Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಥೇರಗಾಥಾ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
೮. ವಜ್ಜಿತತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ
8. Vajjitattheragāthāvaṇṇanā
ಸಂಸರಂ ದೀಘಮದ್ಧಾನನ್ತಿ ಆಯಸ್ಮತೋ ವಜ್ಜಿತತ್ಥೇರಸ್ಸ ಗಾಥಾ। ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಅಯಮ್ಪಿ ಪುರಿಮಬುದ್ಧೇಸು ಕತಾಧಿಕಾರೋ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಭವೇ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಉಪಚಿನನ್ತೋ ಇತೋ ಪಞ್ಚಸಟ್ಠಿಮೇ ಕಪ್ಪೇ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಪಚ್ಚನ್ತಗಾಮೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಿಞ್ಞುತಂ ಪತ್ತೋ ವನಚರಕೋ ಹುತ್ವಾ ವಿಚರನ್ತೋ ಏಕದಿವಸಂ ಉಪಸನ್ತಂ ನಾಮ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಂ ಪಬ್ಬತಗುಹಾಯಂ ವಿಹರನ್ತಂ ಅದ್ದಸ। ಸೋ ತಸ್ಸ ಉಪಸಮಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಸನ್ನಮಾನಸೋ ಚಮ್ಪಕಪುಪ್ಫೇನ ಪೂಜಂ ಅಕಾಸಿ। ಸೋ ತೇನ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮೇನ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರನ್ತೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಕೋಸಲರಟ್ಠೇ ಇಬ್ಭಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಜಾತದಿವಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಮಾತುಗಾಮಹತ್ಥಂ ಗತೋ ರೋದತಿ। ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕತೋ ಕಿರ ಚವಿತ್ವಾ ಇಧಾಗತೋ ಯಸ್ಮಾ ಮಾತುಗಾಮಸಮ್ಫಸ್ಸಂ ನ ಸಹತಿ, ತಸ್ಮಾ ಮಾತುಗಾಮಸಮ್ಫಸ್ಸವಜ್ಜನತೋ ವಜ್ಜಿತೋತ್ವೇವ ನಾಮಂ ಜಾತಂ। ಸೋ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ಸತ್ಥು ಯಮಕಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಟಿಲದ್ಧಸದ್ಧೋ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ತದಹೇವ ಛಳಭಿಞ್ಞೋ ಅಹೋಸಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ಅಪದಾನೇ (ಅಪ॰ ಥೇರ ೧.೩೭.೨೭-೩೦) –
Saṃsaraṃdīghamaddhānanti āyasmato vajjitattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto ito pañcasaṭṭhime kappe ekasmiṃ paccantagāme nibbattitvā viññutaṃ patto vanacarako hutvā vicaranto ekadivasaṃ upasantaṃ nāma paccekabuddhaṃ pabbataguhāyaṃ viharantaṃ addasa. So tassa upasamaṃ disvā pasannamānaso campakapupphena pūjaṃ akāsi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kosalaraṭṭhe ibbhakule nibbatto jātadivasato paṭṭhāya mātugāmahatthaṃ gato rodati. Brahmalokato kira cavitvā idhāgato yasmā mātugāmasamphassaṃ na sahati, tasmā mātugāmasamphassavajjanato vajjitotveva nāmaṃ jātaṃ. So vayappatto satthu yamakapāṭihāriyaṃ disvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā tadaheva chaḷabhiñño ahosi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.37.27-30) –
‘‘ಉಪಸನ್ತೋ ಚ ಸಮ್ಬುದ್ಧೋ, ವಸತೀ ಪಬ್ಬತನ್ತರೇ।
‘‘Upasanto ca sambuddho, vasatī pabbatantare;
ಏಕಚಮ್ಪಕಮಾದಾಯ, ಉಪಗಚ್ಛಿಂ ನರುತ್ತಮಂ॥
Ekacampakamādāya, upagacchiṃ naruttamaṃ.
‘‘ಪಸನ್ನಚಿತ್ತೋ ಸುಮನೋ, ಪಚ್ಚೇಕಮುನಿಮುತ್ತಮಂ।
‘‘Pasannacitto sumano, paccekamunimuttamaṃ;
ಉಭೋ ಹತ್ಥೇಹಿ ಪಗ್ಗಯ್ಹ, ಪೂಜಯಿಂ ಅಪರಾಜಿತಂ॥
Ubho hatthehi paggayha, pūjayiṃ aparājitaṃ.
‘‘ಪಞ್ಚಸಟ್ಠಿಮ್ಹಿತೋ ಕಪ್ಪೇ, ಯಂ ಪುಪ್ಫಮಭಿಪೂಜಯಿಂ।
‘‘Pañcasaṭṭhimhito kappe, yaṃ pupphamabhipūjayiṃ;
ದುಗ್ಗತಿಂ ನಾಭಿಜಾನಾಮಿ, ಬುದ್ಧಪೂಜಾಯಿದಂ ಫಲಂ॥
Duggatiṃ nābhijānāmi, buddhapūjāyidaṃ phalaṃ.
‘‘ಕಿಲೇಸಾ ಝಾಪಿತಾ ಮಯ್ಹಂ…ಪೇ॰… ಕತಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನ’’ನ್ತಿ॥
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ಛಳಭಿಞ್ಞೋ ಪನ ಹುತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಂ ಅನುಸ್ಸರಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮಸಂವೇಗೇನ –
Chaḷabhiñño pana hutvā attano pubbenivāsaṃ anussaritvā dhammasaṃvegena –
೨೧೫.
215.
‘‘ಸಂಸರಂ ದೀಘಮದ್ಧಾನಂ, ಗತೀಸು ಪರಿವತ್ತಿಸಂ।
‘‘Saṃsaraṃ dīghamaddhānaṃ, gatīsu parivattisaṃ;
ಅಪಸ್ಸಂ ಅರಿಯಸಚ್ಚಾನಿ, ಅನ್ಧಭೂತೋ ಪುಥುಜ್ಜನೋ॥
Apassaṃ ariyasaccāni, andhabhūto puthujjano.
೨೧೬.
216.
‘‘ತಸ್ಸ ಮೇ ಅಪ್ಪಮತ್ತಸ್ಸ, ಸಂಸಾರಾ ವಿನಳೀಕತಾ।
‘‘Tassa me appamattassa, saṃsārā vinaḷīkatā;
ಸಬ್ಬಾ ಗತೀ ಸಮುಚ್ಛಿನ್ನಾ, ನತ್ಥಿ ದಾನಿ ಪುನಬ್ಭವೋ’’ತಿ॥ – ದ್ವೇ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ।
Sabbā gatī samucchinnā, natthi dāni punabbhavo’’ti. – dve gāthā abhāsi;
ತತ್ಥ ಸಂಸರನ್ತಿ ಸಂಸರನ್ತೋ, ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ಭವೇ ಆದಾನನಿಕ್ಖೇಪವಸೇನ ಅಪರಾಪರಂ ಸನ್ಧಾವನ್ತೋ। ದೀಘಮದ್ಧಾನನ್ತಿ ಚಿರಕಾಲಂ ಅನಾದಿಮತಿ ಸಂಸಾರೇ ಅಪರಿಮಾಣಕಾಲಂ। ಗತೀಸೂತಿ ಸುಕತದುಕ್ಕಟಾನಂ ಕಮ್ಮಾನಂ ವಸೇನ ಸುಗತಿದುಗ್ಗತೀಸು। ಪರಿವತ್ತಿಸನ್ತಿ ಘಟೀಯನ್ತಂ ವಿಯ ಪರಿಬ್ಭಮನ್ತೋ ಚವನುಪಪಜ್ಜನವಸೇನ ಅಪರಾಪರಂ ಪರಿವತ್ತಿಂ। ತಸ್ಸ ಪನ ಪರಿವತ್ತನಸ್ಸ ಕಾರಣಮಾಹ ‘‘ಅಪಸ್ಸಂ ಅರಿಯಸಚ್ಚಾನಿ, ಅನ್ಧಭೂತೋ ಪುಥುಜ್ಜನೋ’’ತಿ। ದುಕ್ಖಾದೀನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಅರಿಯಸಚ್ಚಾನಿ ಞಾಣಚಕ್ಖುನಾ ಅಪಸ್ಸನ್ತೋ ಅಪ್ಪಟಿವಿಜ್ಝನ್ತೋ, ತತೋ ಏವ ಅವಿಜ್ಜನ್ಧತಾಯ ಅನ್ಧಭೂತೋ ಪುಥೂನಂ ಜನನಾದೀಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ಪುಥುಜ್ಜನೋ ಹೋನ್ತೋ ಗತೀಸು ಪರಿವತ್ತಿಸನ್ತಿ ಯೋಜನಾ, ತೇನೇವಾಹ ಭಗವಾ –
Tattha saṃsaranti saṃsaranto, tasmiṃ tasmiṃ bhave ādānanikkhepavasena aparāparaṃ sandhāvanto. Dīghamaddhānanti cirakālaṃ anādimati saṃsāre aparimāṇakālaṃ. Gatīsūti sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ vasena sugatiduggatīsu. Parivattisanti ghaṭīyantaṃ viya paribbhamanto cavanupapajjanavasena aparāparaṃ parivattiṃ. Tassa pana parivattanassa kāraṇamāha ‘‘apassaṃ ariyasaccāni, andhabhūto puthujjano’’ti. Dukkhādīni cattāri ariyasaccāni ñāṇacakkhunā apassanto appaṭivijjhanto, tato eva avijjandhatāya andhabhūto puthūnaṃ jananādīhi kāraṇehi puthujjano honto gatīsu parivattisanti yojanā, tenevāha bhagavā –
‘‘ಚತುನ್ನಂ , ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅರಿಯಸಚ್ಚಾನಂ ಅನನುಬೋಧಾ ಅಪ್ಪಟಿವೇಧಾ ಏವಮಿದಂ ದೀಘಮದ್ಧಾನಂ ಸನ್ಧಾವಿತಂ ಸಂಸರಿತಂ ಮಮಞ್ಚೇವ ತುಮ್ಹಾಕಞ್ಚಾ’’ತಿ (ಮಹಾವ॰ ೨೮೭; ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೧೫೫; ಸಂ॰ ನಿ॰ ೫.೧೦೯೧; ನೇತ್ತಿ॰ ೧೧೪)।
‘‘Catunnaṃ , bhikkhave, ariyasaccānaṃ ananubodhā appaṭivedhā evamidaṃ dīghamaddhānaṃ sandhāvitaṃ saṃsaritaṃ mamañceva tumhākañcā’’ti (mahāva. 287; dī. ni. 2.155; saṃ. ni. 5.1091; netti. 114).
ತಸ್ಸ ಮಯ್ಹಂ ವುತ್ತನಯೇನ ಪುಬ್ಬೇ ಪುಥುಜ್ಜನಸ್ಸೇವ ಸತೋ ಇದಾನಿ ಸತ್ಥಾರಾ ದಿನ್ನನಯೇನ ಅಪ್ಪಮತ್ತಸ್ಸ ಅಪ್ಪಮಾದಪಟಿಪತ್ತಿಯಾ ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾಭಾವನಂ ಮತ್ಥಕಂ ಪಾಪೇತ್ವಾ ಠಿತಸ್ಸ। ಸಂಸಾರಾ ವಿನಳೀಕತಾತಿ ಸಂಸರನ್ತಿ ಸತ್ತಾ ಏತೇಹೀತಿ ‘‘ಸಂಸಾರಾ’’ತಿ ಲದ್ಧನಾಮಾ ಕಮ್ಮಕಿಲೇಸಾ ಅಗ್ಗಮಗ್ಗೇನ ಸಮುಚ್ಛಿನ್ನತ್ತಾ ವಿಗತನಳಾ ನಿಮ್ಮೂಲಾ ಕತಾ। ಸಬ್ಬಾ ಗತೀ ಸಮುಚ್ಛಿನ್ನಾತಿ ಏವಂ ಕಮ್ಮಕಿಲೇಸವಟ್ಟಾನಂ ವಿನಳೀಕತತ್ತಾ ನಿರಯಾದಿಕಾ ಸಬ್ಬಾಪಿ ಗತಿಯೋ ಸಮ್ಮದೇವ ಉಚ್ಛಿನ್ನಾ ವಿದ್ಧಂಸಿತಾ, ತತೋ ಏವ ನತ್ಥಿ ದಾನಿ ಆಯತಿಂ ಪುನಬ್ಭವೋತಿ ಇದಮೇವ ಚ ಥೇರಸ್ಸ ಅಞ್ಞಾಬ್ಯಾಕರಣಂ ಅಹೋಸೀತಿ।
Tassa mayhaṃ vuttanayena pubbe puthujjanasseva sato idāni satthārā dinnanayena appamattassa appamādapaṭipattiyā samathavipassanābhāvanaṃ matthakaṃ pāpetvā ṭhitassa. Saṃsārā vinaḷīkatāti saṃsaranti sattā etehīti ‘‘saṃsārā’’ti laddhanāmā kammakilesā aggamaggena samucchinnattā vigatanaḷā nimmūlā katā. Sabbā gatī samucchinnāti evaṃ kammakilesavaṭṭānaṃ vinaḷīkatattā nirayādikā sabbāpi gatiyo sammadeva ucchinnā viddhaṃsitā, tato eva natthi dāni āyatiṃ punabbhavoti idameva ca therassa aññābyākaraṇaṃ ahosīti.
ವಜ್ಜಿತತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Vajjitattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಥೇರಗಾಥಾಪಾಳಿ • Theragāthāpāḷi / ೮. ವಜ್ಜಿತತ್ಥೇರಗಾಥಾ • 8. Vajjitattheragāthā