| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਸਾਰਤ੍ਥਦੀਪਨੀ-ਟੀਕਾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
ਉਪਾਸਕਤ੍ਤਪਟਿવੇਦਨਾਕਥਾ
Upāsakattapaṭivedanākathā
ਏવਂ ਧਾਰੇਤੂਤਿ ਏવਂ ਜਾਨਾਤੂਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਏਤ੍ਥ ਕੋ ਉਪਾਸਕੋਤਿ ਸਰੂਪਪੁਚ੍ਛਾ, ਤਸ੍ਮਾ ਕਿਂਲਕ੍ਖਣੋ ਉਪਾਸਕੋਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਕਸ੍ਮਾਤਿ ਹੇਤੁਪੁਚ੍ਛਾ। ਤੇਨ ਕੇਨ ਪવਤ੍ਤਿਨਿਮਿਤ੍ਤੇਨ ਉਪਾਸਕਸਦ੍ਦੋ ਤਸ੍ਮਿਂ ਪੁਗ੍ਗਲੇ ਨਿਰੁਲ਼੍ਹੋਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਕਸ੍ਮਾ ਉਪਾਸਕੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤੀ’’ਤਿ। ਸਦ੍ਦਸ੍ਸ ਹਿ ਅਭਿਧੇਯ੍ਯਪવਤ੍ਤਿਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਤਦਤ੍ਥਸ੍ਸ ਤਬ੍ਭਾવਕਾਰਣਂ। ਕਿਮਸ੍ਸ ਸੀਲਨ੍ਤਿ ਕੀਦਿਸਂ ਅਸ੍ਸ ਉਪਾਸਕਸ੍ਸ ਸੀਲਂ, ਕਿਤ੍ਤਕੇਨ ਸੀਲੇਨਾਯਂ ਸੀਲਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਨਾਮ ਹੋਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਕੋ ਆਜੀવੋਤਿ ਕੋ ਅਸ੍ਸ ਸਮ੍ਮਾਆਜੀવੋ। ਸੋ ਪਨ ਮਿਚ੍ਛਾਜੀવਸ੍ਸ ਪਰਿવਜ੍ਜਨੇਨ ਹੋਤੀਤਿ ਸੋਪਿ વਿਭਜੀਯਤਿ। ਕਾ વਿਪਤ੍ਤੀਤਿ ਕਸ੍ਸ ਸੀਲਸ੍ਸ ਆਜੀવਸ੍ਸ વਾ વਿਪਤ੍ਤਿ। ਅਨਨ੍ਤਰਸ੍ਸ ਹਿ વਿਧਿ વਾ ਪਟਿਸੇਧੋ વਾ। ਸਮ੍ਪਤ੍ਤੀਤਿ ਏਤ੍ਥਾਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ।
Evaṃdhāretūti evaṃ jānātūti attho. Ettha ko upāsakoti sarūpapucchā, tasmā kiṃlakkhaṇo upāsakoti vuttaṃ hoti. Kasmāti hetupucchā. Tena kena pavattinimittena upāsakasaddo tasmiṃ puggale niruḷhoti dasseti. Tenāha ‘‘kasmā upāsakoti vuccatī’’ti. Saddassa hi abhidheyyapavattinimittaṃ tadatthassa tabbhāvakāraṇaṃ. Kimassa sīlanti kīdisaṃ assa upāsakassa sīlaṃ, kittakena sīlenāyaṃ sīlasampanno nāma hotīti attho. Ko ājīvoti ko assa sammāājīvo. So pana micchājīvassa parivajjanena hotīti sopi vibhajīyati. Kā vipattīti kassa sīlassa ājīvassa vā vipatti. Anantarassa hi vidhi vā paṭisedho vā. Sampattīti etthāpi eseva nayo.
ਇਦਂ ਪਕਿਣ੍ਣਕਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਕਥਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ? વੁਚ੍ਚਤੇ – ਕੋ ਉਪਾਸਕੋਤਿ ਖਤ੍ਤਿਯਾਦੀਸੁ ਯੋ ਕੋਚਿ ਤਿਸਰਣਂ ਗਤੋ ਗਹਟ੍ਠੋ। ਸਰਣਗਮਨਮੇવ ਹੇਤ੍ਥ ਕਾਰਣਂ, ਨ ਜਾਤਿਆਦਿવਿਸੇਸੋ। વੁਤ੍ਤਞ੍ਹੇਤਂ ‘‘ਯਤੋ ਖੋ, ਮਹਾਨਾਮ, ਬੁਦ੍ਧਂ ਸਰਣਂ ਗਤੋ ਹੋਤਿ, ਧਮ੍ਮਂ, ਸਙ੍ਘਂ ਸਰਣਂ ਗਤੋ ਹੋਤਿ। ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਖੋ, ਮਹਾਨਾਮ, ਉਪਾਸਕੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੫.੧੦੩੩)।
Idaṃ pakiṇṇakaṃ veditabbanti kathaṃ veditabbaṃ? Vuccate – ko upāsakoti khattiyādīsu yo koci tisaraṇaṃ gato gahaṭṭho. Saraṇagamanameva hettha kāraṇaṃ, na jātiādiviseso. Vuttañhetaṃ ‘‘yato kho, mahānāma, buddhaṃ saraṇaṃ gato hoti, dhammaṃ, saṅghaṃ saraṇaṃ gato hoti. Ettāvatā kho, mahānāma, upāsako hotī’’ti (saṃ. ni. 5.1033).
ਕਸ੍ਮਾ ਉਪਾਸਕੋਤਿ ਰਤਨਤ੍ਤਯਉਪਾਸਨਤੋ। ਤੇਨੇવ ਸਰਣਗਮਨੇਨ ਤਤ੍ਥ ਚ ਸਕ੍ਕਚ੍ਚਕਿਰਿਯਾਯ ਆਦਰਗਾਰવਬਹੁਮਾਨਾਦਿਯੋਗੇਨ ਪਯਿਰੁਪਾਸਨਤੋਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਸੋ ਹਿ ਬੁਦ੍ਧਂ ਉਪਾਸਤੀਤਿ ਉਪਾਸਕੋ। ਧਮ੍ਮਂ, ਸਙ੍ਘਂ ਉਪਾਸਤੀਤਿ ਉਪਾਸਕੋ।
Kasmā upāsakoti ratanattayaupāsanato. Teneva saraṇagamanena tattha ca sakkaccakiriyāya ādaragāravabahumānādiyogena payirupāsanatoti vuttaṃ hoti. So hi buddhaṃ upāsatīti upāsako. Dhammaṃ, saṅghaṃ upāsatīti upāsako.
ਕਿਮਸ੍ਸ ਸੀਲਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਚ વੇਰਮਣਿਯੋ। વੇਰਮਣਿਯੋਤਿ ਚੇਤ੍ਥ વੇਰਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾਦੀਸੁ ਦੁਸ੍ਸੀਲ੍ਯਂ, ਤਸ੍ਸ ਮਨਨਤੋ ਹਨਨਤੋ વਿਨਾਸਨਤੋ વੇਰਮਣਿਯੋ ਪਞ੍ਚ વਿਰਤਿਯੋ વਿਰਤਿਪ੍ਪਧਾਨਤ੍ਤਾ ਤਸ੍ਸ ਸੀਲਸ੍ਸ। વੁਤ੍ਤਞ੍ਹੇਤਂ ‘‘ਯਤੋ ਖੋ, ਮਹਾਨਾਮ, ਉਪਾਸਕੋ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ ਹੋਤਿ, ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਨਾ, ਕਾਮੇਸੁਮਿਚ੍ਛਾਚਾਰਾ, ਮੁਸਾવਾਦਾ, ਸੁਰਾਮੇਰਯਮਜ੍ਜਪਮਾਦਟ੍ਠਾਨਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ ਹੋਤਿ। ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਖੋ, ਮਹਾਨਾਮ, ਉਪਾਸਕੋ ਸੀਲવਾ ਹੋਤੀ’’ਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੫.੧੦੩੩)।
Kimassasīlanti pañca veramaṇiyo. Veramaṇiyoti cettha veraṃ vuccati pāṇātipātādīsu dussīlyaṃ, tassa mananato hananato vināsanato veramaṇiyo pañca viratiyo viratippadhānattā tassa sīlassa. Vuttañhetaṃ ‘‘yato kho, mahānāma, upāsako pāṇātipātā paṭivirato hoti, adinnādānā, kāmesumicchācārā, musāvādā, surāmerayamajjapamādaṭṭhānā paṭivirato hoti. Ettāvatā kho, mahānāma, upāsako sīlavā hotī’’ti (saṃ. ni. 5.1033).
ਕੋ ਆਜੀવੋਤਿ ਪਞ੍ਚ ਮਿਚ੍ਛਾવਣਿਜ੍ਜਾ ਪਹਾਯ ਧਮ੍ਮੇਨ ਸਮੇਨ ਜੀવਿਤਕਪ੍ਪਨਂ। વੁਤ੍ਤਞ੍ਹੇਤਂ – ‘‘ਪਞ੍ਚਿਮਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, વਣਿਜ੍ਜਾ ਉਪਾਸਕੇਨ ਅਕਰਣੀਯਾ। ਕਤਮਾ ਪਞ੍ਚ? ਸਤ੍ਥવਣਿਜ੍ਜਾ ਸਤ੍ਤવਣਿਜ੍ਜਾ ਮਂਸવਣਿਜ੍ਜਾ ਮਜ੍ਜવਣਿਜ੍ਜਾ વਿਸવਣਿਜ੍ਜਾ। ਇਮਾ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਞ੍ਚ વਣਿਜ੍ਜਾ ਉਪਾਸਕੇਨ ਅਕਰਣੀਯਾ’’ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੫.੧੭੭)।
Ko ājīvoti pañca micchāvaṇijjā pahāya dhammena samena jīvitakappanaṃ. Vuttañhetaṃ – ‘‘pañcimā, bhikkhave, vaṇijjā upāsakena akaraṇīyā. Katamā pañca? Satthavaṇijjā sattavaṇijjā maṃsavaṇijjā majjavaṇijjā visavaṇijjā. Imā kho, bhikkhave, pañca vaṇijjā upāsakena akaraṇīyā’’ti (a. ni. 5.177).
ਏਤ੍ਥ ਚ ਸਤ੍ਥવਣਿਜ੍ਜਾਤਿ ਆવੁਧਭਣ੍ਡਂ ਕਤ੍વਾ વਾ ਕਾਰੇਤ੍વਾ વਾ ਯਥਾਕਤਂ વਾ ਪਟਿਲਭਿਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ વਿਕ੍ਕਯੋ। ਸਤ੍ਤવਣਿਜ੍ਜਾਤਿ ਮਨੁਸ੍ਸવਿਕ੍ਕਯੋ। ਮਂਸવਣਿਜ੍ਜਾਤਿ ਸੂਨਕਾਰਾਦਯੋ વਿਯ ਮਿਗਸੂਕਰਾਦਿਕੇ ਪੋਸੇਤ੍વਾ ਮਂਸਂ ਸਮ੍ਪਾਦੇਤ੍વਾ વਿਕ੍ਕਯੋ। ਮਜ੍ਜવਣਿਜ੍ਜਾਤਿ ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਮਜ੍ਜਂ ਯੋਜੇਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ વਿਕ੍ਕਯੋ। વਿਸવਣਿਜ੍ਜਾਤਿ વਿਸਂ ਯੋਜੇਤ੍વਾ ਸਙ੍ਗਹੇਤ੍વਾ વਾ ਤਸ੍ਸ વਿਕ੍ਕਯੋ। ਤਤ੍ਥ ਸਤ੍ਥવਣਿਜ੍ਜਾ ਪਰੋਪਰੋਧਨਿਮਿਤ੍ਤਤਾਯ ਅਕਰਣੀਯਾ વੁਤ੍ਤਾ, ਸਤ੍ਤવਣਿਜ੍ਜਾ ਅਭੁਜਿਸ੍ਸਭਾવਕਰਣਤੋ, ਮਂਸવਿਸવਣਿਜ੍ਜਾ વਧਹੇਤੁਤੋ, ਮਜ੍ਜવਣਿਜ੍ਜਾ ਪਮਾਦਟ੍ਠਾਨਤੋਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
Ettha ca satthavaṇijjāti āvudhabhaṇḍaṃ katvā vā kāretvā vā yathākataṃ vā paṭilabhitvā tassa vikkayo. Sattavaṇijjāti manussavikkayo. Maṃsavaṇijjāti sūnakārādayo viya migasūkarādike posetvā maṃsaṃ sampādetvā vikkayo. Majjavaṇijjāti yaṃ kiñci majjaṃ yojetvā tassa vikkayo. Visavaṇijjāti visaṃ yojetvā saṅgahetvā vā tassa vikkayo. Tattha satthavaṇijjā paroparodhanimittatāya akaraṇīyā vuttā, sattavaṇijjā abhujissabhāvakaraṇato, maṃsavisavaṇijjā vadhahetuto, majjavaṇijjā pamādaṭṭhānatoti veditabbā.
ਕਾ વਿਪਤ੍ਤੀਤਿ ਯਾ ਤਸ੍ਸੇવ ਸੀਲਸ੍ਸ ਚ ਆਜੀવਸ੍ਸ ਚ વਿਪਤ੍ਤਿ ਭੇਦੋ ਕੋਪੋ ਪਕੋਪੋ ਚ, ਅਯਮਸ੍ਸ વਿਪਤ੍ਤਿ। ਅਪਿਚ ਯਾਯ ਏਸ ਚਣ੍ਡਾਲੋ ਚੇવ ਹੋਤਿ ਮਲਞ੍ਚ ਪਟਿਕੁਟ੍ਠੋ ਚ, ਸਾਪਿਸ੍ਸ વਿਪਤ੍ਤੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਤੇ ਚ ਅਤ੍ਥਤੋ ਅਸ੍ਸਦ੍ਧਿਯਾਦਯੋ ਪਞ੍ਚ ਧਮ੍ਮਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਯਥਾਹ –
Kā vipattīti yā tasseva sīlassa ca ājīvassa ca vipatti bhedo kopo pakopo ca, ayamassa vipatti. Apica yāya esa caṇḍālo ceva hoti malañca paṭikuṭṭho ca, sāpissa vipattīti veditabbā. Te ca atthato assaddhiyādayo pañca dhammā honti. Yathāha –
‘‘ਪਞ੍ਚਹਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਉਪਾਸਕੋ ਉਪਾਸਕਚਣ੍ਡਾਲੋ ਚ ਹੋਤਿ ਉਪਾਸਕਮਲਞ੍ਚ ਉਪਾਸਕਪਟਿਕੁਟ੍ਠੋ ਚ। ਕਤਮੇਹਿ ਪਞ੍ਚਹਿ? ਅਸ੍ਸਦ੍ਧੋ ਹੋਤਿ, ਦੁਸ੍ਸੀਲੋ ਹੋਤਿ, ਕੋਤੂਹਲਮਙ੍ਗਲਿਕੋ ਹੋਤਿ, ਮਙ੍ਗਲਂ ਪਚ੍ਚੇਤਿ, ਨੋ ਕਮ੍ਮਂ , ਇਤੋ ਚ ਬਹਿਦ੍ਧਾ ਦਕ੍ਖਿਣੇਯ੍ਯਂ ਪਰਿਯੇਸਤਿ, ਤਤ੍ਥ ਚ ਪੁਬ੍ਬਕਾਰਂ ਕਰੋਤੀ’’ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੫.੧੭੫)।
‘‘Pañcahi, bhikkhave, dhammehi samannāgato upāsako upāsakacaṇḍālo ca hoti upāsakamalañca upāsakapaṭikuṭṭho ca. Katamehi pañcahi? Assaddho hoti, dussīlo hoti, kotūhalamaṅgaliko hoti, maṅgalaṃ pacceti, no kammaṃ , ito ca bahiddhā dakkhiṇeyyaṃ pariyesati, tattha ca pubbakāraṃ karotī’’ti (a. ni. 5.175).
ਏਤ੍ਥ ਚ ਉਪਾਸਕਪਟਿਕੁਟ੍ਠੋਤਿ ਉਪਾਸਕਨਿਹੀਨੋ। ਬੁਦ੍ਧਾਦੀਸੁ ਕਮ੍ਮਕਮ੍ਮਫਲੇਸੁ ਚ ਸਦ੍ਧਾવਿਪਰਿਯਾਯੋ ਅਸ੍ਸਦ੍ਧਿਯਂ ਮਿਚ੍ਛਾਧਿਮੋਕ੍ਖੋ, ਯਥਾવੁਤ੍ਤੇਨ ਅਸ੍ਸਦ੍ਧਿਯੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਅਸ੍ਸਦ੍ਧੋ। ਯਥਾવੁਤ੍ਤਸੀਲવਿਪਤ੍ਤਿਆਜੀવવਿਪਤ੍ਤਿવਸੇਨ ਦੁਸ੍ਸੀਲੋ। ‘‘ਇਮਿਨਾ ਦਿਟ੍ਠਾਦਿਨਾ ਇਦਂ ਨਾਮ ਮਙ੍ਗਲਂ ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਏવਂ ਬਾਲਜਨਪਰਿਕਪ੍ਪਿਤਕੋਤੂਹਲਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਦਿਟ੍ਠਸੁਤਮੁਤਮਙ੍ਗਲੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਕੋਤੂਹਲਮਙ੍ਗਲਿਕੋ। ਮਙ੍ਗਲਂ ਪਚ੍ਚੇਤੀਤਿ ਦਿਟ੍ਠਮਙ੍ਗਲਾਦਿਭੇਦਂ ਮਙ੍ਗਲਮੇવ ਪਤ੍ਤਿਯਾਯਤਿ। ਨੋ ਕਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸਕਤਂ ਨੋ ਪਤ੍ਤਿਯਾਯਤਿ। ਇਤੋਬਹਿਦ੍ਧਾਤਿ ਇਤੋ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਬੁਦ੍ਧਸਾਸਨਤੋ ਬਹਿਦ੍ਧਾ ਬਾਹਿਰਕਸਮਯੇ। ਦਕ੍ਖਿਣੇਯ੍ਯਂ ਪਰਿਯੇਸਤੀਤਿ ਦੁਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨਂ ਦਕ੍ਖਿਣਾਰਹਸਞ੍ਞੀ ਗવੇਸਤਿ। ਪੁਬ੍ਬਕਾਰਂ ਕਰੋਤੀਤਿ ਦਾਨਮਾਨਨਾਦਿਕਂ ਕੁਸਲਕਿਰਿਯਂ ਪਠਮਤਰਂ ਕਰੋਤਿ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਦਕ੍ਖਿਣੇਯ੍ਯਪਅਯੇਸਨਪੁਬ੍ਬਕਾਰੇ ਏਕਂ ਕਤ੍વਾ ਪਞ੍ਚ ਧਮ੍ਮਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
Ettha ca upāsakapaṭikuṭṭhoti upāsakanihīno. Buddhādīsu kammakammaphalesu ca saddhāvipariyāyo assaddhiyaṃ micchādhimokkho, yathāvuttena assaddhiyena samannāgato assaddho. Yathāvuttasīlavipattiājīvavipattivasena dussīlo. ‘‘Iminā diṭṭhādinā idaṃ nāma maṅgalaṃ hotī’’ti evaṃ bālajanaparikappitakotūhalasaṅkhātena diṭṭhasutamutamaṅgalena samannāgato kotūhalamaṅgaliko. Maṅgalaṃ paccetīti diṭṭhamaṅgalādibhedaṃ maṅgalameva pattiyāyati. No kammanti kammassakataṃ no pattiyāyati. Itobahiddhāti ito sabbaññubuddhasāsanato bahiddhā bāhirakasamaye. Dakkhiṇeyyaṃ pariyesatīti duppaṭipannaṃ dakkhiṇārahasaññī gavesati. Pubbakāraṃ karotīti dānamānanādikaṃ kusalakiriyaṃ paṭhamataraṃ karoti. Ettha ca dakkhiṇeyyapaayesanapubbakāre ekaṃ katvā pañca dhammā veditabbā.
ਕਾ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤੀਤਿ ਸਾવ ਤਸ੍ਸ ਸੀਲਸਮ੍ਪਦਾ ਚ ਆਜੀવਸਮ੍ਪਦਾ ਚ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿ, ਯੇ ਚਸ੍ਸ ਰਤਨਭਾવਾਦਿਕਰਾ ਸਦ੍ਧਾਦਯੋ ਪਞ੍ਚ ਧਮ੍ਮਾ। ਯਥਾਹ –
Kāsampattīti sāva tassa sīlasampadā ca ājīvasampadā ca sampatti, ye cassa ratanabhāvādikarā saddhādayo pañca dhammā. Yathāha –
‘‘ਪਞ੍ਚਹਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਉਪਾਸਕੋ ਉਪਾਸਕਰਤਨਞ੍ਚ ਹੋਤਿ ਉਪਾਸਕਪਦੁਮਞ੍ਚ ਉਪਾਸਕਪੁਣ੍ਡਰੀਕੋ ਚ। ਕਤਮੇਹਿ ਪਞ੍ਚਹਿ? ਸਦ੍ਧੋ ਹੋਤਿ, ਸੀਲવਾ ਹੋਤਿ, ਨ ਕੋਤੂਹਲਮਙ੍ਗਲਿਕੋ ਹੋਤਿ, ਕਮ੍ਮਂ ਪਚ੍ਚੇਤਿ, ਨੋ ਮਙ੍ਗਲਂ, ਨ ਇਤੋ ਬਹਿਦ੍ਧਾ ਦਕ੍ਖਿਣੇਯ੍ਯਂ ਪਰਿਯੇਸਤਿ, ਇਧ ਚ ਪੁਬ੍ਬਕਾਰਂ ਕਰੋਤੀ’’ਤਿ।
‘‘Pañcahi, bhikkhave, dhammehi samannāgato upāsako upāsakaratanañca hoti upāsakapadumañca upāsakapuṇḍarīko ca. Katamehi pañcahi? Saddho hoti, sīlavā hoti, na kotūhalamaṅgaliko hoti, kammaṃ pacceti, no maṅgalaṃ, na ito bahiddhā dakkhiṇeyyaṃ pariyesati, idha ca pubbakāraṃ karotī’’ti.
ਏਤ੍ਥ ਚ ਚਤੁਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਪਰਿਸਾਨਂ ਰਤਿਜਨਨਟ੍ਠੇਨ ਉਪਾਸਕੋવ ਰਤਨਂ ਉਪਾਸਕਰਤਨਂ, ਗੁਣਸੋਭਾਕਿਤ੍ਤਿਸਦ੍ਦਸੁਗਨ੍ਧਤਾਹਿ ਉਪਾਸਕੋવ ਪਦੁਮਂ ਉਪਾਸਕਪਦੁਮਂ, ਤਥਾ ਉਪਾਸਕਪੁਣ੍ਡਰੀਕੋ ਚ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਸੇਸਮੇਤ੍ਥ વਿਪਤ੍ਤਿਯਂ વੁਤ੍ਤવਿਪਰਿਯਾਯੇਨ વਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਂ। ਏવਮਿਦਂ ‘‘ਕੋ ਉਪਾਸਕੋ’’ਤਿਆਦਿਕਂ ਪਕਿਣ੍ਣਕਂ વਿਤ੍ਥਾਰਤੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਇਮਸ੍ਸ ਪਨ ਪਕਿਣ੍ਣਕਸ੍ਸ ਇਧ વਿਤ੍ਥਾਰੇਤ੍વਾ ਅવਚਨੇ ਕਾਰਣਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਆਹ ‘‘ਤਂ ਅਤਿਭਾਰਿਯਕਰਣਤੋ’’ਤਿਆਦਿ।
Ettha ca catunnampi parisānaṃ ratijananaṭṭhena upāsakova ratanaṃ upāsakaratanaṃ, guṇasobhākittisaddasugandhatāhi upāsakova padumaṃ upāsakapadumaṃ, tathā upāsakapuṇḍarīko ca veditabbo. Sesamettha vipattiyaṃ vuttavipariyāyena viññeyyaṃ. Evamidaṃ ‘‘ko upāsako’’tiādikaṃ pakiṇṇakaṃ vitthārato veditabbaṃ. Imassa pana pakiṇṇakassa idha vitthāretvā avacane kāraṇaṃ dassento āha ‘‘taṃ atibhāriyakaraṇato’’tiādi.
ਆਦਿਮ੍ਹੀਤਿ ਆਦਿਅਤ੍ਥੇ। ਕੋਟਿਯਨ੍ਤਿ ਪਰਿਯਨ੍ਤਕੋਟਿਯਂ। વਿਹਾਰਗ੍ਗੇਨਾਤਿ ਓવਰਕਕੋਟ੍ਠਾਸੇਨ, ‘‘ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਗਬ੍ਭੇ વਸਨ੍ਤਾਨਂ ਇਦਂ ਪਨਸਫਲਂ ਪਾਪੁਣਾਤੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਤਂਤਂવਸਨਟ੍ਠਾਨਕੋਟ੍ਠਾਸੇਨਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਜ੍ਜਤਨ੍ਤਿ ਅਜ੍ਜ ਇਚ੍ਚੇવ ਅਤ੍ਥੋ। ਪਾਣੇਹਿ ਉਪੇਤਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਤਸ੍ਸ ਸਰਣਗਮਨਸ੍ਸ ਆਪਾਣਕੋਟਿਕਤਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਯਾવ ਮੇ ਜੀવਿਤਂ ਪવਤ੍ਤਤੀ’’ਤਿਆਦੀਨਿ વਤ੍વਾ ਪੁਨ ਜੀવਿਤੇਨਪਹਂ વਤ੍ਥੁਤ੍ਤਯਂ ਪਟਿਪੂਜੇਨ੍ਤੋ ਸਰਣਗਮਨਞ੍ਚ ਰਕ੍ਖਾਮੀਤਿ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਤਸ੍ਸ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਸ੍ਸ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯਂ વਿਭਾવੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਅਹਞ੍ਹੀ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਪਾਣੇਹਿ ਉਪੇਤਨ੍ਤਿ ਹਿ ਯਾવ ਮੇ ਪਾਣਾ ਧਰਨ੍ਤਿ, ਤਾવ ਸਰਣਂ ਉਪੇਤਂ, ਉਪੇਨ੍ਤੋ ਨ વਾਚਾਮਤ੍ਤੇਨ ਨ ਏਕવਾਰਂ ਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦਨਮਤ੍ਤੇਨ, ਅਥ ਖੋ ਪਾਣਾਨਂ ਪਰਿਚ੍ਚਜਨવਸੇਨ ਯਾવਜੀવਂ ਉਪੇਤਨ੍ਤਿ ਏવਮੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
Ādimhīti ādiatthe. Koṭiyanti pariyantakoṭiyaṃ. Vihāraggenāti ovarakakoṭṭhāsena, ‘‘imasmiṃ gabbhe vasantānaṃ idaṃ panasaphalaṃ pāpuṇātī’’tiādinā taṃtaṃvasanaṭṭhānakoṭṭhāsenāti attho. Ajjatanti ajja icceva attho. Pāṇehi upetanti iminā tassa saraṇagamanassa āpāṇakoṭikataṃ dassento ‘‘yāva me jīvitaṃ pavattatī’’tiādīni vatvā puna jīvitenapahaṃ vatthuttayaṃ paṭipūjento saraṇagamanañca rakkhāmīti uppannaṃ tassa brāhmaṇassa adhippāyaṃ vibhāvento ‘‘ahañhī’’tiādimāha. Pāṇehi upetanti hi yāva me pāṇā dharanti, tāva saraṇaṃ upetaṃ, upento na vācāmattena na ekavāraṃ cittuppādanamattena, atha kho pāṇānaṃ pariccajanavasena yāvajīvaṃ upetanti evamettha attho veditabbo.
ਅਧਿવਾਸੇਤੂਤਿ ਸਾਦਿਯਤੁ, ਤਂ ਪਨ ਸਾਦਿਯਨਂ ਮਨਸਾ ਸਮ੍ਪਟਿਗ੍ਗਹੋ ਹੋਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਤੂ’’ਤਿ। ਕਾਯਙ੍ਗਨ੍ਤਿ ਕਾਯਮੇવ ਅਙ੍ਗਨ੍ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ, ਕਾਯਸ੍ਸ વਾ ਅਙ੍ਗਂ ਸੀਸਾਦਿ ਕਾਯਙ੍ਗਂ, ਸੀਸਾਦਿ ਸਰੀਰਾવਯવਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। વਾਚਙ੍ਗਨ੍ਤਿ ‘‘ਹੋਤੁ ਸਾਧੂ’’ਤਿ ਏવਮਾਦਿવਾਚਾਯ ਅਙ੍ਗਂ ਅવਯવਂ। વਾਚਙ੍ਗਸ੍ਸ ਚੋਪਨਂ વਾਚਾਯ ਪવਤ੍ਤਨਮੇવਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰੇਯੇવਾਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਚਿਤ੍ਤਸਨ੍ਤਾਨੇਯੇવ। ਖਨ੍ਤਿਂ ਚਾਰੇਤ੍વਾਤਿ ਖਨ੍ਤਿਂ ਪવਤ੍ਤੇਤ੍વਾ, ਰੁਚਿਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤ੍વਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ‘‘ਖਨ੍ਤਿਂ ਧਾਰੇਤ੍વਾ’’ਤਿਪਿ ਪਾਠੋ, ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਰੁਚਿਂ ਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰੇਯੇવ ਧਾਰੇਤ੍વਾ વਚੀਭੇਦੇਨ ਅਪਕਾਸੇਤ੍વਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ।
Adhivāsetūti sādiyatu, taṃ pana sādiyanaṃ manasā sampaṭiggaho hotīti āha ‘‘sampaṭicchatū’’ti. Kāyaṅganti kāyameva aṅganti vadanti, kāyassa vā aṅgaṃ sīsādi kāyaṅgaṃ, sīsādi sarīrāvayavanti vuttaṃ hoti. Vācaṅganti ‘‘hotu sādhū’’ti evamādivācāya aṅgaṃ avayavaṃ. Vācaṅgassa copanaṃ vācāya pavattanamevāti veditabbaṃ. Abbhantareyevāti attano cittasantāneyeva. Khantiṃ cāretvāti khantiṃ pavattetvā, ruciṃ uppādetvāti vuttaṃ hoti. ‘‘Khantiṃ dhāretvā’’tipi pāṭho, uppannaṃ ruciṃ abbhantareyeva dhāretvā vacībhedena apakāsetvāti vuttaṃ hoti.
ਕਥਂ ਪਨ વੇਰਞ੍ਜੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਭਗવਤੋ ਅਧਿવਾਸਨਂ ਅਞ੍ਞਾਸਿ। ਨ ਹਿ ਤੇਨ ਸਕ੍ਕਾ ਭਗવਤੋ ਚਿਤ੍ਤਪ੍ਪવਤ੍ਤਿ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਤੋ વਿਞ੍ਞਾਤੁਂ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਭਗવਤੋ ਅਧਿવਾਸਨਂ વਿਦਿਤ੍વਾ’’ਤਿ ਕਸ੍ਮਾ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਚੇ? ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਤੇਨ ਨ ਸਕ੍ਕਾ ਚਿਤ੍ਤਪ੍ਪવਤ੍ਤਿ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਤੋ વਿਞ੍ਞਾਤੁਂ, ਤਥਾਪਿ ਆਕਾਰਸਲ੍ਲਕ੍ਖਣਕੁਸਲਤਾਯ ਅਨ੍વਯਬ੍ਯਤਿਰੇਕવਸੇਨ ਅਨੁਮਾਨਤੋ ਅਞ੍ਞਾਸੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਆਹ ‘‘ਸਚੇ ਮੇ ਸਮਣੋ ਗੋਤਮੋ’’ਤਿਆਦਿ। ਆਕਾਰਸਲ੍ਲਕ੍ਖਣਕੁਸਲਤਾਯਾਤਿ ਚਿਤ੍ਤਪ੍ਪવਤ੍ਤਿਆਕਾਰવਿਜਾਨਨੇ ਛੇਕਤਾਯ, ਅਧਿਪ੍ਪਾਯવਿਜਾਨਨੇ ਕੁਸਲਤਾਯਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਦਸਨਖਸਮੋਧਾਨਸਮੁਜ੍ਜਲਨ੍ਤਿ ਦ੍વੀਸੁ ਹਤ੍ਥੇਸੁ ਦਸਨ੍ਨਂ ਨਖਾਨਂ ਸਮੋਧਾਨੇਨ ਏਕੀਭਾવੇਨ ਸਮੁਜ੍ਜਲਨ੍ਤਂ। ਅਞ੍ਜਲਿਨ੍ਤਿ ਹਤ੍ਥਪੁਟਂ। ਪਟਿਮੁਖੋਯੇવਾਤਿ ਅਭਿਮੁਖੋਯੇવ, ਨ ਭਗવਤੋ ਪਿਟ੍ਠਿਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। વਨ੍ਦਿਤ੍વਾਤਿ ਪਞ੍ਚਪਤਿਟ੍ਠਿਤੇਨ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ।
Kathaṃ pana verañjo brāhmaṇo bhagavato adhivāsanaṃ aññāsi. Na hi tena sakkā bhagavato cittappavatti paccakkhato viññātuṃ, tasmā ‘‘bhagavato adhivāsanaṃ viditvā’’ti kasmā vuttanti ce? Kiñcāpi tena na sakkā cittappavatti paccakkhato viññātuṃ, tathāpi ākārasallakkhaṇakusalatāya anvayabyatirekavasena anumānato aññāsīti dassento āha ‘‘sace me samaṇo gotamo’’tiādi. Ākārasallakkhaṇakusalatāyāti cittappavattiākāravijānane chekatāya, adhippāyavijānane kusalatāyāti vuttaṃ hoti. Dasanakhasamodhānasamujjalanti dvīsu hatthesu dasannaṃ nakhānaṃ samodhānena ekībhāvena samujjalantaṃ. Añjalinti hatthapuṭaṃ. Paṭimukhoyevāti abhimukhoyeva, na bhagavato piṭṭhiṃ dassetvāti attho. Vanditvāti pañcapatiṭṭhitena vanditvā.
ਉਪਾਸਕਤ੍ਤਪਟਿવੇਦਨਾਕਥਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Upāsakattapaṭivedanākathā niṭṭhitā.
