Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / അപദാന-അട്ഠകഥാ • Apadāna-aṭṭhakathā

    ൩-൬. ഉപാലിത്ഥേരഅപദാനവണ്ണനാ

    3-6. Upālittheraapadānavaṇṇanā

    നഗരേ ഹംസവതിയാതിആദികം ആയസ്മതോ ഉപാലിത്ഥേരസ്സ അപദാനം. അയമ്പി പുരിമബുദ്ധേസു കതാധികാരോ തത്ഥ തത്ഥ ഭവേ വിവട്ടൂപനിസ്സയാനി പുഞ്ഞാനി ഉപചിനന്തോ പദുമുത്തരസ്സ ഭഗവതോ കാലേ ഹംസവതീനഗരേ വിഭവസമ്പന്നേ ബ്രാഹ്മണകുലേ നിബ്ബത്തോ. ഏകദിവസം സത്ഥു സന്തികേ ധമ്മകഥം സുണന്തോ സത്ഥാരം ഏകം ഭിക്ഖും വിനയധരാനം അഗ്ഗട്ഠാനേ ഠപേന്തം ദിസ്വാ സത്ഥു അധികാരകമ്മം കത്വാ തം ഠാനന്തരം പത്ഥേസി.

    Nagarehaṃsavatiyātiādikaṃ āyasmato upālittherassa apadānaṃ. Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto padumuttarassa bhagavato kāle haṃsavatīnagare vibhavasampanne brāhmaṇakule nibbatto. Ekadivasaṃ satthu santike dhammakathaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ vinayadharānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā satthu adhikārakammaṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ patthesi.

    സോ യാവജീവം കുസലം കത്വാ ദേവമനുസ്സേസു സംസരന്തോ ഇമസ്മിം ബുദ്ധുപ്പാദേ കപ്പകഗേഹേ നിബ്ബത്തോ. ഉപാലീതിസ്സ നാമം അകംസു. സോ വയപ്പത്തോ അനുരുദ്ധാദീനം ഛന്നം ഖത്തിയാനം പിയസഹായോ ഹുത്വാ തഥാഗതേ അനുപിയമ്ബവനേ വിഹരന്തേ പബ്ബജ്ജായ നിക്ഖമന്തേഹി ഛഹി ഖത്തിയേഹി സദ്ധിം നിക്ഖമിത്വാ പബ്ബജി. തസ്സ പബ്ബജ്ജാവിധാനം പാളിയം (ചൂളവ॰ ൩൩൦ ആദയോ) ആഗതമേവ. സോ പബ്ബജിത്വാ ഉപസമ്പന്നോ ഹുത്വാ സത്ഥു സന്തികേ കമ്മട്ഠാനം ഗഹേത്വാ ‘‘മയ്ഹം, ഭന്തേ, അരഞ്ഞവാസം അനുജാനാഥാ’’തി ആഹ. ‘‘ഭിക്ഖു അരഞ്ഞേ വസന്തസ്സ ഏകമേവ ധുരം വഡ്ഢിസ്സതി, മയ്ഹം പന സന്തികേ വസന്തസ്സ വിപസ്സനാധുരഞ്ച ഗന്ഥധുരഞ്ച പരിപൂരേസ്സതീ’’തി. സോ സത്ഥു വചനം സമ്പടിച്ഛിത്വാ വിപസ്സനായ കമ്മം കരോന്തോ നചിരസ്സേവ അരഹത്തം പാപുണി. സത്ഥാപി നം സയമേവ സകലം വിനയപിടകം ഉഗ്ഗണ്ഹാപേസി. സോ അപരഭാഗേ ഭാരുകച്ഛവത്ഥും അജ്ജുകവത്ഥും കുമാരകസ്സപവത്ഥുന്തി ഇമാനി തീണി വത്ഥൂനി വിനിച്ഛിനി. സത്ഥാ ഏകേകസ്മിം വിനിച്ഛയേ സാധുകാരം ദത്വാ തയോ വിനിച്ഛയേ അട്ഠുപ്പത്തിം കത്വാ ഥേരം വിനയധരാനം അഗ്ഗട്ഠാനേ ഠപേസി.

    So yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kappakagehe nibbatto. Upālītissa nāmaṃ akaṃsu. So vayappatto anuruddhādīnaṃ channaṃ khattiyānaṃ piyasahāyo hutvā tathāgate anupiyambavane viharante pabbajjāya nikkhamantehi chahi khattiyehi saddhiṃ nikkhamitvā pabbaji. Tassa pabbajjāvidhānaṃ pāḷiyaṃ (cūḷava. 330 ādayo) āgatameva. So pabbajitvā upasampanno hutvā satthu santike kammaṭṭhānaṃ gahetvā ‘‘mayhaṃ, bhante, araññavāsaṃ anujānāthā’’ti āha. ‘‘Bhikkhu araññe vasantassa ekameva dhuraṃ vaḍḍhissati, mayhaṃ pana santike vasantassa vipassanādhurañca ganthadhurañca paripūressatī’’ti. So satthu vacanaṃ sampaṭicchitvā vipassanāya kammaṃ karonto nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi. Satthāpi naṃ sayameva sakalaṃ vinayapiṭakaṃ uggaṇhāpesi. So aparabhāge bhārukacchavatthuṃ ajjukavatthuṃ kumārakassapavatthunti imāni tīṇi vatthūni vinicchini. Satthā ekekasmiṃ vinicchaye sādhukāraṃ datvā tayo vinicchaye aṭṭhuppattiṃ katvā theraṃ vinayadharānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesi.

    ൪൪൧. ഏവം സോ ഏതദഗ്ഗട്ഠാനം പത്വാ അത്തനോ പുബ്ബകമ്മം സരിത്വാ സോമനസ്സപ്പത്തോ തം പുബ്ബചരിതാപദാനം പകാസേന്തോ നഗരേ ഹംസവതിയാതിആദിമാഹ. തത്ഥ ഹംസവതിയാതി ഹംസാവട്ടആകാരേന വതി പാകാരപരിക്ഖേപോ യസ്മിം നഗരേ, തം നഗരം ഹംസവതീ. അഥ വാ അനേകസങ്ഖാ ഹംസാ തളാകപോക്ഖരണീസരപല്ലലാദീസു നിവസന്താ ഇതോ ചിതോ ച വിധാവമാനാ വസന്തി ഏത്ഥാതി ഹംസവതീ, തസ്സാ ഹംസവതിയാ. സുജാതോ നാമ ബ്രാഹ്മണോതി സുട്ഠു ജാതോതി സുജാതോ, ‘‘അക്ഖിത്തോ അനുപകുട്ഠോ’’തി വചനതോ അഗരഹിതോ ഹുത്വാ ജാതോതി അത്ഥോ. അസീതികോടിനിചയോതി അസീതികോടിധനരാസികോ പഹൂതധനധഞ്ഞവാ അസങ്ഖ്യേയ്യധനധഞ്ഞവാ ബ്രാഹ്മണോ സുജാതോ നാമ അഹോസിന്തി സമ്ബന്ധോ.

    441. Evaṃ so etadaggaṭṭhānaṃ patvā attano pubbakammaṃ saritvā somanassappatto taṃ pubbacaritāpadānaṃ pakāsento nagare haṃsavatiyātiādimāha. Tattha haṃsavatiyāti haṃsāvaṭṭaākārena vati pākāraparikkhepo yasmiṃ nagare, taṃ nagaraṃ haṃsavatī. Atha vā anekasaṅkhā haṃsā taḷākapokkharaṇīsarapallalādīsu nivasantā ito cito ca vidhāvamānā vasanti etthāti haṃsavatī, tassā haṃsavatiyā. Sujāto nāma brāhmaṇoti suṭṭhu jātoti sujāto, ‘‘akkhitto anupakuṭṭho’’ti vacanato agarahito hutvā jātoti attho. Asītikoṭinicayoti asītikoṭidhanarāsiko pahūtadhanadhaññavā asaṅkhyeyyadhanadhaññavā brāhmaṇo sujāto nāma ahosinti sambandho.

    ൪൪൨. പുനപി തസ്സേവ മഹന്തഭാവം ദസ്സേന്തോ അജ്ഝായകോതിആദിമാഹ. തത്ഥ അജ്ഝായകോതി പരേസം വേദത്തയാദിം വാചേതാ. മന്തധരോതി മന്താ വുച്ചതി പഞ്ഞാ, അഥബ്ബനവേദബ്യാകരണാദിജാനനപഞ്ഞവാതി അത്ഥോ. തിണ്ണം വേദാന പാരഗൂതി ഇരുവേദയജുവേദസാമവേദസങ്ഖാതാനം തിണ്ണം വേദാനം പരിയോസാനം പത്തോതി അത്ഥോ. ലക്ഖണേതി ലക്ഖണസത്ഥേ, ബുദ്ധപച്ചേകബുദ്ധചക്കവത്തിഇത്ഥിപുരിസാനം ഹത്ഥപാദാദീസു ദിസ്സമാനലക്ഖണപകാസനകഗന്ഥേ ചാതി അത്ഥോ. ഇതിഹാസേതി ‘‘ഇതിഹ ആസ ഇതിഹ ആസാ’’തി പോരാണകഥാപ്പകാസകേ ഗന്ഥേ. സധമ്മേതി സകധമ്മേ ബ്രാഹ്മണധമ്മേ പാരമിം ഗതോ പരിയോസാനം കോടിം ഗതോ പത്തോതി അത്ഥോ.

    442. Punapi tasseva mahantabhāvaṃ dassento ajjhāyakotiādimāha. Tattha ajjhāyakoti paresaṃ vedattayādiṃ vācetā. Mantadharoti mantā vuccati paññā, athabbanavedabyākaraṇādijānanapaññavāti attho. Tiṇṇaṃ vedāna pāragūti iruvedayajuvedasāmavedasaṅkhātānaṃ tiṇṇaṃ vedānaṃ pariyosānaṃ pattoti attho. Lakkhaṇeti lakkhaṇasatthe, buddhapaccekabuddhacakkavattiitthipurisānaṃ hatthapādādīsu dissamānalakkhaṇapakāsanakaganthe cāti attho. Itihāseti ‘‘itiha āsa itiha āsā’’ti porāṇakathāppakāsake ganthe. Sadhammeti sakadhamme brāhmaṇadhamme pāramiṃ gato pariyosānaṃ koṭiṃ gato pattoti attho.

    ൪൪൩. പരിബ്ബാജാതി യേ നിഗണ്ഠസാവകാ, തേ സബ്ബേ നാനാദിട്ഠികാ തദാ മഹിയാ പഥവീതലേ ചരന്തീതി സമ്ബന്ധോ.

    443.Paribbājāti ye nigaṇṭhasāvakā, te sabbe nānādiṭṭhikā tadā mahiyā pathavītale carantīti sambandho.

    ൪൪൫. യാവ യത്തകം കാലം ജിനോ നുപ്പജ്ജതി, താവ തത്തകം കാലം ബുദ്ധോതി വചനം നത്ഥീതി അത്ഥോ.

    445. Yāva yattakaṃ kālaṃ jino nuppajjati, tāva tattakaṃ kālaṃ buddhoti vacanaṃ natthīti attho.

    ൪൪൬. അച്ചയേന അഹോരത്തന്തി അഹോ ച രത്തി ച അഹോരത്തം, ബഹൂനം സംവച്ഛരാനം അതിക്കമേനാതി അത്ഥോ. സേസം സുവിഞ്ഞേയ്യമേവ.

    446.Accayena ahorattanti aho ca ratti ca ahorattaṃ, bahūnaṃ saṃvaccharānaṃ atikkamenāti attho. Sesaṃ suviññeyyameva.

    ൪൫൪. മന്താണിപുത്തോതി മന്താണീനാമായ കപ്പകധീതുയാ പുത്തോ, മാസപുണ്ണതായ ദിവസപുണ്ണതായ പുണ്ണോതി ലദ്ധനാമോതി അത്ഥോ. തസ്സ സത്ഥുസ്സ സാവകോ ഹേസ്സതി ഭവിസ്സതീതി സമ്ബന്ധോ.

    454.Mantāṇiputtoti mantāṇīnāmāya kappakadhītuyā putto, māsapuṇṇatāya divasapuṇṇatāya puṇṇoti laddhanāmoti attho. Tassa satthussa sāvako hessati bhavissatīti sambandho.

    ൪൫൫. ഏവം കിത്തയി സോ ബുദ്ധോതി സോ പദുമുത്തരോ ഭഗവാ ഏവം ഇമിനാ പകാരേന സുനന്ദം സുന്ദരാകാരേന സോമനസ്സദായകം കിത്തയി ബ്യാകരണമദാസീതി അത്ഥോ. സബ്ബം ജനം സകലജനസമൂഹം സാധുകം ഹാസയന്തോ സോമനസ്സം കരോന്തോ സകം ബലം അത്തനോ ബലം ദസ്സയന്തോ പാകടം കരോന്തോതി സമ്ബന്ധോ.

    455.Evaṃ kittayi so buddhoti so padumuttaro bhagavā evaṃ iminā pakārena sunandaṃ sundarākārena somanassadāyakaṃ kittayi byākaraṇamadāsīti attho. Sabbaṃ janaṃ sakalajanasamūhaṃ sādhukaṃ hāsayanto somanassaṃ karonto sakaṃ balaṃ attano balaṃ dassayanto pākaṭaṃ karontoti sambandho.

    ൪൫൬. തതോ അനന്തരം അത്തനോ ആനുഭാവം അഞ്ഞാപദേസേന ദസ്സേന്തോ കതഞ്ജലീതിആദിമാഹ. തദാ തസ്മിം ബുദ്ധുപ്പാദതോ പുരിമകാലേ സുനന്ദം താപസം കതഞ്ജലിപുടാ സബ്ബേ ജനാ നമസ്സന്തീതി സമ്ബന്ധോ. ബുദ്ധേ കാരം കരിത്വാനാതി ഏവം സോ സബ്ബജനപൂജിതോപി സമാനോ ‘‘പൂജിതോമ്ഹീ’’തി മാനം അകത്വാ ബുദ്ധസാസനേ അധികം കിച്ചം കത്വാ അത്തനോ ഗതിം ജാതിം സോധേസി പരിസുദ്ധമകാസീതി അത്ഥോ.

    456. Tato anantaraṃ attano ānubhāvaṃ aññāpadesena dassento katañjalītiādimāha. Tadā tasmiṃ buddhuppādato purimakāle sunandaṃ tāpasaṃ katañjalipuṭā sabbe janā namassantīti sambandho. Buddhe kāraṃ karitvānāti evaṃ so sabbajanapūjitopi samāno ‘‘pūjitomhī’’ti mānaṃ akatvā buddhasāsane adhikaṃ kiccaṃ katvā attano gatiṃ jātiṃ sodhesi parisuddhamakāsīti attho.

    ൪൫൭. സുത്വാന മുനിനോ വചന്തി തസ്സ സമ്മാസമ്ബുദ്ധസ്സ വാചം, ഗാഥാബന്ധസുഖത്ഥം ആ-കാരസ്സ രസ്സം കത്വാ ‘‘വച’’ന്തി വുത്തം. ‘‘അനാഗതമ്ഹി അദ്ധാനേ ഗോതമോ നാമ നാമേന സത്ഥാ ലോകേ ഭവിസ്സതീ’’തി ഇമം മുനിനോ വചനം സുത്വാ യഥാ യേന പകാരേന ഗോതമം ഭഗവന്തം പസ്സാമി, തഥാ തേന പകാരേന കാരം അധികകിച്ചം പുഞ്ഞസമ്ഭാരം കസ്സാമി കരിസ്സാമീതി മേ മയ്ഹം സങ്കപ്പോ ചേതനാമനസികാരോ അഹു അഹോസീതി സമ്ബന്ധോ.

    457.Sutvāna munino vacanti tassa sammāsambuddhassa vācaṃ, gāthābandhasukhatthaṃ ā-kārassa rassaṃ katvā ‘‘vaca’’nti vuttaṃ. ‘‘Anāgatamhi addhāne gotamo nāma nāmena satthā loke bhavissatī’’ti imaṃ munino vacanaṃ sutvā yathā yena pakārena gotamaṃ bhagavantaṃ passāmi, tathā tena pakārena kāraṃ adhikakiccaṃ puññasambhāraṃ kassāmi karissāmīti me mayhaṃ saṅkappo cetanāmanasikāro ahu ahosīti sambandho.

    ൪൫൮. ഏവാഹം ചിന്തയിത്വാനാതി ‘‘അഹം കാരം കരിസ്സാമീ’’തി ഏവം ചിന്തേത്വാ. കിരിയം ചിന്തയിം മമാതി ‘‘മയാ കീദിസം പുഞ്ഞം കത്തബ്ബം നു ഖോ’’തി കിരിയം കത്തബ്ബകിച്ചം ചിന്തയിന്തി അത്ഥോ. ക്യാഹം കമ്മം ആചരാമീതി അഹം കീദിസം പുഞ്ഞകമ്മം ആചരാമി പൂരേമി നു ഖോതി അത്ഥോ. പുഞ്ഞക്ഖേത്തേ അനുത്തരേതി ഉത്തരവിരഹിതേ സകലപുഞ്ഞസ്സ ഭാജനഭൂതേ രതനത്തയേതി അത്ഥോ.

    458.Evāhaṃ cintayitvānāti ‘‘ahaṃ kāraṃ karissāmī’’ti evaṃ cintetvā. Kiriyaṃ cintayiṃ mamāti ‘‘mayā kīdisaṃ puññaṃ kattabbaṃ nu kho’’ti kiriyaṃ kattabbakiccaṃ cintayinti attho. Kyāhaṃ kammaṃ ācarāmīti ahaṃ kīdisaṃ puññakammaṃ ācarāmi pūremi nu khoti attho. Puññakkhette anuttareti uttaravirahite sakalapuññassa bhājanabhūte ratanattayeti attho.

    ൪൫൯. അയഞ്ച പാഠികോ ഭിക്ഖൂതി അയം ഭിക്ഖു സരഭഞ്ഞവസേന ഗന്ഥപാഠപഠനതോ വാചനതോ ‘‘പാഠികോ’’തി ലദ്ധനാമോ ഭിക്ഖു. ബുദ്ധസാസനേ സബ്ബേസം പാഠീനം പാഠകവാചകാനം അന്തരേ വിനയേ ച അഗ്ഗനിക്ഖിത്തോ അഗ്ഗോ ഇതി ഠപിതോ. തം ഠാനം തേന ഭിക്ഖുനാ പത്തട്ഠാനന്തരം അഹം പത്ഥയേ പത്ഥേമീതി അത്ഥോ.

    459.Ayañca pāṭhiko bhikkhūti ayaṃ bhikkhu sarabhaññavasena ganthapāṭhapaṭhanato vācanato ‘‘pāṭhiko’’ti laddhanāmo bhikkhu. Buddhasāsane sabbesaṃ pāṭhīnaṃ pāṭhakavācakānaṃ antare vinaye ca agganikkhitto aggo iti ṭhapito. Taṃ ṭhānaṃ tena bhikkhunā pattaṭṭhānantaraṃ ahaṃ patthaye patthemīti attho.

    ൪൬൦. തതോ പരം അത്തനോ പുഞ്ഞകരണൂപായം ദസ്സേന്തോ ഇദം മേ അമിതം ഭോഗന്തിആദിമാഹ. മേ മയ്ഹം അമിതം പമാണവിരഹിതം ഭോഗരാസിം അക്ഖോഭം ഖോഭേതും അസക്കുണേയ്യം സാഗരൂപമം സാഗരസദിസം തേന ഭോഗേന താദിസേന ധനേന ബുദ്ധസ്സ ആരാമം മാപയേതി സമ്ബന്ധോ. സേസം ഉത്താനത്ഥമേവ.

    460. Tato paraṃ attano puññakaraṇūpāyaṃ dassento idaṃ me amitaṃ bhogantiādimāha. Me mayhaṃ amitaṃ pamāṇavirahitaṃ bhogarāsiṃ akkhobhaṃ khobhetuṃ asakkuṇeyyaṃ sāgarūpamaṃ sāgarasadisaṃ tena bhogena tādisena dhanena buddhassa ārāmaṃ māpayeti sambandho. Sesaṃ uttānatthameva.

    ൪൭൪. ഭിക്ഖുസങ്ഘേ നിസീദിത്വാ സമ്ബുദ്ധോ തേന സുട്ഠു മാപിതം കാരിതം സങ്ഘാരാമം പടിഗ്ഗഹേത്വാ തസ്സാരാമസ്സാനിസംസദീപകം ഇദം വചനം അബ്രവി കഥേസീതി സമ്ബന്ധോ.

    474. Bhikkhusaṅghe nisīditvā sambuddho tena suṭṭhu māpitaṃ kāritaṃ saṅghārāmaṃ paṭiggahetvā tassārāmassānisaṃsadīpakaṃ idaṃ vacanaṃ abravi kathesīti sambandho.

    ൪൭൫. കഥം? യോ സോതി യോ സങ്ഘാരാമദായകോ താപസോ സുമാപിതം കുടിലേണമണ്ഡപപാസാദഹമ്മിയപാകാരാദിനാ സുട്ഠു സജ്ജിതം സങ്ഘാരാമം ബുദ്ധസ്സ പാദാസി പ-കാരേന സോമനസ്സസമ്പയുത്തചിത്തേന അദാസി. തമഹം കിത്തയിസ്സാമീതി തം താപസം അഹം പാകടം കരിസ്സാമി, ഉത്താനിം കരിസ്സാമീതി അത്ഥോ. സുണാഥ മമ ഭാസതോതി ഭാസന്തസ്സ മയ്ഹം വചനം സുണാഥ, ഓഹിതസോതാ അവിക്ഖിത്തചിത്താ മനസി കരോഥാതി അത്ഥോ.

    475. Kathaṃ? Yo soti yo saṅghārāmadāyako tāpaso sumāpitaṃ kuṭileṇamaṇḍapapāsādahammiyapākārādinā suṭṭhu sajjitaṃ saṅghārāmaṃ buddhassa pādāsi pa-kārena somanassasampayuttacittena adāsi. Tamahaṃ kittayissāmīti taṃ tāpasaṃ ahaṃ pākaṭaṃ karissāmi, uttāniṃ karissāmīti attho. Suṇātha mama bhāsatoti bhāsantassa mayhaṃ vacanaṃ suṇātha, ohitasotā avikkhittacittā manasi karothāti attho.

    ൪൭൬. തേന ദിന്നാരാമസ്സ ഫലം ദസ്സേന്തോ ഹത്ഥീ അസ്സാ രഥാ പത്തീതിആദിമാഹ. തം സുവിഞ്ഞേയ്യമേവ.

    476. Tena dinnārāmassa phalaṃ dassento hatthī assā rathā pattītiādimāha. Taṃ suviññeyyameva.

    ൪൭൭. സങ്ഘാരാമസ്സിദം ഫലന്തി ഇദം ആയതിം അനുഭവിതബ്ബസമ്പത്തിസങ്ഖാതം ഇട്ഠഫലം സങ്ഘാരാമദാനസ്സ ഫലം വിപാകന്തി അത്ഥോ.

    477.Saṅghārāmassidaṃ phalanti idaṃ āyatiṃ anubhavitabbasampattisaṅkhātaṃ iṭṭhaphalaṃ saṅghārāmadānassa phalaṃ vipākanti attho.

    ൪൭൮. ഛളാസീതിസഹസ്സാനീതി ഛസഹസ്സാനി അസീതിസഹസ്സാനി സമലങ്കതാ സുട്ഠു അലങ്കതാ സജ്ജിതാ നാരിയോ ഇത്ഥിയോ വിചിത്തവത്ഥാഭരണാതി വിചിത്തേഹി അനേകരൂപേഹി വത്ഥേഹി ആഭരണേഹി ച സമന്നാഗതാ. ആമുത്തമണികുണ്ഡലാതി ഓലമ്ബിതമുത്താഹാരമണികഞ്ചിതകണ്ണാതി അത്ഥോ.

    478.Chaḷāsītisahassānīti chasahassāni asītisahassāni samalaṅkatā suṭṭhu alaṅkatā sajjitā nāriyo itthiyo vicittavatthābharaṇāti vicittehi anekarūpehi vatthehi ābharaṇehi ca samannāgatā. Āmuttamaṇikuṇḍalāti olambitamuttāhāramaṇikañcitakaṇṇāti attho.

    ൪൭൯. താസം ഇത്ഥീനം രൂപസോഭാതിസയം വണ്ണേന്തോ ആളാരപമ്ഹാതിആദിമാഹ. തത്ഥ ആളാരാനി മഹന്താനി അക്ഖീനി മണിഗുളസദിസാനി യാസം ഇത്ഥീനം താ ആളാരപമ്ഹാ ഭമരാനമിവ മന്ദലോചനാതി അത്ഥോ. ഹസുലാ ഹാസപകതി, ലീലാവിലാസാതി അത്ഥോ. സുസഞ്ഞാതി സുന്ദരസഞ്ഞിതബ്ബസരീരാവയവാ. തനുമജ്ഝിമാതി ഖുദ്ദകഉദരപദേസാ. സേസം ഉത്താനമേവ.

    479. Tāsaṃ itthīnaṃ rūpasobhātisayaṃ vaṇṇento āḷārapamhātiādimāha. Tattha āḷārāni mahantāni akkhīni maṇiguḷasadisāni yāsaṃ itthīnaṃ tā āḷārapamhā bhamarānamiva mandalocanāti attho. Hasulā hāsapakati, līlāvilāsāti attho. Susaññāti sundarasaññitabbasarīrāvayavā. Tanumajjhimāti khuddakaudarapadesā. Sesaṃ uttānameva.

    ൪൮൪. തസ്സ ധമ്മേസു ദായാദോതി തസ്സ ഗോതമസ്സ ഭഗവതോ ധമ്മേസു ദായാദോ ധമ്മകോട്ഠാസഭാഗീ. ഓരസോതി ഉരസി ജാതോ, സിഥിലധനിതാദിദസവിധബ്യഞ്ജനബുദ്ധിസമ്പന്നം കണ്ഠതാലുഓട്ഠാദിപഞ്ചട്ഠാനേ ഘട്ടേത്വാ ദേസിതധമ്മം സുത്വാ സോതാപത്തിമഗ്ഗാദിമഗ്ഗപടിപാടിയാ സബ്ബകിലേസേ ഖേപേത്വാ അരഹത്തേ ഠിതഭാവേന ഉരസി ജാതപുത്തോതി അത്ഥോ. ധമ്മനിമ്മിതോതി ധമ്മേന സമേന അദണ്ഡേന അസത്ഥേന നിമ്മിതോ പാകടോ ഭവിസ്സസീതി അത്ഥോ. ഉപാലി നാമ നാമേനാതി കിഞ്ചാപി സോ മാതു നാമേന മന്താണിപുത്തനാമോ, അനുരുദ്ധാദീഹി പന സഹ ഗന്ത്വാ പബ്ബജിതത്താ ഖത്തിയാനം ഉപസമീപേ അല്ലീനോ യുത്തോ കായചിത്തേഹി സമങ്ഗീഭൂതോതി ഉപാലീതി നാമേന സത്ഥു സാവകോ ഹേസ്സതി ഭവിസ്സതീതി അത്ഥോ.

    484.Tassadhammesu dāyādoti tassa gotamassa bhagavato dhammesu dāyādo dhammakoṭṭhāsabhāgī. Orasoti urasi jāto, sithiladhanitādidasavidhabyañjanabuddhisampannaṃ kaṇṭhatāluoṭṭhādipañcaṭṭhāne ghaṭṭetvā desitadhammaṃ sutvā sotāpattimaggādimaggapaṭipāṭiyā sabbakilese khepetvā arahatte ṭhitabhāvena urasi jātaputtoti attho. Dhammanimmitoti dhammena samena adaṇḍena asatthena nimmito pākaṭo bhavissasīti attho. Upāli nāma nāmenāti kiñcāpi so mātu nāmena mantāṇiputtanāmo, anuruddhādīhi pana saha gantvā pabbajitattā khattiyānaṃ upasamīpe allīno yutto kāyacittehi samaṅgībhūtoti upālīti nāmena satthu sāvako hessati bhavissatīti attho.

    ൪൮൫. വിനയേ പാരമിം പത്വാതി വിനയപിടകേ കോടിം പരിയോസാനം പത്വാ പാപുണിത്വാ. ഠാനാട്ഠാനേ ച കോവിദോതി കാരണാകാരണേ ച ദക്ഖോ ഛേകോതി അത്ഥോ. ജിനസാസനം ധാരേന്തോതി ജിനേന വുത്താനുസാസനിം ജിനസ്സ പിടകത്തയം വാചനസവനചിന്തനധാരണാദിവസേന ധാരേന്തോ, സല്ലക്ഖേന്തോതി അത്ഥോ. വിഹരിസ്സതിനാസവോതി നിക്കിലേസോ ചതൂഹി ഇരിയാപഥേഹി അപരിപതന്തം അത്തഭാവം ഹരിസ്സതി പവത്തേസ്സതീതി അത്ഥോ.

    485.Vinaye pāramiṃ patvāti vinayapiṭake koṭiṃ pariyosānaṃ patvā pāpuṇitvā. Ṭhānāṭṭhāne ca kovidoti kāraṇākāraṇe ca dakkho chekoti attho. Jinasāsanaṃ dhārentoti jinena vuttānusāsaniṃ jinassa piṭakattayaṃ vācanasavanacintanadhāraṇādivasena dhārento, sallakkhentoti attho. Viharissatināsavoti nikkileso catūhi iriyāpathehi aparipatantaṃ attabhāvaṃ harissati pavattessatīti attho.

    ൪൮൭. അപരിമേയ്യുപാദായാതി അനേകസതസഹസ്സേ ആദിം കത്വാ. പത്ഥേമി തവ സാസനന്തി ‘‘ഗോതമസ്സ ഭഗവതോ സാസനേ വിനയധരാനം അഗ്ഗോ ഭവേയ്യ’’ന്തി തുയ്ഹം സാസനം പത്ഥേമി ഇച്ഛാമീതി അത്ഥോ. സോ മേ അത്ഥോതി സോ ഏതദഗ്ഗട്ഠാനന്തരസങ്ഖാതോ അത്ഥോ മേ മയാ അനുപ്പത്തോതി അത്ഥോ. സബ്ബസംയോജനക്ഖയോതി സബ്ബേസം സംയോജനാനം ഖയോ മയാ അനുപ്പത്തോതി സമ്ബന്ധോ, നിബ്ബാനം അധിഗതന്തി അത്ഥോ.

    487.Aparimeyyupādāyāti anekasatasahasse ādiṃ katvā. Patthemi tava sāsananti ‘‘gotamassa bhagavato sāsane vinayadharānaṃ aggo bhaveyya’’nti tuyhaṃ sāsanaṃ patthemi icchāmīti attho. So me atthoti so etadaggaṭṭhānantarasaṅkhāto attho me mayā anuppattoti attho. Sabbasaṃyojanakkhayoti sabbesaṃ saṃyojanānaṃ khayo mayā anuppattoti sambandho, nibbānaṃ adhigatanti attho.

    ൪൮൮. രാജദണ്ഡേന തജ്ജിതോ പീളിതോ സൂലാവുതോ സൂലേ ആവുതോ ആവുണിതോ പോസോ പുരിസോ സൂലേ സാതം മധുരസുഖം അവിന്ദന്തോ നാനുഭവന്തോ പരിമുത്തിംവ പരിമോചനമേവ ഇച്ഛതി യഥാതി സമ്ബന്ധോ.

    488. Rājadaṇḍena tajjito pīḷito sūlāvuto sūle āvuto āvuṇito poso puriso sūle sātaṃ madhurasukhaṃ avindanto nānubhavanto parimuttiṃva parimocanameva icchati yathāti sambandho.

    ൪൮൯-൯൦. മഹാവീര വീരാനമന്തരേ വീരുത്തമ അഹം ഭവദണ്ഡേന ജാതിദണ്ഡേന, തജ്ജിതോ പീളിതോ കമ്മസൂലാവുതോ കുസലാകുസലകമ്മസൂലസ്മിം ആവുതോ സന്തോ സംവിജ്ജമാനോ, പിപാസാവേദനായ പിപാസാതുരഭാവേന അട്ടിതോ അഭിഭൂതോ ദുക്ഖാപിതോ ഭവേ സാതം സംസാരേ മധുരം സുഖം ന വിന്ദാമി ന ലഭാമി. രാഗഗ്ഗിദോസഗ്ഗിമോഹഗ്ഗിസങ്ഖാതേഹി, നരകഗ്ഗികപ്പുട്ഠാനഗ്ഗിദുക്ഖഗ്ഗിസങ്ഖാതേഹി വാ തീഹി അഗ്ഗീഹി ഡയ്ഹന്തോ പരിമുത്തിം പരിമുച്ചനുപായം ഗവേസാമി പരിയേസാമി തഥേവാതി സമ്ബന്ധോ. യഥാ രാജദണ്ഡം ഇതോ ഗതോ പത്തോ പരിമുത്തിം ഗവേസതി, തഥാ അഹം ഭവദണ്ഡപ്പത്തോ പരിമുത്തിം ഗവേസാമീതി സമ്ബന്ധോ.

    489-90.Mahāvīra vīrānamantare vīruttama ahaṃ bhavadaṇḍena jātidaṇḍena, tajjito pīḷito kammasūlāvuto kusalākusalakammasūlasmiṃ āvuto santo saṃvijjamāno, pipāsāvedanāya pipāsāturabhāvena aṭṭito abhibhūto dukkhāpito bhave sātaṃ saṃsāre madhuraṃ sukhaṃ na vindāmi na labhāmi. Rāgaggidosaggimohaggisaṅkhātehi, narakaggikappuṭṭhānaggidukkhaggisaṅkhātehi vā tīhi aggīhi ḍayhanto parimuttiṃ parimuccanupāyaṃ gavesāmi pariyesāmi tathevāti sambandho. Yathā rājadaṇḍaṃ ito gato patto parimuttiṃ gavesati, tathā ahaṃ bhavadaṇḍappatto parimuttiṃ gavesāmīti sambandho.

    ൪൯൧-൨. പുന സംസാരതോ മോചനം ഉപമോപമേയ്യവസേന ദസ്സേന്തോ യഥാ വിസാദോതിആദിമാഹ. തത്ഥ വിസേന സപ്പവിസേന ആ സമന്തതോ ദംസീയിത്ഥ ദട്ഠോ ഹോതീതി വിസാദോ, സപ്പദട്ഠോതി അത്ഥോ. അഥ വാ വിസം ഹലാഹലവിസം അദതി ഗിലതീതി വിസാദോ, വിസഖാദകോതി അത്ഥോ. യോ പുരിസോ വിസാദോ, തേന താദിസേന വിസേന പരിപീളിതോ, തസ്സ വിസസ്സ വിഘാതായ വിനാസായ ഉപായനം ഉപായഭൂതം അഗദം ഓസധം ഗവേസേയ്യ പരിയേസേയ്യ, തം ഗവേസമാനോ വിസഘാതകം വിസനാസകം അഗദം ഓസധം പസ്സേയ്യ ദക്ഖേയ്യ. സോ തം അത്തനോ ദിട്ഠം ഓസധം പിവിത്വാ വിസമ്ഹാ വിസതോ പരിമുത്തിയാ പരിമോചനകാരണാ സുഖീ അസ്സ ഭവേയ്യ യഥാതി സമ്ബന്ധോ.

    491-2. Puna saṃsārato mocanaṃ upamopameyyavasena dassento yathāvisādotiādimāha. Tattha visena sappavisena ā samantato daṃsīyittha daṭṭho hotīti visādo, sappadaṭṭhoti attho. Atha vā visaṃ halāhalavisaṃ adati gilatīti visādo, visakhādakoti attho. Yo puriso visādo, tena tādisena visena paripīḷito, tassa visassa vighātāya vināsāya upāyanaṃ upāyabhūtaṃ agadaṃ osadhaṃ gaveseyya pariyeseyya, taṃ gavesamāno visaghātakaṃ visanāsakaṃ agadaṃ osadhaṃ passeyya dakkheyya. So taṃ attano diṭṭhaṃ osadhaṃ pivitvā visamhā visato parimuttiyā parimocanakāraṇā sukhī assa bhaveyya yathāti sambandho.

    ൪൯൩. തഥേവാഹന്തി യഥാ യേന പകാരേന സോ നരോ വിസഹതോ, സവിസേന സപ്പേന ദട്ഠോ വിസഖാദകോ വാ ഓസധം പിവിത്വാ സുഖീ ഭവേയ്യ, തഥേവ തേന പകാരേന അഹം അവിജ്ജായ മോഹേന സം സുട്ഠു പീളിതോ. സദ്ധമ്മാഗദമേസഹന്തി അഹം സദ്ധമ്മസങ്ഖാതം ഓസധം ഏസം പരിയേസന്തോതി അത്ഥോ.

    493.Tathevāhanti yathā yena pakārena so naro visahato, savisena sappena daṭṭho visakhādako vā osadhaṃ pivitvā sukhī bhaveyya, tatheva tena pakārena ahaṃ avijjāya mohena saṃ suṭṭhu pīḷito. Saddhammāgadamesahanti ahaṃ saddhammasaṅkhātaṃ osadhaṃ esaṃ pariyesantoti attho.

    ൪൯൪-൫. ധമ്മാഗദം ഗവേസന്തോതി സംസാരദുക്ഖവിസസ്സ വിനാസായ ധമ്മോസധം ഗവേസന്തോ. അദ്ദക്ഖിം സക്യസാസനന്തി സക്യവംസപഭവസ്സ ഗോതമസ്സ സാസനം സദ്ദക്ഖിന്തി അത്ഥോ. അഗ്ഗം സബ്ബോസധാനം തന്തി സബ്ബേസം ഓസധാനം അന്തരേ തം സക്യസാസനസങ്ഖാതം ധമ്മോസധം അഗ്ഗം ഉത്തമന്തി അത്ഥോ. സബ്ബസല്ലവിനോദനന്തി രാഗസല്ലാദീനം സബ്ബേസം സല്ലാനം വിനോദനം വൂപസമകരം ധമ്മോസധം ധമ്മസങ്ഖാതം ഓസധം പിവിത്വാ സബ്ബം വിസം സകലസംസാരദുക്ഖവിസം സമൂഹനിം നാസേസിന്തി സമ്ബന്ധോ. അജരാമരന്തി തം ദുക്ഖവിസം സമൂഹനിത്വാ അജരം ജരാവിരഹിതം അമരം മരണവിരഹിതം സീതിഭാവം രാഗപരിളാഹാദിവിരഹിതത്താ സീതലഭൂതം നിബ്ബാനം അഹം ഫസ്സയിം പച്ചക്ഖമകാസിന്തി സമ്ബന്ധോ.

    494-5.Dhammāgadaṃ gavesantoti saṃsāradukkhavisassa vināsāya dhammosadhaṃ gavesanto. Addakkhiṃ sakyasāsananti sakyavaṃsapabhavassa gotamassa sāsanaṃ saddakkhinti attho. Aggaṃ sabbosadhānaṃ tanti sabbesaṃ osadhānaṃ antare taṃ sakyasāsanasaṅkhātaṃ dhammosadhaṃ aggaṃ uttamanti attho. Sabbasallavinodananti rāgasallādīnaṃ sabbesaṃ sallānaṃ vinodanaṃ vūpasamakaraṃ dhammosadhaṃ dhammasaṅkhātaṃ osadhaṃ pivitvā sabbaṃ visaṃ sakalasaṃsāradukkhavisaṃ samūhaniṃ nāsesinti sambandho. Ajarāmaranti taṃ dukkhavisaṃ samūhanitvā ajaraṃ jarāvirahitaṃ amaraṃ maraṇavirahitaṃ sītibhāvaṃ rāgapariḷāhādivirahitattā sītalabhūtaṃ nibbānaṃ ahaṃ phassayiṃ paccakkhamakāsinti sambandho.

    ൪൯൬. പുന കിലേസതമസ്സ ഉപമം ദസ്സേന്തോ യഥാ ഭൂതട്ടിതോതിആദിമാഹ. തത്ഥ യഥാ യേന പകാരേന ഭൂതട്ടിതോ ഭൂതേന യക്ഖേന അട്ടിതോ പീളിതോ പോസോ പുരിസോ ഭൂതഗ്ഗാഹേന യക്ഖഗ്ഗാഹേന പീളിതോ ദുക്ഖിതോ ഭൂതസ്മാ യക്ഖഗ്ഗാഹതോ പരിമുത്തിയാ മോചനത്ഥായ ഭൂതവേജ്ജം ഗവേസേയ്യ.

    496. Puna kilesatamassa upamaṃ dassento yathā bhūtaṭṭitotiādimāha. Tattha yathā yena pakārena bhūtaṭṭito bhūtena yakkhena aṭṭito pīḷito poso puriso bhūtaggāhena yakkhaggāhena pīḷito dukkhito bhūtasmā yakkhaggāhato parimuttiyā mocanatthāya bhūtavejjaṃ gaveseyya.

    ൪൯൭. തം ഗവേസമാനോ ച ഭൂതവിജ്ജായ സുട്ഠു കോവിദം ഛേകം ഭൂതവേജ്ജം പസ്സേയ്യ, സോ ഭൂതവേജ്ജോ തസ്സ യക്ഖഗ്ഗഹിതസ്സ പുരിസസ്സ ആവേസഭൂതം വിഹനേ വിനാസേയ്യ, സമൂലഞ്ച മൂലേന സഹ ആയതിം അനാസേവകം കത്വാ വിനാസയേ വിദ്ധംസേയ്യാതി സമ്ബന്ധോ.

    497. Taṃ gavesamāno ca bhūtavijjāya suṭṭhu kovidaṃ chekaṃ bhūtavejjaṃ passeyya, so bhūtavejjo tassa yakkhaggahitassa purisassa āvesabhūtaṃ vihane vināseyya, samūlañca mūlena saha āyatiṃ anāsevakaṃ katvā vināsaye viddhaṃseyyāti sambandho.

    ൪൯൮. മഹാവീര വീരുത്തമ തമഗ്ഗാഹേന കിലേസന്ധകാരഗ്ഗാഹേന പീളിതോ അഹം തഥേവ തേന പകാരേനേവ തമതോ കിലേസന്ധകാരതോ പരിമുത്തിയാ മോചനത്ഥായ ഞാണാലോകം പഞ്ഞാആലോകം ഗവേസാമീതി സമ്ബന്ധോ.

    498.Mahāvīra vīruttama tamaggāhena kilesandhakāraggāhena pīḷito ahaṃ tatheva tena pakāreneva tamato kilesandhakārato parimuttiyā mocanatthāya ñāṇālokaṃ paññāālokaṃ gavesāmīti sambandho.

    ൪൯൯. അഥ തദനന്തരം കിലേസതമസോധനം കിലേസന്ധകാരനാസകം സക്യമുനിം അദ്ദസന്തി അത്ഥോ. സോ സക്യമുനി മേ മയ്ഹം തമം അന്ധകാരം കിലേസതിമിരം ഭൂതവേജ്ജോവ ഭൂതകം യക്ഖഗ്ഗഹിതം ഇവ വിനോദേസി ദൂരീ അകാസീതി സമ്ബന്ധോ.

    499. Atha tadanantaraṃ kilesatamasodhanaṃ kilesandhakāranāsakaṃ sakyamuniṃ addasanti attho. So sakyamuni me mayhaṃ tamaṃ andhakāraṃ kilesatimiraṃ bhūtavejjova bhūtakaṃ yakkhaggahitaṃ iva vinodesi dūrī akāsīti sambandho.

    ൫൦൦. സോ അഹം ഏവം വിമുത്തോ സംസാരസോതം സംസാരപവാഹം സം സുട്ഠു ഛിന്ദിം ഛേദേസിം, തണ്ഹാസോതം തണ്ഹാമഹോഘം നിവാരയിം നിരവസേസം അപ്പവത്തിം അകാസിന്തി അത്ഥോ. ഭവം ഉഗ്ഘാടയിം സബ്ബന്തി കാമഭവാദികം സബ്ബം നവഭവം ഉഗ്ഘാടയിം വിനാസേസിന്തി അത്ഥോ. മൂലതോ വിനാസേന്തോ ഭൂതവേജ്ജോ ഇവ മൂലതോ ഉഗ്ഘാടയിന്തി സമ്ബന്ധോ.

    500. So ahaṃ evaṃ vimutto saṃsārasotaṃ saṃsārapavāhaṃ saṃ suṭṭhu chindiṃ chedesiṃ, taṇhāsotaṃ taṇhāmahoghaṃ nivārayiṃ niravasesaṃ appavattiṃ akāsinti attho. Bhavaṃ ugghāṭayiṃ sabbanti kāmabhavādikaṃ sabbaṃ navabhavaṃ ugghāṭayiṃ vināsesinti attho. Mūlato vināsento bhūtavejjo iva mūlato ugghāṭayinti sambandho.

    ൫൦൧. തതോ നിബ്ബാനപരിയേസനായ ഉപമം ദസ്സേന്തോ യഥാതിആദിമാഹ. തത്ഥ ഗരും ഭാരിയം നാഗം ഗിലതീതി ഗരുളോ. ഗരും വാ നാഗം ലാതി ആദദാതീതി ഗരുളോ, ഗരുളരാജാ. അത്തനോ ഭക്ഖം സകഗോചരം പന്നഗം പകാരേന പരഹത്ഥം ന ഗച്ഛതീതി പന്നഗോതി ലദ്ധനാമം നാഗം ഗഹണത്ഥായ ഓപതതി അവപതതി, സമന്താ സമന്തതോ യോജനസതം സതയോജനപ്പമാണം മഹാസരം മഹാസമുദ്ദം അത്തനോ പക്ഖവാതേഹി വിക്ഖോഭേതി ആലോളേതി യഥാതി സമ്ബന്ധോ.

    501. Tato nibbānapariyesanāya upamaṃ dassento yathātiādimāha. Tattha garuṃ bhāriyaṃ nāgaṃ gilatīti garuḷo. Garuṃ vā nāgaṃ lāti ādadātīti garuḷo, garuḷarājā. Attano bhakkhaṃ sakagocaraṃ pannagaṃ pakārena parahatthaṃ na gacchatīti pannagoti laddhanāmaṃ nāgaṃ gahaṇatthāya opatati avapatati, samantā samantato yojanasataṃ satayojanappamāṇaṃ mahāsaraṃ mahāsamuddaṃ attano pakkhavātehi vikkhobheti āloḷeti yathāti sambandho.

    ൫൦൨. സോ സുപണ്ണോ വിഹങ്ഗമോ വേഹാസഗമനസീലോ പന്നഗം നാമം ഗഹേത്വാ അധോസീസം ഓലമ്ബേത്വാ വിഹേഠയം തത്ഥ തത്ഥ വിവിധേന ഹേഠനേന ഹേഠേന്തോ ആദായ ദള്ഹം ഗഹേത്വാ യേന കാമം യത്ഥ ഗന്തുകാമോ, തത്ഥ പക്കമതി ഗച്ഛതീതി സമ്ബന്ധോ.

    502.So supaṇṇo vihaṅgamo vehāsagamanasīlo pannagaṃ nāmaṃ gahetvā adhosīsaṃ olambetvā viheṭhayaṃ tattha tattha vividhena heṭhanena heṭhento ādāya daḷhaṃ gahetvā yena kāmaṃ yattha gantukāmo, tattha pakkamati gacchatīti sambandho.

    ൫൦൩. ഭന്തേ മഹാവീര, യഥാ ഗരുളോ ബലീ ബലവാ പന്നഗം ഗഹേത്വാ പക്കമതി, തഥാ ഏവ അഹം അസങ്ഖതം പച്ചയേഹി അകതം നിബ്ബാനം ഗവേസന്തോ പടിപത്തിപൂരണവസേന പരിയേസന്തോ ദോസേ സകലദിയഡ്ഢകിലേസസഹസ്സേ വിക്ഖാലയിം വിസേസേന സമുച്ഛേദപ്പഹാനേന സോധേസിം അഹന്തി സമ്ബന്ധോ.

    503. Bhante mahāvīra, yathā garuḷo balī balavā pannagaṃ gahetvā pakkamati, tathā eva ahaṃ asaṅkhataṃ paccayehi akataṃ nibbānaṃ gavesanto paṭipattipūraṇavasena pariyesanto dose sakaladiyaḍḍhakilesasahasse vikkhālayiṃ visesena samucchedappahānena sodhesiṃ ahanti sambandho.

    ൫൦൪. യഥാ ഗരുളോ പന്നഗം ഗഹേത്വാ ഭുഞ്ജിത്വാ വിഹരതി, തഥാ അഹം ധമ്മവരം ഉത്തമധമ്മം ദിട്ഠോ പസ്സന്തോ ഏതം സന്തിപദം നിബ്ബാനപദം അനുത്തരം ഉത്തരവിരഹിതം മഗ്ഗഫലേഹി ആദായ ഗഹേത്വാ വളഞ്ജേത്വാ വിഹരാമീതി സമ്ബന്ധോ.

    504. Yathā garuḷo pannagaṃ gahetvā bhuñjitvā viharati, tathā ahaṃ dhammavaraṃ uttamadhammaṃ diṭṭho passanto etaṃ santipadaṃ nibbānapadaṃ anuttaraṃ uttaravirahitaṃ maggaphalehi ādāya gahetvā vaḷañjetvā viharāmīti sambandho.

    ൫൦൫. ഇദാനി നിബ്ബാനസ്സ ദുല്ലഭഭാവം ദസ്സേന്തോ ആസാവതീ നാമ ലതാതിആദിമാഹ. തത്ഥ സബ്ബേസം ദേവാനം ആസാ ഇച്ഛാ ഏതിസ്സം ലതായം അത്ഥീതി ആസാവതീ നാമ ലതാ, ചിത്തലതാവനേ അനേകവിചിത്താഹി ലതാഹി ഗഹനീഭൂതേ വനേ ഉയ്യാനേ ജാതാ നിബ്ബത്താതി അത്ഥോ. തസ്സാ ലതായ വസ്സസഹസ്സേന വസ്സസഹസ്സച്ചയേന ഏകം ഫലം നിബ്ബത്തതേ ഏകം ഫലം ഗണ്ഹാതി.

    505. Idāni nibbānassa dullabhabhāvaṃ dassento āsāvatī nāma latātiādimāha. Tattha sabbesaṃ devānaṃ āsā icchā etissaṃ latāyaṃ atthīti āsāvatī nāma latā, cittalatāvane anekavicittāhi latāhi gahanībhūte vane uyyāne jātā nibbattāti attho. Tassā latāya vassasahassena vassasahassaccayena ekaṃ phalaṃ nibbattate ekaṃ phalaṃ gaṇhāti.

    ൫൦൬. തം ദേവാതി തം ആസാവതിം ലതം താവ ദൂരഫലം തത്തകം ചിരകാലം അതിക്കമിത്വാ ഫലം ഗണ്ഹന്തം സംവിജ്ജമാനം ദേവാ താവതിംസദേവതാ പയിരുപാസന്തി ഭജന്തി, സാ ആസാവതീ നാമ ലതുത്തമാ ലതാനം അന്തരേ ഉത്തമലതാ ഏവം ദേവാനം പിയാ അഹോസീതി സമ്ബന്ധോ.

    506.Taṃ devāti taṃ āsāvatiṃ lataṃ tāva dūraphalaṃ tattakaṃ cirakālaṃ atikkamitvā phalaṃ gaṇhantaṃ saṃvijjamānaṃ devā tāvatiṃsadevatā payirupāsanti bhajanti, sā āsāvatī nāma latuttamā latānaṃ antare uttamalatā evaṃ devānaṃ piyā ahosīti sambandho.

    ൫൦൭. സതസഹസ്സുപാദായാതി സതസഹസ്സസംവച്ഛരം ആദിം കത്വാ. താഹം പരിചരേ മുനീതി മോനം വുച്ചതി ഞാണം, ഭന്തേ, മുനി ഞാണവന്ത സബ്ബഞ്ഞു, അഹം തം ഭഗവന്തം പരിചരേ പയിരുപാസാമി. സായംപാതം നമസ്സാമീതി സായന്ഹസമയഞ്ച പുബ്ബണ്ഹസമയഞ്ചാതി ദ്വിക്ഖത്തും നമസ്സാമി പണാമം കരോമി. യഥാ ദേവാ താവതിംസാ ദേവാ വിയ ആസാവതീലതം സായംപാതഞ്ച പയിരുപാസന്തീതി സമ്ബന്ധോ.

    507.Satasahassupādāyāti satasahassasaṃvaccharaṃ ādiṃ katvā. Tāhaṃ paricare munīti monaṃ vuccati ñāṇaṃ, bhante, muni ñāṇavanta sabbaññu, ahaṃ taṃ bhagavantaṃ paricare payirupāsāmi. Sāyaṃpātaṃ namassāmīti sāyanhasamayañca pubbaṇhasamayañcāti dvikkhattuṃ namassāmi paṇāmaṃ karomi. Yathā devā tāvatiṃsā devā viya āsāvatīlataṃ sāyaṃpātañca payirupāsantīti sambandho.

    ൫൦൮. അവഞ്ഝാ പാരിചരിയാതി യസ്മാ ബുദ്ധദസ്സനഹേതു നിബ്ബാനപ്പത്തി അഹോസി, തസ്മാ ബുദ്ധപാരിചരിയാ വത്തപടിപത്തികിരിയാ അവഞ്ഝാ അതുച്ഛാ നമസ്സനാ പണാമകിരിയാ ച അമോഘാ അതുച്ഛാ. തഥാ ഹി ദൂരാഗതം ദൂരതോ സംസാരദ്ധാനതോ ആഗതമ്പി, സന്തം സംവിജ്ജമാനം ഖണോയം അയം ബുദ്ധുപ്പാദക്ഖണോ ന വിരാധയി നാതിക്കമി, മം അതിക്കമിത്വാ ന ഗതോതി അത്ഥോ.

    508.Avañjhā pāricariyāti yasmā buddhadassanahetu nibbānappatti ahosi, tasmā buddhapāricariyā vattapaṭipattikiriyā avañjhā atucchā namassanā paṇāmakiriyā ca amoghā atucchā. Tathā hi dūrāgataṃ dūrato saṃsāraddhānato āgatampi, santaṃ saṃvijjamānaṃ khaṇoyaṃ ayaṃ buddhuppādakkhaṇo na virādhayi nātikkami, maṃ atikkamitvā na gatoti attho.

    ൫൦൯. ബുദ്ധദസ്സനഹേതു നിബ്ബാനപ്പത്തോ അഹം ആയതിം ഉപ്പജ്ജനകഭവേ മമ പടിസന്ധിം വിചിനന്തോ ഉപപരിക്ഖന്തോ ന പസ്സാമീതി സമ്ബന്ധോ. നിരൂപധി ഖന്ധൂപധികിലേസൂപധീഹി വിരഹിതോ വിപ്പമുത്തോ സബ്ബകിലേസേഹി വിനാഭൂതോ ഉപസന്തോ കിലേസപരിളാഹാഭാവേന സന്തമാനസോ ചരാമി അഹന്തി സമ്ബന്ധോ.

    509. Buddhadassanahetu nibbānappatto ahaṃ āyatiṃ uppajjanakabhave mama paṭisandhiṃ vicinanto upaparikkhanto na passāmīti sambandho. Nirūpadhi khandhūpadhikilesūpadhīhi virahito vippamutto sabbakilesehi vinābhūto upasanto kilesapariḷāhābhāvena santamānaso carāmi ahanti sambandho.

    ൫൧൦. പുന അത്തനോ ബുദ്ധദസ്സനായ ഉപമം ദസ്സേന്തോ യഥാപി പദുമം നാമാതിആദിമാഹ. സൂരിയരംസേന സൂരിയരംസിസമ്ഫസ്സേന യഥാ പദുമം നാമ അപി പുപ്ഫതി വികസതി മഹാവീര വീരുത്തമ അഹം തഥാ ഏവ ബുദ്ധരംസേന ബുദ്ധേന ഭഗവതാ ദേസിതധമ്മരംസിപ്പഭാവേന പുപ്ഫിതോതി അത്ഥോ.

    510. Puna attano buddhadassanāya upamaṃ dassento yathāpi padumaṃ nāmātiādimāha. Sūriyaraṃsena sūriyaraṃsisamphassena yathā padumaṃ nāma api pupphati vikasati mahāvīra vīruttama ahaṃ tathā eva buddharaṃsena buddhena bhagavatā desitadhammaraṃsippabhāvena pupphitoti attho.

    ൫൧൧-൧൨. പുന ബുദ്ധദസ്സനേന നിബ്ബാനദസ്സനം ദീപേന്തോ യഥാ ബലാകാതിആദിമാഹ. തത്ഥ ബലാകയോനിമ്ഹി ബലാകജാതിയം സദാ സബ്ബസ്മിം കാലേ പുമാ പുരിസോ യഥാ ന വിജ്ജതി. പുമേ അവിജ്ജമാനേ കഥം ബലാകാനം ഗബ്ഭഗ്ഗഹണം ഹോതീതി ചേ? മേഘേസു ഗജ്ജമാനേസു സദ്ദം കരോന്തേസു മേഘഗജ്ജനം സുത്വാ താ ബലാകിനിയോ സദാ സബ്ബകാലേ ഗബ്ഭം ഗണ്ഹന്തി അണ്ഡം ധാരേന്തീതി അത്ഥോ. യാവ യത്തകം കാലം മേഘോ ന ഗജ്ജതി മേഘോ സദ്ദം ന കരോതി, താവ തത്തകം കാലം ചിരം ചിരകാലേന ഗബ്ഭം അണ്ഡം ധാരേന്തി. യദാ യസ്മിം കാലേ മേഘോ പവസ്സതി പകാരേന ഗജ്ജിത്വാ വസ്സതി വുട്ഠിധാരം പഗ്ഘരതി, തദാ തസ്മിം കാലേ ഭാരതോ ഗബ്ഭധാരണതോ പരിമുച്ചന്തി അണ്ഡം പാതേന്തീതി അത്ഥോ.

    511-12. Puna buddhadassanena nibbānadassanaṃ dīpento yathā balākātiādimāha. Tattha balākayonimhi balākajātiyaṃ sadā sabbasmiṃ kāle pumā puriso yathā na vijjati. Pume avijjamāne kathaṃ balākānaṃ gabbhaggahaṇaṃ hotīti ce? Meghesu gajjamānesu saddaṃ karontesu meghagajjanaṃ sutvā balākiniyo sadā sabbakāle gabbhaṃ gaṇhanti aṇḍaṃ dhārentīti attho. Yāva yattakaṃ kālaṃ megho na gajjati megho saddaṃ na karoti, tāva tattakaṃ kālaṃ ciraṃ cirakālena gabbhaṃ aṇḍaṃ dhārenti. Yadā yasmiṃ kāle megho pavassati pakārena gajjitvā vassati vuṭṭhidhāraṃ paggharati, tadā tasmiṃ kāle bhārato gabbhadhāraṇato parimuccanti aṇḍaṃ pātentīti attho.

    ൫൧൩. തതോ പരം ഉപമേയ്യസമ്പദം ദസ്സേന്തോ പദുമുത്തരബുദ്ധസ്സാതിആദിമാഹ. പദുമുത്തരസ്സ ബുദ്ധസ്സ ധമ്മമേഘേന വോഹാരപരമത്ഥദേസനാസങ്ഖാതമേഘേന ഗജ്ജതോ ഗജ്ജന്തസ്സ ദേസേന്തസ്സ ധമ്മമേഘസ്സ സദ്ദേന ഘോസാനുസാരേന അഹം തദാ ധമ്മഗബ്ഭം വിവട്ടൂപനിസ്സയം ദാനസീലാദിപുഞ്ഞസമ്ഭാരഗബ്ഭം അഗണ്ഹിം ഗഹേസിം തഥാതി സമ്ബന്ധോ.

    513. Tato paraṃ upameyyasampadaṃ dassento padumuttarabuddhassātiādimāha. Padumuttarassa buddhassa dhammameghena vohāraparamatthadesanāsaṅkhātameghena gajjato gajjantassa desentassa dhammameghassa saddena ghosānusārena ahaṃ tadā dhammagabbhaṃ vivaṭṭūpanissayaṃ dānasīlādipuññasambhāragabbhaṃ agaṇhiṃ gahesiṃ tathāti sambandho.

    ൫൧൪. സതസഹസ്സുപാദായ കപ്പസതസഹസ്സം ആദിം കത്വാ പുഞ്ഞഗബ്ഭം ദാനസീലാദിപുഞ്ഞസമ്ഭാരം അഹം ധരേമി പൂരേമി. യാവ ധമ്മമേഘോ ധമ്മദേസനാ ന ഗജ്ജതി ബുദ്ധേന ന ദേസീയതി, താവ അഹം ഭാരതോ സംസാരഗബ്ഭഭാരതോ നപ്പമുച്ചാമി ന മോചേമി ന വിസും ഭവാമീതി സമ്ബന്ധോ.

    514.Satasahassupādāya kappasatasahassaṃ ādiṃ katvā puññagabbhaṃ dānasīlādipuññasambhāraṃ ahaṃ dharemi pūremi. Yāva dhammamegho dhammadesanā na gajjati buddhena na desīyati, tāva ahaṃ bhārato saṃsāragabbhabhārato nappamuccāmi na mocemi na visuṃ bhavāmīti sambandho.

    ൫൧൫. ഭന്തേ, സക്യമുനി സക്യവംസപ്പഭവ യദാ യസ്മിം കാലേ സുദ്ധോദനമഹാരാജസ്സ തവ പിതു രമ്മേ രമണീയേ കപിലവത്ഥവേ കപിലവത്ഥുനാമകേ നഗരേ തുവം ധമ്മമേഘേന ഗജ്ജതി ഘോസേതി, തദാ തസ്മിം കാലേ അഹം ഭാരതോ സംസാരഗബ്ഭഭാരതോ പരിമുച്ചിം മുത്തോ അഹോസിന്തി സമ്ബന്ധോ.

    515. Bhante, sakyamuni sakyavaṃsappabhava yadā yasmiṃ kāle suddhodanamahārājassa tava pitu ramme ramaṇīye kapilavatthave kapilavatthunāmake nagare tuvaṃ dhammameghena gajjati ghoseti, tadā tasmiṃ kāle ahaṃ bhārato saṃsāragabbhabhārato parimucciṃ mutto ahosinti sambandho.

    ൫൧൬. തതോ പരം അത്തനാ അധിഗതേ മഗ്ഗഫലേ ദസ്സേന്തോ സുഞ്ഞതന്തിആദിമാഹ. തത്ഥ അത്തഅത്തനിയാദീനം അഭാവതോ സുഞ്ഞതം വിമോക്ഖഞ്ച രാഗദോസമോഹസബ്ബകിലേസനിമിത്താനം അഭാവതോ, അനിമിത്തം വിമോക്ഖഞ്ച തണ്ഹാപണിധിസ്സ അഭാവതോ, അപ്പണിഹിതം വിമോക്ഖഞ്ച അരിയമഗ്ഗം അധിഗഞ്ഛിം ഭാവേസിന്തി സമ്ബന്ധോ. ചതുരോ ച ഫലേ സബ്ബേതി ചത്താരി സാമഞ്ഞഫലാനി സബ്ബാനി സച്ഛി അകാസിന്തി അത്ഥോ. ധമ്മേവം വിജടയിം അഹന്തി അഹം ഏവം സബ്ബധമ്മേ ജടം ഗഹനം വിജടയിം വിദ്ധംസേസിന്തി അത്ഥോ.

    516. Tato paraṃ attanā adhigate maggaphale dassento suññatantiādimāha. Tattha attaattaniyādīnaṃ abhāvato suññataṃ vimokkhañca rāgadosamohasabbakilesanimittānaṃ abhāvato, animittaṃ vimokkhañca taṇhāpaṇidhissa abhāvato, appaṇihitaṃ vimokkhañca ariyamaggaṃ adhigañchiṃ bhāvesinti sambandho. Caturo ca phale sabbeti cattāri sāmaññaphalāni sabbāni sacchi akāsinti attho. Dhammevaṃ vijaṭayiṃ ahanti ahaṃ evaṃ sabbadhamme jaṭaṃ gahanaṃ vijaṭayiṃ viddhaṃsesinti attho.

    ദുതിയഭാണവാരവണ്ണനാ സമത്താ.

    Dutiyabhāṇavāravaṇṇanā samattā.

    ൫൧൭. തതോ പരം അത്തനാ അധിഗതവിസേസമേവ ദസ്സേന്തോ അപരിമേയ്യുപാദായാതിആദിമാഹ. തത്ഥ ന പരിമേയ്യോതി അപരിമേയ്യോ, സംവച്ഛരഗണനവസേന പമേതും സങ്ഖാതും അസക്കുണേയ്യോതി അത്ഥോ. തം അപരിമേയ്യം കപ്പം ഉപാദായ ആദിം കത്വാ തവ സാസനം തുയ്ഹം സാസനം ‘‘അനാഗതേ ഗോതമസ്സ ഭഗവതോ സാസനേ വിനയധരാനം അഗ്ഗോ ഭവേയ്യ’’ന്തി ഏവം പത്ഥേമി. അതീതത്ഥേ വത്തമാനവചനം, പത്ഥേസിന്തി അത്ഥോ. സോ മേ അത്ഥോതി സോ പത്ഥനാസങ്ഖാതോ അത്ഥോ മേ മയാ അനുപ്പത്തോ നിപ്ഫാദിതോതി അത്ഥോ. അനുത്തരം സന്തിപദം നിബ്ബാനം അനുപ്പത്തം അധിഗതന്തി സമ്ബന്ധോ.

    517. Tato paraṃ attanā adhigatavisesameva dassento aparimeyyupādāyātiādimāha. Tattha na parimeyyoti aparimeyyo, saṃvaccharagaṇanavasena pametuṃ saṅkhātuṃ asakkuṇeyyoti attho. Taṃ aparimeyyaṃ kappaṃ upādāya ādiṃ katvā tava sāsanaṃ tuyhaṃ sāsanaṃ ‘‘anāgate gotamassa bhagavato sāsane vinayadharānaṃ aggo bhaveyya’’nti evaṃ patthemi. Atītatthe vattamānavacanaṃ, patthesinti attho. So me atthoti so patthanāsaṅkhāto attho me mayā anuppatto nipphāditoti attho. Anuttaraṃ santipadaṃ nibbānaṃ anuppattaṃ adhigatanti sambandho.

    ൫൧൮. സോ അഹം അധിഗതത്താ വിനയേ വിനയപിടകേ പാരമിം പത്തോ പരിയോസാനപ്പത്തോ. യഥാപി പാഠികോ ഇസീതി യഥാ പദുമുത്തരസ്സ ഭഗവതോ സാസനേ വിനയധരാനം അഗ്ഗോ ഇസി ഭിക്ഖു പാഠികോ പാകടോ അഹോസി, തഥേവാഹന്തി അത്ഥോ. ന മേ സമസമോ അത്ഥീതി വിനയധാരിതായ മേ മയാ സമസമോ സമാനോ അഞ്ഞോ ന അത്ഥീതി അത്ഥോ. സാസനം ഓവാദാനുസാസനീസങ്ഖാതം സാസനം ധാരേമി പൂരേമീതി അത്ഥോ.

    518. So ahaṃ adhigatattā vinaye vinayapiṭake pāramiṃ patto pariyosānappatto. Yathāpi pāṭhiko isīti yathā padumuttarassa bhagavato sāsane vinayadharānaṃ aggo isi bhikkhu pāṭhiko pākaṭo ahosi, tathevāhanti attho. Na me samasamo atthīti vinayadhāritāya me mayā samasamo samāno añño na atthīti attho. Sāsanaṃ ovādānusāsanīsaṅkhātaṃ sāsanaṃ dhāremi pūremīti attho.

    ൫൧൯. പുനപി അത്തനോ വിസേസം ദസ്സേന്തോ വിനയേ ഖന്ധകേ ചാപീതിആദിമാഹ. തത്ഥ വിനയേതി ഉഭതോവിഭങ്ഗേ. ഖന്ധകേതി മഹാവഗ്ഗചൂളവഗ്ഗേ. തികച്ഛേദേ ചാതി തികസങ്ഘാദിസേസതികപാചിത്തിയാദികേ ച. പഞ്ചമേതി പരിവാരേ ച. ഏത്ഥ ഏതസ്മിം സകലേ വിനയപിടകേ മയ്ഹം വിമതി ദ്വേള്ഹകം നത്ഥി ന സംവിജ്ജതി. അക്ഖരേതി വിനയപിടകപരിയാപന്നേ അ-കാരാദികേ അക്ഖരേ. ബ്യഞ്ജനേതി ക-കാരാദികേ ബ്യഞ്ജനേ വാ മേ വിമതി സംസയോ നത്ഥീതി സമ്ബന്ധോ.

    519. Punapi attano visesaṃ dassento vinaye khandhake cāpītiādimāha. Tattha vinayeti ubhatovibhaṅge. Khandhaketi mahāvaggacūḷavagge. Tikacchede cāti tikasaṅghādisesatikapācittiyādike ca. Pañcameti parivāre ca. Ettha etasmiṃ sakale vinayapiṭake mayhaṃ vimati dveḷhakaṃ natthi na saṃvijjati. Akkhareti vinayapiṭakapariyāpanne a-kārādike akkhare. Byañjaneti ka-kārādike byañjane vā me vimati saṃsayo natthīti sambandho.

    ൫൨൦. നിഗ്ഗഹേ പടികമ്മേ ചാതി പാപഭിക്ഖൂനം നിഗ്ഗഹേ ച സാപത്തികാനം ഭിക്ഖൂനം പരിവാസദാനാദികേ പടികമ്മേ ച ഠാനാട്ഠാനേ ച കാരണേ ച അകാരണേ ച കോവിദോ ഛേകോതി അത്ഥോ. ഓസാരണേ ച തജ്ജനീയാദികമ്മസ്സ പടിപ്പസ്സദ്ധിവസേന ഓസാരണേ പവേസനേ ച. വുട്ഠാപനേ ച ആപത്തിതോ വുട്ഠാപനേ നിരാപത്തികരണേ ച ഛേകോതി സമ്ബന്ധോ. സബ്ബത്ഥ പാരമിം ഗതോതി സബ്ബസ്മിം വിനയകമ്മേ പരിയോസാനം പത്തോ, ദക്ഖോ ഛേകോതി അത്ഥോ.

    520.Niggahepaṭikamme cāti pāpabhikkhūnaṃ niggahe ca sāpattikānaṃ bhikkhūnaṃ parivāsadānādike paṭikamme ca ṭhānāṭṭhāne ca kāraṇe ca akāraṇe ca kovido chekoti attho. Osāraṇe ca tajjanīyādikammassa paṭippassaddhivasena osāraṇe pavesane ca. Vuṭṭhāpane ca āpattito vuṭṭhāpane nirāpattikaraṇe ca chekoti sambandho. Sabbattha pāramiṃ gatoti sabbasmiṃ vinayakamme pariyosānaṃ patto, dakkho chekoti attho.

    ൫൨൧. വിനയേ ഖന്ധകേ ചാപീതി വുത്തപ്പകാരേ വിനയേ ച ഖന്ധകേ ച, പദം സുത്തപദം നിക്ഖിപിത്വാ പട്ഠപേത്വാ. ഉഭതോ വിനിവേഠേത്വാതി വിനയതോ ഖന്ധകതോ ചാതി ഉഭയതോ നിബ്ബത്തേത്വാ വിജടേത്വാ നയം ആഹരിത്വാ. രസതോതി കിച്ചതോ. ഓസരേയ്യം ഓസാരണം കരോമീതി അത്ഥോ.

    521.Vinaye khandhake cāpīti vuttappakāre vinaye ca khandhake ca, padaṃ suttapadaṃ nikkhipitvā paṭṭhapetvā. Ubhato viniveṭhetvāti vinayato khandhakato cāti ubhayato nibbattetvā vijaṭetvā nayaṃ āharitvā. Rasatoti kiccato. Osareyyaṃ osāraṇaṃ karomīti attho.

    ൫൨൨. നിരുത്തിയാ ച കുസലോതി ‘‘രുക്ഖോ പടോ കുമ്ഭോ മാലാ ചിത്ത’’ന്തിആദീസു വോഹാരേസു ഛേകോ. അത്ഥാനത്ഥേ ച കോവിദോതി അത്ഥേ വഡ്ഢിയം അനത്ഥേ ഹാനിയഞ്ച കോവിദോ ദക്ഖോതി അത്ഥോ. അനഞ്ഞാതം മയാ നത്ഥീതി വിനയപിടകേ സകലേ വാ പിടകത്തയേ മയാ അനഞ്ഞാതം അവിദിതം അപാകടം കിഞ്ചി നത്ഥീതി അത്ഥോ. ഏകഗ്ഗോ സത്ഥു സാസനേതി ബുദ്ധസാസനേ അഹമേവ ഏകോ വിനയധരാനം അഗ്ഗോ സേട്ഠോ ഉത്തമോതി അത്ഥോ.

    522.Niruttiyā ca kusaloti ‘‘rukkho paṭo kumbho mālā citta’’ntiādīsu vohāresu cheko. Atthānatthe ca kovidoti atthe vaḍḍhiyaṃ anatthe hāniyañca kovido dakkhoti attho. Anaññātaṃ mayā natthīti vinayapiṭake sakale vā piṭakattaye mayā anaññātaṃ aviditaṃ apākaṭaṃ kiñci natthīti attho. Ekaggo satthu sāsaneti buddhasāsane ahameva eko vinayadharānaṃ aggo seṭṭho uttamoti attho.

    ൫൨൩. രൂപദക്ഖേ അഹം അജ്ജാതി അജ്ജ ഏതരഹി കാലേ സക്യപുത്തസ്സ ഭഗവതോ സാസനേ പാവചനേ അഹം രൂപദക്ഖേ രൂപദസ്സനേ വിനയവിനിച്ഛയദസ്സനേ സബ്ബം കങ്ഖം സകലം സംസയം വിനോദേമി വിനാസേമീതി സമ്ബന്ധോ. ഛിന്ദാമി സബ്ബസംസയന്തി ‘‘അഹോസിം നു ഖോ അഹമതീതമദ്ധാന’’ന്തിആദികം (മ॰ നി॰ ൧.൧൮; സം॰ നി॰ ൨.൨൦; മഹാനി॰ ൧൭൪) കാലത്തയം ആരബ്ഭ ഉപ്പന്നം സബ്ബം സോളസവിധം കങ്ഖം ഛിന്ദാമി വൂപസമേമി സബ്ബസോ വിദ്ധംസേമീതി അത്ഥോ.

    523.Rūpadakkhe ahaṃ ajjāti ajja etarahi kāle sakyaputtassa bhagavato sāsane pāvacane ahaṃ rūpadakkhe rūpadassane vinayavinicchayadassane sabbaṃ kaṅkhaṃ sakalaṃ saṃsayaṃ vinodemi vināsemīti sambandho. Chindāmi sabbasaṃsayanti ‘‘ahosiṃ nu kho ahamatītamaddhāna’’ntiādikaṃ (ma. ni. 1.18; saṃ. ni. 2.20; mahāni. 174) kālattayaṃ ārabbha uppannaṃ sabbaṃ soḷasavidhaṃ kaṅkhaṃ chindāmi vūpasamemi sabbaso viddhaṃsemīti attho.

    ൫൨൪. പദം അനുപദഞ്ചാപീതി പദം പുബ്ബപദഞ്ച അനുപദം പരപദഞ്ച അക്ഖരം ഏകേകമക്ഖരഞ്ച ബ്യഞ്ജനം സിഥിലധനിതാദിദസവിധം ബ്യഞ്ജനവിധാനഞ്ച. നിദാനേതി തേന സമയേനാതിആദികേ നിദാനേ ച. പരിയോസാനേതി നിഗമനേ. സബ്ബത്ഥ കോവിദോതി സബ്ബേസു ഛസു ഠാനേസു ഛേകോതി അത്ഥോ.

    524.Padaṃ anupadañcāpīti padaṃ pubbapadañca anupadaṃ parapadañca akkharaṃ ekekamakkharañca byañjanaṃ sithiladhanitādidasavidhaṃ byañjanavidhānañca. Nidāneti tena samayenātiādike nidāne ca. Pariyosāneti nigamane. Sabbattha kovidoti sabbesu chasu ṭhānesu chekoti attho.

    ൫൨൫. തതോ പരം ഭഗവതോയേവ ഗുണേ പകാസേന്തോ യഥാപി രാജാ ബലവാതിആദിമാഹ. തത്ഥ യഥാ ബലവാ ഥാമബലസമ്പന്നോ സേനാബലസമ്പന്നോ വാ രാജാ, പരം പരേസം പടിരാജൂനം സേനം നിഗ്ഗണ്ഹിത്വാ നിസ്സേസതോ ഗഹേത്വാ പലാപേത്വാ വാ, തപേ തപേയ്യ സന്തപേയ്യ ദുക്ഖാപേയ്യ. വിജിനിത്വാന സങ്ഗാമന്തി സങ്ഗാമം പരസേനായ സമാഗമം യുദ്ധം വിജിനിത്വാ വിസേസേന ജിനിത്വാ ജയം പത്വാ. നഗരം തത്ഥ മാപയേതി തത്ഥ തസ്മിം വിജിതട്ഠാനേ നഗരം പാസാദഹമ്മിയാദിവിഭൂസിതം വസനട്ഠാനം മാപയേ കാരാപേയ്യാതി അത്ഥോ.

    525. Tato paraṃ bhagavatoyeva guṇe pakāsento yathāpi rājā balavātiādimāha. Tattha yathā balavā thāmabalasampanno senābalasampanno vā rājā, paraṃ paresaṃ paṭirājūnaṃ senaṃ niggaṇhitvā nissesato gahetvā palāpetvā vā, tape tapeyya santapeyya dukkhāpeyya. Vijinitvāna saṅgāmanti saṅgāmaṃ parasenāya samāgamaṃ yuddhaṃ vijinitvā visesena jinitvā jayaṃ patvā. Nagaraṃ tattha māpayeti tattha tasmiṃ vijitaṭṭhāne nagaraṃ pāsādahammiyādivibhūsitaṃ vasanaṭṭhānaṃ māpaye kārāpeyyāti attho.

    ൫൨൬. പാകാരം പരിഖഞ്ചാപീതി തത്ഥ മാപിതനഗരേ പാകാരം സുധാധവലഇട്ഠകാമയപാകാരഞ്ച കാരയേതി സമ്ബന്ധോ. പരിഖഞ്ചാപി കദ്ദമപരിഖം, ഉദകപരിഖം, സുക്ഖപരിഖഞ്ച അപി കാരയേ. ഏസികം ദ്വാരകോട്ഠകന്തി നഗരസോഭനത്ഥം ഉസ്സാപിതഏസികാഥമ്ഭഞ്ച മഹന്തം കോട്ഠകഞ്ച ചതുഭൂമകാദിദ്വാരകോട്ഠകഞ്ച കാരയേ. അട്ടാലകേ ച വിവിധേതി ചതുഭൂമകാദിഭേദേ അതിഉച്ചഅട്ടാലകേ ച വിവിധേ നാനപ്പകാരകേ ബഹൂ കാരയേ കാരാപേയ്യാതി സമ്ബന്ധോ.

    526.Pākāraṃ parikhañcāpīti tattha māpitanagare pākāraṃ sudhādhavalaiṭṭhakāmayapākārañca kārayeti sambandho. Parikhañcāpi kaddamaparikhaṃ, udakaparikhaṃ, sukkhaparikhañca api kāraye. Esikaṃ dvārakoṭṭhakanti nagarasobhanatthaṃ ussāpitaesikāthambhañca mahantaṃ koṭṭhakañca catubhūmakādidvārakoṭṭhakañca kāraye. Aṭṭālake ca vividheti catubhūmakādibhede atiuccaaṭṭālake ca vividhe nānappakārake bahū kāraye kārāpeyyāti sambandho.

    ൫൨൭. സിങ്ഘാടകം ചച്ചരഞ്ചാതി ന കേവലം പാകാരാദയോ കാരയേ, സിങ്ഘാടകം ചതുമഗ്ഗസന്ധിഞ്ച ചച്ചരം അന്തരാവീഥിഞ്ച കാരയേതി സമ്ബന്ധോ. സുവിഭത്തന്തരാപണന്തി സുട്ഠു വിഭത്തം വിഭാഗതോ കോട്ഠാസവന്തം അന്തരാപണം അനേകാപണസഹസ്സം കാരാപേയ്യാതി അത്ഥോ. കാരയേയ്യ സഭം തത്ഥാതി തസ്മിം മാപിതനഗരേ സഭം ധമ്മാധികരണസാലം കാരയേ. അത്ഥാനത്ഥവിനിച്ഛയം വഡ്ഢിഞ്ച അവഡ്ഢിഞ്ച വിനിച്ഛയകരണത്ഥം വിനിച്ഛയസാലം കാരയേതി സമ്ബന്ധോ.

    527.Siṅghāṭakaṃ caccarañcāti na kevalaṃ pākārādayo kāraye, siṅghāṭakaṃ catumaggasandhiñca caccaraṃ antarāvīthiñca kārayeti sambandho. Suvibhattantarāpaṇanti suṭṭhu vibhattaṃ vibhāgato koṭṭhāsavantaṃ antarāpaṇaṃ anekāpaṇasahassaṃ kārāpeyyāti attho. Kārayeyya sabhaṃ tatthāti tasmiṃ māpitanagare sabhaṃ dhammādhikaraṇasālaṃ kāraye. Atthānatthavinicchayaṃ vaḍḍhiñca avaḍḍhiñca vinicchayakaraṇatthaṃ vinicchayasālaṃ kārayeti sambandho.

    ൫൨൮. നിഗ്ഘാതത്ഥം അമിത്താനന്തി പടിരാജൂനം പടിബാഹനത്ഥം. ഛിദ്ദാഛിദ്ദഞ്ച ജാനിതുന്തി ദോസഞ്ച അദോസഞ്ച ജാനിതും. ബലകായസ്സ രക്ഖായാതി ഹത്ഥിഅസ്സരഥപത്തിസങ്ഖാതസ്സ ബലകായസ്സ സേനാസമൂഹസ്സ ആരക്ഖണത്ഥായ സോ നഗരസാമികോ രാജാ, സേനാപച്ചം സേനാപതിം സേനാനായകം മഹാമത്തം ഠപേതി ഠാനന്തരേ പതിട്ഠപേതീതി അത്ഥോ.

    528.Nigghātatthaṃ amittānanti paṭirājūnaṃ paṭibāhanatthaṃ. Chiddāchiddañca jānitunti dosañca adosañca jānituṃ. Balakāyassa rakkhāyāti hatthiassarathapattisaṅkhātassa balakāyassa senāsamūhassa ārakkhaṇatthāya so nagarasāmiko rājā, senāpaccaṃ senāpatiṃ senānāyakaṃ mahāmattaṃ ṭhapeti ṭhānantare patiṭṭhapetīti attho.

    ൫൨൯. ആരക്ഖത്ഥായ ഭണ്ഡസ്സാതി ജാതരൂപരജതമുത്താമണിആദിരാജഭണ്ഡസ്സ ആരക്ഖണത്ഥായ സമന്തതോ ഗോപനത്ഥായ മേ മയ്ഹം ഭണ്ഡം മാ വിനസ്സീതി നിധാനകുസലം രക്ഖണേ കുസലം ഛേകം നരം പുരിസം ഭണ്ഡരക്ഖം ഭണ്ഡരക്ഖന്തം സോ രാജാ ഭണ്ഡാഗാരേ ഠപേതീതി സമ്ബന്ധോ.

    529.Ārakkhatthāyabhaṇḍassāti jātarūparajatamuttāmaṇiādirājabhaṇḍassa ārakkhaṇatthāya samantato gopanatthāya me mayhaṃ bhaṇḍaṃ mā vinassīti nidhānakusalaṃ rakkhaṇe kusalaṃ chekaṃ naraṃ purisaṃ bhaṇḍarakkhaṃ bhaṇḍarakkhantaṃ so rājā bhaṇḍāgāre ṭhapetīti sambandho.

    ൫൩൦. മമത്തോ ഹോതി യോ രഞ്ഞോതി യോ പണ്ഡിതോ രഞ്ഞോ മമത്തോ മാമകോ പക്ഖപാതോ ഹോതി. വുദ്ധിം യസ്സ ച ഇച്ഛതീതി അസ്സ രഞ്ഞോ വുദ്ധിഞ്ച വിരൂള്ഹിം യോ ഇച്ഛതി കാമേതി, തസ്സ ഇത്ഥമ്ഭൂതസ്സ പണ്ഡിതസ്സ രാജാ അധികരണം വിനിച്ഛയാധിപച്ചം ദേതി മിത്തസ്സ മിത്തഭാവസ്സ പടിപജ്ജിതുന്തി സമ്ബന്ധോ.

    530.Mamatto hoti yo raññoti yo paṇḍito rañño mamatto māmako pakkhapāto hoti. Vuddhiṃ yassa ca icchatīti assa rañño vuddhiñca virūḷhiṃ yo icchati kāmeti, tassa itthambhūtassa paṇḍitassa rājā adhikaraṇaṃ vinicchayādhipaccaṃ deti mittassa mittabhāvassa paṭipajjitunti sambandho.

    ൫൩൧. ഉപ്പാതേസൂതി ഉക്കാപാതദിസാഡാഹാദിഉപ്പാതേസു ച. നിമിത്തേസൂതി മൂസികച്ഛിന്നാദീസു ‘‘ഇദം നിമിത്തം സുഭം, ഇദം നിമിത്തം അസുഭ’’ന്തി ഏവം നിമിത്തജാനനസത്ഥേസു ച. ലക്ഖണേസു ചാതി ഇത്ഥിപുരിസാനം ഹത്ഥപാദലക്ഖണജാനനസത്ഥേസു ച കോവിദം ഛേകം അജ്ഝായകം അനേകേസം സിസ്സാനം ബ്യാകരണവാചകം മന്തധരം വേദത്തയസങ്ഖാതമന്തധാരകം പണ്ഡിതം സോ രാജാ പോരോഹിച്ചേ പുരോഹിതട്ഠാനന്തരേ ഠപേതീതി സമ്ബന്ധോ.

    531.Uppātesūti ukkāpātadisāḍāhādiuppātesu ca. Nimittesūti mūsikacchinnādīsu ‘‘idaṃ nimittaṃ subhaṃ, idaṃ nimittaṃ asubha’’nti evaṃ nimittajānanasatthesu ca. Lakkhaṇesu cāti itthipurisānaṃ hatthapādalakkhaṇajānanasatthesu ca kovidaṃ chekaṃ ajjhāyakaṃ anekesaṃ sissānaṃ byākaraṇavācakaṃ mantadharaṃ vedattayasaṅkhātamantadhārakaṃ paṇḍitaṃ so rājā porohicce purohitaṭṭhānantare ṭhapetīti sambandho.

