહિ, અનુવિચ્ચકારો તુમ્હાદિસાનં ઞાતમનુસ્સાનં સાધુ હોતી’તિ. એસાહં, ભન્તે, દુતિયમ્પિ ભગવન્તં સરણં ગચ્છામિ ધમ્મઞ્ચ ભિક્ખુસઙ્ઘઞ્ચ. ઉપાસકં મં ભગવા ધારેતુ અજ્જતગ્ગે પાણુપેતં સરણં ગત’’ન્તિ.

    67. ‘‘Anuviccakāraṃ kho, gahapati, karohi, anuviccakāro tumhādisānaṃ ñātamanussānaṃ sādhu hotī’’ti. ‘‘Imināpāhaṃ, bhante, bhagavato bhiyyosomattāya attamano abhiraddho yaṃ maṃ bhagavā evamāha – ‘anuviccakāraṃ kho, gahapati, karohi, anuviccakāro tumhādisānaṃ ñātamanussānaṃ sādhu hotī’ti. Mañhi, bhante, aññatitthiyā sāvakaṃ labhitvā kevalakappaṃ nāḷandaṃ paṭākaṃ parihareyyuṃ – ‘upāli amhākaṃ gahapati sāvakattaṃ upagato’ti. Atha ca pana maṃ bhagavā evamāha – ‘anuviccakāraṃ kho, gahapati, karohi, anuviccakāro tumhādisānaṃ ñātamanussānaṃ sādhu hotī’ti. Esāhaṃ, bhante, dutiyampi bhagavantaṃ saraṇaṃ gacchāmi dhammañca bhikkhusaṅghañca. Upāsakaṃ maṃ bhagavā dhāretu ajjatagge pāṇupetaṃ saraṇaṃ gata’’nti.

    ૬૮. ‘‘દીઘરત્તં ખો તે, ગહપતિ, નિગણ્ઠાનં ઓપાનભૂતં કુલં યેન નેસં ઉપગતાનં પિણ્ડકં દાતબ્બં મઞ્ઞેય્યાસી’’તિ. ‘‘ઇમિનાપાહં, ભન્તે, ભગવતો ભિય્યોસોમત્તાય અત્તમનો અભિરદ્ધો યં મં ભગવા એવમાહ – ‘દીઘરત્તં ખો તે, ગહપતિ, નિગણ્ઠાનં ઓપાનભૂતં કુલં યેન નેસં ઉપગતાનં પિણ્ડકં દાતબ્બં મઞ્ઞેય્યાસી’તિ. સુતં મેતં, ભન્તે, સમણો ગોતમો એવમાહ – ‘મય્હમેવ દાનં દાતબ્બં, નાઞ્ઞેસં દાનં દાતબ્બં; મય્હમેવ સાવકાનં દાનં દાતબ્બં, નાઞ્ઞેસં સાવકાનં દાનં દાતબ્બં; મય્હમેવ દિન્નં મહપ્ફલં, નાઞ્ઞેસં દિન્નં મહપ્ફલં; મય્હમેવ સાવકાનં દિન્નં મહપ્ફલં, નાઞ્ઞેસં સાવકાનં દિન્નં મહપ્ફલ’ન્તિ. અથ ચ પન મં ભગવા નિગણ્ઠેસુપિ દાને સમાદપેતિ. અપિ ચ, ભન્તે, મયમેત્થ કાલં જાનિસ્સામ. એસાહં, ભન્તે, તતિયમ્પિ ભગવન્તં સરણં ગચ્છામિ ધમ્મઞ્ચ ભિક્ખુસઙ્ઘઞ્ચ. ઉપાસકં મં ભગવા ધારેતુ અજ્જતગ્ગે પાણુપેતં સરણં ગત’’ન્તિ.

    68. ‘‘Dīgharattaṃ kho te, gahapati, nigaṇṭhānaṃ opānabhūtaṃ kulaṃ yena nesaṃ upagatānaṃ piṇḍakaṃ dātabbaṃ maññeyyāsī’’ti. ‘‘Imināpāhaṃ, bhante, bhagavato bhiyyosomattāya attamano abhiraddho yaṃ maṃ bhagavā evamāha – ‘dīgharattaṃ kho te, gahapati, nigaṇṭhānaṃ opānabhūtaṃ kulaṃ yena nesaṃ upagatānaṃ piṇḍakaṃ dātabbaṃ maññeyyāsī’ti. Sutaṃ metaṃ, bhante, samaṇo gotamo evamāha – ‘mayhameva dānaṃ dātabbaṃ, nāññesaṃ dānaṃ dātabbaṃ; mayhameva sāvakānaṃ dānaṃ dātabbaṃ, nāññesaṃ sāvakānaṃ dānaṃ dātabbaṃ; mayhameva dinnaṃ mahapphalaṃ, nāññesaṃ dinnaṃ mahapphalaṃ; mayhameva sāvakānaṃ dinnaṃ mahapphalaṃ, nāññesaṃ sāvakānaṃ dinnaṃ mahapphala’nti. Atha ca pana maṃ bhagavā nigaṇṭhesupi dāne samādapeti. Api ca, bhante, mayamettha kālaṃ jānissāma. Esāhaṃ, bhante, tatiyampi bhagavantaṃ saraṇaṃ gacchāmi dhammañca bhikkhusaṅghañca. Upāsakaṃ maṃ bhagavā dhāretu ajjatagge pāṇupetaṃ saraṇaṃ gata’’nti.

    ૬૯. અથ ખો ભગવા ઉપાલિસ્સ ગહપતિસ્સ અનુપુબ્બિં કથં 17 કથેસિ, સેય્યથિદં – દાનકથં સીલકથં સગ્ગકથં, કામાનં આદીનવં ઓકારં સંકિલેસં, નેક્ખમ્મે આનિસંસં પકાસેસિ. યદા ભગવા અઞ્ઞાસિ ઉપાલિં ગહપતિં કલ્લચિત્તં મુદુચિત્તં વિનીવરણચિત્તં ઉદગ્ગચિત્તં પસન્નચિત્તં, અથ યા બુદ્ધાનં સામુક્કંસિકા ધમ્મદેસના તં પકાસેસિ – દુક્ખં, સમુદયં, નિરોધં, મગ્ગં. સેય્યથાપિ નામ સુદ્ધં વત્થં અપગતકાળકં સમ્મદેવ રજનં પટિગ્ગણ્હેય્ય, એવમેવ ઉપાલિસ્સ ગહપતિસ્સ તસ્મિંયેવ આસને વિરજં વીતમલં ધમ્મચક્ખું ઉદપાદિ – ‘યં કિઞ્ચિ સમુદયધમ્મં સબ્બં તં નિરોધધમ્મ’ન્તિ. અથ ખો ઉપાલિ ગહપતિ દિટ્ઠધમ્મો પત્તધમ્મો વિદિતધમ્મો પરિયોગાળ્હધમ્મો તિણ્ણવિચિકિચ્છો વિગતકથંકથો વેસારજ્જપ્પત્તો અપરપ્પચ્ચયો સત્થુસાસને ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘હન્દ ચ દાનિ મયં, ભન્તે, ગચ્છામ, બહુકિચ્ચા મયં બહુકરણીયા’’તિ. ‘‘યસ્સદાનિ ત્વં, ગહપતિ, કાલં મઞ્ઞસી’’તિ.

    69. Atha kho bhagavā upālissa gahapatissa anupubbiṃ kathaṃ 18 kathesi, seyyathidaṃ – dānakathaṃ sīlakathaṃ saggakathaṃ, kāmānaṃ ādīnavaṃ okāraṃ saṃkilesaṃ, nekkhamme ānisaṃsaṃ pakāsesi. Yadā bhagavā aññāsi upāliṃ gahapatiṃ kallacittaṃ muducittaṃ vinīvaraṇacittaṃ udaggacittaṃ pasannacittaṃ, atha yā buddhānaṃ sāmukkaṃsikā dhammadesanā taṃ pakāsesi – dukkhaṃ, samudayaṃ, nirodhaṃ, maggaṃ. Seyyathāpi nāma suddhaṃ vatthaṃ apagatakāḷakaṃ sammadeva rajanaṃ paṭiggaṇheyya, evameva upālissa gahapatissa tasmiṃyeva āsane virajaṃ vītamalaṃ dhammacakkhuṃ udapādi – ‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’nti. Atha kho upāli gahapati diṭṭhadhammo pattadhammo viditadhammo pariyogāḷhadhammo tiṇṇavicikiccho vigatakathaṃkatho vesārajjappatto aparappaccayo satthusāsane bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘handa ca dāni mayaṃ, bhante, gacchāma, bahukiccā mayaṃ bahukaraṇīyā’’ti. ‘‘Yassadāni tvaṃ, gahapati, kālaṃ maññasī’’ti.

    ૭૦. અથ ખો ઉપાલિ ગહપતિ ભગવતો ભાસિતં અભિનન્દિત્વા અનુમોદિત્વા ઉટ્ઠાયાસના ભગવન્તં અભિવાદેત્વા પદક્ખિણં કત્વા યેન સકં નિવેસનં તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા દોવારિકં આમન્તેસિ – ‘‘અજ્જતગ્ગે, સમ્મ દોવારિક, આવરામિ દ્વારં નિગણ્ઠાનં નિગણ્ઠીનં, અનાવટં દ્વારં ભગવતો ભિક્ખૂનં ભિક્ખુનીનં ઉપાસકાનં ઉપાસિકાનં. સચે કોચિ નિગણ્ઠો આગચ્છતિ તમેનં ત્વં એવં વદેય્યાસિ – ‘તિટ્ઠ, ભન્તે, મા પાવિસિ. અજ્જતગ્ગે ઉપાલિ ગહપતિ સમણસ્સ ગોતમસ્સ સાવકત્તં ઉપગતો. આવટં દ્વારં નિગણ્ઠાનં નિગણ્ઠીનં, અનાવટં દ્વારં ભગવતો ભિક્ખૂનં ભિક્ખુનીનં ઉપાસકાનં ઉપાસિકાનં . સચે તે, ભન્તે, પિણ્ડકેન અત્થો, એત્થેવ તિટ્ઠ, એત્થેવ તે આહરિસ્સન્તી’’’તિ. ‘‘એવં, ભન્તે’’તિ ખો દોવારિકો ઉપાલિસ્સ ગહપતિસ્સ પચ્ચસ્સોસિ.

    70. Atha kho upāli gahapati bhagavato bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā yena sakaṃ nivesanaṃ tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā dovārikaṃ āmantesi – ‘‘ajjatagge, samma dovārika, āvarāmi dvāraṃ nigaṇṭhānaṃ nigaṇṭhīnaṃ, anāvaṭaṃ dvāraṃ bhagavato bhikkhūnaṃ bhikkhunīnaṃ upāsakānaṃ upāsikānaṃ. Sace koci nigaṇṭho āgacchati tamenaṃ tvaṃ evaṃ vadeyyāsi – ‘tiṭṭha, bhante, mā pāvisi. Ajjatagge upāli gahapati samaṇassa gotamassa sāvakattaṃ upagato. Āvaṭaṃ dvāraṃ nigaṇṭhānaṃ nigaṇṭhīnaṃ, anāvaṭaṃ dvāraṃ bhagavato bhikkhūnaṃ bhikkhunīnaṃ upāsakānaṃ upāsikānaṃ . Sace te, bhante, piṇḍakena attho, ettheva tiṭṭha, ettheva te āharissantī’’’ti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho dovāriko upālissa gahapatissa paccassosi.

    ૭૧. અસ્સોસિ ખો દીઘતપસ્સી નિગણ્ઠો – ‘‘ઉપાલિ કિર ગહપતિ સમણસ્સ ગોતમસ્સ સાવકત્તં ઉપગતો’’તિ. અથ ખો દીઘતપસ્સી નિગણ્ઠો યેન નિગણ્ઠો નાટપુત્તો તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા નિગણ્ઠં નાટપુત્તં એતદવોચ – ‘‘સુતં મેતં, ભન્તે, ઉપાલિ કિર ગહપતિ સમણસ્સ ગોતમસ્સ સાવકત્તં ઉપગતો’’તિ. ‘‘અટ્ઠાનં ખો એતં, તપસ્સિ , અનવકાસો યં ઉપાલિ ગહપતિ સમણસ્સ ગોતમસ્સ સાવકત્તં ઉપગચ્છેય્ય. ઠાનઞ્ચ ખો એતં વિજ્જતિ યં સમણો ગોતમો ઉપાલિસ્સ ગહપતિસ્સ સાવકત્તં ઉપગચ્છેય્યા’’તિ . દુતિયમ્પિ ખો દીઘતપસ્સી નિગણ્ઠો…પે॰… તતિયમ્પિ ખો દીઘતપસ્સી નિગણ્ઠો નિગણ્ઠં નાટપુત્તં એતદવોચ – ‘‘સુતં મેતં, ભન્તે …પે॰… ઉપાલિસ્સ ગહપતિસ્સ સાવકત્તં ઉપગચ્છેય્યા’’તિ. ‘‘હન્દાહં, ભન્તે, ગચ્છામિ યાવ જાનામિ યદિ વા ઉપાલિ ગહપતિ સમણસ્સ ગોતમસ્સ સાવકત્તં ઉપગતો યદિ વા નો’’તિ. ‘‘ગચ્છ ત્વં, તપસ્સિ, જાનાહિ યદિ વા ઉપાલિ ગહપતિ સમણસ્સ ગોતમસ્સ સાવકત્તં ઉપગતો યદિ વા નો’’તિ.

    71. Assosi kho dīghatapassī nigaṇṭho – ‘‘upāli kira gahapati samaṇassa gotamassa sāvakattaṃ upagato’’ti. Atha kho dīghatapassī nigaṇṭho yena nigaṇṭho nāṭaputto tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā nigaṇṭhaṃ nāṭaputtaṃ etadavoca – ‘‘sutaṃ metaṃ, bhante, upāli kira gahapati samaṇassa gotamassa sāvakattaṃ upagato’’ti. ‘‘Aṭṭhānaṃ kho etaṃ, tapassi , anavakāso yaṃ upāli gahapati samaṇassa gotamassa sāvakattaṃ upagaccheyya. Ṭhānañca kho etaṃ vijjati yaṃ samaṇo gotamo upālissa gahapatissa sāvakattaṃ upagaccheyyā’’ti . Dutiyampi kho dīghatapassī nigaṇṭho…pe… tatiyampi kho dīghatapassī nigaṇṭho nigaṇṭhaṃ nāṭaputtaṃ etadavoca – ‘‘sutaṃ metaṃ, bhante …pe… upālissa gahapatissa sāvakattaṃ upagaccheyyā’’ti. ‘‘Handāhaṃ, bhante, gacchāmi yāva jānāmi yadi vā upāli gahapati samaṇassa gotamassa sāvakattaṃ upagato yadi vā no’’ti. ‘‘Gaccha tvaṃ, tapassi, jānāhi yadi vā upāli gahapati samaṇassa gotamassa sāvakattaṃ upagato yadi vā no’’ti.

    ૭૨. અથ ખો દીઘતપસ્સી નિગણ્ઠો યેન ઉપાલિસ્સ ગહપતિસ્સ નિવેસનં તેનુપસઙ્કમિ. અદ્દસા ખો દોવારિકો દીઘતપસ્સિં નિગણ્ઠં દૂરતોવ આગચ્છન્તં. દિસ્વાન દીઘતપસ્સિં નિગણ્ઠં એતદવોચ – ‘‘તિટ્ઠ, ભન્તે, મા પાવિસિ. અજ્જતગ્ગે ઉપાલિ ગહપતિ સમણસ્સ ગોતમસ્સ સાવકત્તં ઉપગતો. આવટં દ્વારં નિગણ્ઠાનં નિગણ્ઠીનં, અનાવટં દ્વારં ભગવતો ભિક્ખૂનં ભિક્ખુનીનં ઉપાસકાનં ઉપાસિકાનં . સચે તે, ભન્તે, પિણ્ડકેન અત્થો, એત્થેવ તિટ્ઠ, એત્થેવ તે આહરિસ્સન્તી’’તિ. ‘‘ન મે, આવુસો, પિણ્ડકેન અત્થો’’તિ વત્વા તતો પટિનિવત્તિત્વા યેન નિગણ્ઠો નાટપુત્તો તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા નિગણ્ઠં નાટપુત્તં એતદવોચ – ‘‘સચ્ચંયેવ ખો, ભન્તે, યં ઉપાલિ ગહપતિ સમણસ્સ ગોતમસ્સ સાવકત્તં ઉપગતો. એતં ખો તે અહં, ભન્તે, નાલત્થં ન ખો મે, ભન્તે, રુચ્ચતિ યં ઉપાલિ ગહપતિ સમણસ્સ ગોતમસ્સ વાદં આરોપેય્ય. સમણો હિ, ભન્તે, ગોતમો માયાવી આવટ્ટનિં માયં જાનાતિ યાય અઞ્ઞતિત્થિયાનં સાવકે આવટ્ટેતીતિ. આવટ્ટો ખો તે, ભન્તે, ઉપાલિ ગહપતિ સમણેન ગોતમેન આવટ્ટનિયા માયાયા’’તિ. ‘‘અટ્ઠાનં ખો એતં, તપસ્સિ, અનવકાસો યં ઉપાલિ ગહપતિ સમણસ્સ ગોતમસ્સ સાવકત્તં ઉપગચ્છેય્ય. ઠાનઞ્ચ ખો એતં વિજ્જતિ યં સમણો ગોતમો ઉપાલિસ્સ ગહપતિસ્સ સાવકત્તં ઉપગચ્છેય્યા’’તિ. દુતિયમ્પિ ખો દીઘતપસ્સી નિગણ્ઠો નિગણ્ઠં નાટપુત્તં એતદવોચ – ‘‘સચ્ચંયેવ, ભન્તે…પે॰… ઉપાલિસ્સ ગહપતિસ્સ સાવકત્તં ઉપગચ્છેય્યા’’તિ. તતિયમ્પિ ખો દીઘતપસ્સી નિગણ્ઠો નિગણ્ઠં નાટપુત્તં એતદવોચ – ‘‘સચ્ચંયેવ ખો, ભન્તે…પે॰… ઉપાલિસ્સ ગહપતિસ્સ સાવકત્તં ઉપગચ્છેય્યા’’તિ. ‘‘હન્દ ચાહં , તપસ્સિ, ગચ્છામિ યાવ ચાહં સામંયેવ જાનામિ યદિ વા ઉપાલિ ગહપતિ સમણસ્સ ગોતમસ્સ સાવકત્તં ઉપગતો યદિ વા નો’’તિ.

    72. Atha kho dīghatapassī nigaṇṭho yena upālissa gahapatissa nivesanaṃ tenupasaṅkami. Addasā kho dovāriko dīghatapassiṃ nigaṇṭhaṃ dūratova āgacchantaṃ. Disvāna dīghatapassiṃ nigaṇṭhaṃ etadavoca – ‘‘tiṭṭha, bhante, mā pāvisi. Ajjatagge upāli gahapati samaṇassa gotamassa sāvakattaṃ upagato. Āvaṭaṃ dvāraṃ nigaṇṭhānaṃ nigaṇṭhīnaṃ, anāvaṭaṃ dvāraṃ bhagavato bhikkhūnaṃ bhikkhunīnaṃ upāsakānaṃ upāsikānaṃ . Sace te, bhante, piṇḍakena attho, ettheva tiṭṭha, ettheva te āharissantī’’ti. ‘‘Na me, āvuso, piṇḍakena attho’’ti vatvā tato paṭinivattitvā yena nigaṇṭho nāṭaputto tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā nigaṇṭhaṃ nāṭaputtaṃ etadavoca – ‘‘saccaṃyeva kho, bhante, yaṃ upāli gahapati samaṇassa gotamassa sāvakattaṃ upagato. Etaṃ kho te ahaṃ, bhante, nālatthaṃ na kho me, bhante, ruccati yaṃ upāli gahapati samaṇassa gotamassa vādaṃ āropeyya. Samaṇo hi, bhante, gotamo māyāvī āvaṭṭaniṃ māyaṃ jānāti yāya aññatitthiyānaṃ sāvake āvaṭṭetīti. Āvaṭṭo kho te, bhante, upāli gahapati samaṇena gotamena āvaṭṭaniyā māyāyā’’ti. ‘‘Aṭṭhānaṃ kho etaṃ, tapassi, anavakāso yaṃ upāli gahapati samaṇassa gotamassa sāvakattaṃ upagaccheyya. Ṭhānañca kho etaṃ vijjati yaṃ samaṇo gotamo upālissa gahapatissa sāvakattaṃ upagaccheyyā’’ti. Dutiyampi kho dīghatapassī nigaṇṭho nigaṇṭhaṃ nāṭaputtaṃ etadavoca – ‘‘saccaṃyeva, bhante…pe… upālissa gahapatissa sāvakattaṃ upagaccheyyā’’ti. Tatiyampi kho dīghatapassī nigaṇṭho nigaṇṭhaṃ nāṭaputtaṃ etadavoca – ‘‘saccaṃyeva kho, bhante…pe… upālissa gahapatissa sāvakattaṃ upagaccheyyā’’ti. ‘‘Handa cāhaṃ , tapassi, gacchāmi yāva cāhaṃ sāmaṃyeva jānāmi yadi vā upāli gahapati samaṇassa gotamassa sāvakattaṃ upagato yadi vā no’’ti.

    અથ ખો નિગણ્ઠો નાટપુત્તો મહતિયા નિગણ્ઠપરિસાય સદ્ધિં યેન ઉપાલિસ્સ ગહપતિસ્સ નિવેસનં તેનુપસઙ્કમિ. અદ્દસા ખો દોવારિકો નિગણ્ઠં નાટપુત્તં દૂરતોવ આગચ્છન્તં. દિસ્વાન નિગણ્ઠં નાટપુત્તં એતદવોચ – ‘‘તિટ્ઠ, ભન્તે, મા પાવિસિ. અજ્જતગ્ગે ઉપાલિ ગહપતિ સમણસ્સ ગોતમસ્સ સાવકત્તં ઉપગતો. આવટં દ્વારં નિગણ્ઠાનં નિગણ્ઠીનં, અનાવટં દ્વારં ભગવતો ભિક્ખૂનં ભિક્ખુનીનં ઉપાસકાનં ઉપાસિકાનં. સચે તે, ભન્તે, પિણ્ડકેન અત્થો, એત્થેવ તિટ્ઠ, એત્થેવ તે આહરિસ્સન્તી’’તિ. ‘‘તેન હિ, સમ્મ દોવારિક, યેન ઉપાલિ ગહપતિ તેનુપસઙ્કમ; ઉપસઙ્કમિત્વા ઉપાલિં ગહપતિં એવં વદેહિ – ‘નિગણ્ઠો, ભન્તે, નાટપુત્તો મહતિયા નિગણ્ઠપરિસાય સદ્ધિં બહિદ્વારકોટ્ઠકે ઠિતો; સો તે દસ્સનકામો’’’તિ. ‘‘એવં, ભન્તે’’તિ ખો દોવારિકો નિગણ્ઠસ્સ નાટપુત્તસ્સ પટિસ્સુત્વા યેન ઉપાલિ ગહપતિ તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા ઉપાલિં ગહપતિં એતદવોચ – ‘‘નિગણ્ઠો, ભન્તે, નાટપુત્તો મહતિયા નિગણ્ઠપરિસાય સદ્ધિં બહિદ્વારકોટ્ઠકે ઠિતો; સો તે દસ્સનકામો’’તિ. ‘‘તેન હિ, સમ્મ દોવારિક, મજ્ઝિમાય દ્વારસાલાય આસનાનિ પઞ્ઞપેહી’’તિ. ‘‘એવં, ભન્તે’’તિ ખો દોવારિકો ઉપાલિસ્સ ગહપતિસ્સ પટિસ્સુત્વા મજ્ઝિમાય દ્વારસાલાય આસનાનિ પઞ્ઞપેત્વા યેન ઉપાલિ ગહપતિ તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા ઉપાલિં ગહપતિં એતદવોચ – ‘‘પઞ્ઞત્તાનિ ખો, ભન્તે, મજ્ઝિમાય દ્વારસાલાય આસનાનિ. યસ્સદાનિ કાલં મઞ્ઞસી’’તિ.

    Atha kho nigaṇṭho nāṭaputto mahatiyā nigaṇṭhaparisāya saddhiṃ yena upālissa gahapatissa nivesanaṃ tenupasaṅkami. Addasā kho dovāriko nigaṇṭhaṃ nāṭaputtaṃ dūratova āgacchantaṃ. Disvāna nigaṇṭhaṃ nāṭaputtaṃ etadavoca – ‘‘tiṭṭha, bhante, mā pāvisi. Ajjatagge upāli gahapati samaṇassa gotamassa sāvakattaṃ upagato. Āvaṭaṃ dvāraṃ nigaṇṭhānaṃ nigaṇṭhīnaṃ, anāvaṭaṃ dvāraṃ bhagavato bhikkhūnaṃ bhikkhunīnaṃ upāsakānaṃ upāsikānaṃ. Sace te, bhante, piṇḍakena attho, ettheva tiṭṭha, ettheva te āharissantī’’ti. ‘‘Tena hi, samma dovārika, yena upāli gahapati tenupasaṅkama; upasaṅkamitvā upāliṃ gahapatiṃ evaṃ vadehi – ‘nigaṇṭho, bhante, nāṭaputto mahatiyā nigaṇṭhaparisāya saddhiṃ bahidvārakoṭṭhake ṭhito; so te dassanakāmo’’’ti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho dovāriko nigaṇṭhassa nāṭaputtassa paṭissutvā yena upāli gahapati tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā upāliṃ gahapatiṃ etadavoca – ‘‘nigaṇṭho, bhante, nāṭaputto mahatiyā nigaṇṭhaparisāya saddhiṃ bahidvārakoṭṭhake ṭhito; so te dassanakāmo’’ti. ‘‘Tena hi, samma dovārika, majjhimāya dvārasālāya āsanāni paññapehī’’ti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho dovāriko upālissa gahapatissa paṭissutvā majjhimāya dvārasālāya āsanāni paññapetvā yena upāli gahapati tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā upāliṃ gahapatiṃ etadavoca – ‘‘paññattāni kho, bhante, majjhimāya dvārasālāya āsanāni. Yassadāni kālaṃ maññasī’’ti.

    ૭૩. અથ ખો ઉપાલિ ગહપતિ યેન મજ્ઝિમા દ્વારસાલા તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા યં તત્થ આસનં અગ્ગઞ્ચ સેટ્ઠઞ્ચ ઉત્તમઞ્ચ પણીતઞ્ચ તત્થ સામં નિસીદિત્વા દોવારિકં આમન્તેસિ – ‘‘તેન હિ, સમ્મ દોવારિક, યેન નિગણ્ઠો નાટપુત્તો તેનુપસઙ્કમ; ઉપસઙ્કમિત્વા નિગણ્ઠં નાટપુત્તં એવં વદેહિ – ‘ઉપાલિ, ભન્તે, ગહપતિ એવમાહ – પવિસ કિર, ભન્તે, સચે આકઙ્ખસી’’’તિ. ‘‘એવં, ભન્તે’’તિ ખો દોવારિકો ઉપાલિસ્સ ગહપતિસ્સ પટિસ્સુત્વા યેન નિગણ્ઠો નાટપુત્તો તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા નિગણ્ઠં નાટપુત્તં એતદવોચ – ‘‘ઉપાલિ, ભન્તે, ગહપતિ એવમાહ – ‘પવિસ કિર, ભન્તે, સચે આકઙ્ખસી’’’તિ. અથ ખો નિગણ્ઠો નાટપુત્તો મહતિયા નિગણ્ઠપરિસાય સદ્ધિં યેન મજ્ઝિમા દ્વારસાલા તેનુપસઙ્કમિ. અથ ખો ઉપાલિ ગહપતિ – યં સુદં પુબ્બે યતો પસ્સતિ નિગણ્ઠં નાટપુત્તં દૂરતોવ આગચ્છન્તં દિસ્વાન તતો પચ્ચુગ્ગન્ત્વા યં તત્થ આસનં અગ્ગઞ્ચ સેટ્ઠઞ્ચ ઉત્તમઞ્ચ પણીતઞ્ચ તં ઉત્તરાસઙ્ગેન સમ્મજ્જિત્વા 19 પરિગ્ગહેત્વા નિસીદાપેતિ સો – દાનિ યં તત્થ આસનં અગ્ગઞ્ચ સેટ્ઠઞ્ચ ઉત્તમઞ્ચ પણીતઞ્ચ તત્થ સામં નિસીદિત્વા નિગણ્ઠં નાટપુત્તં એતદવોચ – ‘‘સંવિજ્જન્તિ ખો, ભન્તે, આસનાનિ; સચે આકઙ્ખસિ, નિસીદા’’તિ. એવં વુત્તે, નિગણ્ઠો નાટપુત્તો ઉપાલિં ગહપતિં એતદવોચ – ‘‘ઉમ્મત્તોસિ ત્વં, ગહપતિ, દત્તોસિ ત્વં, ગહપતિ! ‘ગચ્છામહં, ભન્તે, સમણસ્સ ગોતમસ્સ વાદં આરોપેસ્સામી’તિ ગન્ત્વા મહતાસિ વાદસઙ્ઘાટેન પટિમુક્કો આગતો. સેય્યથાપિ, ગહપતિ, પુરિસો અણ્ડહારકો ગન્ત્વા ઉબ્ભતેહિ અણ્ડેહિ આગચ્છેય્ય, સેય્યથા વા પન ગહપતિ પુરિસો અક્ખિકહારકો ગન્ત્વા ઉબ્ભતેહિ અક્ખીહિ આગચ્છેય્ય; એવમેવ ખો ત્વં, ગહપતિ, ‘ગચ્છામહં, ભન્તે, સમણસ્સ ગોતમસ્સ વાદં આરોપેસ્સામી’તિ ગન્ત્વા મહતાસિ વાદસઙ્ઘાટેન પટિમુક્કો આગતો. આવટ્ટોસિ ખો ત્વં, ગહપતિ, સમણેન ગોતમેન આવટ્ટનિયા માયાયા’’તિ.

    73. Atha kho upāli gahapati yena majjhimā dvārasālā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā yaṃ tattha āsanaṃ aggañca seṭṭhañca uttamañca paṇītañca tattha sāmaṃ nisīditvā dovārikaṃ āmantesi – ‘‘tena hi, samma dovārika, yena nigaṇṭho nāṭaputto tenupasaṅkama; upasaṅkamitvā nigaṇṭhaṃ nāṭaputtaṃ evaṃ vadehi – ‘upāli, bhante, gahapati evamāha – pavisa kira, bhante, sace ākaṅkhasī’’’ti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho dovāriko upālissa gahapatissa paṭissutvā yena nigaṇṭho nāṭaputto tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā nigaṇṭhaṃ nāṭaputtaṃ etadavoca – ‘‘upāli, bhante, gahapati evamāha – ‘pavisa kira, bhante, sace ākaṅkhasī’’’ti. Atha kho nigaṇṭho nāṭaputto mahatiyā nigaṇṭhaparisāya saddhiṃ yena majjhimā dvārasālā tenupasaṅkami. Atha kho upāli gahapati – yaṃ sudaṃ pubbe yato passati nigaṇṭhaṃ nāṭaputtaṃ dūratova āgacchantaṃ disvāna tato paccuggantvā yaṃ tattha āsanaṃ aggañca seṭṭhañca uttamañca paṇītañca taṃ uttarāsaṅgena sammajjitvā 20 pariggahetvā nisīdāpeti so – dāni yaṃ tattha āsanaṃ aggañca seṭṭhañca uttamañca paṇītañca tattha sāmaṃ nisīditvā nigaṇṭhaṃ nāṭaputtaṃ etadavoca – ‘‘saṃvijjanti kho, bhante, āsanāni; sace ākaṅkhasi, nisīdā’’ti. Evaṃ vutte, nigaṇṭho nāṭaputto upāliṃ gahapatiṃ etadavoca – ‘‘ummattosi tvaṃ, gahapati, dattosi tvaṃ, gahapati! ‘Gacchāmahaṃ, bhante, samaṇassa gotamassa vādaṃ āropessāmī’ti gantvā mahatāsi vādasaṅghāṭena paṭimukko āgato. Seyyathāpi, gahapati, puriso aṇḍahārako gantvā ubbhatehi aṇḍehi āgaccheyya, seyyathā vā pana gahapati puriso akkhikahārako gantvā ubbhatehi akkhīhi āgaccheyya; evameva kho tvaṃ, gahapati, ‘gacchāmahaṃ, bhante, samaṇassa gotamassa vādaṃ āropessāmī’ti gantvā mahatāsi vādasaṅghāṭena paṭimukko āgato. Āvaṭṭosi kho tvaṃ, gahapati, samaṇena gotamena āvaṭṭaniyā māyāyā’’ti.

    ૭૪. ‘‘ભદ્દિકા, ભન્તે, આવટ્ટની માયા; કલ્યાણી, ભન્તે, આવટ્ટની માયા; પિયા મે, ભન્તે, ઞાતિસાલોહિતા ઇમાય આવટ્ટનિયા આવટ્ટેય્યું; પિયાનમ્પિ મે અસ્સ ઞાતિસાલોહિતાનં દીઘરત્તં હિતાય સુખાય; સબ્બે ચેપિ, ભન્તે, ખત્તિયા ઇમાય આવટ્ટનિયા આવટ્ટેય્યું; સબ્બેસાનમ્પિસ્સ ખત્તિયાનં દીઘરત્તં હિતાય સુખાય; સબ્બે ચેપિ, ભન્તે, બ્રાહ્મણા…પે॰… વેસ્સા…પે॰… સુદ્દા ઇમાય આવટ્ટનિયા આવટ્ટેય્યું; સબ્બેસાનમ્પિસ્સ સુદ્દાનં દીઘરત્તં હિતાય સુખાય; સદેવકો ચેપિ, ભન્તે, લોકો સમારકો સબ્રહ્મકો સસ્સમણબ્રાહ્મણી પજા સદેવમનુસ્સા ઇમાય આવટ્ટનિયા આવટ્ટેય્યું; સદેવકસ્સપિસ્સ લોકસ્સ સમારકસ્સ સબ્રહ્મકસ્સ સસ્સમણબ્રાહ્મણિયા પજાય સદેવમનુસ્સાય દીઘરત્તં હિતાય સુખાયાતિ. તેન હિ, ભન્તે, ઉપમં તે કરિસ્સામિ. ઉપમાય પિધેકચ્ચે વિઞ્ઞૂ પુરિસા ભાસિતસ્સ અત્થં આજાનન્તિ.

    74. ‘‘Bhaddikā, bhante, āvaṭṭanī māyā; kalyāṇī, bhante, āvaṭṭanī māyā; piyā me, bhante, ñātisālohitā imāya āvaṭṭaniyā āvaṭṭeyyuṃ; piyānampi me assa ñātisālohitānaṃ dīgharattaṃ hitāya sukhāya; sabbe cepi, bhante, khattiyā imāya āvaṭṭaniyā āvaṭṭeyyuṃ; sabbesānampissa khattiyānaṃ dīgharattaṃ hitāya sukhāya; sabbe cepi, bhante, brāhmaṇā…pe… vessā…pe… suddā imāya āvaṭṭaniyā āvaṭṭeyyuṃ; sabbesānampissa suddānaṃ dīgharattaṃ hitāya sukhāya; sadevako cepi, bhante, loko samārako sabrahmako sassamaṇabrāhmaṇī pajā sadevamanussā imāya āvaṭṭaniyā āvaṭṭeyyuṃ; sadevakassapissa lokassa samārakassa sabrahmakassa sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāya dīgharattaṃ hitāya sukhāyāti. Tena hi, bhante, upamaṃ te karissāmi. Upamāya pidhekacce viññū purisā bhāsitassa atthaṃ ājānanti.

    ૭૫. ‘‘ભૂતપુબ્બં , ભન્તે, અઞ્ઞતરસ્સ બ્રાહ્મણસ્સ જિણ્ણસ્સ વુડ્ઢસ્સ મહલ્લકસ્સ દહરા માણવિકા પજાપતી અહોસિ ગબ્ભિની ઉપવિજઞ્ઞા. અથ ખો, ભન્તે, સા માણવિકા તં બ્રાહ્મણં એતદવોચ – ‘ગચ્છ ત્વં, બ્રાહ્મણ, આપણા મક્કટચ્છાપકં કિણિત્વા આનેહિ, યો મે કુમારકસ્સ કીળાપનકો ભવિસ્સતી’તિ. એવં વુત્તે, સો બ્રાહ્મણો તં માણવિકં એતદવોચ – ‘આગમેહિ તાવ, ભોતિ, યાવ વિજાયતિ. સચે ત્વં, ભોતિ, કુમારકં વિજાયિસ્સસિ, તસ્સા તે અહં આપણા મક્કટચ્છાપકં કિણિત્વા આનેસ્સામિ, યો તે કુમારકસ્સ કીળાપનકો ભવિસ્સતિ. સચે પન ત્વં, ભોતિ, કુમારિકં વિજાયિસ્સસિ, તસ્સા તે અહં આપણા મક્કટચ્છાપિકં કિણિત્વા આનેસ્સામિ, યા તે કુમારિકાય કીળાપનિકા ભવિસ્સતી’તિ. દુતિયમ્પિ ખો, ભન્તે, સા માણવિકા…પે॰… તતિયમ્પિ ખો, ભન્તે, સા માણવિકા તં બ્રાહ્મણં એતદવોચ – ‘ગચ્છ ત્વં, બ્રાહ્મણ, આપણા મક્કટચ્છાપકં કિણિત્વા આનેહિ, યો મે કુમારકસ્સ કીળાપનકો ભવિસ્સતી’તિ. અથ ખો, ભન્તે, સો બ્રાહ્મણો તસ્સા માણવિકાય સારત્તો પટિબદ્ધચિત્તો આપણા મક્કટચ્છાપકં કિણિત્વા આનેત્વા તં માણવિકં એતદવોચ – ‘અયં તે, ભોતિ, આપણા મક્કટચ્છાપકો કિણિત્વા આનીતો, યો તે કુમારકસ્સ કીળાપનકો ભવિસ્સતી’તિ. એવં વુત્તે, ભન્તે, સા માણવિકા તં બ્રાહ્મણં એતદવોચ – ‘ગચ્છ ત્વં, બ્રાહ્મણ, ઇમં મક્કટચ્છાપકં આદાય યેન રત્તપાણિ રજતપુત્તો તેનુપસઙ્કમ; ઉપસઙ્કમિત્વા રત્તપાણિં રજકપુત્તં એવં વદેહિ – ઇચ્છામહં, સમ્મ રત્તપાણિ, ઇમં મક્કટચ્છાપકં પીતાવલેપનં નામ રઙ્ગજાતં રજિતં આકોટિતપચ્ચાકોટિતં ઉભતોભાગવિમટ્ઠ’ન્તિ.

    75. ‘‘Bhūtapubbaṃ , bhante, aññatarassa brāhmaṇassa jiṇṇassa vuḍḍhassa mahallakassa daharā māṇavikā pajāpatī ahosi gabbhinī upavijaññā. Atha kho, bhante, sā māṇavikā taṃ brāhmaṇaṃ etadavoca – ‘gaccha tvaṃ, brāhmaṇa, āpaṇā makkaṭacchāpakaṃ kiṇitvā ānehi, yo me kumārakassa kīḷāpanako bhavissatī’ti. Evaṃ vutte, so brāhmaṇo taṃ māṇavikaṃ etadavoca – ‘āgamehi tāva, bhoti, yāva vijāyati. Sace tvaṃ, bhoti, kumārakaṃ vijāyissasi, tassā te ahaṃ āpaṇā makkaṭacchāpakaṃ kiṇitvā ānessāmi, yo te kumārakassa kīḷāpanako bhavissati. Sace pana tvaṃ, bhoti, kumārikaṃ vijāyissasi, tassā te ahaṃ āpaṇā makkaṭacchāpikaṃ kiṇitvā ānessāmi, yā te kumārikāya kīḷāpanikā bhavissatī’ti. Dutiyampi kho, bhante, sā māṇavikā…pe… tatiyampi kho, bhante, sā māṇavikā taṃ brāhmaṇaṃ etadavoca – ‘gaccha tvaṃ, brāhmaṇa, āpaṇā makkaṭacchāpakaṃ kiṇitvā ānehi, yo me kumārakassa kīḷāpanako bhavissatī’ti. Atha kho, bhante, so brāhmaṇo tassā māṇavikāya sāratto paṭibaddhacitto āpaṇā makkaṭacchāpakaṃ kiṇitvā ānetvā taṃ māṇavikaṃ etadavoca – ‘ayaṃ te, bhoti, āpaṇā makkaṭacchāpako kiṇitvā ānīto, yo te kumārakassa kīḷāpanako bhavissatī’ti. Evaṃ vutte, bhante, sā māṇavikā taṃ brāhmaṇaṃ etadavoca – ‘gaccha tvaṃ, brāhmaṇa, imaṃ makkaṭacchāpakaṃ ādāya yena rattapāṇi rajataputto tenupasaṅkama; upasaṅkamitvā rattapāṇiṃ rajakaputtaṃ evaṃ vadehi – icchāmahaṃ, samma rattapāṇi, imaṃ makkaṭacchāpakaṃ pītāvalepanaṃ nāma raṅgajātaṃ rajitaṃ ākoṭitapaccākoṭitaṃ ubhatobhāgavimaṭṭha’nti.

    ‘‘અથ ખો, ભન્તે, સો બ્રાહ્મણો તસ્સા માણવિકાય સારત્તો પટિબદ્ધચિત્તો તં મક્કટચ્છાપકં આદાય યેન રત્તપાણિ રજકપુત્તો તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા રત્તપાણિં રજકપુત્તં એતદવોચ – ‘ઇચ્છામહં, સમ્મ રત્તપાણિ, ઇમં મક્કટચ્છાપકં પીતાવલેપનં નામ રઙ્ગજાતં રજિતં આકોટિતપચ્ચાકોટિતં ઉભતોભાગવિમટ્ઠ’ન્તિ. એવં વુત્તે, ભન્તે, રત્તપાણિ રજકપુત્તો તં બ્રાહ્મણં એતદવોચ – ‘અયં ખો તે, મક્કટચ્છાપકો રઙ્ગક્ખમો હિ ખો, નો આકોટનક્ખમો , નો વિમજ્જનક્ખમો’તિ. એવમેવ ખો, ભન્તે, બાલાનં નિગણ્ઠાનં વાદો રઙ્ગક્ખમો હિ ખો બાલાનં નો પણ્ડિતાનં, નો અનુયોગક્ખમો, નો વિમજ્જનક્ખમો. અથ ખો, ભન્તે, સો બ્રાહ્મણો અપરેન સમયેન નવં દુસ્સયુગં આદાય યેન રત્તપાણિ રજકપુત્તો તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા રત્તપાણિં રજકપુત્તં એતદવોચ – ‘ઇચ્છામહં, સમ્મ રત્તપાણિ, ઇમં નવં દુસ્સયુગં પીતાવલેપનં નામ રઙ્ગજાતં રજિતં આકોટિતપચ્ચાકોટિતં ઉભતોભાગવિમટ્ઠ’ન્તિ. એવં વુત્તે, ભન્તે, રત્તપાણિ રજકપુત્તો તં બ્રાહ્મણં એતદવોચ – ‘ઇદં ખો તે, ભન્તે, નવં દુસ્સયુગં રઙ્ગક્ખમઞ્ચેવ આકોટનક્ખમઞ્ચ વિમજ્જનક્ખમઞ્ચા’તિ. એવમેવ ખો, ભન્તે, તસ્સ ભગવતો વાદો અરહતો સમ્માસમ્બુદ્ધસ્સ રઙ્ગક્ખમો ચેવ પણ્ડિતાનં નો બાલાનં, અનુયોગક્ખમો ચ વિમજ્જનક્ખમો ચા’’તિ.

    ‘‘Atha kho, bhante, so brāhmaṇo tassā māṇavikāya sāratto paṭibaddhacitto taṃ makkaṭacchāpakaṃ ādāya yena rattapāṇi rajakaputto tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā rattapāṇiṃ rajakaputtaṃ etadavoca – ‘icchāmahaṃ, samma rattapāṇi, imaṃ makkaṭacchāpakaṃ pītāvalepanaṃ nāma raṅgajātaṃ rajitaṃ ākoṭitapaccākoṭitaṃ ubhatobhāgavimaṭṭha’nti. Evaṃ vutte, bhante, rattapāṇi rajakaputto taṃ brāhmaṇaṃ etadavoca – ‘ayaṃ kho te, makkaṭacchāpako raṅgakkhamo hi kho, no ākoṭanakkhamo , no vimajjanakkhamo’ti. Evameva kho, bhante, bālānaṃ nigaṇṭhānaṃ vādo raṅgakkhamo hi kho bālānaṃ no paṇḍitānaṃ, no anuyogakkhamo, no vimajjanakkhamo. Atha kho, bhante, so brāhmaṇo aparena samayena navaṃ dussayugaṃ ādāya yena rattapāṇi rajakaputto tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā rattapāṇiṃ rajakaputtaṃ etadavoca – ‘icchāmahaṃ, samma rattapāṇi, imaṃ navaṃ dussayugaṃ pītāvalepanaṃ nāma raṅgajātaṃ rajitaṃ ākoṭitapaccākoṭitaṃ ubhatobhāgavimaṭṭha’nti. Evaṃ vutte, bhante, rattapāṇi rajakaputto taṃ brāhmaṇaṃ etadavoca – ‘idaṃ kho te, bhante, navaṃ dussayugaṃ raṅgakkhamañceva ākoṭanakkhamañca vimajjanakkhamañcā’ti. Evameva kho, bhante, tassa bhagavato vādo arahato sammāsambuddhassa raṅgakkhamo ceva paṇḍitānaṃ no bālānaṃ, anuyogakkhamo ca vimajjanakkhamo cā’’ti.

    ‘‘સરાજિકા ખો, ગહપતિ, પરિસા એવં જાનાતિ – ‘ઉપાલિ ગહપતિ નિગણ્ઠસ્સ નાટપુત્તસ્સ સાવકો’તિ. કસ્સ તં, ગહપતિ, સાવકં ધારેમા’’તિ? એવં વુત્તે, ઉપાલિ ગહપતિ ઉટ્ઠાયાસના એકંસં ઉત્તરાસઙ્ગં કરિત્વા યેન ભગવા તેનઞ્જલિં પણામેત્વા નિગણ્ઠં નાટપુત્તં એતદવોચ – ‘‘તેન હિ, ભન્તે, સુણોહિ યસ્સાહં સાવકો’’તિ –

    ‘‘Sarājikā kho, gahapati, parisā evaṃ jānāti – ‘upāli gahapati nigaṇṭhassa nāṭaputtassa sāvako’ti. Kassa taṃ, gahapati, sāvakaṃ dhāremā’’ti? Evaṃ vutte, upāli gahapati uṭṭhāyāsanā ekaṃsaṃ uttarāsaṅgaṃ karitvā yena bhagavā tenañjaliṃ paṇāmetvā nigaṇṭhaṃ nāṭaputtaṃ etadavoca – ‘‘tena hi, bhante, suṇohi yassāhaṃ sāvako’’ti –

    ૭૬.

    76.

    ‘‘ધીરસ્સ વિગતમોહસ્સ, પભિન્નખીલસ્સ વિજિતવિજયસ્સ;

    ‘‘Dhīrassa vigatamohassa, pabhinnakhīlassa vijitavijayassa;

    અનીઘસ્સ સુસમચિત્તસ્સ, વુદ્ધસીલસ્સ સાધુપઞ્ઞસ્સ;

    Anīghassa susamacittassa, vuddhasīlassa sādhupaññassa;

    વેસમન્તરસ્સ 21 વિમલસ્સ, ભગવતો તસ્સ સાવકોહમસ્મિ.

    Vesamantarassa 22 vimalassa, bhagavato tassa sāvakohamasmi.

    ‘‘અકથંકથિસ્સ તુસિતસ્સ, વન્તલોકામિસસ્સ મુદિતસ્સ;

    ‘‘Akathaṃkathissa tusitassa, vantalokāmisassa muditassa;

    કતસમણસ્સ મનુજસ્સ, અન્તિમસારીરસ્સ નરસ્સ;

    Katasamaṇassa manujassa, antimasārīrassa narassa;

    અનોપમસ્સ વિરજસ્સ, ભગવતો તસ્સ સાવકોહમસ્મિ.

    Anopamassa virajassa, bhagavato tassa sāvakohamasmi.

    ‘‘અસંસયસ્સ કુસલસ્સ, વેનયિકસ્સ સારથિવરસ્સ;

    ‘‘Asaṃsayassa kusalassa, venayikassa sārathivarassa;

    અનુત્તરસ્સ રુચિરધમ્મસ્સ, નિક્કઙ્ખસ્સ પભાસકસ્સ 23;

    Anuttarassa ruciradhammassa, nikkaṅkhassa pabhāsakassa 24;

    માનચ્છિદસ્સ વીરસ્સ, ભગવતો તસ્સ સાવકોહમસ્મિ.

    Mānacchidassa vīrassa, bhagavato tassa sāvakohamasmi.

    ‘‘નિસભસ્સ અપ્પમેય્યસ્સ, ગમ્ભીરસ્સ મોનપત્તસ્સ;

    ‘‘Nisabhassa appameyyassa, gambhīrassa monapattassa;

    ખેમઙ્કરસ્સ વેદસ્સ, ધમ્મટ્ઠસ્સ સંવુતત્તસ્સ;

    Khemaṅkarassa vedassa, dhammaṭṭhassa saṃvutattassa;

    સઙ્ગાતિગસ્સ મુત્તસ્સ, ભગવતો તસ્સ સાવકોહમસ્મિ.

    Saṅgātigassa muttassa, bhagavato tassa sāvakohamasmi.

    ‘‘નાગસ્સ પન્તસેનસ્સ, ખીણસંયોજનસ્સ મુત્તસ્સ;

    ‘‘Nāgassa pantasenassa, khīṇasaṃyojanassa muttassa;

    પટિમન્તકસ્સ 25 ધોનસ્સ, પન્નધજસ્સ વીતરાગસ્સ;

    Paṭimantakassa 26 dhonassa, pannadhajassa vītarāgassa;

    દન્તસ્સ નિપ્પપઞ્ચસ્સ, ભગવતો તસ્સ સાવકોહમસ્મિ.

    Dantassa nippapañcassa, bhagavato tassa sāvakohamasmi.

    ‘‘ઇસિસત્તમસ્સ અકુહસ્સ, તેવિજ્જસ્સ બ્રહ્મપત્તસ્સ;

    ‘‘Isisattamassa akuhassa, tevijjassa brahmapattassa;

    ન્હાતકસ્સ 27 પદકસ્સ, પસ્સદ્ધસ્સ વિદિતવેદસ્સ;

    Nhātakassa 28 padakassa, passaddhassa viditavedassa;

    પુરિન્દદસ્સ સક્કસ્સ, ભગવતો તસ્સ સાવકોહમસ્મિ.

    Purindadassa sakkassa, bhagavato tassa sāvakohamasmi.

    ‘‘અરિયસ્સ ભાવિતત્તસ્સ, પત્તિપત્તસ્સ વેય્યાકરણસ્સ;

    ‘‘Ariyassa bhāvitattassa, pattipattassa veyyākaraṇassa;

    સતિમતો વિપસ્સિસ્સ, અનભિનતસ્સ નો અપનતસ્સ;

    Satimato vipassissa, anabhinatassa no apanatassa;

    અનેજસ્સ વસિપ્પત્તસ્સ, ભગવતો તસ્સ સાવકોહમસ્મિ .

    Anejassa vasippattassa, bhagavato tassa sāvakohamasmi .

    ‘‘સમુગ્ગતસ્સ 29 ઝાયિસ્સ, અનનુગતન્તરસ્સ સુદ્ધસ્સ;

    ‘‘Samuggatassa 30 jhāyissa, ananugatantarassa suddhassa;

    અસિતસ્સ હિતસ્સ 31, પવિવિત્તસ્સ અગ્ગપ્પત્તસ્સ;

    Asitassa hitassa 32, pavivittassa aggappattassa;

    તિણ્ણસ્સ તારયન્તસ્સ, ભગવતો તસ્સ સાવકોહમસ્મિ.

    Tiṇṇassa tārayantassa, bhagavato tassa sāvakohamasmi.

    ‘‘સન્તસ્સ ભૂરિપઞ્ઞસ્સ, મહાપઞ્ઞસ્સ વીતલોભસ્સ;

    ‘‘Santassa bhūripaññassa, mahāpaññassa vītalobhassa;

    તથાગતસ્સ સુગતસ્સ, અપ્પટિપુગ્ગલસ્સ અસમસ્સ;

    Tathāgatassa sugatassa, appaṭipuggalassa asamassa;

    વિસારદસ્સ નિપુણસ્સ, ભગવતો તસ્સ સાવકોહમસ્મિ.

    Visāradassa nipuṇassa, bhagavato tassa sāvakohamasmi.

    ‘‘તણ્હચ્છિદસ્સ બુદ્ધસ્સ, વીતધૂમસ્સ અનુપલિત્તસ્સ;

    ‘‘Taṇhacchidassa buddhassa, vītadhūmassa anupalittassa;

    આહુનેય્યસ્સ યક્ખસ્સ, ઉત્તમપુગ્ગલસ્સ અતુલસ્સ;

    Āhuneyyassa yakkhassa, uttamapuggalassa atulassa;

    મહતો યસગ્ગપત્તસ્સ, ભગવતો તસ્સ સાવકોહમસ્મી’’તિ.

    Mahato yasaggapattassa, bhagavato tassa sāvakohamasmī’’ti.

    ૭૭. ‘‘કદા સઞ્ઞૂળ્હા પન તે, ગહપતિ, ઇમે સમણસ્સ ગોતમસ્સ વણ્ણા’’તિ? ‘‘સેય્યથાપિ, ભન્તે, નાનાપુપ્ફાનં મહાપુપ્ફરાસિ , તમેનં દક્ખો માલાકારો વા માલાકારન્તેવાસી વા વિચિત્તં માલં ગન્થેય્ય; એવમેવ ખો, ભન્તે, સો ભગવા અનેકવણ્ણો અનેકસતવણ્ણો. કો હિ, ભન્તે, વણ્ણારહસ્સ વણ્ણં ન કરિસ્સતી’’તિ? અથ ખો નિગણ્ઠસ્સ નાટપુત્તસ્સ ભગવતો સક્કારં અસહમાનસ્સ તત્થેવ ઉણ્હં લોહિતં મુખતો ઉગ્ગચ્છીતિ 33.

    77. ‘‘Kadā saññūḷhā pana te, gahapati, ime samaṇassa gotamassa vaṇṇā’’ti? ‘‘Seyyathāpi, bhante, nānāpupphānaṃ mahāpuppharāsi , tamenaṃ dakkho mālākāro vā mālākārantevāsī vā vicittaṃ mālaṃ gantheyya; evameva kho, bhante, so bhagavā anekavaṇṇo anekasatavaṇṇo. Ko hi, bhante, vaṇṇārahassa vaṇṇaṃ na karissatī’’ti? Atha kho nigaṇṭhassa nāṭaputtassa bhagavato sakkāraṃ asahamānassa tattheva uṇhaṃ lohitaṃ mukhato uggacchīti 34.

    ઉપાલિસુત્તં નિટ્ઠિતં છટ્ઠં.

    Upālisuttaṃ niṭṭhitaṃ chaṭṭhaṃ.







    Footnotes:
    1. નાથપુત્તો (સી॰), નાતપુત્તો (પી॰)
    2. દીઘતપસ્સિ (સ્યા॰ કં॰ ક॰)
    3. nāthaputto (sī.), nātaputto (pī.)
    4. dīghatapassi (syā. kaṃ. ka.)
    5. તપસ્સી (સી॰ પી॰)
    6. થાલં (ક॰)
    7. નિચ્છાદેય્ય (સી॰ પી॰ ક॰), નિચ્ચોટેય્ય (ક॰), નિપ્પોઠેય્ય (સ્યા॰ કં॰)
    8. tapassī (sī. pī.)
    9. thālaṃ (ka.)
    10. nicchādeyya (sī. pī. ka.), niccoṭeyya (ka.), nippoṭheyya (syā. kaṃ.)
    11. ગહપતિ ગહપતિ મનસિ કરોહિ (સી॰ સ્યા॰ કં॰), ગહપતિ મનસિ કરોહિ (ક॰), ગહપતિ ગહપતિ (પી॰)
    12. gahapati gahapati manasi karohi (sī. syā. kaṃ.), gahapati manasi karohi (ka.), gahapati gahapati (pī.)
    13. દણ્ડકારઞ્ઞં (સી॰ પી॰)
    14. મેજ્ઝારઞ્ઞં (સી॰ સ્યા॰ કં॰ પી॰)
    15. daṇḍakāraññaṃ (sī. pī.)
    16. mejjhāraññaṃ (sī. syā. kaṃ. pī.)
    17. આનુપુબ્બીકથં (સી॰), આનુપુબ્બિકથં (પી॰), અનુપુબ્બિકથં (સ્યા॰ કં॰ ક॰)
    18. ānupubbīkathaṃ (sī.), ānupubbikathaṃ (pī.), anupubbikathaṃ (syā. kaṃ. ka.)
    19. પમજ્જિત્વા (સી॰ પી॰)
    20. pamajjitvā (sī. pī.)
    21. વેસ્સન્તરસ્સ (સી॰ પી॰)
    22. vessantarassa (sī. pī.)
    23. પભાસકરસ્સ (સી॰ સ્યા॰ પી॰)
    24. pabhāsakarassa (sī. syā. pī.)
    25. પટિમન્તસ્સ (ક॰)
    26. paṭimantassa (ka.)
    27. નહાતકસ્સ (સી॰ સ્યા॰ પી॰)
    28. nahātakassa (sī. syā. pī.)
    29. સમ્મગ્ગતસ્સ (સી॰ સ્યા॰ પી॰)
    30. sammaggatassa (sī. syā. pī.)
    31. અપ્પહીનસ્સ (સી॰ પી॰), અપ્પભીતસ્સ (સ્યા॰)
    32. appahīnassa (sī. pī.), appabhītassa (syā.)
    33. ઉગ્ગઞ્છિ (સી॰ સ્યા॰ પી॰)
    34. uggañchi (sī. syā. pī.)



    Related texts:



    અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / મજ્ઝિમનિકાય (અટ્ઠકથા) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ૬. ઉપાલિસુત્તવણ્ણના • 6. Upālisuttavaṇṇanā

    ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / મજ્ઝિમનિકાય (ટીકા) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ૬. ઉપાલિસુત્તવણ્ણના • 6. Upālisuttavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact