| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / મહાવિભઙ્ગ-અટ્ઠકથા • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā |
ઉપાસકત્તપટિવેદનાકથા
Upāsakattapaṭivedanākathā
ઉપાસકં મં ભવં ગોતમો ધારેતૂતિ મં ભવં ગોતમો ‘‘ઉપાસકો અય’’ન્તિ એવં ધારેતૂતિ અત્થો. ઉપાસકવિધિકોસલ્લત્થં પનેત્થ કો ઉપાસકો, કસ્મા ઉપાસકોતિ વુચ્ચતિ, કિમસ્સ સીલં, કો આજીવો, કા વિપત્તિ, કા સમ્પત્તીતિ ઇદં પકિણ્ણકં વેદિતબ્બં. તં અતિભારિયકરણતો ઇધ ન વિભત્તં, અત્થિકેહિ પન પપઞ્ચસૂદનિયં મજ્ઝિમટ્ઠકથાયં (મ॰ નિ॰ અટ્ઠ॰ ૧.૫૬) વુત્તનયેનેવ વેદિતબ્બં. અજ્જતગ્ગેતિ એત્થ અયં અગ્ગસદ્દો આદિકોટિકોટ્ઠાસસેટ્ઠેસુ દિસ્સતિ. ‘‘અજ્જતગ્ગે, સમ્મ દોવારિક, આવરામિ દ્વારં નિગણ્ઠાનં નિગણ્ઠીન’’ન્તિઆદીસુ (મ॰ નિ॰ ૨.૭૦) હિ આદિમ્હિ દિસ્સતિ. ‘‘તેનેવ અઙ્ગુલગ્ગેન તં અઙ્ગુલગ્ગં પરામસેય્ય (કથા॰ ૪૪૧), ઉચ્છગ્ગં વેળગ્ગ’’ન્તિઆદીસુ કોટિયં. ‘‘અમ્બિલગ્ગં વા મધુરગ્ગં વા તિત્તકગ્ગં વા (સં॰ નિ॰ ૫.૩૭૪) અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, વિહારગ્ગેન વા પરિવેણગ્ગેન વા ભાજેતુ’’ન્તિઆદીસુ (ચૂળવ॰ ૩૧૮) કોટ્ઠાસે. ‘‘યાવતા, ભિક્ખવે, સત્તા અપદા વા દ્વિપદા વા…પે॰… તથાગતો તેસં અગ્ગમક્ખાયતી’’તિઆદીસુ (અ॰ નિ॰ ૪.૩૪) સેટ્ઠે. ઇધ પનાયં આદિમ્હિ દટ્ઠબ્બો. તસ્મા અજ્જતગ્ગેતિ અજ્જતં આદિં કત્વાતિ એવમેત્થ અત્થો વેદિતબ્બો. અજ્જતન્તિ અજ્જભાવન્તિ વુત્તં હોતિ. અજ્જદગ્ગે ઇચ્ચેવ વા પાઠો, દકારો પદસન્ધિકરો, અજ્જ અગ્ગં કત્વાતિ વુત્તં હોતિ. પાણુપેતન્તિ પાણેહિ ઉપેતં, યાવ મે જીવિતં પવત્તતિ, તાવ ઉપેતં અનઞ્ઞસત્થુકં તીહિ સરણગમનેહિ સરણગતં મં ભવં ગોતમો ધારેતુ જાનાતુ, અહઞ્હિ સચેપિ મે તિખિણેન અસિના સીસં છિન્દેય્યું, નેવ બુદ્ધં ‘‘ન બુદ્ધો’’તિ વા, ધમ્મં ‘‘ન ધમ્મો’’તિ વા, સઙ્ઘં ‘‘ન સઙ્ઘો’’તિ વા વદેય્યન્તિ. એત્થ ચ બ્રાહ્મણો પાણુપેતં સરણગતન્તિ પુન સરણગમનં વદન્તો અત્તસન્નિય્યાતનં પકાસેતીતિ વેદિતબ્બો.