    ൫൩൨. ഏതേഹങ്ഗേഹി സമ്പന്നോതി ഏതേഹി വുത്തപ്പകാരേഹി അങ്ഗേഹി അവയവേഹി സമ്പന്നോ സമങ്ഗീഭൂതോ സോ രാജാ ‘‘ഖത്തിയോ’’തി പവുച്ചതി കഥീയതീതി സമ്ബന്ധോ. സദാ രക്ഖന്തി രാജാനന്തി ഏതേ സേനാപച്ചാദയോ അമച്ചാ സദാ സബ്ബകാലം തം രാജാനം രക്ഖന്തി ഗോപേന്തി. കിമിവ? ചക്കവാകോവ ദുക്ഖിതം ദുക്ഖപ്പത്തം സകഞാതിം രക്ഖന്തോ ചക്കവാകോ പക്ഖീ ഇവാതി അത്ഥോ.

    532.Etehaṅgehi sampannoti etehi vuttappakārehi aṅgehi avayavehi sampanno samaṅgībhūto so rājā ‘‘khattiyo’’ti pavuccati kathīyatīti sambandho. Sadā rakkhanti rājānanti ete senāpaccādayo amaccā sadā sabbakālaṃ taṃ rājānaṃ rakkhanti gopenti. Kimiva? Cakkavākova dukkhitaṃ dukkhappattaṃ sakañātiṃ rakkhanto cakkavāko pakkhī ivāti attho.

    ൫൩൩. തഥേവ ത്വം മഹാവീരാതി വീരുത്തമ, യഥാ സോ രാജാ സേനാപച്ചാദിഅങ്ഗസമ്പന്നോ നഗരദ്വാരം ഥകേത്വാ പടിവസതി, തഥേവ തുവം ഹതാമിത്തോ നിഹതപച്ചത്ഥികോ ഖത്തിയോ ഇവ സദേവകസ്സ ലോകസ്സ സഹ ദേവേഹി പവത്തമാനസ്സ ലോകസ്സ ധമ്മരാജാ ധമ്മേന സമേന രാജാ ദസപാരമിതാധമ്മപരിപൂരണേന രാജഭൂതത്താ ‘‘ധമ്മരാജാ’’തി പവുച്ചതി കഥീയതീതി സമ്ബന്ധോ.

    533.Tatheva tvaṃ mahāvīrāti vīruttama, yathā so rājā senāpaccādiaṅgasampanno nagaradvāraṃ thaketvā paṭivasati, tatheva tuvaṃ hatāmitto nihatapaccatthiko khattiyo iva sadevakassa lokassa saha devehi pavattamānassa lokassa dhammarājā dhammena samena rājā dasapāramitādhammaparipūraṇena rājabhūtattā ‘‘dhammarājā’’ti pavuccati kathīyatīti sambandho.

    ൫൩൪. തിത്ഥിയേ നീഹരിത്വാനാതി ധമ്മരാജഭാവേന പടിപക്ഖഭൂതേ സകലതിത്ഥിയേ നീഹരിത്വാ നിസ്സേസേന ഹരിത്വാ നിബ്ബിസേവനം കത്വാ സസേനകം ധാരഞ്ചാപി സേനായ സഹ വസവത്തിമാരമ്പി നീഹരിത്വാ . തമന്ധകാരം വിധമിത്വാതി തമസങ്ഖാതം മോഹന്ധകാരം വിധമിത്വാ വിദ്ധംസേത്വാ. ധമ്മനഗരം സത്തതിംസബോധിപക്ഖിയധമ്മസങ്ഖാതം, ഖന്ധായതനധാതുപടിച്ചസമുപ്പാദബലബോജ്ഝങ്ഗഗമ്ഭീരനയസമന്തപട്ഠാനധമ്മസങ്ഖാതം വാ നഗരം അമാപയി നിമ്മിനി പതിട്ഠാപേസീതി അത്ഥോ.

    534.Titthiye nīharitvānāti dhammarājabhāvena paṭipakkhabhūte sakalatitthiye nīharitvā nissesena haritvā nibbisevanaṃ katvā sasenakaṃ dhārañcāpi senāya saha vasavattimārampi nīharitvā . Tamandhakāraṃvidhamitvāti tamasaṅkhātaṃ mohandhakāraṃ vidhamitvā viddhaṃsetvā. Dhammanagaraṃ sattatiṃsabodhipakkhiyadhammasaṅkhātaṃ, khandhāyatanadhātupaṭiccasamuppādabalabojjhaṅgagambhīranayasamantapaṭṭhānadhammasaṅkhātaṃ vā nagaraṃ amāpayi nimmini patiṭṭhāpesīti attho.

    ൫൩൫. സീലം പാകാരകം തത്ഥാതി തസ്മിം പതിട്ഠാപിതേ ധമ്മനഗരേ ചതുപാരിസുദ്ധിസീലം പാകാരം. ഞാണം തേ ദ്വാരകോട്ഠകന്തി തേ തുയ്ഹം സബ്ബഞ്ഞുതഞ്ഞാണആസയാനുസയഞാണഅനാഗതംസഞാണഅതീതംസഞാണാദികമേവ ഞാണം ദ്വാരകോട്ഠകന്തി അത്ഥോ. സദ്ധാ തേ ഏസികാ വീരാതി, ഭന്തേ, അസിഥിലപരക്കമ തേ തുയ്ഹം ദീപങ്കരപാദമൂലതോ പഭുതി സബ്ബഞ്ഞുതഞ്ഞാണകാരണാ സദ്ദഹനസദ്ധാ ഉസ്സാപിതഅലങ്കാരഅലങ്കതഥമ്ഭോതി അത്ഥോ. ദ്വാരപാലോ ച സംവരോതി തേ തുയ്ഹം ഛദ്വാരികസംവരോ രക്ഖാവരണഗുത്തി ദ്വാരപാലോ ദ്വാരരക്ഖകോതി അത്ഥോ.

    535.Sīlaṃ pākārakaṃ tatthāti tasmiṃ patiṭṭhāpite dhammanagare catupārisuddhisīlaṃ pākāraṃ. Ñāṇaṃ te dvārakoṭṭhakanti te tuyhaṃ sabbaññutaññāṇaāsayānusayañāṇaanāgataṃsañāṇaatītaṃsañāṇādikameva ñāṇaṃ dvārakoṭṭhakanti attho. Saddhā te esikā vīrāti, bhante, asithilaparakkama te tuyhaṃ dīpaṅkarapādamūlato pabhuti sabbaññutaññāṇakāraṇā saddahanasaddhā ussāpitaalaṅkāraalaṅkatathambhoti attho. Dvārapālo ca saṃvaroti te tuyhaṃ chadvārikasaṃvaro rakkhāvaraṇagutti dvārapālo dvārarakkhakoti attho.

    ൫൩൬. സതിപട്ഠാനമട്ടാലന്തി തേ തുയ്ഹം ചതുസതിപട്ഠാനഅട്ടാലമുണ്ഡച്ഛദനം. പഞ്ഞാ തേ ചച്ചരം മുനേതി, ഭന്തേ, മുനേ ഞാണവന്ത തേ തുയ്ഹം പാടിഹാരിയാദിഅനേകവിധാ പഞ്ഞാ ചച്ചരം മഗ്ഗസമോധാനം നഗരവീഥീതി അത്ഥോ. ഇദ്ധിപാദഞ്ച സിങ്ഘാടന്തി തുയ്ഹം ഛന്ദവീരിയചിത്തവീമംസസങ്ഖാതാ ചത്താരോ ഇദ്ധിപാദാ സിങ്ഘാടം ചതുമഗ്ഗസന്തി. ധമ്മവീഥി സുമാപിതന്തി സത്തതിംസബോധിപക്ഖിയധമ്മസങ്ഖാതായ വീഥിയാ സുട്ഠു മാപിതം സജ്ജിതം, തം ധമ്മനഗരന്തി അത്ഥോ.

    536.Satipaṭṭhānamaṭṭālanti te tuyhaṃ catusatipaṭṭhānaaṭṭālamuṇḍacchadanaṃ. Paññā te caccaraṃ muneti, bhante, mune ñāṇavanta te tuyhaṃ pāṭihāriyādianekavidhā paññā caccaraṃ maggasamodhānaṃ nagaravīthīti attho. Iddhipādañca siṅghāṭanti tuyhaṃ chandavīriyacittavīmaṃsasaṅkhātā cattāro iddhipādā siṅghāṭaṃ catumaggasanti. Dhammavīthi sumāpitanti sattatiṃsabodhipakkhiyadhammasaṅkhātāya vīthiyā suṭṭhu māpitaṃ sajjitaṃ, taṃ dhammanagaranti attho.

    ൫൩൭. സുത്തന്തം അഭിധമ്മഞ്ചാതി തവ തുയ്ഹം ഏത്ഥ ധമ്മനഗരേ സുത്തന്തം അഭിധമ്മം വിനയഞ്ച കേവലം സകലം സുത്തഗേയ്യാദികം നവങ്ഗം ബുദ്ധവചനം ധമ്മസഭാ ധമ്മാധികരണസാലാതി അത്ഥോ.

    537.Suttantaṃ abhidhammañcāti tava tuyhaṃ ettha dhammanagare suttantaṃ abhidhammaṃ vinayañca kevalaṃ sakalaṃ suttageyyādikaṃ navaṅgaṃ buddhavacanaṃ dhammasabhā dhammādhikaraṇasālāti attho.

    ൫൩൮. സുഞ്ഞതം അനിമിത്തഞ്ചാതി അനത്താനുപസ്സനാവസേന പടിലദ്ധം സുഞ്ഞതവിഹാരഞ്ച, അനിച്ചാനുപസ്സനാവസേന പടിലദ്ധം അനിമിത്തവിഹാരഞ്ച. വിഹാരഞ്ചപ്പണിഹിതന്തി ദുക്ഖാനുപസ്സനാവസേന പടിലദ്ധം അപ്പണിഹിതവിഹാരഞ്ച. ആനേഞ്ജഞ്ചാതി അചലം അഫന്ദിതം ചതുസാമഞ്ഞഫലസങ്ഖാതം ആനേഞ്ജവിഹാരഞ്ച. നിരോധോ ചാതി സബ്ബദുക്ഖനിരോധം നിബ്ബാനഞ്ച. ഏസാ ധമ്മകുടീ തവാതി ഏസാ സബ്ബനവലോകുത്തരധമ്മസങ്ഖാതാ തവ തുയ്ഹം ധമ്മകുടി വസനഗേഹന്തി അത്ഥോ.

    538.Suññataṃ animittañcāti anattānupassanāvasena paṭiladdhaṃ suññatavihārañca, aniccānupassanāvasena paṭiladdhaṃ animittavihārañca. Vihārañcappaṇihitanti dukkhānupassanāvasena paṭiladdhaṃ appaṇihitavihārañca. Āneñjañcāti acalaṃ aphanditaṃ catusāmaññaphalasaṅkhātaṃ āneñjavihārañca. Nirodho cāti sabbadukkhanirodhaṃ nibbānañca. Esā dhammakuṭī tavāti esā sabbanavalokuttaradhammasaṅkhātā tava tuyhaṃ dhammakuṭi vasanagehanti attho.

    ൫൩൯. പഞ്ഞായ അഗ്ഗോ നിക്ഖിത്തോതി പഞ്ഞാവസേന പഞ്ഞവന്താനം അഗ്ഗോ. ഇതി ഭഗവതാ നിക്ഖിത്തോ ഠപിതോ ഥേരോ പടിഭാനേ ച പഞ്ഞായ കത്തബ്ബേ കിച്ചേ, യുത്തമുത്തപടിഭാനേ വാ കോവിദോ ഛേകോ നാമേന സാരിപുത്തോതി പാകടോ തവ തുയ്ഹം ധമ്മസേനാപതി തയാ ദേസിതസ്സ പിടകത്തയധമ്മസമൂഹസ്സ ധാരണതോ പതി പധാനോ ഹുത്വാ സേനാകിച്ചം കരോതീതി അത്ഥോ.

    539.Paññāyaaggo nikkhittoti paññāvasena paññavantānaṃ aggo. Iti bhagavatā nikkhitto ṭhapito thero paṭibhāne ca paññāya kattabbe kicce, yuttamuttapaṭibhāne vā kovido cheko nāmena sāriputtoti pākaṭo tava tuyhaṃ dhammasenāpati tayā desitassa piṭakattayadhammasamūhassa dhāraṇato pati padhāno hutvā senākiccaṃ karotīti attho.

    ൫൪൦. ചുതൂപപാതകുസലോതി ഭന്തേ മുനി, ചുതൂപപാതേ ചുതിയാ ഉപപത്തിയാ ച കുസലോ ഛേകോ. ഇദ്ധിയാ പാരമിം ഗതോതി ‘‘ഏകോപി ഹുത്വാ ബഹുധാ ഹോതി, ബഹുധാപി ഹുത്വാ ഏകോ ഹോതീ’’തിആദിനാ (ദീ॰ നി॰ ൧.൨൩൮; പടി॰ മ॰ ൧.൧൦൨) വുത്തായ ഇദ്ധിപ്പഭേദായ പാരമിം പരിയോസാനം ഗതോ പത്തോ നാമേന കോലിതോ നാമ മോഗ്ഗല്ലാനത്ഥേരോ പോരോഹിച്ചോ തവ തുയ്ഹം പുരോഹിതോതി സമ്ബന്ധോ.

    540.Cutūpapātakusaloti bhante muni, cutūpapāte cutiyā upapattiyā ca kusalo cheko. Iddhiyā pāramiṃ gatoti ‘‘ekopi hutvā bahudhā hoti, bahudhāpi hutvā eko hotī’’tiādinā (dī. ni. 1.238; paṭi. ma. 1.102) vuttāya iddhippabhedāya pāramiṃ pariyosānaṃ gato patto nāmena kolito nāma moggallānatthero porohicco tava tuyhaṃ purohitoti sambandho.

    ൫൪൧. പോരാണകവംസധരോതി ഭന്തേ മുനേ, ഞാണവന്തം പോരാണസ്സ വംസസ്സ ധാരകോ, പരമ്പരജാനനകോ വാ ഉഗ്ഗതേജോ പാകടതേജോ, ദുരാസദോ ആസാദേതും ഘട്ടേതും ദുക്ഖോ അസക്കുണേയ്യോതി അത്ഥോ. ധുതവാദിഗുണേനഗ്ഗോതി തേചീവരികങ്ഗാദീനി തേരസ ധുതങ്ഗാനി വദതി ഓവദതീതി ധുതവാദീഗുണേന ധുതങ്ഗഗുണേന അഗ്ഗോ സേട്ഠോ മഹാകസ്സപത്ഥേരോ തവ തുയ്ഹം അക്ഖദസ്സോ വോഹാരകരണേ പധാനോതി അത്ഥോ.

    541.Porāṇakavaṃsadharoti bhante mune, ñāṇavantaṃ porāṇassa vaṃsassa dhārako, paramparajānanako vā uggatejo pākaṭatejo, durāsado āsādetuṃ ghaṭṭetuṃ dukkho asakkuṇeyyoti attho. Dhutavādiguṇenaggoti tecīvarikaṅgādīni terasa dhutaṅgāni vadati ovadatīti dhutavādīguṇena dhutaṅgaguṇena aggo seṭṭho mahākassapatthero tava tuyhaṃ akkhadasso vohārakaraṇe padhānoti attho.

    ൫൪൨. ബഹുസ്സുതോ ധമ്മധരോതി ഭന്തേ മുനേ, ബഹൂനം ചതുരാസീതിധമ്മക്ഖന്ധസഹസ്സാനം സുതത്താ ഭഗവതാ ഭിക്ഖുസങ്ഘതോ ച ഉഗ്ഗഹിതത്താ ബഹുസ്സുതോ അനേകേസം ഛസതസഹസ്സസങ്ഖ്യാനം ആഗമധമ്മാനം സതിപട്ഠാനാദീനഞ്ച പരമത്ഥധമ്മാനം ധാരണതോ ധമ്മധരോ ആനന്ദോ. സബ്ബപാഠീ ച സാസനേതി ബുദ്ധസാസനേ സബ്ബേസം പാഠീനം പഠന്താനം സജ്ഝായന്താനം ഭിക്ഖൂനം അഗ്ഗോ സേട്ഠോതി സബ്ബപാഠീ നാമേന ആനന്ദോ നാമ ഥേരോ. ധമ്മാരക്ഖോ തവാതി തവ തുയ്ഹം ധമ്മസ്സ പിടകത്തയധമ്മഭണ്ഡസ്സ ആരക്ഖോ രക്ഖകോ പാലകോ, ധമ്മഭണ്ഡാഗാരികോതി അത്ഥോ.

    542.Bahussuto dhammadharoti bhante mune, bahūnaṃ caturāsītidhammakkhandhasahassānaṃ sutattā bhagavatā bhikkhusaṅghato ca uggahitattā bahussuto anekesaṃ chasatasahassasaṅkhyānaṃ āgamadhammānaṃ satipaṭṭhānādīnañca paramatthadhammānaṃ dhāraṇato dhammadharo ānando. Sabbapāṭhī ca sāsaneti buddhasāsane sabbesaṃ pāṭhīnaṃ paṭhantānaṃ sajjhāyantānaṃ bhikkhūnaṃ aggo seṭṭhoti sabbapāṭhī nāmena ānando nāma thero. Dhammārakkho tavāti tava tuyhaṃ dhammassa piṭakattayadhammabhaṇḍassa ārakkho rakkhako pālako, dhammabhaṇḍāgārikoti attho.

    ൫൪൩. ഏതേ സബ്ബേ അതിക്കമ്മാതി ഭഗവാ ഭഗ്യവാ സമ്മാസമ്ബുദ്ധോ ഏതേ സാരിപുത്താദയോ മഹാനുഭാവേപി ഥേരേ അതിക്കമ്മ വജ്ജേത്വാ മമംയേവ പമേസി പമാണം അകാസി, മനസി അകാസീതി അത്ഥോ. വിനിച്ഛയം മേ പാദാസീതി വിനയഞ്ഞൂഹി പണ്ഡിതേഹി ദേസിതം പകാസിതം വിനയേ വിനിച്ഛയം ദോസവിചാരണം മേ മയ്ഹം ഭഗവാ പാദാസി പകാരേന അദാസി, മയ്ഹമേവ ഭാരം അകാസീതി സമ്ബന്ധോ.

    543.Etesabbe atikkammāti bhagavā bhagyavā sammāsambuddho ete sāriputtādayo mahānubhāvepi there atikkamma vajjetvā mamaṃyeva pamesi pamāṇaṃ akāsi, manasi akāsīti attho. Vinicchayaṃ me pādāsīti vinayaññūhi paṇḍitehi desitaṃ pakāsitaṃ vinaye vinicchayaṃ dosavicāraṇaṃ me mayhaṃ bhagavā pādāsi pakārena adāsi, mayhameva bhāraṃ akāsīti sambandho.

    ൫൪൪. യോ കോചി വിനയേ പഞ്ഹന്തി യോ കോചി ഭിക്ഖു ബുദ്ധസാവകോ വിനയനിസ്സിതം പഞ്ഹം മം പുച്ഛതി, തത്ഥ തസ്മിം പുച്ഛിതപഞ്ഹേ മേ മയ്ഹം ചിന്തനാ വിമതി കങ്ഖാ നത്ഥി. തഞ്ഹേവത്ഥം തം ഏവ പുച്ഛിതം അത്ഥം അഹം കഥേമീതി സമ്ബന്ധോ.

    544.Yo koci vinaye pañhanti yo koci bhikkhu buddhasāvako vinayanissitaṃ pañhaṃ maṃ pucchati, tattha tasmiṃ pucchitapañhe me mayhaṃ cintanā vimati kaṅkhā natthi. Tañhevatthaṃ taṃ eva pucchitaṃ atthaṃ ahaṃ kathemīti sambandho.

    ൫൪൫. യാവതാ ബുദ്ധഖേത്തമ്ഹീതി യാവതാ യത്തകേ ഠാനേ ബുദ്ധസ്സ ആണാഖേത്തേ തം മഹാമുനിം സമ്മാസമ്ബുദ്ധം ഠപേത്വാ വിനയേ വിനയപിടകേ വിനയവിനിച്ഛയകരണേ വാ മാദിസോ മയാ സദിസോ നത്ഥി, അഹമേവ അഗ്ഗോ, ഭിയ്യോ മമാധികോ കുതോ ഭവിസ്സതീതി സമ്ബന്ധോ.

    545.Yāvatā buddhakhettamhīti yāvatā yattake ṭhāne buddhassa āṇākhette taṃ mahāmuniṃ sammāsambuddhaṃ ṭhapetvā vinaye vinayapiṭake vinayavinicchayakaraṇe vā mādiso mayā sadiso natthi, ahameva aggo, bhiyyo mamādhiko kuto bhavissatīti sambandho.

    ൫൪൬. ഭിക്ഖുസങ്ഘേ നിസീദിത്വാ ഭിക്ഖുസങ്ഘമജ്ഝേ നിസിന്നോ ഗോതമോ ഭഗവാ ഏവം ഗജ്ജതി സീഹനാദം കരോതി. കഥം? വിനയേ ഉഭതോവിഭങ്ഗേ, ഖന്ധകേസു മഹാവഗ്ഗചൂളവഗ്ഗേസു, ച-സദ്ദേന പരിവാരേ, ഉപാലിസ്സ ഉപാലിനാ സമോ സദിസോ നത്ഥീതി ഏവം ഗജ്ജതി.

    546.Bhikkhusaṅghe nisīditvā bhikkhusaṅghamajjhe nisinno gotamo bhagavā evaṃ gajjati sīhanādaṃ karoti. Kathaṃ? Vinaye ubhatovibhaṅge, khandhakesu mahāvaggacūḷavaggesu, ca-saddena parivāre, upālissa upālinā samo sadiso natthīti evaṃ gajjati.

    ൫൪൭. യാവതാതി യത്തകം ബുദ്ധഭണിതം ബുദ്ധേന ദേസിതം നവങ്ഗം സുത്തഗേയ്യാദിസത്ഥുസാസനം സത്ഥുനാ പകാസിതം സബ്ബം വിനയോഗധം തം വിനയേ അന്തോപവിട്ഠം വിനയമൂലകം ഇച്ചേവം പസ്സിനോ പസ്സന്തസ്സ.

    547.Yāvatāti yattakaṃ buddhabhaṇitaṃ buddhena desitaṃ navaṅgaṃ suttageyyādisatthusāsanaṃ satthunā pakāsitaṃ sabbaṃ vinayogadhaṃ taṃ vinaye antopaviṭṭhaṃ vinayamūlakaṃ iccevaṃ passino passantassa.

    ൫൪൮. മമ കമ്മം സരിത്വാനാതി ഗോതമോ സക്യപുങ്ഗവോ സക്യവംസപ്പധാനോ, മമ കമ്മം മയ്ഹം പുബ്ബപത്ഥനാകമ്മം അതീതംസഞാണേന സരിത്വാന പച്ചക്ഖതോ ഞത്വാ ഭിക്ഖുസങ്ഘമജ്ഝേ ഗതോ ‘‘ഏതദഗ്ഗം, ഭിക്ഖവേ, മമ സാവകാനം ഭിക്ഖൂനം വിനയധരാനം യദിദം ഉപാലീ’’തി (അ॰ നി॰ ൧.൨൧൯, ൨൨൮) മം ഏതദഗ്ഗേ ഠാനേ ഠപേസീതി സമ്ബന്ധോ.

    548.Mama kammaṃ saritvānāti gotamo sakyapuṅgavo sakyavaṃsappadhāno, mama kammaṃ mayhaṃ pubbapatthanākammaṃ atītaṃsañāṇena saritvāna paccakkhato ñatvā bhikkhusaṅghamajjhe gato ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ vinayadharānaṃ yadidaṃ upālī’’ti (a. ni. 1.219, 228) maṃ etadagge ṭhāne ṭhapesīti sambandho.

    ൫൪൯. സതസഹസ്സുപാദായാതി സതസഹസ്സകപ്പേ ആദിം കത്വാ യം ഇമം ഠാനം അപത്ഥയിം പത്ഥേസിം, സോ മേ അത്ഥോ മയാ അനുപ്പത്തോ അധിഗതോ പടിലദ്ധോ വിനയേ പാരമിം ഗതോ കോടിം പത്തോതി അത്ഥോ.

    549.Satasahassupādāyāti satasahassakappe ādiṃ katvā yaṃ imaṃ ṭhānaṃ apatthayiṃ patthesiṃ, so me attho mayā anuppatto adhigato paṭiladdho vinaye pāramiṃ gato koṭiṃ pattoti attho.

    ൫൫൦. സക്യാനം സക്യവംസരാജൂനം നന്ദിജനനോ സോമനസ്സകാരകോ അഹം പുരേ പുബ്ബേ കപ്പകോ ആസിം അഹോസിം, തം ജാതിം തം കുലം തം യോനിം വിജഹിത്വാ വിസേസേന ജഹിത്വാ ഛഡ്ഡേത്വാ മഹേസിനോ സമ്മാസമ്ബുദ്ധസ്സ പുത്തോ ജാതോ സക്യപുത്തോതി സങ്ഖ്യം ഗതോ സാസനധാരണതോതി അത്ഥോ.

    550.Sakyānaṃ sakyavaṃsarājūnaṃ nandijanano somanassakārako ahaṃ pure pubbe kappako āsiṃ ahosiṃ, taṃ jātiṃ taṃ kulaṃ taṃ yoniṃ vijahitvā visesena jahitvā chaḍḍetvā mahesino sammāsambuddhassa putto jāto sakyaputtoti saṅkhyaṃ gato sāsanadhāraṇatoti attho.

    ൫൫൧. തതോ പരം അത്തനോ ദാസകുലേ നിബ്ബത്തനാപദാനം ദസ്സേന്തോ ഇതോ ദുതിയകേ കപ്പേതിആദിമാഹ. തത്ഥ ഇതോ ഭദ്ദകപ്പതോ ഹേട്ഠാ ദുതിയേ കപ്പേ നാമേന അഞ്ജസോ നാമ ഖത്തിയോ ഏകോ രാജാ അനന്തതേജോ സങ്ഖ്യാതിക്കന്തതേജോ അമിതയസോ പമാണാതിക്കന്തപരിവാരോ മഹദ്ധനോ അനേകകോടിസതസഹസ്സധനവാ ഭൂമിപാലോ പഥവീപാലകോ രക്ഖകോ അഹോസീതി സമ്ബന്ധോ.

    551. Tato paraṃ attano dāsakule nibbattanāpadānaṃ dassento ito dutiyake kappetiādimāha. Tattha ito bhaddakappato heṭṭhā dutiye kappe nāmena añjaso nāma khattiyo eko rājā anantatejo saṅkhyātikkantatejo amitayaso pamāṇātikkantaparivāro mahaddhano anekakoṭisatasahassadhanavā bhūmipālo pathavīpālako rakkhako ahosīti sambandho.

    ൫൫൨. തസ്സ രഞ്ഞോതി തസ്സ താദിസസ്സ രാജിനോ പുത്തോ അഹം ചന്ദനോ നാമ ഖത്തിയോ ഖത്തിയകുമാരോ അഹോസിന്തി സമ്ബന്ധോ. സോ അഹം ജാതിമദേന ച യസമദേന ച ഭോഗമദേന ച ഉപത്ഥദ്ധോ ഥമ്ഭിതോ ഉന്നതോതി അത്ഥോ.

    552.Tassa raññoti tassa tādisassa rājino putto ahaṃ candano nāma khattiyo khattiyakumāro ahosinti sambandho. So ahaṃ jātimadena ca yasamadena ca bhogamadena ca upatthaddho thambhito unnatoti attho.

    ൫൫൩. നാഗസതസഹസ്സാനീതി സതസഹസ്സഹത്ഥിനോ മാതങ്ഗാ മാതങ്ഗകുലേ ജാതാ തിധാ പഭിന്നാ അക്ഖികണ്ണകോസസങ്ഖാതേഹി തീഹി ഠാനേഹി പഭിന്നാ മദഗളിതാ സബ്ബാലങ്കാരഭൂസിതാ സബ്ബേഹി ഹത്ഥാലങ്കാരേഹി അലങ്കതാ സദാ സബ്ബകാലം മം പരിവാരേന്തീതി സമ്ബന്ധോ.

    553.Nāgasatasahassānīti satasahassahatthino mātaṅgā mātaṅgakule jātā tidhā pabhinnā akkhikaṇṇakosasaṅkhātehi tīhi ṭhānehi pabhinnā madagaḷitā sabbālaṅkārabhūsitā sabbehi hatthālaṅkārehi alaṅkatā sadā sabbakālaṃ maṃ parivārentīti sambandho.

    ൫൫൪. സബലേഹി പരേതോഹന്തി തദാ തസ്മിം കാലേ അഹം സബലേഹി അത്തനോ സേനാബലേഹി പരേതോ പരിവാരിതോ ഉയ്യാനം ഗന്തുകാമകോ ഇച്ഛന്തോ സിരികം നാമ നാഗം ഹത്ഥിം ആരുയ്ഹ അഭിരുഹിത്വാ നഗരതോ നിക്ഖമിന്തി സമ്ബന്ധോ.

    554.Sabalehi paretohanti tadā tasmiṃ kāle ahaṃ sabalehi attano senābalehi pareto parivārito uyyānaṃ gantukāmako icchanto sirikaṃ nāma nāgaṃ hatthiṃ āruyha abhiruhitvā nagarato nikkhaminti sambandho.

    ൫൫൫. ചരണേന ച സമ്പന്നോതി സീലസംവരാദിപന്നരസചരണധമ്മേന സമന്നാഗതോ ഗുത്തദ്വാരോ പിഹിതചക്ഖാദിഛദ്വാരോ സുസംവുതോ സുട്ഠു രക്ഖിതകായചിത്തോ ദേവലോ നാമ സമ്ബുദ്ധോ പച്ചേകസമ്ബുദ്ധോ, മമ മയ്ഹം പുരതോ സമ്മുഖേ ആഗച്ഛി പാപുണീതി അത്ഥോ.

    555.Caraṇena ca sampannoti sīlasaṃvarādipannarasacaraṇadhammena samannāgato guttadvāro pihitacakkhādichadvāro susaṃvuto suṭṭhu rakkhitakāyacitto devalo nāma sambuddho paccekasambuddho, mama mayhaṃ purato sammukhe āgacchi pāpuṇīti attho.

    ൫൫൬. പേസേത്വാ സിരികം നാഗന്തി തം ആഗതം പച്ചേകബുദ്ധം ദിസ്വാ അഹം സിരികം നാമ നാഗം അഭിമുഖം പേസേത്വാ ബുദ്ധം ആസാദയിം ഘട്ടേസിം പദുസ്സേസിന്തി അത്ഥോ. തതോ സഞ്ജാതകോപോ സോതി തതോ തസ്മാ മയാ അതീവ പീളേത്വാ പേസിതത്താ സോ ഹത്ഥിനാഗോ മയി സഞ്ജാതകോപോ പദം അത്തനോ പാദം നുദ്ധരതേ ന ഉദ്ധരതി, നിച്ചലോവ ഹോതീതി അത്ഥോ.

    556.Pesetvāsirikaṃ nāganti taṃ āgataṃ paccekabuddhaṃ disvā ahaṃ sirikaṃ nāma nāgaṃ abhimukhaṃ pesetvā buddhaṃ āsādayiṃ ghaṭṭesiṃ padussesinti attho. Tato sañjātakopo soti tato tasmā mayā atīva pīḷetvā pesitattā so hatthināgo mayi sañjātakopo padaṃ attano pādaṃ nuddharate na uddharati, niccalova hotīti attho.

    ൫൫൭. നാഗം ദുട്ഠമനം ദിസ്വാതി ദുട്ഠമനം കുദ്ധചിത്തം നാദം ദിസ്വാ അഹം ബുദ്ധേ പച്ചേകബുദ്ധേ കോപം അകാസിം ദോസം ഉപ്പാദേസിന്തി അത്ഥോ. വിഹേസയിത്വാ സമ്ബുദ്ധന്തി ദേവലം പച്ചേകസമ്ബുദ്ധം വിഹേസയിത്വാ വിഹേഠേത്വാ അഹം ഉയ്യാനം അഗമാസിന്തി സമ്ബന്ധോ.

    557.Nāgaṃ duṭṭhamanaṃ disvāti duṭṭhamanaṃ kuddhacittaṃ nādaṃ disvā ahaṃ buddhe paccekabuddhe kopaṃ akāsiṃ dosaṃ uppādesinti attho. Vihesayitvā sambuddhanti devalaṃ paccekasambuddhaṃ vihesayitvā viheṭhetvā ahaṃ uyyānaṃ agamāsinti sambandho.

    ൫൫൮. സാതം തത്ഥ ന വിന്ദാമീതി തസ്മിം ആസാദനേ സാതം ന വിന്ദാമി. ആസാദനനിമിത്തം മധുരം സുഖം ന ലഭാമീതി അത്ഥോ. സിരോ പജ്ജലിതോ യഥാതി സിരോ മമ സീസം പജ്ജലിതോ യഥാ പജ്ജലമാനം വിയ ഹോതീതി അത്ഥോ. പരിളാഹേന ഡയ്ഹാമീതി പച്ചേകബുദ്ധേ കോപസ്സ കതത്താ പച്ഛാനുതാപപരിളാഹേന ഡയ്ഹാമി ഉണ്ഹചിത്തോ ഹോമീതി അത്ഥോ.

    558.Sātaṃ tattha na vindāmīti tasmiṃ āsādane sātaṃ na vindāmi. Āsādananimittaṃ madhuraṃ sukhaṃ na labhāmīti attho. Siro pajjalito yathāti siro mama sīsaṃ pajjalito yathā pajjalamānaṃ viya hotīti attho. Pariḷāhena ḍayhāmīti paccekabuddhe kopassa katattā pacchānutāpapariḷāhena ḍayhāmi uṇhacitto homīti attho.

    ൫൫൯. സസാഗരന്താതി തേനേവ പാപകമ്മബലേന സസാഗരന്താ സാഗരപരിയോസാനാ സകലമഹാപഥവീ മേ മയ്ഹം ആദിത്താ വിയ ജലിതാ വിയ ഹോതി ഖായതീതി അത്ഥോ. പിതു സന്തികുപാഗമ്മാതി ഏവം ഭയേ ഉപ്പന്നേ അഹം അത്തനോ പിതു രഞ്ഞോ സന്തികം ഉപാഗമ്മ ഉപഗന്ത്വാ ഇദം വചനം അബ്രവിം കഥേസിന്തി അത്ഥോ.

    559.Sasāgarantāti teneva pāpakammabalena sasāgarantā sāgarapariyosānā sakalamahāpathavī me mayhaṃ ādittā viya jalitā viya hoti khāyatīti attho. Pitu santikupāgammāti evaṃ bhaye uppanne ahaṃ attano pitu rañño santikaṃ upāgamma upagantvā idaṃ vacanaṃ abraviṃ kathesinti attho.

    ൫൬൦. ആസീവിസംവ കുപിതന്തി ആസീവിസം സബ്ബം കുപിതം കുദ്ധം ഇവ ജലമാനം അഗ്ഗിക്ഖന്ധം ഇവ മത്തം തിധാ പഭിന്നം ദന്തിം ദന്തവന്തം കുഞ്ജരം ഉത്തമം ഹത്ഥിം ഇവ ച ആഗതം യം പച്ചേകബുദ്ധം സയമ്ഭും സയമേവ ബുദ്ധഭൂതം അഹം ആസാദയിം ഘട്ടേസിന്തി സമ്ബന്ധോ.

    560.Āsīvisaṃvakupitanti āsīvisaṃ sabbaṃ kupitaṃ kuddhaṃ iva jalamānaṃ aggikkhandhaṃ iva mattaṃ tidhā pabhinnaṃ dantiṃ dantavantaṃ kuñjaraṃ uttamaṃ hatthiṃ iva ca āgataṃ yaṃ paccekabuddhaṃ sayambhuṃ sayameva buddhabhūtaṃ ahaṃ āsādayiṃ ghaṭṭesinti sambandho.

    ൫൬൧. ആസാദിതോ മയാ ബുദ്ധോതി സോ പച്ചേകബുദ്ധോ മയാ ആസാദിതോ ഘട്ടിതോ ഘോരോ അഞ്ഞേഹി ഘട്ടേതും അസക്കുണേയ്യത്താ ഘോരോ, ഉഗ്ഗതപോ പാകടതപോ ജിനോ പഞ്ച മാരേ ജിതവാ ഏവംഗുണസമ്പന്നോ പച്ചേകബുദ്ധോ മയാ ഘട്ടിതോതി അത്ഥോ. പുരാ സബ്ബേ വിനസ്സാമാതി തസ്മിം പച്ചേകബുദ്ധേ കതഅനാദരേന സബ്ബേ മയം വിനസ്സാമ വിവിധേനാകാരേന നസ്സാമ, ഭസ്മാ വിയ ഭവാമാതി അത്ഥോ. ഖമാപേസ്സാമ തം മുനിന്തി തം പച്ചേകബുദ്ധം മുനിം യാവ ന വിനസ്സാമ, താവ ഖമാപേസ്സാമാതി സമ്ബന്ധോ.

    561.Āsādito mayā buddhoti so paccekabuddho mayā āsādito ghaṭṭito ghoro aññehi ghaṭṭetuṃ asakkuṇeyyattā ghoro, uggatapo pākaṭatapo jino pañca māre jitavā evaṃguṇasampanno paccekabuddho mayā ghaṭṭitoti attho. Purā sabbe vinassāmāti tasmiṃ paccekabuddhe kataanādarena sabbe mayaṃ vinassāma vividhenākārena nassāma, bhasmā viya bhavāmāti attho. Khamāpessāma taṃ muninti taṃ paccekabuddhaṃ muniṃ yāva na vinassāma, tāva khamāpessāmāti sambandho.

    ൫൬൨. നോ ചേ തം നിജ്ഝാപേസ്സാമാതി അത്തദന്തം ദമിതചിത്തം സമാഹിതം ഏകഗ്ഗചിത്തം തം പച്ചേകബുദ്ധം നോ ചേ നിജ്ഝാപേസ്സാമ ഖമാപേസ്സാമ. ഓരേന സത്തദിവസാ സത്തദിവസതോ ഓരഭാഗേ സത്തദിവസേ അനതിക്കമിത്വാ സമ്പുണ്ണം രട്ഠം മേ സബ്ബം വിധമിസ്സതി വിനസ്സിസ്സതി.

    562.No ce taṃ nijjhāpessāmāti attadantaṃ damitacittaṃ samāhitaṃ ekaggacittaṃ taṃ paccekabuddhaṃ no ce nijjhāpessāma khamāpessāma. Orena sattadivasā sattadivasato orabhāge sattadivase anatikkamitvā sampuṇṇaṃ raṭṭhaṃ me sabbaṃ vidhamissati vinassissati.

    ൫൬൩. സുമേഖലോ കോസിയോ ചാതി ഏതേ സുമേഖലാദയോ ചത്താരോ രാജാനോ ഇസയോ ആസാദയിത്വാ ഘട്ടേത്വാ അനാദരം കത്വാ സരട്ഠകാ സഹ രട്ഠജനപദവാസീഹി ദുഗ്ഗതാ വിനാസം ഗതാതി അത്ഥോ.

    563.Sumekhalo kosiyo cāti ete sumekhalādayo cattāro rājāno isayo āsādayitvā ghaṭṭetvā anādaraṃ katvā saraṭṭhakā saha raṭṭhajanapadavāsīhi duggatā vināsaṃ gatāti attho.

    ൫൬൪. യദാ കുപ്പന്തി ഇസയോതി യദാ യസ്മിം കാലേ സഞ്ഞതാ കായസഞ്ഞമാദീഹി സഞ്ഞതാ സന്താ ബ്രഹ്മചാരിനോ ഉത്തമചാരിനോ സേട്ഠചാരിനോ ഇസയോ കുപ്പന്തി ദോമനസ്സാ ഭവന്തി, തദാ സസാഗരം സപബ്ബതം സദേവകം ലോകം വിനാസേന്തീതി സമ്ബന്ധോ.

    564.Yadākuppanti isayoti yadā yasmiṃ kāle saññatā kāyasaññamādīhi saññatā santā brahmacārino uttamacārino seṭṭhacārino isayo kuppanti domanassā bhavanti, tadā sasāgaraṃ sapabbataṃ sadevakaṃ lokaṃ vināsentīti sambandho.

    ൫൬൫. തിയോജനസഹസ്സമ്ഹീതി തേസം ഇസീനം ആനുഭാവം ഞത്വാ തേ ഖമാപേതും അച്ചയം അപരാധം ദേസനത്ഥായ പകാസനത്ഥായ തിയോജനസഹസ്സപ്പമാണേ പദേസേ പുരിസേ സന്നിപാതയിന്തി സമ്ബന്ധോ. സയമ്ഭും ഉപസങ്കമിന്തി സയമ്ഭും പച്ചേകബുദ്ധം ഉപസങ്കമിം സമീപം അഗമാസിന്തി അത്ഥോ.

    565.Tiyojanasahassamhīti tesaṃ isīnaṃ ānubhāvaṃ ñatvā te khamāpetuṃ accayaṃ aparādhaṃ desanatthāya pakāsanatthāya tiyojanasahassappamāṇe padese purise sannipātayinti sambandho. Sayambhuṃ upasaṅkaminti sayambhuṃ paccekabuddhaṃ upasaṅkamiṃ samīpaṃ agamāsinti attho.

    ൫൬൬. അല്ലവത്ഥാതി മയാ സദ്ധിം രാസിഭൂതാ സബ്ബേ ജനാ അല്ലവത്ഥാ ഉദകേന തിന്തവത്ഥഉത്തരാസങ്ഗാ അല്ലസിരാ തിന്തകേസാ പഞ്ജലീകതാ മുദ്ധനി കതഅഞ്ജലിപുടാ ബുദ്ധസ്സ പച്ചേകമുനിനോ പാദേ പാദസമീപേ നിപതിത്വാ നിപജ്ജിത്വാ ഇദം വചനമബ്രവുന്തി ‘‘ഖമസ്സു ത്വം, മഹാവീരാ’’തിആദികം വചനം അബ്രവും കഥേസുന്തി അത്ഥോ.

    566.Allavatthāti mayā saddhiṃ rāsibhūtā sabbe janā allavatthā udakena tintavatthauttarāsaṅgā allasirā tintakesā pañjalīkatā muddhani kataañjalipuṭā buddhassa paccekamunino pāde pādasamīpe nipatitvā nipajjitvā idaṃ vacanamabravunti ‘‘khamassu tvaṃ, mahāvīrā’’tiādikaṃ vacanaṃ abravuṃ kathesunti attho.

    ൫൬൭. മഹാവീര വീരുത്തമ ഭന്തേ പച്ചേകബുദ്ധ, മയാ തുമ്ഹേസു അഞ്ഞാണേന കതം അപരാധം ഖമസ്സു ത്വം വിനോദേഹി, മാ മനസി കരോഹീതി അത്ഥോ . ജനോ ജനസമൂഹോ തം ഭഗവന്തം അഭി വിസേസേന യാചതി. പരിളാഹം ദോസമോഹേഹി കതചിത്തദുക്ഖപരിളാഹം അമ്ഹാകം വിനോദേഹി തനും കരോഹി, നോ അമ്ഹാകം രട്ഠം സകലരട്ഠജനപദവാസിനോ മാ വിനാസയ മാ വിനാസേഹീതി അത്ഥോ.

    567.Mahāvīra vīruttama bhante paccekabuddha, mayā tumhesu aññāṇena kataṃ aparādhaṃ khamassu tvaṃ vinodehi, mā manasi karohīti attho . Jano janasamūho taṃ bhagavantaṃ abhi visesena yācati. Pariḷāhaṃ dosamohehi katacittadukkhapariḷāhaṃ amhākaṃ vinodehi tanuṃ karohi, no amhākaṃ raṭṭhaṃ sakalaraṭṭhajanapadavāsino mā vināsaya mā vināsehīti attho.

    ൫൬൮. സദേവമാനുസാ സബ്ബേതി സബ്ബേ മാനുസാ സദേവാ സദാനവാ പഹാരാദാദീഹി അസുരേഹി സഹ സരക്ഖസാ അയോമയേന കൂടേന മഹാമുഗ്ഗരേന സദാ സബ്ബകാലം മേ സിരം മയ്ഹം മത്ഥകം ഭിന്ദേയ്യും പദാലേയ്യും.

    568.Sadevamānusā sabbeti sabbe mānusā sadevā sadānavā pahārādādīhi asurehi saha sarakkhasā ayomayena kūṭena mahāmuggarena sadā sabbakālaṃ me siraṃ mayhaṃ matthakaṃ bhindeyyuṃ padāleyyuṃ.

    ൫൬൯. തതോ പരം ബുദ്ധാനം ഖമിതഭാവഞ്ച കോപാഭാവഞ്ച പകാസേന്തോ ദകേ അഗ്ഗി ന സണ്ഠാതീതിആദിമാഹ. തത്ഥ യഥാ ഉദകേ അഗ്ഗി ന സണ്ഠാതി ന പതിട്ഠാതി, യഥാ ബീജം സേലേ സിലാമയേ പബ്ബതേ ന വിരുഹതി, യഥാ അഗദേ ഓസധേ കിമി പാണകോ ന സണ്ഠാതി. തഥാ കോപോ ചിത്തപ്പകോപോ ദുമ്മനതാ ബുദ്ധേ പടിവിദ്ധസച്ചേ പച്ചേകബുദ്ധേ ന ജായതി ന ഉപ്പജ്ജതീതി അത്ഥോ.

    569. Tato paraṃ buddhānaṃ khamitabhāvañca kopābhāvañca pakāsento dake aggi na saṇṭhātītiādimāha. Tattha yathā udake aggi na saṇṭhāti na patiṭṭhāti, yathā bījaṃ sele silāmaye pabbate na viruhati, yathā agade osadhe kimi pāṇako na saṇṭhāti. Tathā kopo cittappakopo dummanatā buddhe paṭividdhasacce paccekabuddhe na jāyati na uppajjatīti attho.

    ൫൭൦. പുനപി ബുദ്ധാനം ആനുഭാവം പകാസേന്തോ യഥാ ച ഭൂമീതിആദിമാഹ. തത്ഥ യഥാ ച ഭൂമി പഥവീ അചലാ നിച്ചലാ, തഥാ ബുദ്ധോ അചലോതി അത്ഥോ. യഥാ സാഗരോ മഹാസമുദ്ദോ അപ്പമേയ്യോ പമേതും പമാണം ഗഹേതും അസക്കുണേയ്യോ, തഥാ ബുദ്ധോ അപ്പമേയ്യോതി അത്ഥോ. യഥാ ആകാസോ അഫുട്ഠാകാസോ അനന്തകോ പരിയോസാനരഹിതോ, ഏവം തഥാ ബുദ്ധോ അക്ഖോഭിയോ ഖോഭേതും ആലോളേതും അസക്കുണേയ്യോതി അത്ഥോ.

    570. Punapi buddhānaṃ ānubhāvaṃ pakāsento yathā ca bhūmītiādimāha. Tattha yathā ca bhūmi pathavī acalā niccalā, tathā buddho acaloti attho. Yathā sāgaro mahāsamuddo appameyyo pametuṃ pamāṇaṃ gahetuṃ asakkuṇeyyo, tathā buddho appameyyoti attho. Yathā ākāso aphuṭṭhākāso anantako pariyosānarahito, evaṃ tathā buddho akkhobhiyo khobhetuṃ āloḷetuṃ asakkuṇeyyoti attho.

    ൫൭൧. തതോ പരം പച്ചേകബുദ്ധസ്സ ഖമനവചനം ദസ്സേന്തോ സദാ ഖന്താ മഹാവീരാതിആദിമാഹ. തത്ഥ മഹാവീരാ ഉത്തമവീരിയവന്താ ബുദ്ധാ തപസ്സിനോ പാപാനം തപനതോ ‘‘തപോ’’തി ലദ്ധനാമേന വീരിയേന സമന്നാഗതാ ഖന്താ ച ഖന്തിയാ ച സമ്പന്നാ ഖമിതാ ച പരേസം അപരാധം ഖമിതാ സഹിതാ സദാ സബ്ബകാലം ഭവന്തീതി സമ്ബന്ധോ. ഖന്താനം ഖമിതാനഞ്ചാതി തേസം ബുദ്ധാനം ഖന്താനം ഖന്തിയാ യുത്താനം ഖമിതാനം പരാപരാധഖമിതാനം സഹിതാനഞ്ച ഗമനം ഛന്ദാദീഹി അഗതിഗമനം ന വിജ്ജതീതി അത്ഥോ.

    571. Tato paraṃ paccekabuddhassa khamanavacanaṃ dassento sadākhantā mahāvīrātiādimāha. Tattha mahāvīrā uttamavīriyavantā buddhā tapassino pāpānaṃ tapanato ‘‘tapo’’ti laddhanāmena vīriyena samannāgatā khantā ca khantiyā ca sampannā khamitā ca paresaṃ aparādhaṃ khamitā sahitā sadā sabbakālaṃ bhavantīti sambandho. Khantānaṃ khamitānañcāti tesaṃ buddhānaṃ khantānaṃ khantiyā yuttānaṃ khamitānaṃ parāparādhakhamitānaṃ sahitānañca gamanaṃ chandādīhi agatigamanaṃ na vijjatīti attho.

    ൫൭൨. ഇതി ഇദം വചനം വത്വാ സമ്ബുദ്ധോ പച്ചേകസമ്ബുദ്ധോ പരിളാഹം സത്താനം ഉപ്പന്നദാഹം വിനോദയം വിനോദയന്തോ മഹാജനസ്സ പുരതോ സന്നിപതിതസ്സ സരാജകസ്സ മഹതോ ജനകായസ്സ സമ്മുഖതോ തദാ തസ്മിം കാലേ നഭം ആകാസം അബ്ഭുഗ്ഗമി ഉഗ്ഗഞ്ഛീതി അത്ഥോ.

    572. Iti idaṃ vacanaṃ vatvā sambuddho paccekasambuddho pariḷāhaṃ sattānaṃ uppannadāhaṃ vinodayaṃ vinodayanto mahājanassa purato sannipatitassa sarājakassa mahato janakāyassa sammukhato tadā tasmiṃ kāle nabhaṃ ākāsaṃ abbhuggami uggañchīti attho.

    ൫൭൩. തേന കമ്മേനഹം ധീരാതി ധീര ധിതിസമ്പന്ന അഹം തേന കമ്മേന പച്ചേകബുദ്ധേ കതേന അനാദരകമ്മേന ഇമസ്മിം പച്ഛിമത്തഭവേ ഹീനത്തം ലാമകഭാവം രാജൂനം കപ്പകകമ്മകരണജാതിം അജ്ഝുപാഗതോ സമ്പത്തോതി അത്ഥോ. സമതിക്കമ്മ തം ജാതിന്തി തം പരായത്തജാതിം സം സുട്ഠു അതിക്കമ്മ അതിക്കമിത്വാ. പാവിസിം അഭയം പുരന്തി ഭയരഹിതം നിബ്ബാനപുരം നിബ്ബാനമഹാനഗരം പാവിസിം പവിട്ഠോ ആസിന്തി അത്ഥോ.

    573.Tena kammenahaṃ dhīrāti dhīra dhitisampanna ahaṃ tena kammena paccekabuddhe katena anādarakammena imasmiṃ pacchimattabhave hīnattaṃ lāmakabhāvaṃ rājūnaṃ kappakakammakaraṇajātiṃ ajjhupāgato sampattoti attho. Samatikkamma taṃ jātinti taṃ parāyattajātiṃ saṃ suṭṭhu atikkamma atikkamitvā. Pāvisiṃ abhayaṃ puranti bhayarahitaṃ nibbānapuraṃ nibbānamahānagaraṃ pāvisiṃ paviṭṭho āsinti attho.

    ൫൭൪. തദാപി മം മഹാവീരാതി വീരുത്തമ തദാപി തസ്മിം പച്ചേകബുദ്ധസ്സ ആസാദനസമയേ അപി സയമ്ഭൂ പച്ചേകബുദ്ധോ പരിളാഹം ആസാദനഹേതു ഉപ്പന്നം കായചിത്തദരഥം വിനോദേസി ദൂരീഅകാസി. ഡയ്ഹമാനം തതോ ഏവ പച്ഛാനുതാപേന കുക്കുച്ചേന ഡയ്ഹമാനം സന്തപന്തം മം സുസണ്ഠിതം ദോസം ദോസതോ ദസ്സനേ സുട്ഠു സണ്ഠിതം ദിസ്വാ ഖമാപയി തം അപരാധം അധിവാസേസീതി സമ്ബന്ധോ.

    574.Tadāpi maṃ mahāvīrāti vīruttama tadāpi tasmiṃ paccekabuddhassa āsādanasamaye api sayambhū paccekabuddho pariḷāhaṃ āsādanahetu uppannaṃ kāyacittadarathaṃ vinodesi dūrīakāsi. Ḍayhamānaṃ tato eva pacchānutāpena kukkuccena ḍayhamānaṃ santapantaṃ maṃ susaṇṭhitaṃ dosaṃ dosato dassane suṭṭhu saṇṭhitaṃ disvā khamāpayi taṃ aparādhaṃ adhivāsesīti sambandho.

    ൫൭൫. അജ്ജാപി മം മഹാവീരാതി വീരുത്തമ, അജ്ജാപി തുയ്ഹം സമാഗമകാലേ അപി, തിഹഗ്ഗീഭി രാഗഗ്ഗിദോസഗ്ഗിമോഹഗ്ഗിസങ്ഖാതേഹി വാ നിരയഗ്ഗിപേതഗ്ഗിസംസാരഗ്ഗിസങ്ഖാതേഹി വാ തീഹി അഗ്ഗീഹി ഡയ്ഹമാനം ദുക്ഖമനുഭവന്തം മം ഭഗവാ സീതിഭാവം ദോമനസ്സവിനാസേന സന്തകായചിത്തസങ്ഖാതം സീതിഭാവം നിബ്ബാനമേവ വാ അപാപയി സമ്പാപേസി. തയോ അഗ്ഗീ വുത്തപ്പകാരേ തേ തയോ അഗ്ഗീ നിബ്ബാപേസി വൂപസമേസീതി സമ്ബന്ധോ.

    575.Ajjāpi maṃ mahāvīrāti vīruttama, ajjāpi tuyhaṃ samāgamakāle api, tihaggībhi rāgaggidosaggimohaggisaṅkhātehi vā nirayaggipetaggisaṃsāraggisaṅkhātehi vā tīhi aggīhi ḍayhamānaṃ dukkhamanubhavantaṃ maṃ bhagavā sītibhāvaṃ domanassavināsena santakāyacittasaṅkhātaṃ sītibhāvaṃ nibbānameva vā apāpayi sampāpesi. Tayo aggī vuttappakāre te tayo aggī nibbāpesi vūpasamesīti sambandho.

    ൫൭൬. ഏവം അത്തനോ ഹീനാപദാനം ഭഗവതോ ദസ്സേത്വാ ഇദാനി അഞ്ഞേപി തസ്സ സവനേ നിയോജേത്വാ ഓവദന്തോ ‘‘യേസം സോതാവധാനത്ഥീ’’തിആദിമാഹ. തത്ഥ യേസം തുമ്ഹാകം സോതാവധാനം സോതസ്സ അവധാനം ഠപനം അത്ഥി വിജ്ജതി, തേ തുമ്ഹേ ഭാസതോ സാസന്തസ്സ മമ വചനം സുണാഥ മനസി കരോഥ. അത്ഥം തുമ്ഹം പവക്ഖാമീതി യഥാ യേന പകാരേന മമ മയാ ദിട്ഠം പദം നിബ്ബാനം, തഥാ തേന പകാരേന നിബ്ബാനസങ്ഖാതം പരമത്ഥം തുമ്ഹാകം പവക്ഖാമീതി സമ്ബന്ധോ.

    576. Evaṃ attano hīnāpadānaṃ bhagavato dassetvā idāni aññepi tassa savane niyojetvā ovadanto ‘‘yesaṃ sotāvadhānatthī’’tiādimāha. Tattha yesaṃ tumhākaṃ sotāvadhānaṃ sotassa avadhānaṃ ṭhapanaṃ atthi vijjati, te tumhe bhāsato sāsantassa mama vacanaṃ suṇātha manasi karotha. Atthaṃ tumhaṃ pavakkhāmīti yathā yena pakārena mama mayā diṭṭhaṃ padaṃ nibbānaṃ, tathā tena pakārena nibbānasaṅkhātaṃ paramatthaṃ tumhākaṃ pavakkhāmīti sambandho.

    ൫൭൭. തം ദസ്സേന്തോ സയമ്ഭും തം വിമാനേത്വാതിആദിമാഹ. തത്ഥ സയമ്ഭും സയമേവ ഭൂതം അരിയായ ജാതിയാ ജാതം സന്തചിത്തം സമാഹിതം പച്ചേകബുദ്ധം വിമാനേത്വാ അനാദരം കത്വാ തേന കമ്മേന കതേനാകുസലേന അജ്ജ ഇമസ്മിം വത്തമാനകാലേ അഹം നീചയോനിയം പരായത്തജാതിയം കപ്പകജാതിയം ജാതോ നിബ്ബത്തോ അമ്ഹി ഭവാമി.

    577. Taṃ dassento sayambhuṃ taṃ vimānetvātiādimāha. Tattha sayambhuṃ sayameva bhūtaṃ ariyāya jātiyā jātaṃ santacittaṃ samāhitaṃ paccekabuddhaṃ vimānetvā anādaraṃ katvā tena kammena katenākusalena ajja imasmiṃ vattamānakāle ahaṃ nīcayoniyaṃ parāyattajātiyaṃ kappakajātiyaṃ jāto nibbatto amhi bhavāmi.

    ൫൭൮. മാ വോ ഖണം വിരാധേഥാതി ബുദ്ധുപ്പാദക്ഖണം വോ തുമ്ഹേ മാ വിരാധേഥ ഗളിതം മാ കരോഥ, ഹി സച്ചം ഖണാതീതാ ബുദ്ധുപ്പാദക്ഖണം അതീതാ അതിക്കന്താ സത്താ സോചരേ സോചന്തി, ‘‘മയം അലക്ഖികാ ദുമ്മേധാ ഭവാമാ’’തി ഏവം സോചന്തീതി അത്ഥോ. സദത്ഥേ അത്തനോ അത്ഥേ വുഡ്ഢിയം വായമേയ്യാഥ വീരിയം കരോഥ. വോ തുമ്ഹേഹി ഖണോ ബുദ്ധുപ്പാദക്ഖണോ സമയോ പടിപാദിതോ നിപ്ഫാദിതോ പത്തോതി അത്ഥോ.

    578.Mā vo khaṇaṃ virādhethāti buddhuppādakkhaṇaṃ vo tumhe mā virādhetha gaḷitaṃ mā karotha, hi saccaṃ khaṇātītā buddhuppādakkhaṇaṃ atītā atikkantā sattā socare socanti, ‘‘mayaṃ alakkhikā dummedhā bhavāmā’’ti evaṃ socantīti attho. Sadatthe attano atthe vuḍḍhiyaṃ vāyameyyātha vīriyaṃ karotha. Vo tumhehi khaṇo buddhuppādakkhaṇo samayo paṭipādito nipphādito pattoti attho.

    ൫൭൯. തതോ പരം സംസാരഗതാനം ആദീനവം ഉപമാഉപമേയ്യവസേന ദസ്സേന്തോ ഏകച്ചാനഞ്ച വമനന്തിആദിമാഹ. ഏകച്ചാനം കേസഞ്ചി പുഗ്ഗലാനം വമനം ഉദ്ധം ഉഗ്ഗിരണം ഏകച്ചാനം വിരേചനം അധോപഗ്ഘരണം ഏകേ ഏകച്ചാനം ഹലാഹലം വിസം മുച്ഛാകരണവിസം, ഏകച്ചാനം പുഗ്ഗലാനം ഓസധം രക്ഖനുപായം ഭഗവാ ഏവം പടിപാടിയാ അക്ഖാസീതി സമ്ബന്ധോ.

    579. Tato paraṃ saṃsāragatānaṃ ādīnavaṃ upamāupameyyavasena dassento ekaccānañca vamanantiādimāha. Ekaccānaṃ kesañci puggalānaṃ vamanaṃ uddhaṃ uggiraṇaṃ ekaccānaṃ virecanaṃ adhopaggharaṇaṃ eke ekaccānaṃ halāhalaṃ visaṃ mucchākaraṇavisaṃ, ekaccānaṃ puggalānaṃ osadhaṃ rakkhanupāyaṃ bhagavā evaṃ paṭipāṭiyā akkhāsīti sambandho.

    ൫൮൦. വമനം പടിപന്നാനന്തി പടിപന്നാനം മഗ്ഗസമങ്ഗീനം വമനം സംസാരഛഡ്ഡനം സംസാരമോചനം ഭഗവാ അക്ഖാസീതി സമ്ബന്ധോ. ഫലട്ഠാനം ഫലേ ഠിതാനം വിരേചനം സംസാരപഗ്ഘരണം അക്ഖാസി. ഫലലാഭീനം ഫലം ലഭിത്വാ ഠിതാനം നിബ്ബാനഓസധം അക്ഖാസി. ഗവേസീനം മനുസ്സദേവനിബ്ബാനസമ്പത്തിം ഗവേസീനം പരിയേസന്താനം പുഞ്ഞഖേത്തഭൂതം സങ്ഘം അക്ഖാസീതി സമ്ബന്ധോ.

    580.Vamanaṃ paṭipannānanti paṭipannānaṃ maggasamaṅgīnaṃ vamanaṃ saṃsārachaḍḍanaṃ saṃsāramocanaṃ bhagavā akkhāsīti sambandho. Phalaṭṭhānaṃ phale ṭhitānaṃ virecanaṃ saṃsārapaggharaṇaṃ akkhāsi. Phalalābhīnaṃ phalaṃ labhitvā ṭhitānaṃ nibbānaosadhaṃ akkhāsi. Gavesīnaṃ manussadevanibbānasampattiṃ gavesīnaṃ pariyesantānaṃ puññakhettabhūtaṃ saṅghaṃ akkhāsīti sambandho.

    ൫൮൧. സാസനേന വിരുദ്ധാനന്തി സാസനസ്സ പടിപക്ഖാനം ഹലാഹലം കുതൂഹലം പാപം അകുസലം അക്ഖാസീതി സമ്ബന്ധോ. യഥാ ആസീവിസോതി അസ്സദ്ധാനം കതപാപാനം പുഗ്ഗലാനം സംസാരേ ദുക്ഖാവഹനതോ ആസീവിസസദിസം യഥാ ആസീവിസോ ദിട്ഠമത്തേന ഭസ്മകരണതോ ദിട്ഠവിസോ സപ്പോ അത്തനാ ദട്ഠം നരം ഝാപേതി ഡയ്ഹതി ദുക്ഖാപേതി. തം നരം തം അസ്സദ്ധം കതപാപം നരം ഹലാഹലവിസം ഏവം ഝാപേതി ചതൂസു അപായേസു ഡയ്ഹതി സോസേസീതി സമ്ബന്ധോ.

    581.Sāsanena viruddhānanti sāsanassa paṭipakkhānaṃ halāhalaṃ kutūhalaṃ pāpaṃ akusalaṃ akkhāsīti sambandho. Yathā āsīvisoti assaddhānaṃ katapāpānaṃ puggalānaṃ saṃsāre dukkhāvahanato āsīvisasadisaṃ yathā āsīviso diṭṭhamattena bhasmakaraṇato diṭṭhaviso sappo attanā daṭṭhaṃ naraṃ jhāpeti ḍayhati dukkhāpeti. Taṃ naraṃ taṃ assaddhaṃ katapāpaṃ naraṃ halāhalavisaṃ evaṃ jhāpeti catūsu apāyesu ḍayhati sosesīti sambandho.

    ൫൮൨. സകിം പീതം ഹലാഹലന്തി വിസം ഹലാഹലം പീതം സകിം ഏകവാരം ജീവിതം ഉപരുന്ധതി നാസേതി. സാസനേന സാസനമ്ഹി വിരജ്ഝിത്വാ അപരാധം കത്വാ പുഗ്ഗലോ കപ്പകോടിമ്ഹി കോടിസങ്ഖ്യേ കപ്പേപി ഡയ്ഹതി നിജ്ഝായതീതി അത്ഥോ.

    582.Sakiṃpītaṃ halāhalanti visaṃ halāhalaṃ pītaṃ sakiṃ ekavāraṃ jīvitaṃ uparundhati nāseti. Sāsanena sāsanamhi virajjhitvā aparādhaṃ katvā puggalo kappakoṭimhi koṭisaṅkhye kappepi ḍayhati nijjhāyatīti attho.

    ൫൮൩. ഏവം അസ്സദ്ധാനം പുഗ്ഗലാനം ഫലവിപാകം ദസ്സേത്വാ ഇദാനി ബുദ്ധാനം ആനുഭാവം ദസ്സേന്തോ ഖന്തിയാതിആദിമാഹ. തത്ഥ യോ ബുദ്ധോ വമനാദീനി അക്ഖാസി, സോ ബുദ്ധോ ഖന്തിയാ ഖമനേന ച അവിഹിംസായ സത്താനം അവിഹിംസനേന ച മേത്തചിത്തവതായ ച മേത്തചിത്തവന്തഭാവേന ച സദേവകം സഹ ദേവേഹി വത്തമാനം ലോകം താരേതി അതിക്കമാപേതി നിബ്ബാപേതി, തസ്മാ കാരണാ ബുദ്ധാ വോ തുമ്ഹേഹി അവിരാധിയാ വിരുജ്ഝിതും ന സക്കുണേയ്യാ, ബുദ്ധസാസനേ പടിപജ്ജേയ്യാഥാതി അത്ഥോ.

    583. Evaṃ assaddhānaṃ puggalānaṃ phalavipākaṃ dassetvā idāni buddhānaṃ ānubhāvaṃ dassento khantiyātiādimāha. Tattha yo buddho vamanādīni akkhāsi, so buddho khantiyā khamanena ca avihiṃsāya sattānaṃ avihiṃsanena ca mettacittavatāya ca mettacittavantabhāvena ca sadevakaṃ saha devehi vattamānaṃ lokaṃ tāreti atikkamāpeti nibbāpeti, tasmā kāraṇā buddhā vo tumhehi avirādhiyā virujjhituṃ na sakkuṇeyyā, buddhasāsane paṭipajjeyyāthāti attho.

    ൫൮൪. ലാഭേ ച അലാഭേ ച ന സജ്ജന്തി ന ഭജന്തി ന ലഗ്ഗന്തി. സമ്മാനനേ ആദരകരണേ ച വിമാനനേ അനാദരകരണേ ച അചലാ പഥവീസദിസാ ബുദ്ധാ ഭവന്തി, തസ്മാ കാരണാ തേ ബുദ്ധാ തുമ്ഹേഹി ന വിരോധിയാ ന വിരോധേതബ്ബാ വിരുജ്ഝിതും അസക്കുണേയ്യാതി അത്ഥോ.

    584. Lābhe ca alābhe ca na sajjanti na bhajanti na lagganti. Sammānane ādarakaraṇe ca vimānane anādarakaraṇe ca acalā pathavīsadisā buddhā bhavanti, tasmā kāraṇā te buddhā tumhehi na virodhiyā na virodhetabbā virujjhituṃ asakkuṇeyyāti attho.

    ൫൮൫. ബുദ്ധാനം മജ്ഝത്തതം ദസ്സേന്തോ ദേവദത്തേതിആദിമാഹ. തത്ഥ വധകാവധകേസു സബ്ബേസു സത്തേസു സമകോ സമമാനസോ മുനി ബുദ്ധമുനീതി അത്ഥോ.

    585. Buddhānaṃ majjhattataṃ dassento devadattetiādimāha. Tattha vadhakāvadhakesu sabbesu sattesu samako samamānaso muni buddhamunīti attho.

    ൫൮൬. ഏതേസം പടിഘോ നത്ഥീതി ഏതേസം ബുദ്ധാനം പടിഘോ ചണ്ഡിക്കം ദോസചിത്തതം നത്ഥി ന സംവിജ്ജതി. രാഗോമേസം ന വിജ്ജതീതി ഇമേസം ബുദ്ധാനം രാഗോപി രജ്ജനം അല്ലീയനം ന വിജ്ജതി, ന ഉപലബ്ഭതി, തസ്മാ കാരണാ, വധകസ്സ ച ഓരസസ്സ ചാതി സബ്ബേസം സമകോ സമചിത്തോ ബുദ്ധോ ഹോതീതി സമ്ബന്ധോ.

    586.Etesaṃ paṭigho natthīti etesaṃ buddhānaṃ paṭigho caṇḍikkaṃ dosacittataṃ natthi na saṃvijjati. Rāgomesaṃ na vijjatīti imesaṃ buddhānaṃ rāgopi rajjanaṃ allīyanaṃ na vijjati, na upalabbhati, tasmā kāraṇā, vadhakassa ca orasassa cāti sabbesaṃ samako samacitto buddho hotīti sambandho.

    ൫൮൭. പുനപി ബുദ്ധാനംയേവ ആനുഭാവം ദസ്സേന്തോ പന്ഥേ ദിസ്വാന കാസാവന്തിആദിമാഹ. തത്ഥ മീള്ഹമക്ഖിതം ഗൂഥസമ്മിസ്സം കാസാവം കസാവേന രജിതം ചീവരം ഇസിദ്ധജം അരിയാനം ധജം പരിക്ഖാരം, പന്ഥേ മഗ്ഗേ ഛഡ്ഡിതം ദിസ്വാന പസ്സിത്വാ അഞ്ജലിം കത്വാ ദസങ്ഗുലിസമോധാനം അഞ്ജലിപുടം സിരസി കത്വാ സിരസാ സിരേന വന്ദിതബ്ബം ഇസിദ്ധജം അരഹത്തദ്ധജം ബുദ്ധപച്ചേകബുദ്ധസാവകദീപകം ചീവരം നമസ്സിതബ്ബം മാനേതബ്ബം പൂജേതബ്ബന്തി അത്ഥോ.

    587. Punapi buddhānaṃyeva ānubhāvaṃ dassento panthe disvāna kāsāvantiādimāha. Tattha mīḷhamakkhitaṃ gūthasammissaṃ kāsāvaṃ kasāvena rajitaṃ cīvaraṃ isiddhajaṃ ariyānaṃ dhajaṃ parikkhāraṃ, panthe magge chaḍḍitaṃ disvāna passitvā añjaliṃ katvā dasaṅgulisamodhānaṃ añjalipuṭaṃ sirasi katvā sirasā sirena vanditabbaṃ isiddhajaṃ arahattaddhajaṃ buddhapaccekabuddhasāvakadīpakaṃ cīvaraṃ namassitabbaṃ mānetabbaṃ pūjetabbanti attho.

    ൫൮൮. അബ്ഭതീതാതി അഭി അത്ഥങ്ഗതാ നിബ്ബുതാ. യേ ച ബുദ്ധാ വത്തമാനാ ഇദാനി ജാതാ ച യേ ബുദ്ധാ അനാഗതാ അജാതാ അഭൂതാ അനിബ്ബത്താ അപാതുഭൂതാ ച യേ ബുദ്ധാ. ധജേനാനേന സുജ്ഝന്തീതി അനേന ഇസിദ്ധജേന ചീവരേന ഏതേ ബുദ്ധാ സുജ്ഝന്തി വിസുദ്ധാ ഭവന്തി സോഭന്തി. തസ്മാ തേന കാരണേന ഏതേ ബുദ്ധാ നമസ്സിയാ നമസ്സിതബ്ബാ വന്ദിതബ്ബാതി അത്ഥോ. ‘‘ഏതം നമസ്സിയ’’ന്തിപി പാഠോ, തസ്സ ഏതം ഇസിദ്ധജം നമസ്സിതബ്ബന്തി അത്ഥോ.

    588.Abbhatītāti abhi atthaṅgatā nibbutā. Ye ca buddhā vattamānā idāni jātā ca ye buddhā anāgatā ajātā abhūtā anibbattā apātubhūtā ca ye buddhā. Dhajenānena sujjhantīti anena isiddhajena cīvarena ete buddhā sujjhanti visuddhā bhavanti sobhanti. Tasmā tena kāraṇena ete buddhā namassiyā namassitabbā vanditabbāti attho. ‘‘Etaṃ namassiya’’ntipi pāṭho, tassa etaṃ isiddhajaṃ namassitabbanti attho.

    ൫൮൯. തതോ പരം അത്തനോ ഗുണം ദസ്സേന്തോ സത്ഥുകപ്പന്തിആദിമാഹ. തത്ഥ സത്ഥുകപ്പം ബുദ്ധസദിസം സുവിനയം സുന്ദരവിനയം സുന്ദരാകാരേന ദ്വാരത്തയദമനം ഹദയേന ചിത്തേന അഹം ധാരേമി സവനധാരണാദിനാ പച്ചവേക്ഖാമീതി അത്ഥോ. വിനയം വിനയപിടകം നമസ്സമാനോ വന്ദമാനോ വിനയേ ആദരം കുരുമാനോ വിഹരിസ്സാമി സബ്ബദാ സബ്ബസ്മിം കാലേ വാസം കപ്പേമീതി അത്ഥോ.

    589. Tato paraṃ attano guṇaṃ dassento satthukappantiādimāha. Tattha satthukappaṃ buddhasadisaṃ suvinayaṃ sundaravinayaṃ sundarākārena dvārattayadamanaṃ hadayena cittena ahaṃ dhāremi savanadhāraṇādinā paccavekkhāmīti attho. Vinayaṃ vinayapiṭakaṃ namassamāno vandamāno vinaye ādaraṃ kurumāno viharissāmi sabbadā sabbasmiṃ kāle vāsaṃ kappemīti attho.

    ൫൯൦. വിനയോ ആസയോ മയ്ഹന്തി വിനയപിടകം മയ്ഹം ഓകാസഭൂതം സവനധാരണമനസികരണഉഗ്ഗഹപരിപുച്ഛാപവത്തനവസേന ഓകാസഭൂതം ഗേഹഭൂതന്തി അത്ഥോ. വിനയോ ഠാനചങ്കമന്തി വിനയോ മയ്ഹം സവനാദികിച്ചകരണേന ഠിതട്ഠാനഞ്ച ചങ്കമനട്ഠാനഞ്ച. കപ്പേമി വിനയേ വാസന്തി വിനയപിടകേ വിനയതന്തിയാ സവനധാരണപവത്തനവസേന വാസം സയനം കപ്പേമി കരോമി. വിനയോ മമ ഗോചരോതി വിനയപിടകം മയ്ഹം ഗോചരോ ആഹാരോ ഭോജനം നിച്ചം ധാരണമനസികരണവസേനാതി അത്ഥോ.

    590.Vinayo āsayo mayhanti vinayapiṭakaṃ mayhaṃ okāsabhūtaṃ savanadhāraṇamanasikaraṇauggahaparipucchāpavattanavasena okāsabhūtaṃ gehabhūtanti attho. Vinayo ṭhānacaṅkamanti vinayo mayhaṃ savanādikiccakaraṇena ṭhitaṭṭhānañca caṅkamanaṭṭhānañca. Kappemi vinaye vāsanti vinayapiṭake vinayatantiyā savanadhāraṇapavattanavasena vāsaṃ sayanaṃ kappemi karomi. Vinayo mama gocaroti vinayapiṭakaṃ mayhaṃ gocaro āhāro bhojanaṃ niccaṃ dhāraṇamanasikaraṇavasenāti attho.

    ൫൯൧. വിനയേ പാരമിപ്പത്തോതി സകലേ വിനയപിടകേ പാരമിം പരിയോസാനം പത്തോ. സമഥേ ചാപി കോവിദോതി പാരാജികാദിസത്താപത്തിക്ഖന്ധാനം സമഥേ വൂപസമേ ച വുട്ഠാനേ ച കോവിദോ ഛേകോ, അധികരണസമഥേ വാ –

    591.Vinaye pāramippattoti sakale vinayapiṭake pāramiṃ pariyosānaṃ patto. Samathe cāpi kovidoti pārājikādisattāpattikkhandhānaṃ samathe vūpasame ca vuṭṭhāne ca kovido cheko, adhikaraṇasamathe vā –

    ‘‘വിവാദം അനുവാദഞ്ച, ആപത്താധികരണം തഥാ;

    ‘‘Vivādaṃ anuvādañca, āpattādhikaraṇaṃ tathā;

    കിച്ചാധികരണഞ്ചേവ, ചതുരാധികരണാ മതാ’’തി. –

    Kiccādhikaraṇañceva, caturādhikaraṇā matā’’ti. –

    വുത്താധികരണേസു ച –

    Vuttādhikaraṇesu ca –

    ‘‘സമ്മുഖാ സതിവിനയോ, അമൂള്ഹപടിഞ്ഞാകരണം;

    ‘‘Sammukhā sativinayo, amūḷhapaṭiññākaraṇaṃ;

    യേഭുയ്യ തസ്സപാപിയ്യ, തിണവത്ഥാരകോ തഥാ’’തി. –

    Yebhuyya tassapāpiyya, tiṇavatthārako tathā’’ti. –

    ഏവം വുത്തേസു ച സത്തസു അധികരണസമഥേസു അതികോവിദോ ഛേകോതി അത്ഥോ. ഉപാലി തം മഹാവീരാതി ഭന്തേ മഹാവീര, ചതൂസു അസങ്ഖ്യേയ്യേസു കപ്പസതസഹസ്സേസു സബ്ബഞ്ഞുതഞ്ഞാണാധിഗമായ വീരിയവന്ത സത്ഥുനോ ദേവമനുസ്സാനം അനുസാസകസ്സ തം തവ പാദേ പാദയുഗേ ഉപാലി ഭിക്ഖു വന്ദതി പണാമം കരോതീതി അത്ഥോ.

    Evaṃ vuttesu ca sattasu adhikaraṇasamathesu atikovido chekoti attho. Upāli taṃ mahāvīrāti bhante mahāvīra, catūsu asaṅkhyeyyesu kappasatasahassesu sabbaññutaññāṇādhigamāya vīriyavanta satthuno devamanussānaṃ anusāsakassa taṃ tava pāde pādayuge upāli bhikkhu vandati paṇāmaṃ karotīti attho.

    ൫൯൨. സോ അഹം പബ്ബജിത്വാ സമ്ബുദ്ധം നമസ്സമാനോ പണാമം കുരുമാനോ ധമ്മസ്സ ച തേന ഭഗവതാ ദേസിതസ്സ നവലോകുത്തരധമ്മസ്സ സുധമ്മതം സുന്ദരധമ്മഭാവം ജാനിത്വാ ധമ്മഞ്ച നമസ്സമാനോ ഗാമതോ ഗാമം പുരതോ പുനം നഗരതോ നഗരം വിചരിസ്സാമീതി സമ്ബന്ധോ.

    592. So ahaṃ pabbajitvā sambuddhaṃ namassamāno paṇāmaṃ kurumāno dhammassa ca tena bhagavatā desitassa navalokuttaradhammassa sudhammataṃ sundaradhammabhāvaṃ jānitvā dhammañca namassamāno gāmato gāmaṃ purato punaṃ nagarato nagaraṃ vicarissāmīti sambandho.

    ൫൯൩. കിലേസാ ഝാപിതാ മയ്ഹന്തി മയാ പടിവിദ്ധഅരഹത്തമഗ്ഗഞാണേന മയ്ഹം ചിത്തസന്താനഗതാ സബ്ബേ ദിയഡ്ഢസഹസ്സസങ്ഖാ കിലേസാ ഝാപിതാ സോസിതാ വിസോസിതാ വിദ്ധംസിതാ. ഭവാ സബ്ബേ സമൂഹതാതി കാമഭവാദയോ സബ്ബേ നവ ഭവാ മയാ സമൂഹതാ സം സുട്ഠു ഊഹതാ ഖേപിതാ വിദ്ധംസിതാ. സബ്ബാസവാ പരിക്ഖീണാതി കാമാസവോ, ഭവാസവോ, ദിട്ഠാസവോ, അവിജ്ജാസവോതി സബ്ബേ ചത്താരോ ആസവാ പരിക്ഖീണാ പരിസമന്തതോ ഖയം പാപിതാ. ഇദാനി ഇമസ്മിം അരഹത്തപ്പത്തകാലേ പുനബ്ഭവോ പുനുപ്പത്തിസങ്ഖാതോ ഭവോ ഭവനം ജാതി നത്ഥീതി അത്ഥോ.

    593.Kilesājhāpitā mayhanti mayā paṭividdhaarahattamaggañāṇena mayhaṃ cittasantānagatā sabbe diyaḍḍhasahassasaṅkhā kilesā jhāpitā sositā visositā viddhaṃsitā. Bhavā sabbe samūhatāti kāmabhavādayo sabbe nava bhavā mayā samūhatā saṃ suṭṭhu ūhatā khepitā viddhaṃsitā. Sabbāsavā parikkhīṇāti kāmāsavo, bhavāsavo, diṭṭhāsavo, avijjāsavoti sabbe cattāro āsavā parikkhīṇā parisamantato khayaṃ pāpitā. Idāni imasmiṃ arahattappattakāle punabbhavo punuppattisaṅkhāto bhavo bhavanaṃ jāti natthīti attho.

    ൫൯൪. ഉത്തരി സോമനസ്സവസേന ഉദാനം ഉദാനേന്തോ സ്വാഗതന്തിആദിമാഹ. തത്ഥ ബുദ്ധസേട്ഠസ്സ ഉത്തമബുദ്ധസ്സ സന്തികേ സമീപേ ഏകനഗരേ വാ മമ ആഗമനം സ്വാഗതം സുട്ഠു ആഗമനം സുന്ദരാഗമനം വത ഏകന്തേന ആസി അഹോസീതി സമ്ബന്ധോ. തിസ്സോ വിജ്ജാതി പുബ്ബേനിവാസദിബ്ബചക്ഖുആസവക്ഖയവിജ്ജാ അനുപ്പത്താ സമ്പത്താ, പച്ചക്ഖം കതാതി അത്ഥോ. കതം ബുദ്ധസ്സ സാസനന്തി ബുദ്ധേന ഭഗവതാ ദേസിതം അനുസിട്ഠി സാസനം കതം നിപ്ഫാദിതം വത്തപടിപത്തിം പൂരേത്വാ കമ്മട്ഠാനം മനസി കരിത്വാ അരഹത്തമഗ്ഗഞാണാധിഗമേന സമ്പാദിതന്തി അത്ഥോ.

    594. Uttari somanassavasena udānaṃ udānento svāgatantiādimāha. Tattha buddhaseṭṭhassa uttamabuddhassa santike samīpe ekanagare vā mama āgamanaṃ svāgataṃ suṭṭhu āgamanaṃ sundarāgamanaṃ vata ekantena āsi ahosīti sambandho. Tisso vijjāti pubbenivāsadibbacakkhuāsavakkhayavijjā anuppattā sampattā, paccakkhaṃ katāti attho. Kataṃ buddhassa sāsananti buddhena bhagavatā desitaṃ anusiṭṭhi sāsanaṃ kataṃ nipphāditaṃ vattapaṭipattiṃ pūretvā kammaṭṭhānaṃ manasi karitvā arahattamaggañāṇādhigamena sampāditanti attho.

    ൫൯൫. പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോതി അത്ഥപടിസമ്ഭിദാദയോ ചതസ്സോ പഞ്ഞായോ സച്ഛികതാ പച്ചക്ഖം കതാ. വിമോക്ഖാപി ച അട്ഠിമേതി ചത്താരി മഗ്ഗഞാണാനി ചത്താരി ഫലഞാണാനീതി ഇമേ അട്ഠ വിമോക്ഖാ സംസാരതോ മുച്ചനൂപായാ സച്ഛികതാതി സമ്ബന്ധോ. ഛളഭിഞ്ഞാ സച്ഛികതാതി –

    595.Paṭisambhidā catassoti atthapaṭisambhidādayo catasso paññāyo sacchikatā paccakkhaṃ katā. Vimokkhāpi ca aṭṭhimeti cattāri maggañāṇāni cattāri phalañāṇānīti ime aṭṭha vimokkhā saṃsārato muccanūpāyā sacchikatāti sambandho. Chaḷabhiññā sacchikatāti –

    ‘‘ഇദ്ധിവിധം ദിബ്ബസോതം, ചേതോപരിയഞാണകം;

    ‘‘Iddhividhaṃ dibbasotaṃ, cetopariyañāṇakaṃ;

    പുബ്ബേനിവാസഞാണഞ്ച, ദിബ്ബചക്ഖാസവക്ഖയ’’ന്തി. –

    Pubbenivāsañāṇañca, dibbacakkhāsavakkhaya’’nti. –

    ഇമാ ഛ അഭിഞ്ഞാ സച്ഛികതാ പച്ചക്ഖം കതാ. ഇമേസം ഞാണാനം സച്ഛികരണേന ബുദ്ധസ്സ സാസനം കതന്തി അത്ഥോ.

    Imā cha abhiññā sacchikatā paccakkhaṃ katā. Imesaṃ ñāṇānaṃ sacchikaraṇena buddhassa sāsanaṃ katanti attho.

    ഇത്ഥന്തി ഇമിനാ ഹേട്ഠാ വുത്തപ്പകാരേന. സുദന്തി പദപൂരണമത്തേ നിപാതോ. ആയസ്മാ ഉപാലി ഥേരോതി ഥിരസീലാദിഗുണയുത്തോ സാവകോ ഇമാ പുബ്ബചരിതാപദാനദീപികാ ഗാഥായോ അഭാസിത്ഥ കഥയിത്ഥാതി അത്ഥോ.

    Itthanti iminā heṭṭhā vuttappakārena. Sudanti padapūraṇamatte nipāto. Āyasmā upāli theroti thirasīlādiguṇayutto sāvako imā pubbacaritāpadānadīpikā gāthāyo abhāsittha kathayitthāti attho.

    ഉപാലിത്ഥേരഅപദാനവണ്ണനാ സമത്താ.

    Upālittheraapadānavaṇṇanā samattā.







    Related texts:



    തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / അപദാനപാളി • Apadānapāḷi / ൩-൬. ഉപാലിത്ഥേരഅപദാനം • 3-6. Upālittheraapadānaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact