Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / અઙ્ગુત્તરનિકાય (અટ્ઠકથા) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
૪. ઉપાલિવગ્ગો
4. Upālivaggo
૧. ઉપાલિસુત્તવણ્ણના
1. Upālisuttavaṇṇanā
૩૧. ચતુત્થસ્સ પઠમે સઙ્ઘસુટ્ઠુતાયાતિઆદીસુ સઙ્ઘસુટ્ઠુતા નામ સઙ્ઘસ્સ સુટ્ઠુભાવો, ‘‘સુટ્ઠુ દેવા’’તિ આગતટ્ઠાને વિય ‘‘સુટ્ઠુ, ભન્તે’’તિ વચનસમ્પટિચ્છનભાવો. યો ચ તથાગતસ્સ વચનં સમ્પટિચ્છતિ, તસ્સ તં દીઘરત્તં હિતાય સુખાય સંવત્તતિ. તસ્મા સઙ્ઘસ્સ ‘‘સુટ્ઠુ, ભન્તે’’તિ વચનસમ્પટિચ્છનત્થં પઞ્ઞત્તં, અસમ્પટિચ્છને આદીનવં, સમ્પટિચ્છને આનિસંસં દસ્સેત્વા, ન બલક્કારેન અભિભવિત્વાતિ એતમત્થં આવિકરોન્તો આહ – સઙ્ઘસુટ્ઠુતાયાતિ. સઙ્ઘફાસુતાયાતિ સઙ્ઘસ્સ ફાસુભાવાય, સહજીવિતાય સુખવિહારત્થાયાતિ અત્થો.
31. Catutthassa paṭhame saṅghasuṭṭhutāyātiādīsu saṅghasuṭṭhutā nāma saṅghassa suṭṭhubhāvo, ‘‘suṭṭhu devā’’ti āgataṭṭhāne viya ‘‘suṭṭhu, bhante’’ti vacanasampaṭicchanabhāvo. Yo ca tathāgatassa vacanaṃ sampaṭicchati, tassa taṃ dīgharattaṃ hitāya sukhāya saṃvattati. Tasmā saṅghassa ‘‘suṭṭhu, bhante’’ti vacanasampaṭicchanatthaṃ paññattaṃ, asampaṭicchane ādīnavaṃ, sampaṭicchane ānisaṃsaṃ dassetvā, na balakkārena abhibhavitvāti etamatthaṃ āvikaronto āha – saṅghasuṭṭhutāyāti. Saṅghaphāsutāyāti saṅghassa phāsubhāvāya, sahajīvitāya sukhavihāratthāyāti attho.
દુમ્મઙ્કૂનં પુગ્ગલાનં નિગ્ગહાયાતિ દુમ્મઙ્કૂનામ દુસ્સીલપુગ્ગલા, યે મઙ્કુતં આપાદિયમાનાપિ દુક્ખેન આપજ્જન્તિ, વીતિક્કમં કરોન્તા વા કત્વા વા ન લજ્જન્તિ, તેસં નિગ્ગહત્થાય. તે હિ સિક્ખાપદે અસતિ ‘‘કિં તુમ્હેહિ દિટ્ઠં, કિં સુતં, કિં અમ્હેહિ કતં, કતમસ્મિં વત્થુસ્મિં કતમં આપત્તિં રોપેત્વા અમ્હે નિગ્ગણ્હથા’’તિ સઙ્ઘં વિહેઠેય્યું. સિક્ખાપદે પન સતિ તે સઙ્ઘો સિક્ખાપદં દસ્સેત્વા સહ ધમ્મેન નિગ્ગહેસ્સતિ. તેન વુત્તં – ‘‘દુમ્મઙ્કૂનં પુગ્ગલાનં નિગ્ગહાયા’’તિ.