Upāsakaṃmaṃ bhavaṃ gotamo dhāretūti maṃ bhavaṃ gotamo ‘‘upāsako aya’’nti evaṃ dhāretūti attho. Upāsakavidhikosallatthaṃ panettha ko upāsako, kasmā upāsakoti vuccati, kimassa sīlaṃ, ko ājīvo, kā vipatti, kā sampattīti idaṃ pakiṇṇakaṃ veditabbaṃ. Taṃ atibhāriyakaraṇato idha na vibhattaṃ, atthikehi pana papañcasūdaniyaṃ majjhimaṭṭhakathāyaṃ (ma. ni. aṭṭha. 1.56) vuttanayeneva veditabbaṃ. Ajjataggeti ettha ayaṃ aggasaddo ādikoṭikoṭṭhāsaseṭṭhesu dissati. ‘‘Ajjatagge, samma dovārika, āvarāmi dvāraṃ nigaṇṭhānaṃ nigaṇṭhīna’’ntiādīsu (ma. ni. 2.70) hi ādimhi dissati. ‘‘Teneva aṅgulaggena taṃ aṅgulaggaṃ parāmaseyya (kathā. 441), ucchaggaṃ veḷagga’’ntiādīsu koṭiyaṃ. ‘‘Ambilaggaṃ vā madhuraggaṃ vā tittakaggaṃ vā (saṃ. ni. 5.374) anujānāmi, bhikkhave, vihāraggena vā pariveṇaggena vā bhājetu’’ntiādīsu (cūḷava. 318) koṭṭhāse. ‘‘Yāvatā, bhikkhave, sattā apadā vā dvipadā vā…pe… tathāgato tesaṃ aggamakkhāyatī’’tiādīsu (a. ni. 4.34) seṭṭhe. Idha panāyaṃ ādimhi daṭṭhabbo. Tasmā ajjataggeti ajjataṃ ādiṃ katvāti evamettha attho veditabbo. Ajjatanti ajjabhāvanti vuttaṃ hoti. Ajjadagge icceva vā pāṭho, dakāro padasandhikaro, ajja aggaṃ katvāti vuttaṃ hoti. Pāṇupetanti pāṇehi upetaṃ, yāva me jīvitaṃ pavattati, tāva upetaṃ anaññasatthukaṃ tīhi saraṇagamanehi saraṇagataṃ maṃ bhavaṃ gotamo dhāretu jānātu, ahañhi sacepi me tikhiṇena asinā sīsaṃ chindeyyuṃ, neva buddhaṃ ‘‘na buddho’’ti vā, dhammaṃ ‘‘na dhammo’’ti vā, saṅghaṃ ‘‘na saṅgho’’ti vā vadeyyanti. Ettha ca brāhmaṇo pāṇupetaṃ saraṇagatanti puna saraṇagamanaṃ vadanto attasanniyyātanaṃ pakāsetīti veditabbo.
એવં અત્તાનં નિય્યાતેત્વા ભગવન્તં સપરિસં ઉપટ્ઠાતુકામો આહ – ‘‘અધિવાસેતુ ચ મે ભવં ગોતમો વેરઞ્જાયં વસ્સાવાસં સદ્ધિં ભિક્ખુસઙ્ઘેના’’તિ. કિં વુત્તં હોતિ – ઉપાસકઞ્ચ મં ભવં ગોતમો ધારેતુ, અધિવાસેતુ ચ મે વેરઞ્જાયં વસ્સાવાસં, તયો માસે વેરઞ્જં ઉપનિસ્સાય મમ અનુગ્ગહત્થં વાસં સમ્પટિચ્છતૂતિ. અધિવાસેસિ ભગવા તુણ્હીભાવેનાતિ અથસ્સ વચનં સુત્વા ભગવા કાયઙ્ગં વા વાચઙ્ગં વા અચોપેત્વા અબ્ભન્તરેયેવ ખન્તિં ચારેત્વા તુણ્હીભાવેન અધિવાસેસિ; બ્રાહ્મણસ્સ અનુગ્ગહત્થં મનસાવ સમ્પટિચ્છીતિ વુત્તં હોતિ.
Evaṃ attānaṃ niyyātetvā bhagavantaṃ saparisaṃ upaṭṭhātukāmo āha – ‘‘adhivāsetu ca me bhavaṃ gotamo verañjāyaṃ vassāvāsaṃ saddhiṃ bhikkhusaṅghenā’’ti. Kiṃ vuttaṃ hoti – upāsakañca maṃ bhavaṃ gotamo dhāretu, adhivāsetu ca me verañjāyaṃ vassāvāsaṃ, tayo māse verañjaṃ upanissāya mama anuggahatthaṃ vāsaṃ sampaṭicchatūti. Adhivāsesi bhagavā tuṇhībhāvenāti athassa vacanaṃ sutvā bhagavā kāyaṅgaṃ vā vācaṅgaṃ vā acopetvā abbhantareyeva khantiṃ cāretvā tuṇhībhāvena adhivāsesi; brāhmaṇassa anuggahatthaṃ manasāva sampaṭicchīti vuttaṃ hoti.
અથ ખો વેરઞ્જો બ્રાહ્મણો ભગવતો અધિવાસનં વિદિત્વાતિ અથ વેરઞ્જો બ્રાહ્મણો સચે મે સમણો ગોતમો નાધિવાસેય્ય, કાયેન વા વાચાય વા પટિક્ખિપેય્ય. યસ્મા પન અપ્પટિક્ખિપિત્વા અબ્ભન્તરે ખન્તિં ધારેસિ, તસ્મા મે મનસાવ અધિવાસેસીતિ એવં આકારસલ્લક્ખણકુસલતાય ભગવતો અધિવાસનં વિદિત્વા, અત્તનો નિસિન્નાસનતો વુટ્ઠાય ચતૂસુ દિસાસુ ભગવન્તં સક્કચ્ચં વન્દિત્વા તિક્ખત્તું પદક્ખિણં કત્વા આગતકાલતો પભુતિ જાતિમહલ્લકબ્રાહ્મણાનં અભિવાદનાદીનિ ન કરોતીતિ વિગરહિત્વાપિ ઇદાનિ વિઞ્ઞાતબુદ્ધગુણો કાયેન વાચાય મનસા ચ અનેકક્ખત્તું વન્દન્તોપિ અતિત્તોયેવ હુત્વા દસનખસમોધાનસમુજ્જલં અઞ્જલિં પગ્ગય્હ સિરસ્મિં પતિટ્ઠાપેત્વા યાવ દસ્સનવિસયો તાવ પટિમુખોયેવ અપક્કમિત્વા દસ્સનવિસયં વિજહનટ્ઠાને વન્દિત્વા પક્કામિ.
Athakho verañjo brāhmaṇo bhagavato adhivāsanaṃ viditvāti atha verañjo brāhmaṇo sace me samaṇo gotamo nādhivāseyya, kāyena vā vācāya vā paṭikkhipeyya. Yasmā pana appaṭikkhipitvā abbhantare khantiṃ dhāresi, tasmā me manasāva adhivāsesīti evaṃ ākārasallakkhaṇakusalatāya bhagavato adhivāsanaṃ viditvā, attano nisinnāsanato vuṭṭhāya catūsu disāsu bhagavantaṃ sakkaccaṃ vanditvā tikkhattuṃ padakkhiṇaṃ katvā āgatakālato pabhuti jātimahallakabrāhmaṇānaṃ abhivādanādīni na karotīti vigarahitvāpi idāni viññātabuddhaguṇo kāyena vācāya manasā ca anekakkhattuṃ vandantopi atittoyeva hutvā dasanakhasamodhānasamujjalaṃ añjaliṃ paggayha sirasmiṃ patiṭṭhāpetvā yāva dassanavisayo tāva paṭimukhoyeva apakkamitvā dassanavisayaṃ vijahanaṭṭhāne vanditvā pakkāmi.
ઉપાસકત્તપટિવેદનાકથા નિટ્ઠિતા.
Upāsakattapaṭivedanākathā niṭṭhitā.
