Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / പഞ്ചപകരണ-അനുടീകാ • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā |
൯. ഉപനിസ്സയപച്ചയനിദ്ദേസവണ്ണനാ
9. Upanissayapaccayaniddesavaṇṇanā
൯. ഉപനിസ്സയേ തയോതി അനന്തരാരമ്മണപകതൂപനിസ്സയപ്പഭേദേ തയോ ഉപനിസ്സയേ. അനേകസങ്ഗാഹകതായാതി അനേകേസം പച്ചയധമ്മാനം സങ്ഗഹണതോ. ഏകന്തേനേവ ഹോന്തി ചിത്തനിയമഹേതുഭാവേന പവത്തിനിയമതോ. യേസു പദേസൂതി യേസു കുസലാദിപദേസു. സങ്ഗഹിതോതി സങ്ഗഹം ഗതോ, കുസലാദിപദേസു യേസം പദാനംയേവ അനന്തരൂപനിസ്സയോ ലബ്ഭതീതി അത്ഥോ. തേസു ‘‘കേസഞ്ചീ’’തി ന വുത്തം. കസ്മാ? ന സക്കാ വത്തും ഏകന്തേനേവ ഉപലബ്ഭനതോ. തേസൂതി കുസലാകുസലപദേസു. ന ഹി കുസലോ അകുസലസ്സ അനന്തരൂപനിസ്സയോ ഹോതി, അകുസലോ വാ കുസലസ്സ, ആരമ്മണപകതൂപനിസ്സയാ പന അനേകന്തികാ, തസ്മാ തത്ഥ ‘‘കേസഞ്ചീ’’തി വുത്തം. സിദ്ധാനം പച്ചയധമ്മാനന്തി പച്ചയഭാവേന പുരിമനിപ്ഫന്നാനം കുസലാദീനം കുസലസ്സ അകുസലസ്സ വാതി അത്ഥോ. അകുസലാദീഹീതി യഥാസങ്ഖ്യം അകുസലേന കുസലേന വാ. അവിസേസേനാതി യഥാവുത്തവിസേസേ നിയമം അഗ്ഗഹേത്വാ അകുസലാദീസു അകുസലകുസലാനം ‘‘കേസഞ്ചീ’’തിആദിനാ.
9. Upanissaye tayoti anantarārammaṇapakatūpanissayappabhede tayo upanissaye. Anekasaṅgāhakatāyāti anekesaṃ paccayadhammānaṃ saṅgahaṇato. Ekanteneva honti cittaniyamahetubhāvena pavattiniyamato. Yesu padesūti yesu kusalādipadesu. Saṅgahitoti saṅgahaṃ gato, kusalādipadesu yesaṃ padānaṃyeva anantarūpanissayo labbhatīti attho. Tesu ‘‘kesañcī’’ti na vuttaṃ. Kasmā? Na sakkā vattuṃ ekanteneva upalabbhanato. Tesūti kusalākusalapadesu. Na hi kusalo akusalassa anantarūpanissayo hoti, akusalo vā kusalassa, ārammaṇapakatūpanissayā pana anekantikā, tasmā tattha ‘‘kesañcī’’ti vuttaṃ. Siddhānaṃ paccayadhammānanti paccayabhāvena purimanipphannānaṃ kusalādīnaṃ kusalassa akusalassa vāti attho. Akusalādīhīti yathāsaṅkhyaṃ akusalena kusalena vā. Avisesenāti yathāvuttavisese niyamaṃ aggahetvā akusalādīsu akusalakusalānaṃ ‘‘kesañcī’’tiādinā.
അനാരമ്മണത്താ ആരമ്മണൂപനിസ്സയം പുബ്ബാപരനിയമേന അപ്പവത്തിതോ അനന്തരൂപനിസ്സയം ന ലഭതീതി യോജനാ. പകതസ്സാതി നിപ്ഫാദിതസ്സ, ഉപസേവിതസ്സ വാ. ന ഹി രൂപസന്താനസ്സ സദ്ധാദിനിപ്ഫാദനം അത്ഥി, ഉതുഭോജനാദിഉപസേവനം വാ സമ്ഭവതി. തേനാഹ ‘‘യഥാ ഹി…പേ॰… രൂപസന്താനേനാ’’തി. നനു ച രൂപസന്താനേ പുബ്ബേനാപരം വിസേസോ ലബ്ഭതി , സോ ച ന വിനാ സമാനജാതിയേന കാരണേനാതി സ്വായം പകതൂപനിസ്സയലാഭോതി കദാചി ആസങ്കേയ്യാതി ആഹ ‘‘യസ്മിഞ്ചാ’’തിആദി. തത്ഥ തന്തി ഉതുബീജാദികം കമ്മാദി ച തേന രൂപേന പുരിമനിപ്ഫന്നേന. ഉപ്പാദനം സാഭിസന്ധികം ദട്ഠബ്ബം. അധിപതീസു പുബ്ബാഭിസങ്ഖാരോ വിയ പകപ്പനം സംവിദഹനം. പകരണം വുത്തലക്ഖണേന കാരണഭാവേന അവട്ഠാനം, യതോ കാരണവിസേസോ ‘‘പകതീ’’തി വുച്ചതി. യദി ഏവം കസ്മാ രൂപസ്സേവ തം പടിക്ഖിപീയതീതി ആഹ ‘‘യഥാ ച…പേ॰… ദട്ഠബ്ബാ’’തി. ഏവമ്പി ഉതുബീജാദീനം അങ്കുരാദീസു കഥം പച്ചയവിസേസഭാവോതി ആഹ ‘‘ഉതുബീജാദയോ പന…പേ॰… ഭാവതോ’’തി. ഉപനിസ്സയോതി ച യസ്മാ ബലവതാകാരണം അധിപ്പേതം, തസ്മാ ന ഏത്ഥ ഏകന്തേന പുരിമനിപ്ഫത്തി ഇച്ഛിതബ്ബാ. യദി ഏവം പാളിയം കഥം പുരിമഗ്ഗഹണന്തി ആഹ ‘‘പുരിമപുരിമാനംയേവ പനാ’’തിആദി. തേപി വാ പരികപ്പനവസേന പുരിമനിപ്ഫന്നായേവ നാമ ഹോന്തി. ന ഹി അസംവിദിതാകാരേ വത്ഥുസ്മിം പത്ഥനാപവത്തീതി. തേനാഹ ‘‘തംസമാനലക്ഖണതായാ’’തി.
Anārammaṇattā ārammaṇūpanissayaṃ pubbāparaniyamena appavattito anantarūpanissayaṃ na labhatīti yojanā. Pakatassāti nipphāditassa, upasevitassa vā. Na hi rūpasantānassa saddhādinipphādanaṃ atthi, utubhojanādiupasevanaṃ vā sambhavati. Tenāha ‘‘yathā hi…pe… rūpasantānenā’’ti. Nanu ca rūpasantāne pubbenāparaṃ viseso labbhati , so ca na vinā samānajātiyena kāraṇenāti svāyaṃ pakatūpanissayalābhoti kadāci āsaṅkeyyāti āha ‘‘yasmiñcā’’tiādi. Tattha tanti utubījādikaṃ kammādi ca tena rūpena purimanipphannena. Uppādanaṃ sābhisandhikaṃ daṭṭhabbaṃ. Adhipatīsu pubbābhisaṅkhāro viya pakappanaṃ saṃvidahanaṃ. Pakaraṇaṃ vuttalakkhaṇena kāraṇabhāvena avaṭṭhānaṃ, yato kāraṇaviseso ‘‘pakatī’’ti vuccati. Yadi evaṃ kasmā rūpasseva taṃ paṭikkhipīyatīti āha ‘‘yathā ca…pe… daṭṭhabbā’’ti. Evampi utubījādīnaṃ aṅkurādīsu kathaṃ paccayavisesabhāvoti āha ‘‘utubījādayo pana…pe… bhāvato’’ti. Upanissayoti ca yasmā balavatākāraṇaṃ adhippetaṃ, tasmā na ettha ekantena purimanipphatti icchitabbā. Yadi evaṃ pāḷiyaṃ kathaṃ purimaggahaṇanti āha ‘‘purimapurimānaṃyeva panā’’tiādi. Tepi vā parikappanavasena purimanipphannāyeva nāma honti. Na hi asaṃviditākāre vatthusmiṃ patthanāpavattīti. Tenāha ‘‘taṃsamānalakkhaṇatāyā’’ti.
ധമ്മേതി പുഗ്ഗലസേനാസനപഞ്ഞത്തീനം ഉപാദാനഭൂതേ ധമ്മേ. അയം നയോതി പഞ്ഞത്തിമുഖേന പഞ്ഞപേതബ്ബാ തദുപാദാനഭൂതാ ധമ്മാ ഗയ്ഹന്തീതി യഥാവുത്തോ നയോ. ഏത്ഥേവാതി ‘‘സേനാസനമ്പി ഉപനിസ്സയപച്ചയേന പച്ചയോ’’തി ഏതസ്മിംയേവ വചനേ. കഥം പച്ചുപ്പന്നസ്സ പകതൂപനിസ്സയഭാവോതി ചോദനായ ‘‘വക്ഖതീ’’തിആദിനാ ആഗമം ദസ്സേത്വാ യുത്തിം ദസ്സേതും ‘‘പച്ചുപ്പന്നാനമ്പിച താദിസാനം പുബ്ബേ പകതത്താ’’തി വുത്തം. താദിസാനന്തി യാദിസാ ഉതുആദയോ പച്ചുപട്ഠിതാ, താദിസാനം തതോ പുബ്ബേ പുരേതരം പകതത്താ പകതൂപനിസ്സയയോഗ്യതായ ആപാദിതത്താ.
Dhammeti puggalasenāsanapaññattīnaṃ upādānabhūte dhamme. Ayaṃ nayoti paññattimukhena paññapetabbā tadupādānabhūtā dhammā gayhantīti yathāvutto nayo. Etthevāti ‘‘senāsanampi upanissayapaccayena paccayo’’ti etasmiṃyeva vacane. Kathaṃ paccuppannassa pakatūpanissayabhāvoti codanāya ‘‘vakkhatī’’tiādinā āgamaṃ dassetvā yuttiṃ dassetuṃ ‘‘paccuppannānampica tādisānaṃ pubbepakatattā’’ti vuttaṃ. Tādisānanti yādisā utuādayo paccupaṭṭhitā, tādisānaṃ tato pubbe puretaraṃ pakatattā pakatūpanissayayogyatāya āpāditattā.
കസിണാദീനമ്പി ആരമ്മണൂപനിസ്സയതാ സമ്ഭവതീതി കത്വാ വുത്തം ‘‘ഇമിനാ അധിപ്പായേന ‘ഏകച്ചായാ’തി ആഹാ’’തി. തഥാ ഹി ‘‘കസിണമണ്ഡലം ദിസ്വാ’’തിആദിനാ തസ്സ ഉപനിസ്സയഭാവോ അട്ഠകഥായം വുത്തോ.
Kasiṇādīnampi ārammaṇūpanissayatā sambhavatīti katvā vuttaṃ ‘‘iminā adhippāyena ‘ekaccāyā’ti āhā’’ti. Tathā hi ‘‘kasiṇamaṇḍalaṃ disvā’’tiādinā tassa upanissayabhāvo aṭṭhakathāyaṃ vutto.
അരൂപാവചരകുസലമ്പി ഉപനിസ്സയോ ഹോതി, പഗേവ കാമാവചരരൂപാവചരകുസലന്തി അധിപ്പായോ. തം പന യഥാ ഉപനിസ്സയോ ഹോതി, തം ദസ്സേതും ‘‘യസ്മിം കസിണാദിമ്ഹീ’’തിആദി വുത്തം. അനുപ്പന്നഝാനുപ്പാദനേതി രൂപാവചരജ്ഝാനം സന്ധായാഹ, അരൂപാവചരജ്ഝാനേ പന വത്തബ്ബമേവ നത്ഥി. തദുപ്പാദകകുസലാനന്തി തസ്സ രൂപാവചരവിപാകസ്സ ഉപ്പാദകകുസലാനം, രൂപാവചരകുസലാനന്തി അത്ഥോ. പടിസന്ധിനിയാമകസ്സാതി രൂപാവചരപടിസന്ധിനിയാമകസ്സ. ചുതിതോതി രൂപാവചരപടിസന്ധിയാ അനന്തരപച്ചയഭൂതായ ചുതിയാ. പുരിമജവനസ്സ വസേനാതി ചുതിയാ ആസന്നജവനഭാവേന. രൂപാവചരകുസലം അരൂപാവചരവിപാകസ്സാതി ഏത്ഥാപി ‘‘തദുപ്പാദകകുസലാന’’ന്തിആദിനാ ആനേത്വാ യോജേതബ്ബം. യഥാ ച ‘‘രൂപാവചരകുസലം അരൂപാവചരവിപാകസ്സ ഉപനിസ്സയോ’’തി വുത്തം, ഏവം ‘‘കാമാവചരകുസലമ്പി തദുപ്പാദകകുസലാന’’ന്തിആദിനാ യോജേതബ്ബം. ലോകുത്തരവിപാകസ്സ തേഭൂമകകുസലാനമ്പി പാദകാദിവസേന ഉപനിസ്സയഭാവോ പാകടോയേവ, തഥാ തംതംഭൂമകകുസലാനം തംതംഭൂമകകിരിയാനം, കാമാവചരകുസലസ്സ രൂപാരൂപാവചരകിരിയാനം, രൂപാവചരകുസലസ്സ അരൂപാവചരകിരിയായ ഉപനിസ്സയഭാവോതി ഇമമത്ഥം ദസ്സേന്തോ ‘‘ഏവം പച്ചേകം…പേ॰… വേദിതബ്ബോ’’തി ആഹ. ‘‘സദ്ധം ഉപനിസ്സായ ദാനം ദേതീ’’തിആദിനാ പകതൂപനിസ്സയോ ഉദ്ദേസവസേനേവ പാഠോ ആഗതോ, ന വിഭജനവസേനാതി ആഹ ‘‘പാളിയമ്പി…പേ॰… വിസ്സജ്ജിതോ’’തി. കുസലത്തികാദീസു അനുലോമാദിഭേദഭിന്നത്താ പഞ്ഹാവാരേസൂതി ബഹുവചനനിദ്ദേസോ.
Arūpāvacarakusalampi upanissayo hoti, pageva kāmāvacararūpāvacarakusalanti adhippāyo. Taṃ pana yathā upanissayo hoti, taṃ dassetuṃ ‘‘yasmiṃ kasiṇādimhī’’tiādi vuttaṃ. Anuppannajhānuppādaneti rūpāvacarajjhānaṃ sandhāyāha, arūpāvacarajjhāne pana vattabbameva natthi. Taduppādakakusalānanti tassa rūpāvacaravipākassa uppādakakusalānaṃ, rūpāvacarakusalānanti attho. Paṭisandhiniyāmakassāti rūpāvacarapaṭisandhiniyāmakassa. Cutitoti rūpāvacarapaṭisandhiyā anantarapaccayabhūtāya cutiyā. Purimajavanassa vasenāti cutiyā āsannajavanabhāvena. Rūpāvacarakusalaṃ arūpāvacaravipākassāti etthāpi ‘‘taduppādakakusalāna’’ntiādinā ānetvā yojetabbaṃ. Yathā ca ‘‘rūpāvacarakusalaṃ arūpāvacaravipākassa upanissayo’’ti vuttaṃ, evaṃ ‘‘kāmāvacarakusalampi taduppādakakusalāna’’ntiādinā yojetabbaṃ. Lokuttaravipākassa tebhūmakakusalānampi pādakādivasena upanissayabhāvo pākaṭoyeva, tathā taṃtaṃbhūmakakusalānaṃ taṃtaṃbhūmakakiriyānaṃ, kāmāvacarakusalassa rūpārūpāvacarakiriyānaṃ, rūpāvacarakusalassa arūpāvacarakiriyāya upanissayabhāvoti imamatthaṃ dassento ‘‘evaṃ paccekaṃ…pe… veditabbo’’ti āha. ‘‘Saddhaṃ upanissāya dānaṃ detī’’tiādinā pakatūpanissayo uddesavaseneva pāṭho āgato, na vibhajanavasenāti āha ‘‘pāḷiyampi…pe… vissajjito’’ti. Kusalattikādīsu anulomādibhedabhinnattā pañhāvāresūti bahuvacananiddeso.
ലോകുത്തരനിബ്ബത്തനം ഉപനിസ്സായ പരസ്സ സിനേഹുപ്പാദനേ ലോകുത്തരധമ്മാ ഉപനിസ്സയോ വിയ ഹോന്തീതി അയമേത്ഥ ലേസോ, ഭാവിനോ പന ലോകുത്തരസ്സ അകുസലാനം ഉപനിസ്സയതാ സമ്ഭവതീതി ആഹ ‘‘ന ഇദം സാരതോ ദട്ഠബ്ബന്തി അധിപ്പായോ’’തി. രൂപാവചരാദികുസലാനന്തി രൂപാരൂപാവചരലോകുത്തരകുസലാനം ഉപ്പാദിയമാനസ്സ രൂപാവചരകുസലസ്സാതി യോജനാ. രൂപാവചരകിരിയസ്സ ച അരൂപാവചരവിപാകോ ഉപനിസ്സയോ കഥന്തി ആഹ ‘‘പുബ്ബേ നിവുത്ഥാദീസു…പേ॰… അരഹതോ’’തി . തം തം വിപാകം പത്ഥേന്തോ തസ്സ തസ്സ വിപാകസ്സ ഹേതുഭൂതം കുസലം നിബ്ബത്തേതീതി വിപാകാനം കുസലൂപനിസ്സയതാതി ആഹ ‘‘ചതുഭൂമകാ…പേ॰… ഉപനിസ്സയോ’’തി. ലോകിയകുസലാനം പന ലോകുത്തരവിപാകാ ഉപനിസ്സയോ ന ഹോന്തീതി ദസ്സേന്തോ ‘‘യദിപീ’’തിആദിമാഹ. തേനേവ ഹി ‘‘തഥാ തേഭൂമകവിപാകോ’’തി തേഭൂമകഗ്ഗഹണം കതം. തത്ഥ തേനാതി അനാഗാമിനാ. തന്തി അരഹത്തഫലം. തസ്മാതി അദിട്ഠപുബ്ബത്താ. താനി വിയാതി സോതാപത്തിഫലാനി വിയ. തേസന്തി പുഥുജ്ജനാദീനം. ഇമസ്സാതി അനാഗാമിനോ. ഇദം വുത്തം ഹോതി – യഥാ പുഥുജ്ജനാദീനം സന്താനേ ഝാനാദീനം സോതാപത്തിഫലാദീനം ന ഉപനിസ്സയപച്ചയോ അനുപലദ്ധപുബ്ബത്താ, ഏവം അനാഗാമിനോ ഝാനാദീനം അഗ്ഗഫലം ഉപനിസ്സയപച്ചയോ അദിട്ഠപുബ്ബത്താ. തേനാഹ ‘‘ഉപലദ്ധപുബ്ബസദിസമേവ ഹി അനാഗതമ്പി ഉപനിസ്സയോ’’തി. അട്ഠകഥായം പന ഹേട്ഠിമഫലാനം കുസലൂപനിസ്സയതാ വുത്താ ഏവ.
Lokuttaranibbattanaṃ upanissāya parassa sinehuppādane lokuttaradhammā upanissayo viya hontīti ayamettha leso, bhāvino pana lokuttarassa akusalānaṃ upanissayatā sambhavatīti āha ‘‘na idaṃ sārato daṭṭhabbanti adhippāyo’’ti. Rūpāvacarādikusalānanti rūpārūpāvacaralokuttarakusalānaṃ uppādiyamānassa rūpāvacarakusalassāti yojanā. Rūpāvacarakiriyassa ca arūpāvacaravipāko upanissayo kathanti āha ‘‘pubbe nivutthādīsu…pe… arahato’’ti . Taṃ taṃ vipākaṃ patthento tassa tassa vipākassa hetubhūtaṃ kusalaṃ nibbattetīti vipākānaṃ kusalūpanissayatāti āha ‘‘catubhūmakā…pe… upanissayo’’ti. Lokiyakusalānaṃ pana lokuttaravipākā upanissayo na hontīti dassento ‘‘yadipī’’tiādimāha. Teneva hi ‘‘tathā tebhūmakavipāko’’ti tebhūmakaggahaṇaṃ kataṃ. Tattha tenāti anāgāminā. Tanti arahattaphalaṃ. Tasmāti adiṭṭhapubbattā. Tāni viyāti sotāpattiphalāni viya. Tesanti puthujjanādīnaṃ. Imassāti anāgāmino. Idaṃ vuttaṃ hoti – yathā puthujjanādīnaṃ santāne jhānādīnaṃ sotāpattiphalādīnaṃ na upanissayapaccayo anupaladdhapubbattā, evaṃ anāgāmino jhānādīnaṃ aggaphalaṃ upanissayapaccayo adiṭṭhapubbattā. Tenāha ‘‘upaladdhapubbasadisameva hi anāgatampi upanissayo’’ti. Aṭṭhakathāyaṃ pana heṭṭhimaphalānaṃ kusalūpanissayatā vuttā eva.
യഥാ വിപാകാ കുസലാനം, ഏവം കിരിയാപി തേസം ഉപനിസ്സയോ ഹോതീതി തം നയം ദസ്സേതും ‘‘കിരിയം അത്ഥപടിസമ്ഭിദാദി’’ന്തിആദി വുത്തം. യോനിസോമനസികാരേ വത്തബ്ബമേവ നത്ഥീതി ചതുഭൂമകകുസലസ്സപി യോനിസോമനസികാരോ ഉപനിസ്സയോ ഹോതീതി ഏത്ഥ വത്തബ്ബമേവ നത്ഥി, തദത്ഥം യോനിസോമനസികാരം പവത്തേന്തസ്സാതി അത്ഥോ. തന്തി യോനിസോമനസികാരം. അകുസലസ്സ ച ചതുഭൂമകവിപാകസ്സ ഉപനിസ്സയോ യോനിസോമനസികാരോതി യോജനാ. ഏവം കിരിയസ്സപീതി യഥാ കുസലസ്സ യോനിസോമനസികാരസ്സ വസേന ഉപനിസ്സയോ വുത്തോ, ഏവം കിരിയസ്സപി യോനിസോമനസികാരസ്സ വസേന യോജേതബ്ബന്തി അത്ഥോ. സോ ഹി തം ഉപനിസ്സായ രാഗാദിഉപ്പാദനേ അകുസലസ്സ വുത്തനയേന കുസലാകുസലൂപനിസ്സയഭാവമുഖേന ചതുഭൂമകവിപാകസ്സ ഉപനിസ്സയോ ഹോതിയേവ. യദി കിരിയസങ്ഖാതോ…പേ॰… ഹോതിയേവ, അഥ കസ്മാ പകതൂപനിസ്സയവിഭജനേ കിരിയാ ന ഗഹിതാ, ഉതുഭോജനസേനാസനാനിയേവ ഗഹിതാനീതി ആഹ ‘‘നേവവിപാകനവിപാകധമ്മധമ്മേസു…പേ॰… നയദസ്സനമത്തമേവാ’’തി. ഏവമാദികന്തി ആദി-സദ്ദേന ‘‘കുസലം ധമ്മം സഹജാതോ അബ്യാകതോ ധമ്മോ ഉപ്പജ്ജതി ന ഉപനിസ്സയപച്ചയാ’’തി ഏവമാദികം സങ്ഗണ്ഹാതി. ഉപനിസ്സയപരിയായോ ഉപനിസസദ്ദോതി കത്വാ വുത്തം ‘‘വിഞ്ഞാണൂപനിസം നാമരൂപം, നാമരൂപൂപനിസഞ്ച സളായതനന്തിആദികേനാ’’തി. ഏത്ഥ ഹി വിഞ്ഞാണസ്സ നാമരൂപാനം ഫസ്സരൂപാദീനം ചക്ഖായതനാദീനഞ്ച ഉപനിസ്സയഭാവോ വുത്തോതി.
Yathā vipākā kusalānaṃ, evaṃ kiriyāpi tesaṃ upanissayo hotīti taṃ nayaṃ dassetuṃ ‘‘kiriyaṃ atthapaṭisambhidādi’’ntiādi vuttaṃ. Yonisomanasikāre vattabbameva natthīti catubhūmakakusalassapi yonisomanasikāro upanissayo hotīti ettha vattabbameva natthi, tadatthaṃ yonisomanasikāraṃ pavattentassāti attho. Tanti yonisomanasikāraṃ. Akusalassa ca catubhūmakavipākassa upanissayo yonisomanasikāroti yojanā. Evaṃ kiriyassapīti yathā kusalassa yonisomanasikārassa vasena upanissayo vutto, evaṃ kiriyassapi yonisomanasikārassa vasena yojetabbanti attho. So hi taṃ upanissāya rāgādiuppādane akusalassa vuttanayena kusalākusalūpanissayabhāvamukhena catubhūmakavipākassa upanissayo hotiyeva. Yadi kiriyasaṅkhāto…pe… hotiyeva, atha kasmā pakatūpanissayavibhajane kiriyā na gahitā, utubhojanasenāsanāniyeva gahitānīti āha ‘‘nevavipākanavipākadhammadhammesu…pe… nayadassanamattamevā’’ti. Evamādikanti ādi-saddena ‘‘kusalaṃ dhammaṃ sahajāto abyākato dhammo uppajjati na upanissayapaccayā’’ti evamādikaṃ saṅgaṇhāti. Upanissayapariyāyo upanisasaddoti katvā vuttaṃ ‘‘viññāṇūpanisaṃ nāmarūpaṃ, nāmarūpūpanisañca saḷāyatanantiādikenā’’ti. Ettha hi viññāṇassa nāmarūpānaṃ phassarūpādīnaṃ cakkhāyatanādīnañca upanissayabhāvo vuttoti.
ഉപനിസ്സയപച്ചയനിദ്ദേസവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Upanissayapaccayaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / അഭിധമ്മപിടക • Abhidhammapiṭaka / പട്ഠാനപാളി • Paṭṭhānapāḷi / (൨) പച്ചയനിദ്ദേസോ • (2) Paccayaniddeso
ടീകാ • Tīkā / അഭിധമ്മപിടക (ടീകാ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / പഞ്ചപകരണ-മൂലടീകാ • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ൯. ഉപനിസ്സയപച്ചയനിദ്ദേസവണ്ണനാ • 9. Upanissayapaccayaniddesavaṇṇanā