| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
८. उपस्सुतिसिक्खापदवण्णना
8. Upassutisikkhāpadavaṇṇanā
४७१. अट्ठमे सुतिसमीपन्ति सद्दसमीपं। सुय्यतीति हि सुति, सद्दस्सेतं अधिवचनं। तस्स समीपं उपस्सुति, सद्दसमीपन्ति वुत्तं होति। गण्ठिपदेसु च सुय्यतीति सुतीति सद्दोव वुत्तो। यत्थ पन ठितेन सक्का होति सद्दं सोतुं, तत्थ तिट्ठन्तो सद्दसमीपे ठितो नाम होतीति आह ‘‘यत्थ ठत्वा’’तिआदि। केचि पन ‘‘सुणाति एत्थाति सुति। यत्थ ठितो सुणाति, तस्स ठानस्सेतं नामं। तस्स समीपं उपस्सुती’’ति वदन्ति, एवं पन गय्हमाने यस्मिं ठाने ठितो सुणाति, तस्स आसन्ने अञ्ञस्मिं पदेसे तिट्ठतीति आपज्जति। अट्ठकथायञ्च उपस्सुति-सद्दस्सेव अत्थं दस्सेतुं ‘‘यत्थ ठत्वा सक्का होति, तेसं वचनं सोतु’’न्ति वुत्तं, न सुति-सद्दस्स। तस्मा पुब्बनयोवेत्थ पसत्थतरो। अथ वा उपेच्च सुय्यति एत्थाति उपस्सुति, ठानं। यं ठानं उपगतेन सक्का होति कथेन्तानं सद्दं सोतुं, तत्थाति एवमत्थो गहेतब्बो। मन्तेन्तन्ति भुम्मत्थे उपयोगवचनन्ति आह ‘‘मन्तयमाने’’ति।
471. Aṭṭhame sutisamīpanti saddasamīpaṃ. Suyyatīti hi suti, saddassetaṃ adhivacanaṃ. Tassa samīpaṃ upassuti, saddasamīpanti vuttaṃ hoti. Gaṇṭhipadesu ca suyyatīti sutīti saddova vutto. Yattha pana ṭhitena sakkā hoti saddaṃ sotuṃ, tattha tiṭṭhanto saddasamīpe ṭhito nāma hotīti āha ‘‘yattha ṭhatvā’’tiādi. Keci pana ‘‘suṇāti etthāti suti. Yattha ṭhito suṇāti, tassa ṭhānassetaṃ nāmaṃ. Tassa samīpaṃ upassutī’’ti vadanti, evaṃ pana gayhamāne yasmiṃ ṭhāne ṭhito suṇāti, tassa āsanne aññasmiṃ padese tiṭṭhatīti āpajjati. Aṭṭhakathāyañca upassuti-saddasseva atthaṃ dassetuṃ ‘‘yattha ṭhatvā sakkā hoti, tesaṃ vacanaṃ sotu’’nti vuttaṃ, na suti-saddassa. Tasmā pubbanayovettha pasatthataro. Atha vā upecca suyyati etthāti upassuti, ṭhānaṃ. Yaṃ ṭhānaṃ upagatena sakkā hoti kathentānaṃ saddaṃ sotuṃ, tatthāti evamattho gahetabbo. Mantentanti bhummatthe upayogavacananti āha ‘‘mantayamāne’’ti.
४७३. एकपरिच्छेदानीति ‘‘सिया किरियं, सिया अकिरिय’’न्ति इमिना नयेन एकपरिच्छेदानि। इमानि हि तीणि सिक्खापदानि कदाचि किरियतो समुट्ठहन्ति, कदाचि अकिरियतो, न एकक्खणेयेव किरियाकिरियतो समुट्ठहन्ति। सेसमेत्थ उत्तानमेव। उपसम्पन्नता, चोदनाधिप्पायो, सवनन्ति इमानि पनेत्थ तीणि अङ्गानि।
473.Ekaparicchedānīti ‘‘siyā kiriyaṃ, siyā akiriya’’nti iminā nayena ekaparicchedāni. Imāni hi tīṇi sikkhāpadāni kadāci kiriyato samuṭṭhahanti, kadāci akiriyato, na ekakkhaṇeyeva kiriyākiriyato samuṭṭhahanti. Sesamettha uttānameva. Upasampannatā, codanādhippāyo, savananti imāni panettha tīṇi aṅgāni.
उपस्सुतिसिक्खापदवण्णना निट्ठिता।
Upassutisikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / महाविभङ्ग • Mahāvibhaṅga / ८. सहधम्मिकवग्गो • 8. Sahadhammikavaggo
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / महाविभङ्ग-अट्ठकथा • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ८. उपस्सुतिसिक्खापदवण्णना • 8. Upassutisikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / ८. उपस्सुतिसिक्खापदवण्णना • 8. Upassutisikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / ८. उपस्सुतिसिक्खापदवण्णना • 8. Upassutisikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi / ८. उपस्सुतिसिक्खापदं • 8. Upassutisikkhāpadaṃ