Dummaṅkūnaṃpuggalānaṃ niggahāyāti dummaṅkūnāma dussīlapuggalā, ye maṅkutaṃ āpādiyamānāpi dukkhena āpajjanti, vītikkamaṃ karontā vā katvā vā na lajjanti, tesaṃ niggahatthāya. Te hi sikkhāpade asati ‘‘kiṃ tumhehi diṭṭhaṃ, kiṃ sutaṃ, kiṃ amhehi kataṃ, katamasmiṃ vatthusmiṃ katamaṃ āpattiṃ ropetvā amhe niggaṇhathā’’ti saṅghaṃ viheṭheyyuṃ. Sikkhāpade pana sati te saṅgho sikkhāpadaṃ dassetvā saha dhammena niggahessati. Tena vuttaṃ – ‘‘dummaṅkūnaṃ puggalānaṃ niggahāyā’’ti.
પેસલાનન્તિ પિયસીલાનં ભિક્ખૂનં ફાસુવિહારત્થાય. પિયસીલા હિ ભિક્ખૂ કત્તબ્બાકત્તબ્બં સાવજ્જાનવજ્જં વેલં મરિયાદઞ્ચ અજાનન્તા સિક્ખાત્તયપારિપૂરિયા ઘટમાના કિલમન્તિ, તે પન સાવજ્જાનવજ્જં વેલં મરિયાદઞ્ચ ઞત્વા સિક્ખાપારિપૂરિયા ઘટમાના ન કિલમન્તિ. તેન તેસં સિક્ખાપદપઞ્ઞાપનં ફાસુવિહારાય સંવત્તતિયેવ. યો વા દુમ્મઙ્કૂનં પુગ્ગલાનં નિગ્ગહો, સ્વેવ તેસં ફાસુવિહારો. દુસ્સીલપુગ્ગલે નિસ્સાય હિ ઉપોસથપ્પવારણા ન તિટ્ઠન્તિ, સઙ્ઘકમ્માનિ નપ્પવત્તન્તિ, સામગ્ગી ન હોતિ, ભિક્ખૂ અનેકગ્ગા ઉદ્દેસાદીસુ અનુયુઞ્જિતું ન સક્કોન્તિ. દુસ્સીલેસુ પન નિગ્ગહિતેસુ સબ્બોપિ અયં ઉપદ્દવો ન હોતિ, તતો પેસલા ભિક્ખૂ ફાસુ વિહરન્તિ. એવં ‘‘પેસલાનં ભિક્ખૂનં ફાસુવિહારાયા’’તિ એત્થ દ્વિધા અત્થો વેદિતબ્બો.
Pesalānanti piyasīlānaṃ bhikkhūnaṃ phāsuvihāratthāya. Piyasīlā hi bhikkhū kattabbākattabbaṃ sāvajjānavajjaṃ velaṃ mariyādañca ajānantā sikkhāttayapāripūriyā ghaṭamānā kilamanti, te pana sāvajjānavajjaṃ velaṃ mariyādañca ñatvā sikkhāpāripūriyā ghaṭamānā na kilamanti. Tena tesaṃ sikkhāpadapaññāpanaṃ phāsuvihārāya saṃvattatiyeva. Yo vā dummaṅkūnaṃ puggalānaṃ niggaho, sveva tesaṃ phāsuvihāro. Dussīlapuggale nissāya hi uposathappavāraṇā na tiṭṭhanti, saṅghakammāni nappavattanti, sāmaggī na hoti, bhikkhū anekaggā uddesādīsu anuyuñjituṃ na sakkonti. Dussīlesu pana niggahitesu sabbopi ayaṃ upaddavo na hoti, tato pesalā bhikkhū phāsu viharanti. Evaṃ ‘‘pesalānaṃ bhikkhūnaṃ phāsuvihārāyā’’ti ettha dvidhā attho veditabbo.
દિટ્ઠધમ્મિકાનં આસવાનં સંવરાયાતિ દિટ્ઠધમ્મિકા આસવા નામ અસંવરે ઠિતેન તસ્મિંયેવ અત્તભાવે પત્તબ્બા પાણિપ્પહારદણ્ડપ્પહારસત્થપ્પહારહત્થચ્છેદપાદચ્છેદઅકિત્તિઅયસવિપ્પટિસારાદયો દુક્ખવિસેસો, તેસં સંવરાય પિદહનાય આગમનમગ્ગથકનાયાતિ અત્થો. સમ્પરાયિકાનન્તિ સમ્પરાયિકા આસવા નામ અસંવરે ઠિતેન કતપાપકમ્મમૂલકા સમ્પરાયે નરકાદીસુ પત્તબ્બા દુક્ખવિસેસા, તેસં પટિઘાતત્થાય વૂપસમત્થાય.
Diṭṭhadhammikānaṃ āsavānaṃ saṃvarāyāti diṭṭhadhammikā āsavā nāma asaṃvare ṭhitena tasmiṃyeva attabhāve pattabbā pāṇippahāradaṇḍappahārasatthappahārahatthacchedapādacchedaakittiayasavippaṭisārādayo dukkhaviseso, tesaṃ saṃvarāya pidahanāya āgamanamaggathakanāyāti attho. Samparāyikānanti samparāyikā āsavā nāma asaṃvare ṭhitena katapāpakammamūlakā samparāye narakādīsu pattabbā dukkhavisesā, tesaṃ paṭighātatthāya vūpasamatthāya.
અપ્પસન્નાનન્તિ સિક્ખાપદપઞ્ઞત્તિયા હિ સતિ સિક્ખાપદપઞ્ઞત્તિં ઞત્વા વા, યથાપઞ્ઞત્તં પટિપજ્જમાને ભિક્ખૂ દિસ્વા વા, યેપિ અપ્પસન્ના પણ્ડિતમનુસ્સા, તે ‘‘યાનિ વત લોકે મહાજનસ્સ રજ્જનદુસ્સનમુય્હનટ્ઠાનાનિ, તેહિ ઇમે સમણા આરકા વિરતા વિહરન્તિ, દુક્કરં વત કરોન્તી’’તિ પસાદં આપજ્જન્તિ વિનયપિટકપોત્થકં દિસ્વા મિચ્છાદિટ્ઠિકતવેદિબ્રાહ્મણા વિય. તેન વુત્તં – ‘‘અપ્પસન્નાનં પસાદાયા’’તિ.
Appasannānanti sikkhāpadapaññattiyā hi sati sikkhāpadapaññattiṃ ñatvā vā, yathāpaññattaṃ paṭipajjamāne bhikkhū disvā vā, yepi appasannā paṇḍitamanussā, te ‘‘yāni vata loke mahājanassa rajjanadussanamuyhanaṭṭhānāni, tehi ime samaṇā ārakā viratā viharanti, dukkaraṃ vata karontī’’ti pasādaṃ āpajjanti vinayapiṭakapotthakaṃ disvā micchādiṭṭhikatavedibrāhmaṇā viya. Tena vuttaṃ – ‘‘appasannānaṃ pasādāyā’’ti.
પસન્નાનન્તિ યેપિ સાસને પસન્ના કુલપુત્તા, તેપિ સિક્ખાપદપઞ્ઞત્તિં વા ઞત્વા, યથાપઞ્ઞત્તં પટિપજ્જમાને ભિક્ખૂ વા દિસ્વા ‘‘અહો અય્યા દુક્કરં કરોન્તિ, યે યાવજીવં એકભત્તા વિનયસંવરં પાલેન્તી’’તિ ભિય્યો ભિય્યો પસીદન્તિ. તેન વુત્તં – ‘‘પસન્નાનં ભિય્યોભાવાયા’’તિ.
Pasannānanti yepi sāsane pasannā kulaputtā, tepi sikkhāpadapaññattiṃ vā ñatvā, yathāpaññattaṃ paṭipajjamāne bhikkhū vā disvā ‘‘aho ayyā dukkaraṃ karonti, ye yāvajīvaṃ ekabhattā vinayasaṃvaraṃ pālentī’’ti bhiyyo bhiyyo pasīdanti. Tena vuttaṃ – ‘‘pasannānaṃ bhiyyobhāvāyā’’ti.
સદ્ધમ્મટ્ઠિતિયાતિ તિવિધો સદ્ધમ્મો પરિયત્તિસદ્ધમ્મો પટિપત્તિસદ્ધમ્મો અધિગમસદ્ધમ્મોતિ. તત્થ સકલમ્પિ બુદ્ધવચનં પરિયત્તિસદ્ધમ્મો નામ. તેરસ ધુતગુણા ચારિત્તવારિત્તસીલસમાધિવિપસ્સનાતિ અયં પટિપત્તિસદ્ધમ્મો નામ. નવલોકુત્તરધમ્મો અધિગમસદ્ધમ્મો નામ. સો સબ્બોપિ યસ્મા સિક્ખાપદપઞ્ઞત્તિયા સતિ ભિક્ખૂ સિક્ખાપદઞ્ચ તસ્સ વિભઙ્ગઞ્ચ તદત્થજોતનત્થં અઞ્ઞઞ્ચ બુદ્ધવચનં પરિયાપુણન્તિ, યથાપઞ્ઞત્તઞ્ચ પટિપજ્જમાના પટિપત્તિં પૂરેત્વા પટિપત્તિયા અધિગન્તબ્બં લોકુત્તરધમ્મં અધિગચ્છન્તિ, તસ્મા સિક્ખાપદપઞ્ઞત્તિયા સદ્ધમ્મો ચિરટ્ઠિતિકો હોતિ. તેન વુત્તં – ‘‘સદ્ધમ્મટ્ઠિતિયા’’તિ.
Saddhammaṭṭhitiyāti tividho saddhammo pariyattisaddhammo paṭipattisaddhammo adhigamasaddhammoti. Tattha sakalampi buddhavacanaṃ pariyattisaddhammo nāma. Terasa dhutaguṇā cārittavārittasīlasamādhivipassanāti ayaṃ paṭipattisaddhammo nāma. Navalokuttaradhammo adhigamasaddhammo nāma. So sabbopi yasmā sikkhāpadapaññattiyā sati bhikkhū sikkhāpadañca tassa vibhaṅgañca tadatthajotanatthaṃ aññañca buddhavacanaṃ pariyāpuṇanti, yathāpaññattañca paṭipajjamānā paṭipattiṃ pūretvā paṭipattiyā adhigantabbaṃ lokuttaradhammaṃ adhigacchanti, tasmā sikkhāpadapaññattiyā saddhammo ciraṭṭhitiko hoti. Tena vuttaṃ – ‘‘saddhammaṭṭhitiyā’’ti.
વિનયાનુગ્ગહાયાતિ સિક્ખાપદપઞ્ઞત્તિયા સતિ સંવરવિનયો, પહાનવિનયો, સમથવિનયો, પઞ્ઞત્તિવિનયોતિ ચતુબ્બિધો વિનયો અનુગ્ગહિતો હોતિ સૂપત્થમ્ભિતો. તેન વુત્તં – ‘‘વિનયાનુગ્ગહાયા’’તિ.
Vinayānuggahāyāti sikkhāpadapaññattiyā sati saṃvaravinayo, pahānavinayo, samathavinayo, paññattivinayoti catubbidho vinayo anuggahito hoti sūpatthambhito. Tena vuttaṃ – ‘‘vinayānuggahāyā’’ti.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / અઙ્ગુત્તરનિકાય • Aṅguttaranikāya / ૧. ઉપાલિસુત્તં • 1. Upālisuttaṃ
ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / અઙ્ગુત્તરનિકાય (ટીકા) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ૧. ઉપાલિસુત્તવણ્ણના • 1. Upālisuttavaṇṇanā