| Tipiṭaka / Tipiṭaka (English) / Majjhima Nikāya, English translation |
Show IAST transliterationมชฺฌิม นิกาย ๒๓
The Middle-Length Suttas Collection 23
วมฺมิกสุตฺต
The Ant-Hill
เอวํ เม สุตํ—เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเมฯ เตน โข ปน สมเยน อายสฺมา กุมารกสฺสโป อนฺธวเน วิหรติฯ
So I have heard. At one time the Buddha was staying near Sāvatthī in Jeta’s Grove, Anāthapiṇḍika’s monastery. Now at that time Venerable Kassapa the Prince was staying in the Dark Forest.
อถ โข อญฺญตรา เทวตา อภิกฺกนฺตาย รตฺติยา อภิกฺกนฺตวณฺณา เกวลกปฺปํ อนฺธวนํ โอภาเสตฺวา เยนายสฺมา กุมารกสฺสโป เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺฐาสิฯ เอกมนฺตํ ฐิตา โข สา เทวตา อายสฺมนฺตํ กุมารกสฺสปํ เอตทโวจ:
Then, late at night, a glorious deity, lighting up the entire Dark Forest, went up to Kassapa the Prince, stood to one side, and said:
“ภิกฺขุ ภิกฺขุ, อยํ วมฺมิโก รตฺตึ ธูมายติ, ทิวา ปชฺชลติฯ พฺราหฺมโณ เอวมาห: ‘อภิกฺขณ, สุเมธ, สตฺถํ อาทายา'ติฯ
“Monk, monk! This ant-hill fumes by night and flames by day. The brahmin said, ‘Take up the sword and dig, O sage!’
อภิกฺขณนฺโต สุเมโธ สตฺถํ อาทาย อทฺทส ลงฺคึ ‘ลงฺคี, ภทนฺเต'ติฯ พฺราหฺมโณ เอวมาห: ‘อุกฺขิป ลงฺคึ; อภิกฺขณ, สุเมธ, สตฺถํ อาทายา'ติฯ
Taking up the sword and digging, the sage saw a bar: ‘A bar, sir!’ The brahmin said, ‘Throw out the bar! Take up the sword and dig, O sage!’
อภิกฺขณนฺโต สุเมโธ สตฺถํ อาทาย อทฺทส อุทฺธุมายิกํฯ ‘อุทฺธุมายิกา, ภทนฺเต'ติฯ พฺราหฺมโณ เอวมาห: ‘อุกฺขิป อุทฺธุมายิกํ; อภิกฺขณ, สุเมธ, สตฺถํ อาทายา'ติฯ
Taking up the sword and digging, the sage saw a bullfrog: ‘A bullfrog, sir!’ The brahmin said, ‘Throw out the bullfrog! Take up the sword and dig, O sage!’
อภิกฺขณนฺโต สุเมโธ สตฺถํ อาทาย อทฺทส ทฺวิธาปถํฯ ‘ทฺวิธาปโถ, ภทนฺเต'ติฯ พฺราหฺมโณ เอวมาห: ‘อุกฺขิป ทฺวิธาปถํ; อภิกฺขณ, สุเมธ, สตฺถํ อาทายา'ติฯ
Taking up the sword and digging, the sage saw a forked path: ‘A forked path, sir!’ The brahmin said, ‘Throw out the forked path! Take up the sword and dig, O sage!’
อภิกฺขณนฺโต สุเมโธ สตฺถํ อาทาย อทฺทส จงฺควารํฯ ‘จงฺควาโร, ภทนฺเต'ติฯ พฺราหฺมโณ เอวมาห: ‘อุกฺขิป จงฺควารํ; อภิกฺขณ, สุเมธ, สตฺถํ อาทายา'ติฯ
Taking up the sword and digging, the sage saw a box: ‘A box, sir!’ The brahmin said, ‘Throw out the box! Take up the sword and dig, O sage!’
อภิกฺขณนฺโต สุเมโธ สตฺถํ อาทาย อทฺทส กุมฺมํฯ ‘กุมฺโม, ภทนฺเต'ติฯ พฺราหฺมโณ เอวมาห: ‘อุกฺขิป กุมฺมํ; อภิกฺขณ, สุเมธ, สตฺถํ อาทายา'ติฯ
Taking up the sword and digging, the sage saw a tortoise: ‘A tortoise, sir!’ The brahmin said, ‘Throw out the tortoise! Take up the sword and dig, O sage!’
อภิกฺขณนฺโต สุเมโธ สตฺถํ อาทาย อทฺทส อสิสูนํฯ ‘อสิสูนา, ภทนฺเต'ติฯ พฺราหฺมโณ เอวมาห: ‘อุกฺขิป อสิสูนํ; อภิกฺขณ, สุเมธ, สตฺถํ อาทายา'ติฯ
Taking up the sword and digging, the sage saw an axe and block: ‘An axe and block, sir!’ The brahmin said, ‘Throw out the axe and block! Take up the sword and dig, O sage!’
อภิกฺขณนฺโต สุเมโธ สตฺถํ อาทาย อทฺทส มํสเปสึฯ ‘มํสเปสิ, ภทนฺเต'ติฯ พฺราหฺมโณ เอวมาห: ‘อุกฺขิป มํสเปสึ; อภิกฺขณ, สุเมธ, สตฺถํ อาทายา'ติฯ
Taking up the sword and digging, the sage saw a lump of meat: ‘A lump of meat, sir!’ The brahmin said, ‘Throw out the lump of meat! Take up the sword and dig, O sage!’
อภิกฺขณนฺโต สุเมโธ สตฺถํ อาทาย อทฺทส นาคํฯ ‘นาโค, ภทนฺเต'ติฯ พฺราหฺมโณ เอวมาห: ‘ติฏฺฐตุ นาโค, มา นาคํ ฆฏฺเฏสิ; นโม กโรหิ นาคสฺสา'ติฯ
Taking up the sword and digging, the sage saw a dragon: ‘A dragon, sir!’ The brahmin said, ‘Leave the dragon! Do not disturb the dragon! Worship the dragon!’
อิเม โข ตฺวํ, ภิกฺขุ, ปเญฺห ภควนฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา ปุจฺเฉยฺยาสิ, ยถา จ เต ภควา พฺยากโรติ ตถา นํ ธาเรยฺยาสิฯ นาหํ ตํ, ภิกฺขุ, ปสฺสามิ สเทวเก โลเก สมารเก สพฺรหฺมเก สสฺสมณพฺราหฺมณิยา ปชาย สเทวมนุสฺสาย, โย อิเมสํ ปญฺหานํ เวยฺยากรเณน จิตฺตํ อาราเธยฺย อญฺญตฺร ตถาคเตน วา, ตถาคตสาวเกน วา, อิโต วา ปน สุตฺวา”ติ—
Bhikkhu, go to the Buddha and ask him about this riddle. You should remember it in line with his answer. I don’t see anyone in this world—with its gods, Māras, and Brahmās, this population with its ascetics and brahmins, its gods and humans—who could provide a satisfying answer to this riddle except for the Realized One or his disciple or someone who has heard it from them.”
อิทมโวจ สา เทวตาฯ อิทํ วตฺวา ตตฺเถวนฺตรธายิฯ
That is what that deity said before vanishing right there.
อถ โข อายสฺมา กุมารกสฺสโป ตสฺสา รตฺติยา อจฺจเยน เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา กุมารกสฺสโป ภควนฺตํ เอตทโวจ: “อิมํ, ภนฺเต, รตฺตึ อญฺญตรา เทวตา อภิกฺกนฺตาย รตฺติยา อภิกฺกนฺตวณฺณา เกวลกปฺปํ อนฺธวนํ โอภาเสตฺวา เยนาหํ เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺฐาสิฯ เอกมนฺตํ ฐิตา โข, ภนฺเต, สา เทวตา มํ เอตทโวจ: ‘ภิกฺขุ ภิกฺขุ, อยํ วมฺมิโก รตฺตึ ธูมายติ, ทิวา ปชฺชลติฯ พฺราหฺมโณ เอวมาห: “อภิกฺขณ, สุเมธ, สตฺถํ อาทายา”ติฯ อภิกฺขณนฺโต สุเมโธ สตฺถํ อาทาย …เป… อิโต วา ปน สุตฺวา'ติฯ
Then, when the night had passed, Kassapa the Prince went to the Buddha, bowed, sat down to one side, and told him what had happened. Then he asked:
อิทมโวจ, ภนฺเต, สา เทวตาฯ อิทํ วตฺวา ตตฺเถวนฺตรธายิฯ โก นุ โข, ภนฺเต, วมฺมิโก, กา รตฺตึ ธูมายนา, กา ทิวา ปชฺชลนา, โก พฺราหฺมโณ, โก สุเมโธ, กึ สตฺถํ, กึ อภิกฺขณํ, กา ลงฺคี, กา อุทฺธุมายิกา, โก ทฺวิธาปโถ, กึ จงฺควารํ, โก กุมฺโม, กา อสิสูนา, กา มํสเปสิ, โก นาโค”ติ?
“Sir, what is the ant-hill? What is the fuming by night and flaming by day? Who is the brahmin, and who the sage? What are the sword, the digging, the bar, the bullfrog, the forked path, the box, the tortoise, the axe and block, and the lump of meat? And what is the dragon?”
“‘วมฺมิโก'ติ โข, ภิกฺขุ, อิมเสฺสตํ จาตุมหาภูติกสฺส กายสฺส อธิวจนํ, มาตาเปตฺติกสมฺภวสฺส โอทนกุมฺมาสูปจยสฺส อนิจฺจุจฺฉาทนปริมทฺทนเภทนวิทฺธํสนธมฺมสฺสฯ
“Bhikkhu, ‘ant-hill’ is a term for this body made up of the four primary elements, produced by mother and father, built up from rice and porridge, liable to impermanence, to wearing away and erosion, to breaking up and destruction.
ยํ โข, ภิกฺขุ, ทิวา กมฺมนฺเต อารพฺภ รตฺตึ อนุวิตกฺเกติ อนุวิจาเรติ—อยํ รตฺตึ ธูมายนาฯ ยํ โข, ภิกฺขุ, รตฺตึ อนุวิตกฺเกตฺวา อนุวิจาเรตฺวา ทิวา กมฺมนฺเต ปโยเชติ กาเยน วาจาย มนสา—อยํ ทิวา ปชฺชลนาฯ
Thinking and considering all night about what you did during the day—this is the fuming at night. The work you apply yourself to during the day by body, speech, and mind after thinking about it all night—this is the flaming by day.
‘พฺราหฺมโณ'ติ โข, ภิกฺขุ, ตถาคตเสฺสตํ อธิวจนํ อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺสฯ ‘สุเมโธ'ติ โข, ภิกฺขุ, เสกฺขเสฺสตํ ภิกฺขุโน อธิวจนํฯ
‘Brahmin’ is a term for the Realized One, the perfected one, the fully awakened Buddha. ‘Sage’ is a term for the trainee bhikkhu.
‘สตฺถนฺ'ติ โข, ภิกฺขุ, อริยาเยตํ ปญฺญาย อธิวจนํฯ ‘อภิกฺขณนฺ'ติ โข, ภิกฺขุ, วีริยารมฺภเสฺสตํ อธิวจนํฯ
‘Sword’ is a term for noble wisdom. ‘Digging’ is a term for being energetic.
‘ลงฺคี'ติ โข, ภิกฺขุ, อวิชฺชาเยตํ อธิวจนํฯ อุกฺขิป ลงฺคึ, ปชห อวิชฺชํ; อภิกฺขณ, สุเมธ, สตฺถํ อาทายาติ อยเมตสฺส อตฺโถฯ
‘Bar’ is a term for ignorance. ‘Throw out the bar’ means ‘give up ignorance, take up the sword, sage, and dig.’
‘อุทฺธุมายิกา'ติ โข, ภิกฺขุ, โกธูปายาสเสฺสตํ อธิวจนํฯ อุกฺขิป อุทฺธุมายิกํ, ปชห โกธูปายาสํ; อภิกฺขณ, สุเมธ, สตฺถํ อาทายาติ อยเมตสฺส อตฺโถฯ
‘Bullfrog’ is a term for anger and distress. ‘Throw out the bullfrog’ means ‘give up anger and distress’ …
‘ทฺวิธาปโถ'ติ โข, ภิกฺขุ, วิจิกิจฺฉาเยตํ อธิวจนํฯ อุกฺขิป ทฺวิธาปถํ, ปชห วิจิกิจฺฉํ; อภิกฺขณ, สุเมธ, สตฺถํ อาทายาติ อยเมตสฺส อตฺโถฯ
‘A forked path’ is a term for doubt. ‘Throw out the forked path’ means ‘give up doubt’ …
‘จงฺควารนฺ'ติ โข, ภิกฺขุ, ปญฺจนฺเนตํ นีวรณานํ อธิวจนํ, เสยฺยถิทํ—กามจฺฉนฺทนีวรณสฺส, พฺยาปาทนีวรณสฺส, ถินมิทฺธนีวรณสฺส, อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจนีวรณสฺส, วิจิกิจฺฉานีวรณสฺสฯ อุกฺขิป จงฺควารํ, ปชห ปญฺจ นีวรเณ; อภิกฺขณ, สุเมธ, สตฺถํ อาทายาติ อยเมตสฺส อตฺโถฯ
‘Box’ is a term for the five hindrances, that is: the hindrances of sensual desire, ill will, dullness and drowsiness, restlessness and remorse, and doubt. ‘Throw out the box’ means ‘give up the five hindrances’ …
‘กุมฺโม'ติ โข, ภิกฺขุ, ปญฺจนฺเนตํ อุปาทานกฺขนฺธานํ อธิวจนํ, เสยฺยถิทํ—รูปุปาทานกฺขนฺธสฺส, เวทนุปาทานกฺขนฺธสฺส, สญฺญุปาทานกฺขนฺธสฺส, สงฺขารุปาทานกฺขนฺธสฺส, วิญฺญาณุปาทานกฺขนฺธสฺสฯ อุกฺขิป กุมฺมํ, ปชห ปญฺจุปาทานกฺขนฺเธ; อภิกฺขณ, สุเมธ, สตฺถํ อาทายาติ อยเมตสฺส อตฺโถฯ
‘Tortoise’ is a term for the five grasping aggregates, that is: form, feeling, perception, choices, and consciousness. ‘Throw out the tortoise’ means ‘give up the five grasping aggregates’ …
‘อสิสูนา'ติ โข, ภิกฺขุ, ปญฺจนฺเนตํ กามคุณานํ อธิวจนํ—จกฺขุวิญฺเญยฺยานํ รูปานํ อิฏฺฐานํ กนฺตานํ มนาปานํ ปิยรูปานํ กามูปสํหิตานํ รชนียานํ, โสตวิญฺเญยฺยานํ สทฺทานํ …เป… ฆานวิญฺเญยฺยานํ คนฺธานํ …เป… ชิวฺหาวิญฺเญยฺยานํ รสานํ …เป… กายวิญฺเญยฺยานํ โผฏฺฐพฺพานํ อิฏฺฐานํ กนฺตานํ มนาปานํ ปิยรูปานํ กามูปสํหิตานํ รชนียานํฯ อุกฺขิป อสิสูนํ, ปชห ปญฺจ กามคุเณ; อภิกฺขณ, สุเมธ, สตฺถํ อาทายาติ อยเมตสฺส อตฺโถฯ
‘Axe and block’ is a term for the five kinds of sensual stimulation. Sights known by the eye that are likable, desirable, agreeable, pleasant, sensual, and arousing. Sounds known by the ear … Smells known by the nose … Tastes known by the tongue … Touches known by the body that are likable, desirable, agreeable, pleasant, sensual, and arousing. ‘Throw out the axe and block’ means ‘give up the five kinds of sensual stimulation’ …
‘มํสเปสี'ติ โข, ภิกฺขุ, นนฺทีราคเสฺสตํ อธิวจนํฯ อุกฺขิป มํสเปสึ, ปชห นนฺทีราคํ; อภิกฺขณ, สุเมธ, สตฺถํ อาทายาติ อยเมตสฺส อตฺโถฯ
‘Lump of meat’ is a term for greed and relishing. ‘Throw out the lump of meat’ means ‘give up greed and relishing’ …
‘นาโค'ติ โข, ภิกฺขุ, ขีณาสวเสฺสตํ ภิกฺขุโน อธิวจนํฯ ติฏฺฐตุ นาโค, มา นาคํ ฆฏฺเฏสิ; นโม กโรหิ นาคสฺสาติ อยเมตสฺส อตฺโถ”ติฯ
‘Dragon’ is a term for a bhikkhu who has ended the defilements. This is the meaning of: ‘Leave the dragon! Do not disturb the dragon! Worship the dragon.’”
อิทมโวจ ภควาฯ อตฺตมโน อายสฺมา กุมารกสฺสโป ภควโต ภาสิตํ อภินนฺทีติฯ
That is what the Buddha said. Satisfied, Venerable Kassapa the Prince was happy with what the Buddha said.
วมฺมิกสุตฺตํ นิฏฺฐิตํ ตติยํฯ
The authoritative text of the Majjhima Nikāya is the Pāli text. The English translation is provided as an aid to the study of the original Pāli text. [CREDITS »]
