Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / വജിരബുദ്ധി-ടീകാ • Vajirabuddhi-ṭīkā

    ഉപാസകത്തപടിവേദനാകഥാവണ്ണനാ

    Upāsakattapaṭivedanākathāvaṇṇanā

    ൧൫. കണ്ണസുഖതോ ഹദയങ്ഗമതോതി വചനമേവ സന്ധായ വുത്തം. അനത്തുക്കംസനതോതിആദി പുഗ്ഗലവസേന, കണ്ണസുഖതോതി സോതിന്ദ്രിയം സന്ധായ. ആപാഥാരമണീയതോതി ഞാണാപാഥാരമണീയതോ. സയമേവ ഹേട്ഠാമുഖജാതം വാ, മഗ്ഗോ പന അസോകോ ഹോതി. തദാ ഹി സോകോ പഹീയമാനോ. ചരിയാദിഅനുകൂലതോ അപ്പടികൂലം. ‘‘മധുരമിമ’’ന്തി വുത്തത്താ ‘‘ധമ്മമിമ’’ന്തി വചനം അധികം വിയ ദിസ്സതി. തസ്മാ ‘‘രാഗവിരാഗമിമ’’ന്തി ഏവം വിസും വിസും യോജേത്വാ പുന പിണ്ഡേത്വാ ധമ്മമിമം ഉപേഹീതി യോജേതബ്ബം, ‘‘ധമ്മമേവ സരണത്ഥമുപേഹീ’’തി പഠന്തി കിരാതി ദീപേതി. സരണഗതാനം തേനേവ സരണഗമനേന ഭയം സന്താസം ദുഗ്ഗതിം പരിക്കിലേസം ദുക്ഖം ഹിംസതീതി രതനത്തയം സരണം നാമ. തപ്പസാദതഗ്ഗരുതാദീഹി വിഹതകിലേസോ തപ്പരായനതാകാരപ്പവത്തോ ചിത്തുപ്പാദോ സരണഗമനം. തംസമങ്ഗീസത്തോ സരണം ഗച്ഛതി. പഭേദേന പന ദുവിധം സരണഗമനം ലോകുത്തരം ലോകിയന്തി. തത്ഥ ലോകുത്തരം ദിട്ഠസച്ചാനം മഗ്ഗക്ഖണേ സരണഗമനുപക്കിലേസസമുച്ഛേദേന നിബ്ബാനാരമ്മണം ഹുത്വാ കിച്ചതോ സകലേപി രതനത്തയേ ഇജ്ഝതി. ലോകിയം പുഥുജ്ജനാനം സരണഗമനുപക്കിലേസം തദങ്ഗവിക്ഖമ്ഭനേന ആരമ്മണതോ ബുദ്ധാദിഗുണാരമ്മണം ഹുത്വാ ഇജ്ഝതി. തം അത്ഥതോ രതനത്തയേ സദ്ധാപടിലാഭോ സദ്ധാമൂലികാ ച സമ്മാദിട്ഠി. ലോകുത്തരസ്സ ചത്താരി സാമഞ്ഞഫലാനി വിപാകഫലം, സബ്ബദുക്ഖക്ഖയോ ആനിസംസഫലം. ‘‘യോ ച ബുദ്ധഞ്ച ധമ്മഞ്ച…പേ॰… സബ്ബദുക്ഖാ പമുച്ചതീ’’തി (ധ॰ പ॰ ൧൯൦-൧൯൨) ഹി വുത്തം. ലോകിയസ്സ ഭവഭോഗസമ്പദാ. ‘‘യേ കേചി ബുദ്ധം സരണം ഗതാസേ’’തി (ദീ॰ നി॰ ൨.൩൩൨; സം॰ നി॰ ൧.൩൭) ഹി വുത്തം. ലോകിയസരണഗമനം തീസു വത്ഥൂസു അഞ്ഞാണസംസയമിച്ഛാഞാണാദീഹി സംകിലിസ്സതി, ന മഹാജുതികം ഹോതി, ന മഹാവിപ്ഫാരം. ലോകുത്തരസ്സ നത്ഥി സംകിലേസോ. ലോകിയസ്സ സാവജ്ജോ അനവജ്ജോതി ദുവിധോ ഭേദോ. തത്ഥ അഞ്ഞസത്ഥാരാദീസു അത്തസന്നിയ്യാതനാദീഹി സാവജ്ജോ ഹോതി, സോ അനിട്ഠഫലോ. അനവജ്ജോ കാലകിരിയായ, സോ അവിപാകത്താ അഫലോ. ലോകുത്തരസ്സ നേവത്ഥി ഭേദോ. ഭവന്തരേപി ഹി അരിയസാവകോ അഞ്ഞം സത്ഥാരം ന ഉദ്ദിസതി. യോ കോചി സരണഗതോ ഗഹട്ഠോ ഉപാസകോ. രതനത്തയഉപാസനതോ ഉപാസകോ. പഞ്ച വേരമണിയോ സീലം. സത്ഥസത്തമംസമജ്ജവിസവാണിജ്ജാരഹിതം ധമ്മേന ജീവികം ആജീവോ. വുത്തസീലാജീവവിപത്തി വിപത്തി നാമ. വിപരീതാ സമ്പത്തി.

    15.Kaṇṇasukhatohadayaṅgamatoti vacanameva sandhāya vuttaṃ. Anattukkaṃsanatotiādi puggalavasena, kaṇṇasukhatoti sotindriyaṃ sandhāya. Āpāthāramaṇīyatoti ñāṇāpāthāramaṇīyato. Sayameva heṭṭhāmukhajātaṃ vā, maggo pana asoko hoti. Tadā hi soko pahīyamāno. Cariyādianukūlato appaṭikūlaṃ. ‘‘Madhuramima’’nti vuttattā ‘‘dhammamima’’nti vacanaṃ adhikaṃ viya dissati. Tasmā ‘‘rāgavirāgamima’’nti evaṃ visuṃ visuṃ yojetvā puna piṇḍetvā dhammamimaṃ upehīti yojetabbaṃ, ‘‘dhammameva saraṇatthamupehī’’ti paṭhanti kirāti dīpeti. Saraṇagatānaṃ teneva saraṇagamanena bhayaṃ santāsaṃ duggatiṃ parikkilesaṃ dukkhaṃ hiṃsatīti ratanattayaṃ saraṇaṃ nāma. Tappasādataggarutādīhi vihatakileso tapparāyanatākārappavatto cittuppādo saraṇagamanaṃ. Taṃsamaṅgīsatto saraṇaṃ gacchati. Pabhedena pana duvidhaṃ saraṇagamanaṃ lokuttaraṃ lokiyanti. Tattha lokuttaraṃ diṭṭhasaccānaṃ maggakkhaṇe saraṇagamanupakkilesasamucchedena nibbānārammaṇaṃ hutvā kiccato sakalepi ratanattaye ijjhati. Lokiyaṃ puthujjanānaṃ saraṇagamanupakkilesaṃ tadaṅgavikkhambhanena ārammaṇato buddhādiguṇārammaṇaṃ hutvā ijjhati. Taṃ atthato ratanattaye saddhāpaṭilābho saddhāmūlikā ca sammādiṭṭhi. Lokuttarassa cattāri sāmaññaphalāni vipākaphalaṃ, sabbadukkhakkhayo ānisaṃsaphalaṃ. ‘‘Yo ca buddhañca dhammañca…pe… sabbadukkhā pamuccatī’’ti (dha. pa. 190-192) hi vuttaṃ. Lokiyassa bhavabhogasampadā. ‘‘Ye keci buddhaṃ saraṇaṃ gatāse’’ti (dī. ni. 2.332; saṃ. ni. 1.37) hi vuttaṃ. Lokiyasaraṇagamanaṃ tīsu vatthūsu aññāṇasaṃsayamicchāñāṇādīhi saṃkilissati, na mahājutikaṃ hoti, na mahāvipphāraṃ. Lokuttarassa natthi saṃkileso. Lokiyassa sāvajjo anavajjoti duvidho bhedo. Tattha aññasatthārādīsu attasanniyyātanādīhi sāvajjo hoti, so aniṭṭhaphalo. Anavajjo kālakiriyāya, so avipākattā aphalo. Lokuttarassa nevatthi bhedo. Bhavantarepi hi ariyasāvako aññaṃ satthāraṃ na uddisati. Yo koci saraṇagato gahaṭṭho upāsako. Ratanattayaupāsanato upāsako. Pañca veramaṇiyo sīlaṃ. Satthasattamaṃsamajjavisavāṇijjārahitaṃ dhammena jīvikaṃ ājīvo. Vuttasīlājīvavipatti vipatti nāma. Viparītā sampatti.

    ൧൬. ലച്ഛാമ നു ഖോതി ദുഗ്ഗതേ സന്ധായ വുത്തം. സക്ഖിസ്സാമ നുഖോ നോതി സമിദ്ധേ സന്ധായ. തത്ഥ വേരഞ്ജായം. പഗ്ഗയ്ഹതീതി പത്തം പഗ്ഗഹോ, തേന പഗ്ഗഹേന പത്തേനാതി അത്ഥോ. സമാദായേവാതി നിദസ്സനം. ന ച വട്ടതീതി പുന പാകം കിഞ്ചാപി വട്ടതി, തഥാപി ന സുട്ഠു പക്കത്താ വുത്തം, ‘‘ഉത്തണ്ഡുലഭത്തം ലഭിത്വാപി പിധേതും ന വട്ടതീ’’തി അട്ഠകഥാവചനഞ്ചേത്ഥ സാധകം. ‘‘സാവകാനം വാ സിക്ഖാപദം പഞ്ഞപേസ്സാമീ’’തി ഇമിനാ വചനേന ആജീവപാരിസുദ്ധിസീലം സന്ധായ ‘‘പച്ഛാ സീല’’ന്തി വുത്തം. ഉപാലിത്ഥേരോപി തം തം വത്ഥും പടിച്ച ഭഗവതാ ബഹൂനി സിക്ഖാപദാനി പഞ്ഞത്താനി അത്ഥീതി ദീപേതി. യദി ഏവം വേരഞ്ജായം ‘‘ഏതസ്സ ഭഗവാ കാലോ’’തി വചനം ന സമേതീതി ചേ? ന, തതോ പുബ്ബേ സിക്ഖാപദാഭാവപ്പസങ്ഗതോ. ഥേരോ പന പഞ്ഞത്താനി ഠപേത്വാ ഇദാനി പഞ്ഞപേതബ്ബാനി പാതിമോക്ഖുദ്ദേസപ്പഹോനകാനി സന്ധായാഹ. ഭഗവാപി ‘‘ന താവ സാരിപുത്ത സത്ഥാ സാവകാനം സിക്ഖാപദം പഞ്ഞപേതീ’’തി ഭദ്ദാലിസുത്തേ (മ॰ നി॰ ൨.൧൩൪; ആദയോ) വിയ ഏകച്ചേസു പഞ്ഞത്തേസുപി തതോ പരം പഞ്ഞപേതബ്ബാനി സന്ധായാഹ. ഇധേവ അട്ഠകഥായം ‘‘സാമമ്പി പചനം സമണസാരുപ്പം ന ഹോതി ന ച വട്ടതീ’’തി വചനഞ്ച, തഥാ ‘‘രത്തിച്ഛേദോ വാ വസ്സച്ഛേദോ വാ’’തിആദിവചനാനി ച അത്ഥി. അഞ്ഞഥാ ‘‘ദ്വീഹാകാരേഹി ബുദ്ധാ ഭഗവന്തോ ഭിക്ഖൂ പടിപുച്ഛന്തീ’’തി ഇധേവേദം പാളിഠപനം വിരുജ്ഝതീതി ആചരിയേന വിചാരിതം, തം സുന്ദരം പുബ്ബേപി പഞ്ഞത്തസിക്ഖാപദസമ്ഭവതോ. കിന്തു ഇധ പാളിഠപനവിരോധവിചാരണാ പന നിപ്പയോജനാ വിയ മമ ദിസ്സതി. കസ്മാ? ഉപാലിത്ഥേരേന സങ്ഗീതികാലേ വുത്തപാഠത്താ. രത്തിച്ഛേദോതി സത്താഹകിച്ചം സന്ധായ വുത്തോ. ‘‘സത്താഹകരണീയേന ഗന്ത്വാ രത്തിച്ഛേദോ വാ വസ്സച്ഛേദോ വാ ഏകഭിക്ഖുനാപി ന കതോ’’തി വുത്തം കിര മഹാഅട്ഠകഥായം, തസ്മാ വസ്സച്ഛേദസ്സ കാരണേ സതി സത്താഹകിച്ചം കാതും വട്ടതീതി ഏകേ. വിനയധരാ പന നിച്ഛന്തി, തസ്മാ അട്ഠകഥാധിപ്പായോ വീമംസിതബ്ബോ, ഇമായ വേരഞ്ജായം അപ്പിച്ഛതാദിപടിപദായ പസന്നാ. സാലീനം വികതി സാലിവികതി.

    16.Lacchāma nu khoti duggate sandhāya vuttaṃ. Sakkhissāma nukho noti samiddhe sandhāya. Tattha verañjāyaṃ. Paggayhatīti pattaṃ paggaho, tena paggahena pattenāti attho. Samādāyevāti nidassanaṃ. Na ca vaṭṭatīti puna pākaṃ kiñcāpi vaṭṭati, tathāpi na suṭṭhu pakkattā vuttaṃ, ‘‘uttaṇḍulabhattaṃ labhitvāpi pidhetuṃ na vaṭṭatī’’ti aṭṭhakathāvacanañcettha sādhakaṃ. ‘‘Sāvakānaṃ vā sikkhāpadaṃ paññapessāmī’’ti iminā vacanena ājīvapārisuddhisīlaṃ sandhāya ‘‘pacchā sīla’’nti vuttaṃ. Upālittheropi taṃ taṃ vatthuṃ paṭicca bhagavatā bahūni sikkhāpadāni paññattāni atthīti dīpeti. Yadi evaṃ verañjāyaṃ ‘‘etassa bhagavā kālo’’ti vacanaṃ na sametīti ce? Na, tato pubbe sikkhāpadābhāvappasaṅgato. Thero pana paññattāni ṭhapetvā idāni paññapetabbāni pātimokkhuddesappahonakāni sandhāyāha. Bhagavāpi ‘‘na tāva sāriputta satthā sāvakānaṃ sikkhāpadaṃ paññapetī’’ti bhaddālisutte (ma. ni. 2.134; ādayo) viya ekaccesu paññattesupi tato paraṃ paññapetabbāni sandhāyāha. Idheva aṭṭhakathāyaṃ ‘‘sāmampi pacanaṃ samaṇasāruppaṃ na hoti na ca vaṭṭatī’’ti vacanañca, tathā ‘‘ratticchedo vā vassacchedo vā’’tiādivacanāni ca atthi. Aññathā ‘‘dvīhākārehi buddhā bhagavanto bhikkhū paṭipucchantī’’ti idhevedaṃ pāḷiṭhapanaṃ virujjhatīti ācariyena vicāritaṃ, taṃ sundaraṃ pubbepi paññattasikkhāpadasambhavato. Kintu idha pāḷiṭhapanavirodhavicāraṇā pana nippayojanā viya mama dissati. Kasmā? Upālittherena saṅgītikāle vuttapāṭhattā. Ratticchedoti sattāhakiccaṃ sandhāya vutto. ‘‘Sattāhakaraṇīyena gantvā ratticchedo vā vassacchedo vā ekabhikkhunāpi na kato’’ti vuttaṃ kira mahāaṭṭhakathāyaṃ, tasmā vassacchedassa kāraṇe sati sattāhakiccaṃ kātuṃ vaṭṭatīti eke. Vinayadharā pana nicchanti, tasmā aṭṭhakathādhippāyo vīmaṃsitabbo, imāya verañjāyaṃ appicchatādipaṭipadāya pasannā. Sālīnaṃ vikati sālivikati.

    ൧൭-൮. ഉപപന്നഫലോതി ബഹുഫലോ. ‘‘ഖുദ്ദം മധു’’ന്തി പാഠോ. ഥേരം സീഹനാദം നദാപേതും പുച്ഛീതി ഇമിനാ ആചരിയോ യം പുബ്ബേ ആണായ ഠിതാനം സാവകാനം മഹാനുഭാവതാദസ്സനം ‘‘വേരഞ്ജായം നിവാസപ്പയോജന’’ന്തി അമ്ഹേഹി വുത്തം, തം സമ്പാദേതി, രാജഗഹേ വേരഞ്ജായഞ്ചാതി ഉഭയത്ഥ വിതക്കുപ്പാദേ ഏകതോ പിണ്ഡേത്വാ ദസ്സേന്തോ ‘‘അഥ ഖോ ആയസ്മതോ സാരിപുത്തസ്സാ’’തിആദിമാഹ. കാലം സന്ധായ ചിരം, ഠിതിം സന്ധായ ചിരാതി വിഗ്ഗഹോ.

    17-8.Upapannaphaloti bahuphalo. ‘‘Khuddaṃ madhu’’nti pāṭho. Theraṃ sīhanādaṃ nadāpetuṃ pucchīti iminā ācariyo yaṃ pubbe āṇāya ṭhitānaṃ sāvakānaṃ mahānubhāvatādassanaṃ ‘‘verañjāyaṃ nivāsappayojana’’nti amhehi vuttaṃ, taṃ sampādeti, rājagahe verañjāyañcāti ubhayattha vitakkuppāde ekato piṇḍetvā dassento ‘‘atha kho āyasmato sāriputtassā’’tiādimāha. Kālaṃ sandhāya ciraṃ, ṭhitiṃ sandhāya cirāti viggaho.

    കാമം ഹിനോതി അത്തനോ ഫലനിബ്ബത്തിയാ സഹായം ഗച്ഛതീതി കത്തരി ഹേതു, തഥാപി ഇധ തേന കരണഭൂതേന തസ്സ ഫലം ഹിനോതി പവത്തതീതി ഹേതു. തഥാ ഘടന്തി തേനാതി ഘടോ. കിലാസുനോതി പയോജനാഭാവേന അവാവടാ. അബ്ബോകിണ്ണാനി വിസഭാഗേഹി. ആഗാമിനിയാ അനാഗതേതി അത്ഥോ. ഇമേസംയേവ നോതി ദസ്സനത്ഥം ‘‘സബ്ബബുദ്ധാനം ഹീ’’തി വുത്തം. യാവസാസനപരിയന്താതി യാവ ബുദ്ധാ ധരന്തി, താവാതി അത്ഥോ. ഖത്തിയബ്രാഹ്മണാവ ഉച്ചാ, തത്ഥാപി വിസേസം ദസ്സേതും ‘‘ഉച്ചനീചഉളാരുളാരഭോഗാ’’തി. ‘‘മനസി കത്വാ’’തിപി പാഠോ. ഉപസമ്പാദ്യഉപസമ്പാദ്യഇച്ചേതം ദ്വയം മാഗധേ ‘‘ഉപസമ്പജ്ജാ’’തി വുച്ചതി. അനുപാദായാതി ആരമ്മണകരണവസേന അഗ്ഗഹേത്വാ. ആസവേഹീതി കത്തരി തതിയാവിഭത്തി. ചിത്താനീതി പച്ചത്തബഹുവചനം. വിമുച്ചിംസൂതി കമ്മകാരകേ. വിമോചിതാനീതി അധിപ്പായോതി ആചരിയോ. ആസവേഹീതി പദഞ്ച പച്ചത്തേ കരണവചനം കത്വാ ഗണ്ഠിപദേ അത്ഥോ പകാസിതോ. യദി അരിയമഗ്ഗേന നിരുദ്ധാനം ആസവാനം വസേന അനാസവതാ, ലോകേ ചിത്താനിപി അനാസവാ സിയും. ന ഹി നിരുദ്ധാനി ചിത്താനി ആരമ്മണാനി കരോന്തീതി താനി അനിരുദ്ധാസവവസേന സാസവാനീതി ചേ. സോതാപന്നസ്സ മഗ്ഗചിത്തം ഉപരിമഗ്ഗവജ്ഝാസവവസേന സാസവം, അവസിട്ഠാസവസമുച്ഛിന്ദനാനുഭാവത്താ ഫലാനി സാസവാനി സിയുന്തി? ന, ആസവസമുച്ഛിന്ദനാനുഭാവാഗതഫലത്താ. ഭിംസനസ്സ കരണം ഭിംസനകതം, തസ്മിം ഭിംസനകതസ്മിം, ഭിംസനകിരിയായാതി അത്ഥോ. ഇത്ഥിലിങ്ഗം വിപല്ലാസം കത്വാ നപുംസകലിങ്ഗം, പുരിസലിങ്ഗം വാ കത്വാ. നിമിത്തത്ഥേതി ഏത്ഥ –

    Kāmaṃ hinoti attano phalanibbattiyā sahāyaṃ gacchatīti kattari hetu, tathāpi idha tena karaṇabhūtena tassa phalaṃ hinoti pavattatīti hetu. Tathā ghaṭanti tenāti ghaṭo. Kilāsunoti payojanābhāvena avāvaṭā. Abbokiṇṇāni visabhāgehi. Āgāminiyā anāgateti attho. Imesaṃyeva noti dassanatthaṃ ‘‘sabbabuddhānaṃ hī’’ti vuttaṃ. Yāvasāsanapariyantāti yāva buddhā dharanti, tāvāti attho. Khattiyabrāhmaṇāva uccā, tatthāpi visesaṃ dassetuṃ ‘‘uccanīcauḷāruḷārabhogā’’ti. ‘‘Manasi katvā’’tipi pāṭho. Upasampādyaupasampādyaiccetaṃ dvayaṃ māgadhe ‘‘upasampajjā’’ti vuccati. Anupādāyāti ārammaṇakaraṇavasena aggahetvā. Āsavehīti kattari tatiyāvibhatti. Cittānīti paccattabahuvacanaṃ. Vimucciṃsūti kammakārake. Vimocitānīti adhippāyoti ācariyo. Āsavehīti padañca paccatte karaṇavacanaṃ katvā gaṇṭhipade attho pakāsito. Yadi ariyamaggena niruddhānaṃ āsavānaṃ vasena anāsavatā, loke cittānipi anāsavā siyuṃ. Na hi niruddhāni cittāni ārammaṇāni karontīti tāni aniruddhāsavavasena sāsavānīti ce. Sotāpannassa maggacittaṃ uparimaggavajjhāsavavasena sāsavaṃ, avasiṭṭhāsavasamucchindanānubhāvattā phalāni sāsavāni siyunti? Na, āsavasamucchindanānubhāvāgataphalattā. Bhiṃsanassa karaṇaṃ bhiṃsanakataṃ, tasmiṃ bhiṃsanakatasmiṃ, bhiṃsanakiriyāyāti attho. Itthiliṅgaṃ vipallāsaṃ katvā napuṃsakaliṅgaṃ, purisaliṅgaṃ vā katvā. Nimittattheti ettha –

    ‘‘ചമ്മനി ദീപിനം ഹന്തി, ദന്തേസു ഹന്തി കുഞ്ജരം;

    ‘‘Cammani dīpinaṃ hanti, dantesu hanti kuñjaraṃ;

    വാലേസു ചാമരിം ഹന്തി, സിങ്ഗേസു സരഭോ ഹതോ’’തി. –

    Vālesu cāmariṃ hanti, siṅgesu sarabho hato’’ti. –

    അധികരണം.

    Adhikaraṇaṃ.

    ൨൦-൨൧. നചിരട്ഠിതികകാരണേ കഥിതേ ചിരട്ഠിതികകാരണം അത്ഥതോ വുത്തപടിപക്ഖവസേന കിഞ്ചാപി സിദ്ധം, തഥാപി തം ഥേരസ്സ വിനയപഞ്ഞത്തിയാചനായ ഓകാസകാരണാധിപ്പായതോ വിനയപഞ്ഞത്തിയാചനോകാസം പാപേതും പുന ഭഗവന്തം ‘‘കോ പന, ഭന്തേ, ഹേതൂ’’തി പുച്ഛി. ഭഗവാപി യാചനം സമ്പടിച്ഛിതുകാമോ ബ്യാകാസി. ‘‘ആസവട്ഠാനീയാ സങ്ഘേ പാതുഭവന്തീ’’തി പുഗ്ഗലസ്സ സങ്ഘപരിയാപന്നത്താ വുത്തം. ആദരത്ഥവസേനേവേത്ഥ ദ്വിക്ഖത്തും വുത്തന്തി യസ്മാ ഥേരോ പുബ്ബേ രാജഗഹേ, സമ്പതി വേരഞ്ജായന്തി ദ്വിക്ഖത്തും കാചി, തസ്മാ ആദരേന പുനപ്പുനം യാചയമാനം പസ്സിത്വാ സയമ്പി ഭഗവാ ആദരേനേവ ‘‘ആഗമേഹി ത്വം സാരിപുത്താ’’തി ആഹ. തേനേതം ദീപേതി ‘‘മാ ത്വം പുനപ്പുനം യാചാഹി, സമ്പടിച്ഛിതാവ മയാ തേ യാചനാ, പുബ്ബേനനു തവയാചനം സമ്പടിച്ഛതാവ മയാ ഏത്തകേ കാലേ ഏത്തകാനി സിക്ഖാപദാനി പഞ്ഞത്താനി, ന താവ മേ സാവകാനം ആണാപാതിമോക്ഖുദ്ദേസാനുജാനനകാലോ സമ്പത്തോ, തക്കാനുമാനവസേന തയാ ‘ഏതസ്സ ഭഗവാ കാലോ’തി പുനപ്പുനം നിദ്ദിസിയമാനോപി നേസ സോ കാലോ, കിന്തു തഥാഗതോവ തത്ഥ കാലം ജാനിസ്സതീ’’തി. യസ്മാ പന ‘‘സിക്ഖാപദപഞ്ഞത്തികാലതോ പഭുതി ആണാപാതിമോക്ഖമേവ ഉദ്ദിസിയതീ’’തി വുത്തം, തസ്മാ പാതിമോക്ഖുദ്ദേസപ്പഹോനകസിക്ഖാപദമേവ സന്ധായാഹ. ‘‘തത്ഥാതി സിക്ഖാപദപഞ്ഞത്തിയാചനാപേക്ഖം ഭുമ്മവചന’’ന്തി ഏകമേവ പദം വുത്തം തസ്സാ സിദ്ധിയാ ഇതരസ്സ സിദ്ധിതോ. ‘‘സാവകാനം വിസയഭാവന്തി ഇമിനാ മഹാപദുമത്ഥേരവാദോ പടിക്ഖിത്തോ’’തി അനുഗണ്ഠിപദേ വുത്തം, തം സുന്ദരം വിയ. സമ്മുഖേ ഗരഹാ. പരമ്മുഖേ ഉപവാദോ. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഊനദസവസ്സേന…പേ॰… ദുക്കടസ്സാ’’തി (മഹാവ॰ ൭൫) ഇദം സിക്ഖാപദം ഭഗവാ ബുദ്ധത്തേന ദസവസ്സികോ ഹുത്വാ പഞ്ഞപേസി ഊനദസവസ്സികസ്സ തസ്സ തഥാ സിക്ഖാപദപഞ്ഞത്തിയാ അഭാവതോ. ന തദാ അതിരേകദസവസ്സികോവ ദസവസ്സികാനം രത്തഞ്ഞുമഹത്തപ്പത്തിതോ, തസ്മാ തം സിക്ഖാപദം വേരഞ്ജായം വസ്സാവാസതോ പുബ്ബേ രാജഗഹേ ഏവ പഞ്ഞത്തന്തി സിദ്ധം, തസ്മിം സിദ്ധേ സിദ്ധമേവ ‘‘യാവ ന സങ്ഘോ രത്തഞ്ഞുമഹത്തം പത്തോതി വചനം ഇതോ പുബ്ബേ പഠമയാചനായപി വുത്ത’’ന്തി. അട്ഠകഥായമ്പി രത്തഞ്ഞുമഹത്തപ്പത്തകാലേ ‘‘ദ്വേ സിക്ഖാപദാനീ’’തി ഗണനപരിച്ഛേദവചനം പഠമയാചനായ വുത്തവചനം സന്ധായ വുത്തം. അഞ്ഞഥാ രത്തഞ്ഞുമഹത്തപ്പത്തകാലേ ദ്വേ ഏവ, ന അഞ്ഞന്തി ആപജ്ജതി.

    20-21. Naciraṭṭhitikakāraṇe kathite ciraṭṭhitikakāraṇaṃ atthato vuttapaṭipakkhavasena kiñcāpi siddhaṃ, tathāpi taṃ therassa vinayapaññattiyācanāya okāsakāraṇādhippāyato vinayapaññattiyācanokāsaṃ pāpetuṃ puna bhagavantaṃ ‘‘ko pana, bhante, hetū’’ti pucchi. Bhagavāpi yācanaṃ sampaṭicchitukāmo byākāsi. ‘‘Āsavaṭṭhānīyā saṅghe pātubhavantī’’ti puggalassa saṅghapariyāpannattā vuttaṃ. Ādaratthavasenevettha dvikkhattuṃ vuttanti yasmā thero pubbe rājagahe, sampati verañjāyanti dvikkhattuṃ kāci, tasmā ādarena punappunaṃ yācayamānaṃ passitvā sayampi bhagavā ādareneva ‘‘āgamehi tvaṃ sāriputtā’’ti āha. Tenetaṃ dīpeti ‘‘mā tvaṃ punappunaṃ yācāhi, sampaṭicchitāva mayā te yācanā, pubbenanu tavayācanaṃ sampaṭicchatāva mayā ettake kāle ettakāni sikkhāpadāni paññattāni, na tāva me sāvakānaṃ āṇāpātimokkhuddesānujānanakālo sampatto, takkānumānavasena tayā ‘etassa bhagavā kālo’ti punappunaṃ niddisiyamānopi nesa so kālo, kintu tathāgatova tattha kālaṃ jānissatī’’ti. Yasmā pana ‘‘sikkhāpadapaññattikālato pabhuti āṇāpātimokkhameva uddisiyatī’’ti vuttaṃ, tasmā pātimokkhuddesappahonakasikkhāpadameva sandhāyāha. ‘‘Tatthāti sikkhāpadapaññattiyācanāpekkhaṃ bhummavacana’’nti ekameva padaṃ vuttaṃ tassā siddhiyā itarassa siddhito. ‘‘Sāvakānaṃ visayabhāvanti iminā mahāpadumattheravādo paṭikkhitto’’ti anugaṇṭhipade vuttaṃ, taṃ sundaraṃ viya. Sammukhe garahā. Parammukhe upavādo. ‘‘Na, bhikkhave, ūnadasavassena…pe… dukkaṭassā’’ti (mahāva. 75) idaṃ sikkhāpadaṃ bhagavā buddhattena dasavassiko hutvā paññapesi ūnadasavassikassa tassa tathā sikkhāpadapaññattiyā abhāvato. Na tadā atirekadasavassikova dasavassikānaṃ rattaññumahattappattito, tasmā taṃ sikkhāpadaṃ verañjāyaṃ vassāvāsato pubbe rājagahe eva paññattanti siddhaṃ, tasmiṃ siddhe siddhameva ‘‘yāva na saṅgho rattaññumahattaṃ pattoti vacanaṃ ito pubbe paṭhamayācanāyapi vutta’’nti. Aṭṭhakathāyampi rattaññumahattappattakāle ‘‘dve sikkhāpadānī’’ti gaṇanaparicchedavacanaṃ paṭhamayācanāya vuttavacanaṃ sandhāya vuttaṃ. Aññathā rattaññumahattappattakāle dve eva, na aññanti āpajjati.

    ‘‘അഥ ഖോ ആയസ്മതോ സാരിപുത്തസ്സാ’’തിആദിമ്ഹി അയമാദിതോ പട്ഠായ അത്ഥവിഭാവനാ – അയം കിരായസ്മാ അസ്സജിത്ഥേരതോ പടിലദ്ധം ഏകഗാഥാമത്തകം ധമ്മപരിയായം നയസതസഹസ്സേഹി വിവേചേന്തോ അരഹത്തം പത്വാ സാവകപാരമീഞാണേ ഠിതോ ‘‘അഹോ വത മഹാനുഭാവോയം സദ്ധമ്മോ, യോ വിനാപി ധമ്മസാമിനാ പരമ്മുഖതോ സുതമത്തേപി മയ്ഹം മഹന്തം ഗുണവിസേസം ജനേസി, സാധു വതായം സദ്ധമ്മോ ചിരം തിട്ഠേയ്യാ’’തി ചിന്തേന്തോ ‘‘കതമേസാനം നു ഖോ ബുദ്ധാനം ഭഗവന്താനം…പേ॰… ന ചിരട്ഠിതിക’’ന്തി തമത്ഥം, കാരണഞ്ച അത്തനോ അഗ്ഗസാവകഞാണേന പടിവിജ്ഝിത്വാ ‘‘സാവകാനം സിക്ഖാപദം പഞ്ഞത്തന്തിആദിചിരട്ഠിതികാരണ’’ന്തി നിട്ഠം കത്വാ വിനയപഞ്ഞത്തിയാചനോകാസകരണത്ഥം ഭഗവന്തം പുച്ഛി. തതോ പഞ്ഹസ്സ വിസ്സജ്ജനേ വിനയപഞ്ഞത്തിയാചനോകാസേ സമ്പത്തേ ‘‘ഏതസ്സ ഭഗവാ കാലോ, ഏതസ്സ സുഗത കാലോ’’തി വിനയപഞ്ഞത്തിം യാചി. തതോ ഭഗവാ തസ്സാ യാചനായ സമ്പടിച്ഛിതഭാവം, ‘‘ഏതസ്സ ഭഗവാ കാലോ’’തി വുത്തകാലസ്സ അകാലതം, കാലസ്സ ച അനഞ്ഞവിസയതം ദീപേന്തോ ‘‘ആഗമേഹി ത്വ’’ന്തിആദിമാഹ, തതോ ഭഗവാ തസ്സ യാചനം, സത്തേസു കാരുഞ്ഞതഞ്ച പടിച്ച ‘‘തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ അനുപജ്ഝായകാ അനാചരിയകാ അനോവദിയമാനാ’’തിആദിനാ (മഹാവ॰ ൬൪) നയേന വേപുല്ലമഹത്തതം പടിച്ച സത്ഥാ സാവകാനം ഉപജ്ഝായവത്താദീനി വിനയകമ്മാനി, തദനുരൂപസിക്ഖാപദാനി ച പഞ്ഞപേസി. തതോ അനുക്കമേന ദ്വാദസമവസ്സം വേരഞ്ജായം വസി. തദാ ച ആയസ്മാ സാരിപുത്തോ സത്ഥാരാ നിദ്ദിട്ഠേസു ചിരട്ഠിതിഹേതൂസു ജാതേസു ‘‘നവങ്ഗസത്ഥുസാസനമഹത്തതാ ച സമ്പതി ജാതാ, വിനയപഞ്ഞത്തി ച ബഹുതരാ ജാതാ, പാതിമോക്ഖുദ്ദേസോ ഏവേകോ ന താവ സാവകാനം അനുഞ്ഞാതോ, സോ ച പരിസുദ്ധേന സങ്ഘേന കരീയതി. സങ്ഘോപി ഏതരഹി പരിസുദ്ധോ പച്ഛിമകസ്സ സോതാപന്നത്താ’’തി ചിന്തേത്വാ പാതിമോക്ഖുദ്ദേസം അനുജാനാപേതുകാമോ യത്തകേഹി ച സിക്ഖാപദേഹി പാതിമോക്ഖുദ്ദേസോ അനുജാനീയതി, തത്തകാനം പഞ്ഞത്തിയാചനപുബ്ബങ്ഗമം പാതിമോക്ഖുദ്ദേസം യാചന്തോ പുബ്ബുപ്പന്നവിതക്കസൂചനപുച്ഛാവിസ്സജ്ജനക്കമവസേന യാചനോകാസേ സമ്പത്തേ ‘‘ഏതസ്സ ഭഗവാ കാലോ’’തിആദിമാഹ.

    ‘‘Atha kho āyasmato sāriputtassā’’tiādimhi ayamādito paṭṭhāya atthavibhāvanā – ayaṃ kirāyasmā assajittherato paṭiladdhaṃ ekagāthāmattakaṃ dhammapariyāyaṃ nayasatasahassehi vivecento arahattaṃ patvā sāvakapāramīñāṇe ṭhito ‘‘aho vata mahānubhāvoyaṃ saddhammo, yo vināpi dhammasāminā parammukhato sutamattepi mayhaṃ mahantaṃ guṇavisesaṃ janesi, sādhu vatāyaṃ saddhammo ciraṃ tiṭṭheyyā’’ti cintento ‘‘katamesānaṃ nu kho buddhānaṃ bhagavantānaṃ…pe… na ciraṭṭhitika’’nti tamatthaṃ, kāraṇañca attano aggasāvakañāṇena paṭivijjhitvā ‘‘sāvakānaṃ sikkhāpadaṃ paññattantiādiciraṭṭhitikāraṇa’’nti niṭṭhaṃ katvā vinayapaññattiyācanokāsakaraṇatthaṃ bhagavantaṃ pucchi. Tato pañhassa vissajjane vinayapaññattiyācanokāse sampatte ‘‘etassa bhagavā kālo, etassa sugata kālo’’ti vinayapaññattiṃ yāci. Tato bhagavā tassā yācanāya sampaṭicchitabhāvaṃ, ‘‘etassa bhagavā kālo’’ti vuttakālassa akālataṃ, kālassa ca anaññavisayataṃ dīpento ‘‘āgamehi tva’’ntiādimāha, tato bhagavā tassa yācanaṃ, sattesu kāruññatañca paṭicca ‘‘tena kho pana samayena bhikkhū anupajjhāyakā anācariyakā anovadiyamānā’’tiādinā (mahāva. 64) nayena vepullamahattataṃ paṭicca satthā sāvakānaṃ upajjhāyavattādīni vinayakammāni, tadanurūpasikkhāpadāni ca paññapesi. Tato anukkamena dvādasamavassaṃ verañjāyaṃ vasi. Tadā ca āyasmā sāriputto satthārā niddiṭṭhesu ciraṭṭhitihetūsu jātesu ‘‘navaṅgasatthusāsanamahattatā ca sampati jātā, vinayapaññatti ca bahutarā jātā, pātimokkhuddeso eveko na tāva sāvakānaṃ anuññāto, so ca parisuddhena saṅghena karīyati. Saṅghopi etarahi parisuddho pacchimakassa sotāpannattā’’ti cintetvā pātimokkhuddesaṃ anujānāpetukāmo yattakehi ca sikkhāpadehi pātimokkhuddeso anujānīyati, tattakānaṃ paññattiyācanapubbaṅgamaṃ pātimokkhuddesaṃ yācanto pubbuppannavitakkasūcanapucchāvissajjanakkamavasena yācanokāse sampatte ‘‘etassa bhagavā kālo’’tiādimāha.

    തത്ഥ ‘‘യം ഭഗവാ സാവകാനം സിക്ഖാപദം പഞ്ഞപേയ്യാ’’തി പാതിമോക്ഖുദ്ദേസപ്പഹോനകസിക്ഖാപദം സന്ധായാഹ, അയമത്ഥോ ഭദ്ദാലിസുത്തേന (മ॰ നി॰ ൨.൧൩൪ ആദയോ) ദീപേതബ്ബോ . തത്ഥ ഹി ബഹൂസു സിക്ഖാപദേസു പഞ്ഞത്തേസു, പഞ്ഞപിയമാനേസു ച ‘‘ന താവ ഭദ്ദാലി സത്ഥാ സാവകാനം സിക്ഖാപദം പഞ്ഞപേതീ’’തിആദി (മ॰ നി॰ ൨.൧൪൫) വുത്തം അപഞ്ഞത്തം ഉപാദായ, തഥാ ഇധാപി അപഞ്ഞത്തം സന്ധായ വുത്തന്തി വേദിതബ്ബം. പരിസുദ്ധത്താ സങ്ഘസ്സ സമ്പതി സാവകാനം ആണാപാതിമോക്ഖുദ്ദേസം നാനുജാനാമീതി ദസ്സേന്തോ ‘‘നിരബ്ബുദോ’’തിആദിമാഹ. ന ഹി പരിസുദ്ധേ സങ്ഘേ ഓവാദപാതിമോക്ഖുദ്ദേസസ്സ അനുദ്ദേസകാരണം അത്ഥി, തസ്മിം സതി ആണാപാതിമോക്ഖുദ്ദേസാനുജാനനാധിപ്പായതോ. തഥാ ച സോ തതോ അട്ഠന്നംവസ്സാനം അച്ചയേന അനുഞ്ഞാതോ. യഥാഹ പാതിമോക്ഖഠപനക്ഖന്ധകേ (ചൂളവ॰ ൩൮൬) ‘‘ന ദാനാഹം, ഭിക്ഖവേ, ഇതോ പരം ഉപോസഥം കരിസ്സാമി…പേ॰… പാതിമോക്ഖം ഉദ്ദിസേയ്യാഥാ’’തി. യം പന ഉപസമ്പദക്ഖന്ധകേ (മഹാവ॰ ൧൨൯) ‘‘തേന ഖോ പന സമയേന ഭിക്ഖൂ അഞ്ഞതരം ഭിക്ഖും ഉപസമ്പാദേത്വാ ഏകകം ഓഹായ പക്കമിംസു…പേ॰… സോ തസ്സാ മേഥുനം ധമ്മം പടിസേവിത്വാ ചിരേന അഗമാസീ’’തി വത്ഥു ആഗതം, തം സുദിന്നവത്ഥുതോ പരതോ ഉപ്പന്നമ്പി തത്ഥ യഥാധികാരം സമോധാനേതും വുത്തം. തഥാ തത്ഥേവ ‘‘ഉഭയാനി ഖോ പനസ്സ പാതിമോക്ഖാനി വിത്ഥാരേന സ്വാഗതാനി ഹോന്തീ’’തിആദിനാ (പാചി॰ ൧൪൭; അ॰ നി॰ ൮.൫൨; ൧൦.൩൩) അങ്ഗാനിപി വേദിതബ്ബാനി. ന ഹി ആദിതോ ഏവ ഉഭതോപാതിമോക്ഖാനി സിദ്ധാനീതി. അപിച ആദിതോ പട്ഠായ അയമനുക്കമോ വേദിതബ്ബോ, സേയ്യഥിദം – രാഹുലകുമാരേ ഉപ്പന്നേ ബോധിസത്തോ നിക്ഖമിത്വാ ഛബ്ബസ്സാനി ദുക്കരം കത്വാ സത്തമേ അഭിസമ്ബുദ്ധോ, തസ്മിം ഏവ സംവച്ഛരേ കപിലവത്ഥും ഗന്ത്വാ രാഹുലകുമാരം പബ്ബാജേസി. അമ്ബലട്ഠികരാഹുലോവാദസുത്തട്ഠകഥായം (മ॰ നി॰ അട്ഠ॰ ൨.൧൦൭ ആദയോ) ‘‘അയഞ്ഹി ആയസ്മാ സത്തവസ്സികകാലേ ഭഗവന്തം ചീവരകണ്ണേ ഗഹേത്വാ ‘ദായജ്ജം മേ സമണ ദേഹി, ദായജ്ജം മേ സമണ ദേഹീ’തി ദായജ്ജം യാചമാനോ ഭഗവതാ ധമ്മസേനാപതിസാരിപുത്തത്ഥേരസ്സ നിയ്യാദേത്വാ പബ്ബാജിതോ’’തി ച വുത്തം, തസ്മാ രാഹുലകുമാരം ആരബ്ഭ ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, തീഹി സരണഗമനേഹി സാമണേരപബ്ബജ്ജ’’ന്തി (മഹാവ॰ ൧൦൫) വുത്തത്താ സരണഗമനൂപസമ്പദാ പഠമവസ്സബ്ഭന്തരേ ഏവ പടിക്ഖിത്താ, ഞത്തിചതുത്ഥകമ്മവസേന ഉപസമ്പദാ അനുഞ്ഞാതാതി പഞ്ഞായതി. അപിച രാഹുലവത്ഥുമ്ഹി ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, അനനുഞ്ഞാതോ മാതാപിതൂഹി പുത്തോ പബ്ബാജേതബ്ബോ, യോ പബ്ബാജേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി (മഹാവ॰ ൧൦൫) സിക്ഖാപദം പഞ്ഞത്തം, തസ്മാ ഇതോ പുബ്ബേപി സിക്ഖാപദാനി പഞ്ഞത്താനീതി സിദ്ധം.

    Tattha ‘‘yaṃ bhagavā sāvakānaṃ sikkhāpadaṃ paññapeyyā’’ti pātimokkhuddesappahonakasikkhāpadaṃ sandhāyāha, ayamattho bhaddālisuttena (ma. ni. 2.134 ādayo) dīpetabbo . Tattha hi bahūsu sikkhāpadesu paññattesu, paññapiyamānesu ca ‘‘na tāva bhaddāli satthā sāvakānaṃ sikkhāpadaṃ paññapetī’’tiādi (ma. ni. 2.145) vuttaṃ apaññattaṃ upādāya, tathā idhāpi apaññattaṃ sandhāya vuttanti veditabbaṃ. Parisuddhattā saṅghassa sampati sāvakānaṃ āṇāpātimokkhuddesaṃ nānujānāmīti dassento ‘‘nirabbudo’’tiādimāha. Na hi parisuddhe saṅghe ovādapātimokkhuddesassa anuddesakāraṇaṃ atthi, tasmiṃ sati āṇāpātimokkhuddesānujānanādhippāyato. Tathā ca so tato aṭṭhannaṃvassānaṃ accayena anuññāto. Yathāha pātimokkhaṭhapanakkhandhake (cūḷava. 386) ‘‘na dānāhaṃ, bhikkhave, ito paraṃ uposathaṃ karissāmi…pe… pātimokkhaṃ uddiseyyāthā’’ti. Yaṃ pana upasampadakkhandhake (mahāva. 129) ‘‘tena kho pana samayena bhikkhū aññataraṃ bhikkhuṃ upasampādetvā ekakaṃ ohāya pakkamiṃsu…pe… so tassā methunaṃ dhammaṃ paṭisevitvā cirena agamāsī’’ti vatthu āgataṃ, taṃ sudinnavatthuto parato uppannampi tattha yathādhikāraṃ samodhānetuṃ vuttaṃ. Tathā tattheva ‘‘ubhayāni kho panassa pātimokkhāni vitthārena svāgatāni hontī’’tiādinā (pāci. 147; a. ni. 8.52; 10.33) aṅgānipi veditabbāni. Na hi ādito eva ubhatopātimokkhāni siddhānīti. Apica ādito paṭṭhāya ayamanukkamo veditabbo, seyyathidaṃ – rāhulakumāre uppanne bodhisatto nikkhamitvā chabbassāni dukkaraṃ katvā sattame abhisambuddho, tasmiṃ eva saṃvacchare kapilavatthuṃ gantvā rāhulakumāraṃ pabbājesi. Ambalaṭṭhikarāhulovādasuttaṭṭhakathāyaṃ (ma. ni. aṭṭha. 2.107 ādayo) ‘‘ayañhi āyasmā sattavassikakāle bhagavantaṃ cīvarakaṇṇe gahetvā ‘dāyajjaṃ me samaṇa dehi, dāyajjaṃ me samaṇa dehī’ti dāyajjaṃ yācamāno bhagavatā dhammasenāpatisāriputtattherassa niyyādetvā pabbājito’’ti ca vuttaṃ, tasmā rāhulakumāraṃ ārabbha ‘‘anujānāmi, bhikkhave, tīhi saraṇagamanehi sāmaṇerapabbajja’’nti (mahāva. 105) vuttattā saraṇagamanūpasampadā paṭhamavassabbhantare eva paṭikkhittā, ñatticatutthakammavasena upasampadā anuññātāti paññāyati. Apica rāhulavatthumhi ‘‘na, bhikkhave, ananuññāto mātāpitūhi putto pabbājetabbo, yo pabbājeyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (mahāva. 105) sikkhāpadaṃ paññattaṃ, tasmā ito pubbepi sikkhāpadāni paññattānīti siddhaṃ.

    സുത്വാ ച യോ ഹേതുനിരോധമഗ്ഗം,

    Sutvā ca yo hetunirodhamaggaṃ,

    നിരോധുപായം പടിവിജ്ഝി ഖിപ്പം;

    Nirodhupāyaṃ paṭivijjhi khippaṃ;

    ജാതോവപേക്ഖേന അസേസമേതം,

    Jātovapekkhena asesametaṃ,

    ലോകം വിപസ്സീ സുഗതഗ്ഗസിസ്സോ.

    Lokaṃ vipassī sugataggasisso.

    സോ ധമ്മസേനാപതി അഗ്ഗസിസ്സോ,

    So dhammasenāpati aggasisso,

    സദ്ധമ്മരാജസ്സ തഥാഗതസ്സ;

    Saddhammarājassa tathāgatassa;

    സയം മുനിന്ദേന യസസ്സ പത്തോ,

    Sayaṃ munindena yasassa patto,

    അനേകസോ സോളസധാ പസത്ഥോ.

    Anekaso soḷasadhā pasattho.

    തസ്മാ ഹി സിക്ഖാപദബന്ധകാലോ,

    Tasmā hi sikkhāpadabandhakālo,

    ഞാതുമ്പി ലോകേ അതിഭാരിയോവ;

    Ñātumpi loke atibhāriyova;

    പഗേവ സിക്ഖാപദഭാവഭേദോ,

    Pageva sikkhāpadabhāvabhedo,

    പഗേവ അഞ്ഞോ ഉഭയത്ഥ തത്ഥ.

    Pageva añño ubhayattha tattha.

    പച്ചേകബുദ്ധാ അപി തം ദ്വയന്തു,

    Paccekabuddhā api taṃ dvayantu,

    ഞാതും ന സക്കാവ പഗേവ നേതും;

    Ñātuṃ na sakkāva pageva netuṃ;

    നിസ്സംസയം തത്ഥ തഥാഗതോവ,

    Nissaṃsayaṃ tattha tathāgatova,

    ജാനിസ്സതിച്ചാഹ തഥാഗതോതി.

    Jānissaticcāha tathāgatoti.

    ഇച്ചേതമത്ഥം ഇധ ഭിക്ഖു ഞത്വാ,

    Iccetamatthaṃ idha bhikkhu ñatvā,

    സിക്ഖാപദാനം കമഭാവഭേദം;

    Sikkhāpadānaṃ kamabhāvabhedaṃ;

    ഞാതും സയം നോ ന പരേ ച നേതും,

    Ñātuṃ sayaṃ no na pare ca netuṃ,

    പരിയേസിതബ്ബോ ഇധ യുത്തിമഗ്ഗോ.

    Pariyesitabbo idha yuttimaggo.

    തത്ഥ കമഭേദോ സിക്ഖാപദാനം പരതോ ആവി ഭവിസ്സതി. ഭാവഭേദോ താവ ഉക്ഖിത്തകാനുവത്തനപച്ചയാ ഭിക്ഖു അനാപത്തികോ, ഭിക്ഖുനീ പന സമനുഭട്ഠാ പാരാജികാ ഹോതി. പാരാജികാപത്തിപടിച്ഛാദനേ ഭിക്ഖുസ്സ ദുക്കടം, ഭിക്ഖുനിയാ പാരാജികം. ദുട്ഠുല്ലം ആരോചേന്തസ്സ, പടിച്ഛാദേന്തസ്സ ച പാചിത്തിയം. മഹാസാവജ്ജം പാരാജികം ആരോചേന്തസ്സ, പടിച്ഛാദേന്തസ്സ ച ഭിക്ഖുസ്സ ദുക്കടം. ഇച്ചേവമാദീഹി അഭാവഭേദസിക്ഖാപദാനം ഇധ ഭാവഭേദേന യുത്തിപരിയേസനം സാധയമാനോപി സിയാ അനുമ്മാദവിഘാതഭാഗീതി. ഏത്താവതാ സകലസ്സപി വിനയപിടകസ്സ വിതക്കയാചനകാലകാലഞ്ഞൂകാരണഫലപയോജനേഹി സത്തഹി അങ്ഗേഹി പടിമണ്ഡിതം നിദാനമായസ്മതാ ഉപാലിത്ഥേരേന നിദസ്സിതം ഹോതി. തത്ഥ ഥേരസ്സ വിനയപഞ്ഞത്തിയാചനഹേതുഭൂതോ വിതക്കോ നാമ. തസ്സേവ ‘‘ഏതസ്സ ഭഗവാ കാലോ’’തിആദിനാ പവത്താ യാചനാ നാമ. രത്തഞ്ഞൂവേപുല്ലലാഭഗ്ഗബാഹുസച്ചമഹത്തപ്പത്തി കാലോ നാമ. സബ്ബഞ്ഞൂ ഏവ കാലഞ്ഞൂ നാമ. ആസവട്ഠാനീയാനം ധമ്മാനം പാതുഭാവോ കാരണം നാമ. ‘‘തേസംയേവ ആസവട്ഠാനീയാനം ധമ്മാനം പടിഘാതായാ’’തി വചനതോ ആസവട്ഠാനീയധമ്മപടിഘാതോ ഫലം നാമ. ‘‘യഥയിദം ബ്രഹ്മചരിയം അദ്ധനിയം അസ്സാ’’തി വചനതോ സാസനബ്രഹ്മചരിയസ്സ ചിരട്ഠിതി പയോജനന്തി വേദിതബ്ബം. ഹോതി ചേത്ഥ –

    Tattha kamabhedo sikkhāpadānaṃ parato āvi bhavissati. Bhāvabhedo tāva ukkhittakānuvattanapaccayā bhikkhu anāpattiko, bhikkhunī pana samanubhaṭṭhā pārājikā hoti. Pārājikāpattipaṭicchādane bhikkhussa dukkaṭaṃ, bhikkhuniyā pārājikaṃ. Duṭṭhullaṃ ārocentassa, paṭicchādentassa ca pācittiyaṃ. Mahāsāvajjaṃ pārājikaṃ ārocentassa, paṭicchādentassa ca bhikkhussa dukkaṭaṃ. Iccevamādīhi abhāvabhedasikkhāpadānaṃ idha bhāvabhedena yuttipariyesanaṃ sādhayamānopi siyā anummādavighātabhāgīti. Ettāvatā sakalassapi vinayapiṭakassa vitakkayācanakālakālaññūkāraṇaphalapayojanehi sattahi aṅgehi paṭimaṇḍitaṃ nidānamāyasmatā upālittherena nidassitaṃ hoti. Tattha therassa vinayapaññattiyācanahetubhūto vitakko nāma. Tasseva ‘‘etassa bhagavā kālo’’tiādinā pavattā yācanā nāma. Rattaññūvepullalābhaggabāhusaccamahattappatti kālo nāma. Sabbaññū eva kālaññū nāma. Āsavaṭṭhānīyānaṃ dhammānaṃ pātubhāvo kāraṇaṃ nāma. ‘‘Tesaṃyeva āsavaṭṭhānīyānaṃ dhammānaṃ paṭighātāyā’’ti vacanato āsavaṭṭhānīyadhammapaṭighāto phalaṃ nāma. ‘‘Yathayidaṃ brahmacariyaṃ addhaniyaṃ assā’’ti vacanato sāsanabrahmacariyassa ciraṭṭhiti payojananti veditabbaṃ. Hoti cettha –

    ‘‘വിതക്കോ യാചനാ കാലോ, കാലഞ്ഞൂ കാരണം ഫലം;

    ‘‘Vitakko yācanā kālo, kālaññū kāraṇaṃ phalaṃ;

    പയോജനന്തി സത്തങ്ഗം, നിദാനം വിനയസ്സിധാ’’തി.

    Payojananti sattaṅgaṃ, nidānaṃ vinayassidhā’’ti.

    ൨൨. അന്തിമമണ്ഡലന്തി അബ്ഭന്തരമണ്ഡലം. തഞ്ഹി ഇതരേസം അന്തോ ഹോതി, ഖുദ്ദകമണ്ഡലം വാ. അനുമതിദാനവസേന തേസം ഭിക്ഖൂനം ദത്വാ. തേസം ബുദ്ധാനം ചാരികായ വിനേതബ്ബാ വേനേയ്യസത്താ. ഓചിനന്താ വിയാതി ബഹുപുപ്ഫം ഗച്ഛം മാലാകാരാ ചിരം ഓചിനന്തി, ഏവം ബഹുവേനേയ്യേസു ഗാമാദീസു ചിരം വസന്താ വേനേയ്യപുഞ്ഞം പരിഹരന്താ ചരന്തി. സന്തം സുഖം, ന വേദനാസുഖം വിയ സപരിപ്ഫന്ദം. ദസസഹസ്സചക്കവാളേതി ദേവാനം വസേന വുത്തം. മനുസ്സാ പന ഇമസ്മിംയേവ ചക്കവാളേ ബോധനേയ്യാ ഉപ്പജ്ജന്തി. മഹാകരുണായ ധുവം സത്തസമവലോകനം. ഓതിണ്ണേതി പരിസമജ്ഝം ആഗതേ, ആരോചിതേ വാ. യേന കാരണേന മയം തുമ്ഹാകം ദേയ്യധമ്മം ദദേയ്യാമ, തം കുതോ സക്കാ ലദ്ധും. ബഹുകിച്ചാ ഹി ഘരാവാസാതി. ദുതിയവികപ്പേ ന്തി ദേയ്യധമ്മം. ‘‘തുമ്ഹേഹി തം കുതോ ലദ്ധാ’’തി അനുഗണ്ഠിപദേ വുത്തം. കേചി പന ‘‘പഠമം കിരിയം പേക്ഖതി, ദുതിയം ദേയ്യധമ്മ’’ന്തി വദന്തി. ആചരിയോ പന ‘‘പഠമയോജനായ യം ദാനപുഞ്ഞം, തം കുതോ ലബ്ഭാ. പുഞ്ഞന്തരായബഹുലാ ഹി ഘരാവാസാതി. ദുതിയയോജനായ തേമാസബ്ഭന്തരേ യമഹം ദദേയ്യം, അതിക്കന്തകാലത്താ തമഹം സമ്പതി കുതോ ദദേയ്യന്തി ദസ്സേതീ’’തി വദതി. സീലാദികുസലധമ്മസന്ദസ്സനാദിധമ്മരതനവസ്സം.

    22.Antimamaṇḍalanti abbhantaramaṇḍalaṃ. Tañhi itaresaṃ anto hoti, khuddakamaṇḍalaṃ vā. Anumatidānavasena tesaṃ bhikkhūnaṃ datvā. Tesaṃ buddhānaṃ cārikāya vinetabbā veneyyasattā. Ocinantā viyāti bahupupphaṃ gacchaṃ mālākārā ciraṃ ocinanti, evaṃ bahuveneyyesu gāmādīsu ciraṃ vasantā veneyyapuññaṃ pariharantā caranti. Santaṃ sukhaṃ, na vedanāsukhaṃ viya saparipphandaṃ. Dasasahassacakkavāḷeti devānaṃ vasena vuttaṃ. Manussā pana imasmiṃyeva cakkavāḷe bodhaneyyā uppajjanti. Mahākaruṇāya dhuvaṃ sattasamavalokanaṃ. Otiṇṇeti parisamajjhaṃ āgate, ārocite vā. Yena kāraṇena mayaṃ tumhākaṃ deyyadhammaṃ dadeyyāma, taṃ kuto sakkā laddhuṃ. Bahukiccā hi gharāvāsāti. Dutiyavikappe tanti deyyadhammaṃ. ‘‘Tumhehi taṃ kuto laddhā’’ti anugaṇṭhipade vuttaṃ. Keci pana ‘‘paṭhamaṃ kiriyaṃ pekkhati, dutiyaṃ deyyadhamma’’nti vadanti. Ācariyo pana ‘‘paṭhamayojanāya yaṃ dānapuññaṃ, taṃ kuto labbhā. Puññantarāyabahulā hi gharāvāsāti. Dutiyayojanāya temāsabbhantare yamahaṃ dadeyyaṃ, atikkantakālattā tamahaṃ sampati kuto dadeyyanti dassetī’’ti vadati. Sīlādikusaladhammasandassanādidhammaratanavassaṃ.

    ൨൩. പത്തുണ്ണദേസേ പത്തുണ്ണം പടവരം. മഹായാഗന്തി മഹാദാനം. പരിപുണ്ണസങ്കപ്പന്തി തേമാസം സോതബ്ബം അജ്ജ സുണിന്തി.

    23. Pattuṇṇadese pattuṇṇaṃ paṭavaraṃ. Mahāyāganti mahādānaṃ. Paripuṇṇasaṅkappanti temāsaṃ sotabbaṃ ajja suṇinti.

    തത്രിദന്തി ഇദം കാരണം.

    Tatridanti idaṃ kāraṇaṃ.

    ഉപാലി ദാസകോതി ആചരിയപരമ്പരതോ. ബാഹിരബ്ഭന്തരനിദാനം, സിക്ഖാപദാനം പഞ്ഞത്തിട്ഠാനസങ്ഖാതം ആവേണികനിദാനഞ്ച സന്ധായാഹ ‘‘നിദാനസ്സ പഭേദദീപനതോ’’തി. ഥേരവാദാദി വത്ഥുപ്പഭേദോ. സകായ പടിഞ്ഞായ മേത്തിയം ഭിക്ഖുനിം നാസേഥാതിആദി പരസമയവിവജ്ജനതോതിആദി. വിഭങ്ഗനയഭേദദസ്സനതോതി തിസ്സോ ഇത്ഥിയോ ഭൂമട്ഠം ഥലട്ഠന്തിആദി. ഏത്ഥാഹ – കിം ഭഗവതോ മാരാവട്ടനപടിഘാതായ സത്തി നത്ഥീതി? അത്ഥി, തഥാപിസ്സ പച്ഛാ ഉപഗുത്തകാലേ പസാദഹേതുത്താ അധിവാസേതി. ഏത്ഥ ഉപഗുത്താധിട്ഠാനം വത്തബ്ബം. ബുദ്ധാനം ആചിണ്ണന്തി ദിജദസ്സനേന കിംപയോജനന്തി ചേ? മാരാവട്ടനഹേതു ബ്രാഹ്മണസ്സ പുഞ്ഞന്തരായോതി പയോജനം.

    Upāli dāsakoti ācariyaparamparato. Bāhirabbhantaranidānaṃ, sikkhāpadānaṃ paññattiṭṭhānasaṅkhātaṃ āveṇikanidānañca sandhāyāha ‘‘nidānassa pabhedadīpanato’’ti. Theravādādi vatthuppabhedo. Sakāya paṭiññāya mettiyaṃ bhikkhuniṃ nāsethātiādi parasamayavivajjanatotiādi. Vibhaṅganayabhedadassanatoti tisso itthiyo bhūmaṭṭhaṃ thalaṭṭhantiādi. Etthāha – kiṃ bhagavato mārāvaṭṭanapaṭighātāya satti natthīti? Atthi, tathāpissa pacchā upaguttakāle pasādahetuttā adhivāseti. Ettha upaguttādhiṭṭhānaṃ vattabbaṃ. Buddhānaṃ āciṇṇanti dijadassanena kiṃpayojananti ce? Mārāvaṭṭanahetu brāhmaṇassa puññantarāyoti payojanaṃ.

    ദിജോപി സോ മാരമനോരഥസ്സ,

    Dijopi so māramanorathassa,

    ഭങ്ഗം കരോന്തോ ജിനപുങ്ഗവസ്സ;

    Bhaṅgaṃ karonto jinapuṅgavassa;

    സസ്സിസ്സസങ്ഘസ്സ അദാസി ദാനം,

    Sassissasaṅghassa adāsi dānaṃ,

    അസേസകം കപ്പിയഭണ്ഡഭേദം.

    Asesakaṃ kappiyabhaṇḍabhedaṃ.

    കിം ഭഗവാ സസിസ്സോ താവ മഹന്തം കപ്പിയഭണ്ഡം ഉബ്ഭണ്ഡികം കത്വാ അഗമാസീതി? ന അഗമാസി, തേമാസിഭാഗിയം പന പുഞ്ഞരാസികം ദേയ്യധമ്മം അപ്പടിക്ഖിപന്തോ ബ്രാഹ്മണസ്സ ഉപായതോ സത്ഥാ അദാസി.

    Kiṃ bhagavā sasisso tāva mahantaṃ kappiyabhaṇḍaṃ ubbhaṇḍikaṃ katvā agamāsīti? Na agamāsi, temāsibhāgiyaṃ pana puññarāsikaṃ deyyadhammaṃ appaṭikkhipanto brāhmaṇassa upāyato satthā adāsi.

    തദഞ്ഞഥാ മാരമനോരഥോവ,

    Tadaññathā māramanorathova,

    പൂരോ സിയാ നേവ ദിജസ്സ ഭിയ്യോ;

    Pūro siyā neva dijassa bhiyyo;

    പാപം മഹന്തം അപി പാപുണേയ്യ,

    Pāpaṃ mahantaṃ api pāpuṇeyya,

    മിച്ഛാഭിമാനേന തഥാഗതേ സോ.

    Micchābhimānena tathāgate so.

    തസ്മാ ഭഗവാ അസ്സാദിയന്തോ തം ദേയ്യധമ്മം അപ്പടിക്ഖിപന്തോ ഉപായേന ബ്രാഹ്മണസ്സ പുഞ്ഞബുദ്ധിം കത്വാ, മാരസ്സ ച മനോരഥവിഘാതം കത്വാ അഗമാസീതി, ‘‘അയം നയോ അട്ഠകഥം വിനാപി പാളിനയാനുലോമതോ സിദ്ധോ’’തി വദന്തി. കഥം? –

    Tasmā bhagavā assādiyanto taṃ deyyadhammaṃ appaṭikkhipanto upāyena brāhmaṇassa puññabuddhiṃ katvā, mārassa ca manorathavighātaṃ katvā agamāsīti, ‘‘ayaṃ nayo aṭṭhakathaṃ vināpi pāḷinayānulomato siddho’’ti vadanti. Kathaṃ? –

    ‘‘സത്ഥാ സസിസ്സോ യദി അഗ്ഗഹേസി,

    ‘‘Satthā sasisso yadi aggahesi,

    ദിജസ്സ തം ചീവരമാദിതോവ;

    Dijassa taṃ cīvaramāditova;

    നാഥസ്സ നോ വീസതിവസ്സകാലേ,

    Nāthassa no vīsativassakāle,

    വിരുജ്ഝതേ ജീവകയാചനാപി;

    Virujjhate jīvakayācanāpi;

    തഥാപി സബ്ബം സുവിചാരയിത്വാ,

    Tathāpi sabbaṃ suvicārayitvā,

    യുത്തം നയം ചിന്തയിതുംവ യുത്ത’’ന്തി.

    Yuttaṃ nayaṃ cintayituṃva yutta’’nti.

    ഇദാനി ആയസ്മാ ഉപാലിത്ഥേരോ വിനയപഞ്ഞത്തിയാ സാധാരണനിദാനം ദസ്സേത്വാ സിക്ഖാപദാനം പാടേക്കം പഞ്ഞത്തിട്ഠാനസങ്ഖാതം നിദാനമാദിം കത്വാ പുഗ്ഗലപഞ്ഞത്തിഅനുപഞ്ഞത്തിവിഭാഗാപത്തിഭേദന്തരാപത്തിആദികം നാനപ്പകാരം വിധിം നിജ്ജടം നിഗ്ഗുമ്ബം കത്വാ ദസ്സേതും ‘‘അഥ ഖോ ഭഗവാ വേരഞ്ജായം യഥാഭിരന്തം വിഹരിത്വാ’’തിആദിമാഹാതി. ഇധ ഠത്വാ –

    Idāni āyasmā upālitthero vinayapaññattiyā sādhāraṇanidānaṃ dassetvā sikkhāpadānaṃ pāṭekkaṃ paññattiṭṭhānasaṅkhātaṃ nidānamādiṃ katvā puggalapaññattianupaññattivibhāgāpattibhedantarāpattiādikaṃ nānappakāraṃ vidhiṃ nijjaṭaṃ niggumbaṃ katvā dassetuṃ ‘‘atha kho bhagavā verañjāyaṃ yathābhirantaṃ viharitvā’’tiādimāhāti. Idha ṭhatvā –

    സിക്ഖാപദാന സബ്ബേസം, കമഭേദം പകാസയേ;

    Sikkhāpadāna sabbesaṃ, kamabhedaṃ pakāsaye;

    തസ്മിം സിദ്ധേ നിദാനാനം, കമസിദ്ധി യതോ ഭവേ.

    Tasmiṃ siddhe nidānānaṃ, kamasiddhi yato bhave.

    തത്ഥ സബ്ബസിക്ഖാപദാനം യഥാസമ്ഭവം ദേസനാക്കമോ പഹാനക്കമോ പടിപത്തിക്കമോ ഉപ്പത്തിക്കമോതി ചതുബ്ബിധോ കമോ ലബ്ഭതി. തത്ഥ ഭഗവതാ രാജഗഹേ ഭിക്ഖൂനം പാതിമോക്ഖുദ്ദേസം അനുജാനന്തേന പാതിമോക്ഖുദ്ദേസസ്സ യോ ദേസനാക്കമോ അനുഞ്ഞാതോ, തം ദേസനാക്കമമനുലോമേന്തോ ആയസ്മാ മഹാകസ്സപോ പഠമം പാരാജികുദ്ദേസം പുച്ഛി, തദനന്തരം സങ്ഘാദിസേസുദ്ദേസം, തതോ അനിയതുദ്ദേസം വിത്ഥാരുദ്ദേസഞ്ച പുച്ഛിത്വാ തദനന്തരം ഭിക്ഖുനീവിഭങ്ഗഞ്ച തേനേവ അനുക്കമേന പുച്ഛി, നിദാനുദ്ദേസന്തോഗധാനഞ്ച സരൂപേന അനുദ്ദിട്ഠാനം പുച്ഛനത്ഥം ഖന്ധകേപി പുച്ഛി. ഏതേന ച ഖന്ധകേ പഞ്ഞത്താ ഥുല്ലച്ചയാ സങ്ഗഹിതാ ഹോന്തി. പുച്ഛിതാനുക്കമേനേവ ഉപാലിത്ഥേരോ തം സബ്ബം സാപത്തിഭേദാദികം ദേസേന്തോ ഥുല്ലച്ചയദുബ്ഭാസിതആപത്തിസമുട്ഠാനാദിദീപകം അന്തോകത്വാ ദേസേസി, അയമേത്ഥ ദേസനാക്കമോ. ഉഭതോവിഭങ്ഗഖന്ധകതോ പന ഉച്ചിനിത്വാ തദാ പരിവാരപാളി വിസും കതാ. ഇമമേവ നയം സന്ധായ അട്ഠകഥായം വുത്തം ‘‘ഏതേനേവ ഉപായേന ഖന്ധകപരിവാരേപി ആരോപേസു’’ന്തിആദി (പാരാ॰ അട്ഠ॰ ൧.പഠമമഹാസങ്ഗീതികഥാ). അപിച പാളിയാ ‘‘ഏതേനേവുപായേന ഉഭതോവിനയേ പുച്ഛി. പുട്ഠോ പുട്ഠോ ആയസ്മാ ഉപാലി വിസ്സജ്ജേസീ’’തി ഏത്തകമേവ വുത്തം, തസ്മാ മഹാകസ്സപോ ഉഭതോവിഭങ്ഗേ ഏവ പുച്ഛി. വിസ്സജ്ജേന്തോ പന ആയസ്മാ ഉപാലി നിവരസേസം ദേസേന്തോ ഖന്ധകപരിവാരേ അന്തോകത്വാ ദേസേസി. തദാ ച ഖന്ധകപരിവാരപാളി വിസും കതാതി അയം ദേസനാക്കമോ. യദി ഏവം നിദാനുദ്ദേസോ പഠമം ദേസേതബ്ബോതി ചേ? ന, തദസമ്ഭവതോ. സോ ഹി ‘‘യസ്സ സിയാ ആപത്തീ’’തിആദിനാ (മഹാവ॰ ൧൩൪) നയേന പവത്തത്താ പഠമം സിക്ഖാപദസങ്ഗഹിതാസു ആപത്തീസു അദസ്സിതാസു ന സമ്ഭവതി. ‘‘യാനി മയാ ഭിക്ഖൂനം പഞ്ഞത്താനി സിക്ഖാപദാനി, താനി നേസം പാതിമോക്ഖുദ്ദേസം അനുജാനേയ്യ’’ന്തി വചനതോ സിക്ഖാപദാനേവ പഠമം ദേസേതബ്ബാനീതി പാരാജികുദ്ദേസക്കമോ സമ്ഭവതി.

    Tattha sabbasikkhāpadānaṃ yathāsambhavaṃ desanākkamo pahānakkamo paṭipattikkamo uppattikkamoti catubbidho kamo labbhati. Tattha bhagavatā rājagahe bhikkhūnaṃ pātimokkhuddesaṃ anujānantena pātimokkhuddesassa yo desanākkamo anuññāto, taṃ desanākkamamanulomento āyasmā mahākassapo paṭhamaṃ pārājikuddesaṃ pucchi, tadanantaraṃ saṅghādisesuddesaṃ, tato aniyatuddesaṃ vitthāruddesañca pucchitvā tadanantaraṃ bhikkhunīvibhaṅgañca teneva anukkamena pucchi, nidānuddesantogadhānañca sarūpena anuddiṭṭhānaṃ pucchanatthaṃ khandhakepi pucchi. Etena ca khandhake paññattā thullaccayā saṅgahitā honti. Pucchitānukkameneva upālitthero taṃ sabbaṃ sāpattibhedādikaṃ desento thullaccayadubbhāsitaāpattisamuṭṭhānādidīpakaṃ antokatvā desesi, ayamettha desanākkamo. Ubhatovibhaṅgakhandhakato pana uccinitvā tadā parivārapāḷi visuṃ katā. Imameva nayaṃ sandhāya aṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ ‘‘eteneva upāyena khandhakaparivārepi āropesu’’ntiādi (pārā. aṭṭha. 1.paṭhamamahāsaṅgītikathā). Apica pāḷiyā ‘‘etenevupāyena ubhatovinaye pucchi. Puṭṭho puṭṭho āyasmā upāli vissajjesī’’ti ettakameva vuttaṃ, tasmā mahākassapo ubhatovibhaṅge eva pucchi. Vissajjento pana āyasmā upāli nivarasesaṃ desento khandhakaparivāre antokatvā desesi. Tadā ca khandhakaparivārapāḷi visuṃ katāti ayaṃ desanākkamo. Yadi evaṃ nidānuddeso paṭhamaṃ desetabboti ce? Na, tadasambhavato. So hi ‘‘yassa siyā āpattī’’tiādinā (mahāva. 134) nayena pavattattā paṭhamaṃ sikkhāpadasaṅgahitāsu āpattīsu adassitāsu na sambhavati. ‘‘Yāni mayā bhikkhūnaṃ paññattāni sikkhāpadāni, tāni nesaṃ pātimokkhuddesaṃ anujāneyya’’nti vacanato sikkhāpadāneva paṭhamaṃ desetabbānīti pārājikuddesakkamo sambhavati.

    പാരാജികുദ്ദേസാദിസങ്ഗഹിതാനം ആപത്തിഅകുസലാനം യഥോളാരികക്കമേന പഹാതബ്ബത്താ പഹാനക്കമോപേത്ഥ സമ്ഭവതി. ഉപസമ്പന്നസമനന്തരം ‘‘താവദേവ ചത്താരി അകരണീയാനി ആചിക്ഖിതബ്ബാനീ’’തി (മഹാവ॰ ൧൨൯) വചനതോ ‘‘സമാദായ സിക്ഖതി സിക്ഖാപദേസൂ’’തി (ദീ॰ നി॰ ൧.൧൯൩) വചനതോ ച യഥാ ഗരുകം ആചിക്ഖണം സിക്ഖനേന പടിപത്തിക്കമോപേത്ഥ സമ്ഭവതി, ഏവമിമേഹി തീഹി കമേഹി ദേസേതബ്ബാനമ്പേതേസം സിക്ഖാപദാനം യഥാസമ്ഭവം ഉപ്പത്തിക്കമോ സമ്ഭവതി. തഥാ ഹി യം യം സാധാരണം, തം തം ഭിക്ഖും ആരബ്ഭ ഉപ്പന്നേ ഏവ വത്ഥുസ്മിം ‘‘യാ പന ഭിക്ഖുനീ ഛന്ദസോ മേഥുനം ധമ്മം പടിസേവേയ്യാ’’തി ഭിക്ഖുനീനമ്പി പഞ്ഞത്തം. അഞ്ഞഥാ തം ഭിക്ഖുനീനം അനുപ്പന്നപഞ്ഞത്തി സിയാ. തതോ ‘‘അനുപ്പന്നപഞ്ഞത്തി തസ്മിം നത്ഥീ’’തി (പരി॰ ൨൪൭) പരിവാരേ ഏതം വചനം വിരുജ്ഝതി, ഏത്താവതാ പുരിമേന കമത്തയേന പഠമം ദേസേതബ്ബതം പത്തേ പാരാജികുദ്ദേസേ പഠമുപ്പന്നത്താ മേഥുനധമ്മപാരാജികം സബ്ബപഠമം ദേസേതുകാമോ ഉപാലിത്ഥേരോ ‘‘തത്ര സുദം ഭഗവാ വേസാലിയ’’ന്തി വേസാലിമേവ പാപേത്വാ ഠപേസി. അഞ്ഞഥാ ബാരാണസിയം പഞ്ഞത്താനം ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, മനുസ്സമംസം പരിഭുഞ്ജിതബ്ബ’’ന്തി (മഹാവ॰ ൨൮൦) ഏവമാദീനം ദേസനാധിപ്പായേ സതി ബാരാണസിം പാപേത്വാ ഠപേയ്യാതി.

    Pārājikuddesādisaṅgahitānaṃ āpattiakusalānaṃ yathoḷārikakkamena pahātabbattā pahānakkamopettha sambhavati. Upasampannasamanantaraṃ ‘‘tāvadeva cattāri akaraṇīyāni ācikkhitabbānī’’ti (mahāva. 129) vacanato ‘‘samādāya sikkhati sikkhāpadesū’’ti (dī. ni. 1.193) vacanato ca yathā garukaṃ ācikkhaṇaṃ sikkhanena paṭipattikkamopettha sambhavati, evamimehi tīhi kamehi desetabbānampetesaṃ sikkhāpadānaṃ yathāsambhavaṃ uppattikkamo sambhavati. Tathā hi yaṃ yaṃ sādhāraṇaṃ, taṃ taṃ bhikkhuṃ ārabbha uppanne eva vatthusmiṃ ‘‘yā pana bhikkhunī chandaso methunaṃ dhammaṃ paṭiseveyyā’’ti bhikkhunīnampi paññattaṃ. Aññathā taṃ bhikkhunīnaṃ anuppannapaññatti siyā. Tato ‘‘anuppannapaññatti tasmiṃ natthī’’ti (pari. 247) parivāre etaṃ vacanaṃ virujjhati, ettāvatā purimena kamattayena paṭhamaṃ desetabbataṃ patte pārājikuddese paṭhamuppannattā methunadhammapārājikaṃ sabbapaṭhamaṃ desetukāmo upālitthero ‘‘tatra sudaṃ bhagavā vesāliya’’nti vesālimeva pāpetvā ṭhapesi. Aññathā bārāṇasiyaṃ paññattānaṃ ‘‘na, bhikkhave, manussamaṃsaṃ paribhuñjitabba’’nti (mahāva. 280) evamādīnaṃ desanādhippāye sati bārāṇasiṃ pāpetvā ṭhapeyyāti.

    അബ്ഭന്തരനിദാനകഥാ നിട്ഠിതാ.

    Abbhantaranidānakathā niṭṭhitā.

    വേരഞ്ജകണ്ഡവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.

    Verañjakaṇḍavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / വിനയപിടക • Vinayapiṭaka / മഹാവിഭങ്ഗ • Mahāvibhaṅga / വേരഞ്ജകണ്ഡം • Verañjakaṇḍaṃ

    ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / വിമതിവിനോദനീ-ടീകാ • Vimativinodanī-ṭīkā
    ഉപാസകത്തപടിവേദനാകഥാവണ്ണനാ • Upāsakattapaṭivedanākathāvaṇṇanā
    വിനയപഞ്ഞത്തിയാചനകഥാവണ്ണനാ • Vinayapaññattiyācanakathāvaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact