| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / မဇ္ဈိမနိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) |
၃. ဝမ္မိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ
3. Vammikasuttavaṇṇanā
၂၄၉. ဧဝံ မေ သုတန္တိ ဝမ္မိကသုတ္တံ။ တတ္ထ အာယသ္မာတိ ပိယဝစနမေတံ။ ကုမာရကသ္သပောတိ တသ္သ နာမံ။ ကုမာရကာလေ ပဗ္ဗဇိတတ္တာ ပန ဘဂဝတာ, ‘‘ကသ္သပံ ပက္ကောသထ, ဣဒံ ဖလံ ဝာ ခာဒနီယံ ဝာ ကသ္သပသ္သ ဒေထာ’’တိ ဝုတ္တေ, ကတရသ္သ ကသ္သပသ္သာတိ ကုမာရကသ္သပသ္သာတိ ဧဝံ ဂဟိတနာမတ္တာ တတော ပဋ္ဌာယ ဝုဍ္ဎကာလေပိ ‘‘ကုမာရကသ္သပော’’ တ္ဝေဝ ဝုစ္စတိ။ အပိစ ရညာ ပောသာဝနိကပုတ္တတ္တာပိ တံ ‘‘ကုမာရကသ္သပော’’တိ သဉ္ဇာနိံသု။ အယံ ပနသ္သ ပုဗ္ဗယောဂတော ပဋ္ဌာယ အာဝိဘာဝကထာ –
249.Evaṃme sutanti vammikasuttaṃ. Tattha āyasmāti piyavacanametaṃ. Kumārakassapoti tassa nāmaṃ. Kumārakāle pabbajitattā pana bhagavatā, ‘‘kassapaṃ pakkosatha, idaṃ phalaṃ vā khādanīyaṃ vā kassapassa dethā’’ti vutte, katarassa kassapassāti kumārakassapassāti evaṃ gahitanāmattā tato paṭṭhāya vuḍḍhakālepi ‘‘kumārakassapo’’ tveva vuccati. Apica raññā posāvanikaputtattāpi taṃ ‘‘kumārakassapo’’ti sañjāniṃsu. Ayaṃ panassa pubbayogato paṭṭhāya āvibhāvakathā –
ထေရော ကိရ ပဒုမုတ္တရသ္သ ဘဂဝတော ကာလေ သေဋ္ဌိပုတ္တော အဟောသိ။ အထေကဒိဝသံ ဘဂဝန္တံ စိတ္ရကထိံ ဧကံ အတ္တနော သာဝကံ ဌာနန္တရေ ဌပေန္တံ ဒိသ္ဝာ ဘဂဝတော သတ္တာဟံ ဒာနံ ဒတ္ဝာ, ‘‘အဟမ္ပိ ဘဂဝာ အနာဂတေ ဧကသ္သ ဗုဒ္ဓသ္သ အယံ ထေရော ဝိယ စိတ္ရကထီ သာဝကော ဘဝေယ္ယ’’န္တိ ပတ္ထနံ ကတ္ဝာ ပုညာနိ ကရောန္တော ကသ္သပသ္သ ဘဂဝတော သာသနေ ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ ဝိသေသံ နိဗ္ဗတ္တေတုံ နာသက္ခိ။
Thero kira padumuttarassa bhagavato kāle seṭṭhiputto ahosi. Athekadivasaṃ bhagavantaṃ citrakathiṃ ekaṃ attano sāvakaṃ ṭhānantare ṭhapentaṃ disvā bhagavato sattāhaṃ dānaṃ datvā, ‘‘ahampi bhagavā anāgate ekassa buddhassa ayaṃ thero viya citrakathī sāvako bhaveyya’’nti patthanaṃ katvā puññāni karonto kassapassa bhagavato sāsane pabbajitvā visesaṃ nibbattetuṃ nāsakkhi.
တဒာ ကိရ ပရိနိဗ္ဗုတသ္သ ဘဂဝတော သာသနေ ဩသက္ကန္တေ ပဉ္စ ဘိက္ခူ နိသ္သေဏိံ ဗန္ဓိတ္ဝာ ပဗ္ဗတံ အဘိရုယ္ဟ သမဏဓမ္မံ အကံသု။ သင္ဃတ္ထေရော တတိယဒိဝသေ အရဟတ္တံ ပတ္တော။ အနုထေရော စတုတ္ထဒိဝသေ အနာဂာမီ အဟောသိ။ ဣတရေ တယော ဝိသေသံ နိဗ္ဗတ္တေတုံ အသက္ကောန္တာ ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တိံသု။ တေသံ ဧကံ ဗုဒ္ဓန္တရံ ဒေဝေသု စ မနုသ္သေသု စ သမ္ပတ္တိံ အနုဘောန္တာနံ ဧကော တက္ကသိလာယံ ရာဇကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတ္ဝာ ပုက္ကုသာတိ နာမ ရာဇာ ဟုတ္ဝာ ဘဂဝန္တံ ဥဒ္ဒိသ္သ ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ ရာဇဂဟံ ဂစ္ဆန္တော ကုမ္ဘကာရသာလာယံ ဘဂဝတော ဓမ္မဒေသနံ သုတ္ဝာ အနာဂာမိဖလံ ပတ္တော။ ဧကော ဧကသ္မိံ သမုဒ္ဒပဋ္ဋနေ ကုလဃရေ နိဗ္ဗတ္တိတ္ဝာ နာဝံ အာရုယ္ဟ ဘိန္နနာဝော ဒာရုစီရာနိ နိဝာသေတ္ဝာ လာဘသမ္ပတ္တိံ ပတ္တော, ‘‘အဟံ အရဟာ’’တိ စိတ္တံ ဥပ္ပာဒေတ္ဝာ, ‘‘န တ္ဝံ အရဟာ, ဂစ္ဆ သတ္ထာရံ ပဉ္ဟံ ပုစ္ဆာ’’တိ အတ္ထကာမာယ ဒေဝတာယ စောဒိတော တထာ ကတ္ဝာ အရဟတ္တဖလံ ပတ္တော။
Tadā kira parinibbutassa bhagavato sāsane osakkante pañca bhikkhū nisseṇiṃ bandhitvā pabbataṃ abhiruyha samaṇadhammaṃ akaṃsu. Saṅghatthero tatiyadivase arahattaṃ patto. Anuthero catutthadivase anāgāmī ahosi. Itare tayo visesaṃ nibbattetuṃ asakkontā devaloke nibbattiṃsu. Tesaṃ ekaṃ buddhantaraṃ devesu ca manussesu ca sampattiṃ anubhontānaṃ eko takkasilāyaṃ rājakule nibbattitvā pukkusāti nāma rājā hutvā bhagavantaṃ uddissa pabbajitvā rājagahaṃ gacchanto kumbhakārasālāyaṃ bhagavato dhammadesanaṃ sutvā anāgāmiphalaṃ patto. Eko ekasmiṃ samuddapaṭṭane kulaghare nibbattitvā nāvaṃ āruyha bhinnanāvo dārucīrāni nivāsetvā lābhasampattiṃ patto, ‘‘ahaṃ arahā’’ti cittaṃ uppādetvā, ‘‘na tvaṃ arahā, gaccha satthāraṃ pañhaṃ pucchā’’ti atthakāmāya devatāya codito tathā katvā arahattaphalaṃ patto.
ဧကော ရာဇဂဟေ ဧကိသ္သာ ကုလဒာရိကာယ ကုစ္ဆိမ္ဟိ ဥပ္ပန္နော။ သာ စ ပဌမံ မာတာပိတရော ယာစိတ္ဝာ ပဗ္ဗဇ္ဇံ အလဘမာနာ ကုလဃရံ ဂတာ ဂဗ္ဘသဏ္ဌိတမ္ပိ အဇာနန္တီ သာမိကံ အာရာဓေတ္ဝာ တေန အနုညာတာ ဘိက္ခုနီသု ပဗ္ဗဇိတာ။ တသ္သာ ဂဗ္ဘိနိနိမိတ္တံ ဒိသ္ဝာ ဘိက္ခုနိယော ဒေဝဒတ္တံ ပုစ္ဆိံသု, သော ‘‘အသ္သမဏီ’’တိ အာဟ။ ဒသဗလံ ပုစ္ဆိံသု, သတ္ထာ ဥပာလိတ္ထေရံ ပဋိစ္ဆာပေသိ။ ထေရော သာဝတ္ထိနဂရဝာသီနိ ကုလာနိ ဝိသာခဉ္စ ဥပာသိကံ ပက္ကောသာပေတ္ဝာ သောဓေန္တော, – ‘‘ပုရေ လဒ္ဓော ဂဗ္ဘော, ပဗ္ဗဇ္ဇာ အရောဂာ’’တိ အာဟ။ သတ္ထာ ‘‘သုဝိနိစ္ဆိတံ အဓိကရဏ’’န္တိ ထေရသ္သ သာဓုကာရံ အဒာသိ။ သာ ဘိက္ခုနီ သုဝဏ္ဏဗိမ္ဗသဒိသံ ပုတ္တံ ဝိဇာယိ, တံ ဂဟေတ္ဝာ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ပောသာပေသိ။ ‘‘ကသ္သပော’’တိ စသ္သ နာမံ ကတ္ဝာ အပရဘာဂေ အလင္ကရိတ္ဝာ သတ္ထု သန္တိကံ နေတ္ဝာ ပဗ္ဗာဇေသိ။ ဣတိ ရညော ပောသာဝနိကပုတ္တတ္တာပိ တံ ‘‘ကုမာရကသ္သပော’’တိ သဉ္ဇာနိံသူတိ။
Eko rājagahe ekissā kuladārikāya kucchimhi uppanno. Sā ca paṭhamaṃ mātāpitaro yācitvā pabbajjaṃ alabhamānā kulagharaṃ gatā gabbhasaṇṭhitampi ajānantī sāmikaṃ ārādhetvā tena anuññātā bhikkhunīsu pabbajitā. Tassā gabbhininimittaṃ disvā bhikkhuniyo devadattaṃ pucchiṃsu, so ‘‘assamaṇī’’ti āha. Dasabalaṃ pucchiṃsu, satthā upālittheraṃ paṭicchāpesi. Thero sāvatthinagaravāsīni kulāni visākhañca upāsikaṃ pakkosāpetvā sodhento, – ‘‘pure laddho gabbho, pabbajjā arogā’’ti āha. Satthā ‘‘suvinicchitaṃ adhikaraṇa’’nti therassa sādhukāraṃ adāsi. Sā bhikkhunī suvaṇṇabimbasadisaṃ puttaṃ vijāyi, taṃ gahetvā rājā pasenadi kosalo posāpesi. ‘‘Kassapo’’ti cassa nāmaṃ katvā aparabhāge alaṅkaritvā satthu santikaṃ netvā pabbājesi. Iti rañño posāvanikaputtattāpi taṃ ‘‘kumārakassapo’’ti sañjāniṃsūti.
အန္ဓဝနေတိ ဧဝံနာမကေ ဝနေ။ တံ ကိရ ဝနံ ဒ္ဝိန္နံ ဗုဒ္ဓာနံ ကာလေ အဝိဇဟိတနာမံ အန္ဓဝနံတ္ဝေဝ ပညာယတိ။ တတ္ရာယံ ပညတ္တိဝိဘာဝနာ – အပ္ပာယုကဗုဒ္ဓာနဉ္ဟိ သရီရဓာတု န ဧကဂ္ဃနာ ဟောတိ။ အဓိဋ္ဌာနာနုဘာဝေန ဝိပ္ပကိရိယတိ။ တေနေဝ အမ္ဟာကမ္ပိ ဘဂဝာ, – ‘‘အဟံ န စိရဋ္ဌိတိကော, အပ္ပကေဟိ သတ္တေဟိ အဟံ ဒိဋ္ဌော, ယေဟိ န ဒိဋ္ဌော, တေဝ ဗဟုတရာ, တေ မေ ဓာတုယော အာဒာယ တတ္ထ တတ္ထ ပူဇေန္တာ သဂ္ဂပရာယဏာ ဘဝိသ္သန္တီ’’တိ ပရိနိဗ္ဗာနကာလေ, ‘‘အတ္တနော သရီရံ ဝိပ္ပကိရိယတူ’’တိ အဓိဋ္ဌာသိ။ ဒီဃာယုကဗုဒ္ဓာနံ ပန သုဝဏ္ဏက္ခန္ဓော ဝိယ ဧကဂ္ဃနံ ဓာတုသရီရံ တိဋ္ဌတိ။
Andhavaneti evaṃnāmake vane. Taṃ kira vanaṃ dvinnaṃ buddhānaṃ kāle avijahitanāmaṃ andhavanaṃtveva paññāyati. Tatrāyaṃ paññattivibhāvanā – appāyukabuddhānañhi sarīradhātu na ekagghanā hoti. Adhiṭṭhānānubhāvena vippakiriyati. Teneva amhākampi bhagavā, – ‘‘ahaṃ na ciraṭṭhitiko, appakehi sattehi ahaṃ diṭṭho, yehi na diṭṭho, teva bahutarā, te me dhātuyo ādāya tattha tattha pūjentā saggaparāyaṇā bhavissantī’’ti parinibbānakāle, ‘‘attano sarīraṃ vippakiriyatū’’ti adhiṭṭhāsi. Dīghāyukabuddhānaṃ pana suvaṇṇakkhandho viya ekagghanaṃ dhātusarīraṃ tiṭṭhati.
ကသ္သပသ္သာပိ ဘဂဝတော တထေဝ အဋ္ဌာသိ။ တတော မဟာဇနာ သန္နိပတိတ္ဝာ, ‘‘ဓာတုယော ဧကဂ္ဃနာ န သက္ကာ ဝိယောဇေတုံ, ကိံ ကရိသ္သာမာ’’တိ သမ္မန္တယိတ္ဝာ ဧကဂ္ဃနမေဝ စေတိယံ ကရိသ္သာမ, ကိတ္တကံ ပန ဟောတု တန္တိ အာဟံသု။ ဧကေ သတ္တယောဇနိယန္တိ အာဟံသု။ ဧတံ အတိမဟန္တံ, အနာဂတေ ဇဂ္ဂိတုံ န သက္ကာ, ဆယောဇနံ ဟောတု, ပဉ္စယောဇနံ။ စတုယောဇနံ။ တိယောဇနံ။ ဒ္ဝိယောဇနံ။ ဧကယောဇနံ ဟောတူတိ သန္နိဋ္ဌာနံ ကတ္ဝာ ဣဋ္ဌကာ ကီဒိသာ ဟောန္တူတိ ဗာဟိရန္တေ ဣဋ္ဌကာ ရတ္တသုဝဏ္ဏမယာ ဧကဂ္ဃနာ သတသဟသ္သဂ္ဃနိကာ ဟောန္တု, အဗ္ဘန္တရိမန္တေ ပညာသသဟသ္သဂ္ဃနိကာ။ ဟရိတာလမနောသိလာဟိ မတ္တိကာကိစ္စံ ကယိရတု, တေလေန ဥဒကကိစ္စန္တိ နိဋ္ဌံ ဂန္တ္ဝာ စတ္တာရိ မုခာနိ စတုဓာ ဝိဘဇိံသု။ ရာဇာ ဧကံ မုခံ ဂဏ္ဟိ, ရာဇပုတ္တော ပထဝိန္ဒရကုမာရော ဧကံ, အမစ္စာနံ ဇေဋ္ဌကော ဟုတ္ဝာ သေနာပတိ ဧကံ, ဇနပဒာနံ ဇေဋ္ဌကော ဟုတ္ဝာ သေဋ္ဌိ ဧကံ။
Kassapassāpi bhagavato tatheva aṭṭhāsi. Tato mahājanā sannipatitvā, ‘‘dhātuyo ekagghanā na sakkā viyojetuṃ, kiṃ karissāmā’’ti sammantayitvā ekagghanameva cetiyaṃ karissāma, kittakaṃ pana hotu tanti āhaṃsu. Eke sattayojaniyanti āhaṃsu. Etaṃ atimahantaṃ, anāgate jaggituṃ na sakkā, chayojanaṃ hotu, pañcayojanaṃ… catuyojanaṃ… tiyojanaṃ… dviyojanaṃ… ekayojanaṃ hotūti sanniṭṭhānaṃ katvā iṭṭhakā kīdisā hontūti bāhirante iṭṭhakā rattasuvaṇṇamayā ekagghanā satasahassagghanikā hontu, abbhantarimante paññāsasahassagghanikā. Haritālamanosilāhi mattikākiccaṃ kayiratu, telena udakakiccanti niṭṭhaṃ gantvā cattāri mukhāni catudhā vibhajiṃsu. Rājā ekaṃ mukhaṃ gaṇhi, rājaputto pathavindarakumāro ekaṃ, amaccānaṃ jeṭṭhako hutvā senāpati ekaṃ, janapadānaṃ jeṭṭhako hutvā seṭṭhi ekaṃ.
တတ္ထ ဓနသမ္ပန္နတာယ ရာဇာပိ သုဝဏ္ဏံ နီဟရာပေတ္ဝာ အတ္တနာ ဂဟိတမုခေ ကမ္မံ အာရဘိ, ဥပရာဇာပိ, သေနာပတိပိ။ သေဋ္ဌိနာ ဂဟိတမုခေ ပန ကမ္မံ ဩလီယတိ။ တတော ယသောရတော နာမ ဧကော ဥပာသကော တေပိဋကော ဘာဏကော အနာဂာမီ အရိယသာဝကော, သော ကမ္မံ ဩလီယတီတိ ဉတ္ဝာ ပဉ္စ သကဋသတာနိ ယောဇာပေတ္ဝာ ဇနပဒံ ဂန္တ္ဝာ ‘‘ကသ္သပသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓော ဝီသတိဝသ္သသဟသ္သာနိ ဌတ္ဝာ ပရိနိဗ္ဗုတော။ တသ္သ ယောဇနိကံ ရတနစေတိယံ ကယိရတိ, ယော ယံ ဒာတုံ ဥသ္သဟတိ သုဝဏ္ဏံ ဝာ ဟိရညံ ဝာ သတ္တရတနံ ဝာ ဟရိတာလံ ဝာ မနောသိလံ ဝာ, သော တံ ဒေတူ’’တိ သမာဒပေသိ။ မနုသ္သာ အတ္တနော အတ္တနော ထာမေန ဟိရညသုဝဏ္ဏာဒီနိ အဒံသု။ အသက္ကောန္တာ တေလတဏ္ဍုလာဒီနိ ဒေန္တိယေဝ။ ဥပာသကော တေလတဏ္ဍုလာဒီနိ ကမ္မကာရာနံ ဘတ္တဝေတနတ္ထံ ပဟိဏာတိ, အဝသေသေဟိ သုဝဏ္ဏံ စေတာပေတ္ဝာ ပဟိဏာတိ, ဧဝံ သကလဇမ္ဗုဒီပံ အစရိ။
Tattha dhanasampannatāya rājāpi suvaṇṇaṃ nīharāpetvā attanā gahitamukhe kammaṃ ārabhi, uparājāpi, senāpatipi. Seṭṭhinā gahitamukhe pana kammaṃ olīyati. Tato yasorato nāma eko upāsako tepiṭako bhāṇako anāgāmī ariyasāvako, so kammaṃ olīyatīti ñatvā pañca sakaṭasatāni yojāpetvā janapadaṃ gantvā ‘‘kassapasammāsambuddho vīsativassasahassāni ṭhatvā parinibbuto. Tassa yojanikaṃ ratanacetiyaṃ kayirati, yo yaṃ dātuṃ ussahati suvaṇṇaṃ vā hiraññaṃ vā sattaratanaṃ vā haritālaṃ vā manosilaṃ vā, so taṃ detū’’ti samādapesi. Manussā attano attano thāmena hiraññasuvaṇṇādīni adaṃsu. Asakkontā telataṇḍulādīni dentiyeva. Upāsako telataṇḍulādīni kammakārānaṃ bhattavetanatthaṃ pahiṇāti, avasesehi suvaṇṇaṃ cetāpetvā pahiṇāti, evaṃ sakalajambudīpaṃ acari.
စေတိယေ ကမ္မံ နိဋ္ဌိတန္တိ စေတိယဋ္ဌာနတော ပဏ္ဏံ ပဟိဏိံသု – ‘‘နိဋ္ဌိတံ ကမ္မံ အာစရိယော အာဂန္တ္ဝာ စေတိယံ ဝန္ဒတူ’’တိ။ သောပိ ပဏ္ဏံ ပဟိဏိ – ‘‘မယာ သကလဇမ္ဗုဒီပော သမာဒပိတော, ယံ အတ္ထိ, တံ ဂဟေတ္ဝာ ကမ္မံ နိဋ္ဌာပေန္တူ’’တိ။ ဒ္ဝေပိ ပဏ္ဏာနိ အန္တရာမဂ္ဂေ သမာဂမိံသု။ အာစရိယသ္သ ပဏ္ဏတော ပန စေတိယဋ္ဌာနတော ပဏ္ဏံ ပဌမတရံ အာစရိယသ္သ ဟတ္ထံ အဂမာသိ။ သော ပဏ္ဏံ ဝာစေတ္ဝာ စေတိယံ ဝန္ဒိသ္သာမီတိ ဧကကောဝ နိက္ခမိ။ အန္တရာမဂ္ဂေ အဋဝိယံ ပဉ္စ စောရသတာနိ ဥဋ္ဌဟိံသု။ တတ္ရေကစ္စေ တံ ဒိသ္ဝာ ဣမိနာ သကလဇမ္ဗုဒီပတော ဟိရညသုဝဏ္ဏံ သမ္ပိဏ္ဍိတံ, နိဓိကုမ္ဘီ နော ပဝဋ္ဋမာနာ အာဂတာတိ အဝသေသာနံ အာရောစေတ္ဝာ တံ အဂ္ဂဟေသုံ။ ကသ္မာ တာတာ, မံ ဂဏ္ဟထာတိ? တယာ သကလဇမ္ဗုဒီပတော သဗ္ဗံ ဟိရညသုဝဏ္ဏံ သမ္ပိဏ္ဍိတံ, အမ္ဟာကမ္ပိ ထောကံ ထောကံ ဒေဟီတိ။ ကိံ တုမ္ဟေ န ဇာနာထ, ကသ္သပော ဘဂဝာ ပရိနိဗ္ဗုတော, တသ္သ ယောဇနိကံ ရတနစေတိယံ ကယိရတိ, တဒတ္ထာယ မယာ သမာဒပိတံ, နော အတ္တနော အတ္ထာယ။ တံ တံ လဒ္ဓလဒ္ဓဋ္ဌာနတော တတ္ထေဝ ပေသိတံ, မယ္ဟံ ပန နိဝတ္ထသာဋကမတ္တံ ဌပေတ္ဝာ အညံ ဝိတ္တံ ကာကဏိကမ္ပိ နတ္ထီတိ။
Cetiye kammaṃ niṭṭhitanti cetiyaṭṭhānato paṇṇaṃ pahiṇiṃsu – ‘‘niṭṭhitaṃ kammaṃ ācariyo āgantvā cetiyaṃ vandatū’’ti. Sopi paṇṇaṃ pahiṇi – ‘‘mayā sakalajambudīpo samādapito, yaṃ atthi, taṃ gahetvā kammaṃ niṭṭhāpentū’’ti. Dvepi paṇṇāni antarāmagge samāgamiṃsu. Ācariyassa paṇṇato pana cetiyaṭṭhānato paṇṇaṃ paṭhamataraṃ ācariyassa hatthaṃ agamāsi. So paṇṇaṃ vācetvā cetiyaṃ vandissāmīti ekakova nikkhami. Antarāmagge aṭaviyaṃ pañca corasatāni uṭṭhahiṃsu. Tatrekacce taṃ disvā iminā sakalajambudīpato hiraññasuvaṇṇaṃ sampiṇḍitaṃ, nidhikumbhī no pavaṭṭamānā āgatāti avasesānaṃ ārocetvā taṃ aggahesuṃ. Kasmā tātā, maṃ gaṇhathāti? Tayā sakalajambudīpato sabbaṃ hiraññasuvaṇṇaṃ sampiṇḍitaṃ, amhākampi thokaṃ thokaṃ dehīti. Kiṃ tumhe na jānātha, kassapo bhagavā parinibbuto, tassa yojanikaṃ ratanacetiyaṃ kayirati, tadatthāya mayā samādapitaṃ, no attano atthāya. Taṃ taṃ laddhaladdhaṭṭhānato tattheva pesitaṃ, mayhaṃ pana nivatthasāṭakamattaṃ ṭhapetvā aññaṃ vittaṃ kākaṇikampi natthīti.
ဧကေ, ‘‘ဧဝမေတံ ဝိသ္သဇေထ အာစရိယ’’န္တိ အာဟံသု။ ဧကေ, ‘‘အယံ ရာဇပူဇိတော အမစ္စပူဇိတော , အမ္ဟေသု ကဉ္စိဒေဝ နဂရဝီထိယံ ဒိသ္ဝာ ရာဇရာဇမဟာမတ္တာဒီနံ အာရောစေတ္ဝာ အနယဝ္ယသနံ ပာပုဏာပေယ္ယာ’’တိ အာဟံသု။ ဥပာသကော, ‘‘တာတာ, နာဟံ ဧဝံ ကရိသ္သာမီ’’တိ အာဟ။ တဉ္စ ခော တေသု ကာရုညေန, န အတ္တနော ဇီဝိတနိကန္တိယာ။ အထ တေသု ဂဟေတဗ္ဗော ဝိသ္သဇ္ဇေတဗ္ဗောတိ ဝိဝဒန္တေသု ဂဟေတဗ္ဗောတိ လဒ္ဓိကာ ဧဝ ဗဟုတရာ ဟုတ္ဝာ ဇီဝိတာ ဝောရောပယိံသု။
Eke, ‘‘evametaṃ vissajetha ācariya’’nti āhaṃsu. Eke, ‘‘ayaṃ rājapūjito amaccapūjito , amhesu kañcideva nagaravīthiyaṃ disvā rājarājamahāmattādīnaṃ ārocetvā anayavyasanaṃ pāpuṇāpeyyā’’ti āhaṃsu. Upāsako, ‘‘tātā, nāhaṃ evaṃ karissāmī’’ti āha. Tañca kho tesu kāruññena, na attano jīvitanikantiyā. Atha tesu gahetabbo vissajjetabboti vivadantesu gahetabboti laddhikā eva bahutarā hutvā jīvitā voropayiṃsu.
တေသံ ဗလဝဂုဏေ အရိယသာဝကေ အပရာဓေန နိဗ္ဗုတဒီပသိခာ ဝိယ အက္ခီနိ အန္တရဓာယိံသု။ တေ, ‘‘ကဟံ ဘော စက္ခု, ကဟံ ဘော စက္ခူ’’တိ ဝိပ္ပလပန္တာ ဧကစ္စေ ဉာတကေဟိ ဂေဟံ နီတာ။ ဧကစ္စေ နောဉာတကာ အနာထာတိ တတ္ထေဝ အဋဝိယံ ရုက္ခမူလေ ပဏ္ဏသာလာယံ ဝသိံသု။ အဋဝိံ အာဂတမနုသ္သာ ကာရုညေန တေသံ တဏ္ဍုလံ ဝာ ပုဋဘတ္တံ ဝာ ပရိဗ္ဗယံ ဝာ ဒေန္တိ။ ဒာရုပဏ္ဏာဒီနံ အတ္ထာယ ဂန္တ္ဝာ အာဂတာ မနုသ္သာ ကုဟိံ ဂတတ္ထာတိ ဝုတ္တေ အန္ဓဝနံ ဂတမ္ဟာတိ ဝဒန္တိ။ ဧဝံ ဒ္ဝိန္နမ္ပိ ဗုဒ္ဓာနံ ကာလေ တံ ဝနံ အန္ဓဝနံတ္ဝေဝ ပညာယတိ။ ကသ္သပဗုဒ္ဓကာလေ ပနေတံ ဆဍ္ဍိတဇနပဒေ အဋဝိ အဟောသိ။ အမ္ဟာကံ ဘဂဝတော ကာလေ သာဝတ္ထိယာ အဝိဒူရေ ဇေတဝနသ္သ ပိဋ္ဌိဘာဂေ ပဝိဝေကကာမာနံ ကုလပုတ္တာနံ ဝသနဋ္ဌာနံ ပဓာနဃရံ အဟောသိ, တတ္ထ အာယသ္မာ ကုမာရကသ္သပော တေန သမယေန သေခပဋိပဒံ ပူရယမာနော ဝိဟရတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အန္ဓဝနေ ဝိဟရတီ’’တိ။
Tesaṃ balavaguṇe ariyasāvake aparādhena nibbutadīpasikhā viya akkhīni antaradhāyiṃsu. Te, ‘‘kahaṃ bho cakkhu, kahaṃ bho cakkhū’’ti vippalapantā ekacce ñātakehi gehaṃ nītā. Ekacce noñātakā anāthāti tattheva aṭaviyaṃ rukkhamūle paṇṇasālāyaṃ vasiṃsu. Aṭaviṃ āgatamanussā kāruññena tesaṃ taṇḍulaṃ vā puṭabhattaṃ vā paribbayaṃ vā denti. Dārupaṇṇādīnaṃ atthāya gantvā āgatā manussā kuhiṃ gatatthāti vutte andhavanaṃ gatamhāti vadanti. Evaṃ dvinnampi buddhānaṃ kāle taṃ vanaṃ andhavanaṃtveva paññāyati. Kassapabuddhakāle panetaṃ chaḍḍitajanapade aṭavi ahosi. Amhākaṃ bhagavato kāle sāvatthiyā avidūre jetavanassa piṭṭhibhāge pavivekakāmānaṃ kulaputtānaṃ vasanaṭṭhānaṃ padhānagharaṃ ahosi, tattha āyasmā kumārakassapo tena samayena sekhapaṭipadaṃ pūrayamāno viharati. Tena vuttaṃ ‘‘andhavane viharatī’’ti.
အညတရာ ဒေဝတာတိ နာမဂောတ္တဝသေန အပာကဋာ ဧကာ ဒေဝတာတိ အတ္ထော။ ‘‘အဘိဇာနာတိ နော, ဘန္တေ, ဘဂဝာ အဟုဉာတညတရသ္သ မဟေသက္ခသ္သ သံခိတ္တေန တဏ္ဟာသင္ခယဝိမုတ္တိံ ဘာသိတာ’’တိ (မ. နိ. ၁.၃၆၅) ဧတ္ထ ပန အဘိညာတော သက္ကောပိ ဒေဝရာဇာ အညတရောတိ ဝုတ္တော။ ဒေဝတာတိ စ ဣဒံ ဒေဝာနမ္ပိ ဒေဝဓီတာနမ္ပိ သာဓာရဏဝစနံ။ ဣမသ္မိံ ပနတ္ထေ ဒေဝော အဓိပ္ပေတော။ အဘိက္ကန္တာယ ရတ္တိယာတိ ဧတ္ထ အဘိက္ကန္တသဒ္ဒော ခယသုန္ဒရာဘိရူပအဗ္ဘနုမောဒနာဒီသု ဒိသ္သတိ။ တတ္ထ – ‘‘အဘိက္ကန္တာ, ဘန္တေ, ရတ္တိ, နိက္ခန္တော ပဌမော ယာမော, စိရနိသိန္နော ဘိက္ခုသင္ဃော, ဥဒ္ဒိသတု, ဘန္တေ, ဘဂဝာ ဘိက္ခူနံ ပာတိမောက္ခ’’န္တိ ဧဝမာဒီသု (အ. နိ. ၈.၂၀) ခယေ ဒိသ္သတိ။ ‘‘အယံ ဣမေသံ စတုန္နံ ပုဂ္ဂလာနံ အဘိက္ကန္တတရော စ ပဏီတတရော စာ’’တိ (အ. နိ. ၄.၁၀၀) ဧဝမာဒီသု သုန္ဒရေ။
Aññatarā devatāti nāmagottavasena apākaṭā ekā devatāti attho. ‘‘Abhijānāti no, bhante, bhagavā ahuñātaññatarassa mahesakkhassa saṃkhittena taṇhāsaṅkhayavimuttiṃ bhāsitā’’ti (ma. ni. 1.365) ettha pana abhiññāto sakkopi devarājā aññataroti vutto. Devatāti ca idaṃ devānampi devadhītānampi sādhāraṇavacanaṃ. Imasmiṃ panatthe devo adhippeto. Abhikkantāya rattiyāti ettha abhikkantasaddo khayasundarābhirūpaabbhanumodanādīsu dissati. Tattha – ‘‘abhikkantā, bhante, ratti, nikkhanto paṭhamo yāmo, ciranisinno bhikkhusaṅgho, uddisatu, bhante, bhagavā bhikkhūnaṃ pātimokkha’’nti evamādīsu (a. ni. 8.20) khaye dissati. ‘‘Ayaṃ imesaṃ catunnaṃ puggalānaṃ abhikkantataro ca paṇītataro cā’’ti (a. ni. 4.100) evamādīsu sundare.
‘‘ကော မေ ဝန္ဒတိ ပာဒာနိ၊ ဣဒ္ဓိယာ ယသသာ ဇလံ။
‘‘Ko me vandati pādāni, iddhiyā yasasā jalaṃ;
အဘိက္ကန္တေန ဝဏ္ဏေန၊ သဗ္ဗာ ဩဘာသယံ ဒိသာ’’တိ။ (ဝိ. ဝ. ၈၅၇) –
Abhikkantena vaṇṇena, sabbā obhāsayaṃ disā’’ti. (vi. va. 857) –
ဧဝမာဒီသု အဘိရူပေ။ ‘‘အဘိက္ကန္တံ, ဘော ဂောတမာ’’တိ ဧဝမာဒီသု (ပာရာ. ၁၅) အဗ္ဘနုမောဒနေ။ ဣဓ ပန ခယေ။ တေန အဘိက္ကန္တာယ ရတ္တိယာတိ ပရိက္ခီဏာယ ရတ္တိယာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတ္ထာယံ ဒေဝပုတ္တော မဇ္ဈိမယာမသမနန္တရေ အာဂတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အဘိက္ကန္တဝဏ္ဏာတိ ဣဓ အဘိက္ကန္တသဒ္ဒော အဘိရူပေ။ ဝဏ္ဏသဒ္ဒော ပန ဆဝိ-ထုတိ-ကုလဝဂ္ဂကာရဏ-သဏ္ဌာနပမာဏရူပာယတနာဒီသု ဒိသ္သတိ။ တတ္ထ, ‘‘သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏောသိ ဘဂဝာ’’တိ ဧဝမာဒီသု ဆဝိယာ။ ‘‘ကဒာ သညူဠ္ဟာ ပန တေ ဂဟပတိ သမဏသ္သ ဂောတမသ္သ ဝဏ္ဏာ’’တိ (မ. နိ. ၂.၇၇) ဧဝမာဒီသု ထုတိယံ။ ‘‘စတ္တာရောမေ, ဘော ဂောတမ, ဝဏ္ဏာ’’တိ ဧဝမာဒီသု (ဒီ. နိ. ၃.၁၁၅) ကုလဝဂ္ဂေ။ ‘‘အထ ကေန နု ဝဏ္ဏေန, ဂန္ဓထေနောတိ ဝုစ္စတီ’’တိ ဧဝမာဒီသု (သံ. နိ. ၁.၂၃၄) ကာရဏေ။ ‘‘မဟန္တံ ဟတ္ထိရာဇဝဏ္ဏံ အဘိနိမ္မိနိတ္ဝာ’’တိ ဧဝမာဒီသု (သံ. နိ. ၁.၁၃၈) သဏ္ဌာနေ။ ‘‘တယော ပတ္တသ္သ ဝဏ္ဏာ’’တိ ဧဝမာဒီသု (ပာရာ. ၆၀၂) ပမာဏေ။ ‘‘ဝဏ္ဏော ဂန္ဓော ရသော ဩဇာ’’တိ ဧဝမာဒီသု ရူပာယတနေ။ သော ဣဓ ဆဝိယံ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တေန အဘိက္ကန္တဝဏ္ဏာတိ အဘိရူပဆဝိဣဋ္ဌဝဏ္ဏာ, မနာပဝဏ္ဏာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဒေဝတာ ဟိ မနုသ္သလောကံ အာဂစ္ဆမာနာ ပကတိဝဏ္ဏံ ပကတိဣဒ္ဓိံ ပဇဟိတ္ဝာ ဩဠာရိကံ အတ္တဘာဝံ ကတ္ဝာ အတိရေကဝဏ္ဏံ အတိရေကဣဒ္ဓိံ မာပေတ္ဝာ နဋသမဇ္ဇာဒီနိ ဂစ္ဆန္တာ မနုသ္သာ ဝိယ အဘိသင္ခတေန ကာယေန အာဂစ္ဆန္တိ။ အယမ္ပိ ဒေဝပုတ္တော တထေဝ အာဂတော။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အဘိက္ကန္တဝဏ္ဏာ’’တိ။
Evamādīsu abhirūpe. ‘‘Abhikkantaṃ, bho gotamā’’ti evamādīsu (pārā. 15) abbhanumodane. Idha pana khaye. Tena abhikkantāya rattiyāti parikkhīṇāya rattiyāti vuttaṃ hoti. Tatthāyaṃ devaputto majjhimayāmasamanantare āgatoti veditabbo. Abhikkantavaṇṇāti idha abhikkantasaddo abhirūpe. Vaṇṇasaddo pana chavi-thuti-kulavaggakāraṇa-saṇṭhānapamāṇarūpāyatanādīsu dissati. Tattha, ‘‘suvaṇṇavaṇṇosi bhagavā’’ti evamādīsu chaviyā. ‘‘Kadā saññūḷhā pana te gahapati samaṇassa gotamassa vaṇṇā’’ti (ma. ni. 2.77) evamādīsu thutiyaṃ. ‘‘Cattārome, bho gotama, vaṇṇā’’ti evamādīsu (dī. ni. 3.115) kulavagge. ‘‘Atha kena nu vaṇṇena, gandhathenoti vuccatī’’ti evamādīsu (saṃ. ni. 1.234) kāraṇe. ‘‘Mahantaṃ hatthirājavaṇṇaṃ abhinimminitvā’’ti evamādīsu (saṃ. ni. 1.138) saṇṭhāne. ‘‘Tayo pattassa vaṇṇā’’ti evamādīsu (pārā. 602) pamāṇe. ‘‘Vaṇṇo gandho raso ojā’’ti evamādīsu rūpāyatane. So idha chaviyaṃ daṭṭhabbo. Tena abhikkantavaṇṇāti abhirūpachaviiṭṭhavaṇṇā, manāpavaṇṇāti vuttaṃ hoti. Devatā hi manussalokaṃ āgacchamānā pakativaṇṇaṃ pakatiiddhiṃ pajahitvā oḷārikaṃ attabhāvaṃ katvā atirekavaṇṇaṃ atirekaiddhiṃ māpetvā naṭasamajjādīni gacchantā manussā viya abhisaṅkhatena kāyena āgacchanti. Ayampi devaputto tatheva āgato. Tena vuttaṃ ‘‘abhikkantavaṇṇā’’ti.
ကေဝလကပ္ပန္တိ ဧတ္ထ ကေဝလသဒ္ဒော အနဝသေသ-ယေဘူယ္ယ-အဗ္ယာမိသ္သာနတိရေကဒဠ္ဟတ္ထ-ဝိသံယောဂာဒိအနေကတ္ထော။ တထာ ဟိသ္သ, ‘‘ကေဝလပရိပုဏ္ဏံ ပရိသုဒ္ဓံ ဗ္ရဟ္မစရိယ’’န္တိ (ပာရာ. ၁) ဧဝမာဒီသု အနဝသေသတ္တမတ္ထော။ ‘‘ကေဝလကပ္ပာ စ အင္ဂမဂဓာ ပဟူတံ ခာဒနီယံ ဘောဇနီယံ အာဒာယ ဥပသင္ကမိသ္သန္တီ’’တိ ဧဝမာဒီသု ယေဘုယ္ယတာ။ ‘‘ကေဝလသ္သ ဒုက္ခက္ခန္ဓသ္သ သမုဒယော ဟောတီ’’တိ (ဝိဘ. ၂၂၅) ဧဝမာဒီသု အဗ္ယာမိသ္သတာ။ ‘‘ကေဝလံ သဒ္ဓာမတ္တကံ နူန အယမာယသ္မာ’’တိ (မဟာဝ. ၂၄၄) ဧဝမာဒီသု အနတိရေကတာ။ ‘‘အာယသ္မတော အနုရုဒ္ဓသ္သ ဗာဟိယော နာမ သဒ္ဓိဝိဟာရိကော ကေဝလကပ္ပံ သင္ဃဘေဒာယ ဌိတော’’တိ (အ. နိ. ၄.၂၄၃) ဧဝမာဒီသု ဒဠ္ဟတ္ထတာ ။ ‘‘ကေဝလီ ဝုသိတဝာ ဥတ္တမပုရိသောတိ ဝုစ္စတီ’’တိ (သံ. နိ. ၃.၅၇) ဧဝမာဒီသု ဝိသံယောဂော။ ဣဓ ပနသ္သ အနဝသေသတ္တမတ္ထောတိ အဓိပ္ပေတော။
Kevalakappanti ettha kevalasaddo anavasesa-yebhūyya-abyāmissānatirekadaḷhattha-visaṃyogādianekattho. Tathā hissa, ‘‘kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariya’’nti (pārā. 1) evamādīsu anavasesattamattho. ‘‘Kevalakappā ca aṅgamagadhā pahūtaṃ khādanīyaṃ bhojanīyaṃ ādāya upasaṅkamissantī’’ti evamādīsu yebhuyyatā. ‘‘Kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hotī’’ti (vibha. 225) evamādīsu abyāmissatā. ‘‘Kevalaṃ saddhāmattakaṃ nūna ayamāyasmā’’ti (mahāva. 244) evamādīsu anatirekatā. ‘‘Āyasmato anuruddhassa bāhiyo nāma saddhivihāriko kevalakappaṃ saṅghabhedāya ṭhito’’ti (a. ni. 4.243) evamādīsu daḷhatthatā . ‘‘Kevalī vusitavā uttamapurisoti vuccatī’’ti (saṃ. ni. 3.57) evamādīsu visaṃyogo. Idha panassa anavasesattamatthoti adhippeto.
ကပ္ပသဒ္ဒော ပနာယံ အဘိသဒ္ဒဟန-ဝောဟာရ-ကာလ-ပညတ္တိ- ဆေဒန-ဝိကပ္ပ-လေသ-သမန္တဘာဝာဒိ-အနေကတ္ထော။ တထာ ဟိသ္သ, ‘‘ဩကပ္ပနိယမေတံ ဘောတော ဂောတမသ္သ, ယထာ တံ အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသ္သာ’’တိ (မ. နိ. ၁.၃၈၇) ဧဝမာဒီသု အဘိသဒ္ဒဟနမတ္ထော။ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စဟိ သမဏကပ္ပေဟိ ဖလံ ပရိဘုဉ္ဇိတု’’န္တိ (စူဠဝ. ၂၅၀) ဧဝမာဒီသု ဝောဟာရော။ ‘‘ယေန သုဒံ နိစ္စကပ္ပံ ဝိဟရာမီ’’တိ ဧဝမာဒီသု (မ. နိ. ၁.၃၈၇) ကာလော။ ‘‘ဣစ္စာယသ္မာ ကပ္ပော’’တိ (သံ. နိ. ၃.၁၂၄) ဧဝမာဒီသု ပညတ္တိ။ ‘‘အလင္ကတာ ကပ္ပိတကေသမသ္သူ’’တိ (သံ. နိ. ၄.၃၆၅) ဧဝမာဒီသု ဆေဒနံ။ ‘‘ကပ္ပတိ ဒ္ဝင္ဂုလကပ္ပော’’တိ (စူဠဝ. ၄၄၆) ဧဝမာဒီသု ဝိကပ္ပော။ ‘‘အတ္ထိ ကပ္ပော နိပဇ္ဇိတု’’န္တိ (အ. နိ. ၈.၈၀) ဧဝမာဒီသု လေသော။ ‘‘ကေဝလကပ္ပံ ဝေဠုဝနံ ဩဘာသေတ္ဝာ’’တိ (သံ. နိ. ၁.၉၄) ဧဝမာဒီသု သမန္တဘာဝော။ ဣဓ ပနသ္သ သမန္တဘာဝော အတ္ထော အဓိပ္ပေတော။ တသ္မာ ကေဝလကပ္ပံ အန္ဓဝနန္တိ ဧတ္ထ အနဝသေသံ သမန္တတော အန္ဓဝနန္တိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။
Kappasaddo panāyaṃ abhisaddahana-vohāra-kāla-paññatti- chedana-vikappa-lesa-samantabhāvādi-anekattho. Tathā hissa, ‘‘okappaniyametaṃ bhoto gotamassa, yathā taṃ arahato sammāsambuddhassā’’ti (ma. ni. 1.387) evamādīsu abhisaddahanamattho. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, pañcahi samaṇakappehi phalaṃ paribhuñjitu’’nti (cūḷava. 250) evamādīsu vohāro. ‘‘Yena sudaṃ niccakappaṃ viharāmī’’ti evamādīsu (ma. ni. 1.387) kālo. ‘‘Iccāyasmā kappo’’ti (saṃ. ni. 3.124) evamādīsu paññatti. ‘‘Alaṅkatā kappitakesamassū’’ti (saṃ. ni. 4.365) evamādīsu chedanaṃ. ‘‘Kappati dvaṅgulakappo’’ti (cūḷava. 446) evamādīsu vikappo. ‘‘Atthi kappo nipajjitu’’nti (a. ni. 8.80) evamādīsu leso. ‘‘Kevalakappaṃ veḷuvanaṃ obhāsetvā’’ti (saṃ. ni. 1.94) evamādīsu samantabhāvo. Idha panassa samantabhāvo attho adhippeto. Tasmā kevalakappaṃ andhavananti ettha anavasesaṃ samantato andhavananti evamattho daṭṭhabbo.
ဩဘာသေတ္ဝာတိ ဝတ္ထာလင္ကာရသရီရသမုဋ္ဌိတာယ အာဘာယ ဖရိတ္ဝာ, စန္ဒိမာ ဝိယ စ သူရိယော ဝိယ စ ဧကောဘာသံ ဧကပဇ္ဇောတံ ကရိတ္ဝာတိ အတ္ထော။ ဧကမန္တံ အဋ္ဌာသီတိ ဧကသ္မိံ အန္တေ, ဧကသ္မိံ ဩကာသေ အဋ္ဌာသိ။ ဧတဒဝောစာတိ ဧတံ ‘‘ဘိက္ခု ဘိက္ခူ’’တိအာဒိဝစနမဝောစ။ ကသ္မာ ပနာယံ အဝန္ဒိတ္ဝာ သမဏဝောဟာရေနေဝ ကထေတီတိ? သမဏသညာသမုဒာစာရေနေဝ။ ဧဝံ ကိရသ္သ အဟောသိ – ‘‘အယံ အန္တရာ ကာမာဝစရေ ဝသိ။ အဟံ ပန အသ္မိ တတော ကာလတော ပဋ္ဌာယ ဗ္ရဟ္မစာရီ’’တိ သမဏသညာဝသ္သ သမုဒာစရတိ, တသ္မာ အဝန္ဒိတ္ဝာ သမဏဝောဟာရေနေဝ ကထေတိ။ ပုဗ္ဗသဟာယော ကိရေသော ဒေဝပုတ္တော ထေရသ္သ။ ကုတော ပဋ္ဌာယာတိ? ကသ္သပသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓကာလတော ပဋ္ဌာယ။ ယော ဟိ ပုဗ္ဗယောဂေ အာဂတေသု ပဉ္စသု သဟာယေသု အနုထေရော စတုတ္ထဒိဝသေ အနာဂာမီ အဟောသီတိ ဝုတ္တော, အယံ သော။ တဒာ ကိရ တေသု သင္ဃတ္ထေရသ္သ အရဟတ္တေနေဝ သဒ္ဓိံ အဘိညာ အာဂမိံသု။ သော, ‘‘မယ္ဟံ ကိစ္စံ မတ္ထကံ ပတ္တ’’န္တိ ဝေဟာသံ ဥပ္ပတိတ္ဝာ အနောတတ္တဒဟေ မုခံ ဓောဝိတ္ဝာ ဥတ္တရကုရုတော ပိဏ္ဍပာတံ အာဒာယ အာဂန္တ္ဝာ, ‘‘ဣမံ, အာဝုသော, ပိဏ္ဍပာတံ ဘုဉ္ဇိတ္ဝာ အပ္ပမတ္တာ သမဏဓမ္မံ ကရောထာ’’တိ အာဟ။ ဣတရေ အာဟံသု – ‘‘န, အာဝုသော, အမ္ဟာကံ ဧဝံ ကတိကာ အတ္ထိ – ‘ယော ပဌမံ ဝိသေသံ နိဗ္ဗတ္တေတ္ဝာ ပိဏ္ဍပာတံ အာဟရတိ, တေနာဘတံ ဘုဉ္ဇိတ္ဝာ သေသေဟိ သမဏဓမ္မော ကာတဗ္ဗော’တိ။ တုမ္ဟေ အတ္တနော ဥပနိသ္သယေန ကိစ္စံ မတ္ထကံ ပာပယိတ္ထ။ မယမ္ပိ သစေ နော ဥပနိသ္သယော ဘဝိသ္သတိ, ကိစ္စံ မတ္ထကံ ပာပေသ္သာမ။ ပပဉ္စော ဧသ အမ္ဟာကံ, ဂစ္ဆထ တုမ္ဟေ’’တိ။ သော ယထာဖာသုကံ ဂန္တ္ဝာ အာယုပရိယောသာနေ ပရိနိဗ္ဗာယိ။
Obhāsetvāti vatthālaṅkārasarīrasamuṭṭhitāya ābhāya pharitvā, candimā viya ca sūriyo viya ca ekobhāsaṃ ekapajjotaṃ karitvāti attho. Ekamantaṃ aṭṭhāsīti ekasmiṃ ante, ekasmiṃ okāse aṭṭhāsi. Etadavocāti etaṃ ‘‘bhikkhu bhikkhū’’tiādivacanamavoca. Kasmā panāyaṃ avanditvā samaṇavohāreneva kathetīti? Samaṇasaññāsamudācāreneva. Evaṃ kirassa ahosi – ‘‘ayaṃ antarā kāmāvacare vasi. Ahaṃ pana asmi tato kālato paṭṭhāya brahmacārī’’ti samaṇasaññāvassa samudācarati, tasmā avanditvā samaṇavohāreneva katheti. Pubbasahāyo kireso devaputto therassa. Kuto paṭṭhāyāti? Kassapasammāsambuddhakālato paṭṭhāya. Yo hi pubbayoge āgatesu pañcasu sahāyesu anuthero catutthadivase anāgāmī ahosīti vutto, ayaṃ so. Tadā kira tesu saṅghattherassa arahatteneva saddhiṃ abhiññā āgamiṃsu. So, ‘‘mayhaṃ kiccaṃ matthakaṃ patta’’nti vehāsaṃ uppatitvā anotattadahe mukhaṃ dhovitvā uttarakuruto piṇḍapātaṃ ādāya āgantvā, ‘‘imaṃ, āvuso, piṇḍapātaṃ bhuñjitvā appamattā samaṇadhammaṃ karothā’’ti āha. Itare āhaṃsu – ‘‘na, āvuso, amhākaṃ evaṃ katikā atthi – ‘yo paṭhamaṃ visesaṃ nibbattetvā piṇḍapātaṃ āharati, tenābhataṃ bhuñjitvā sesehi samaṇadhammo kātabbo’ti. Tumhe attano upanissayena kiccaṃ matthakaṃ pāpayittha. Mayampi sace no upanissayo bhavissati, kiccaṃ matthakaṃ pāpessāma. Papañco esa amhākaṃ, gacchatha tumhe’’ti. So yathāphāsukaṃ gantvā āyupariyosāne parinibbāyi.
ပုနဒိဝသေ အနုထေရော အနာဂာမိဖလံ သစ္ဆကာသိ, တသ္သ အဘိညာယော အာဂမိံသု။ သောပိ တထေဝ ပိဏ္ဍပာတံ အာဟရိတ္ဝာ တေဟိ ပဋိက္ခိတ္တော ယထာဖာသုကံ ဂန္တ္ဝာ အာယုပရိယောသာနေ သုဒ္ဓာဝာသေ နိဗ္ဗတ္တိ။ သော သုဒ္ဓာဝာသေ ဌတ္ဝာ တေ သဟာယေ ဩလောကေန္တော, ဧကော တဒာဝ ပရိနိဗ္ဗုတော, ဧကော အဓုနာ ဘဂဝတော သန္တိကေ အရိယဘူမိံ ပတ္တော, ဧကော လာဘသက္ကာရံ နိသ္သာယ, ‘‘အဟံ အရဟာ’’တိ စိတ္တံ ဥပ္ပာဒေတ္ဝာ သုပ္ပာရကပဋ္ဋနေ ဝသတီတိ ဒိသ္ဝာ တံ ဥပသင္ကမိတ္ဝာ, ‘‘န တ္ဝံ အရဟာ, န အရဟတ္တမဂ္ဂံ ပဋိပန္နော, ဂစ္ဆ ဘဂဝန္တံ ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ဓမ္မံ သုဏာဟီ’’တိ ဥယ္ယောဇေသိ။ သောပိ အန္တရဃရေ ဘဂဝန္တံ ဩဝာဒံ ယာစိတ္ဝာ, ‘‘တသ္မာ တိဟ တေ ဗာဟိယ ဧဝံ သိက္ခိတဗ္ဗံ ဒိဋ္ဌေ ဒိဋ္ဌမတ္တံ ဟောတူ’’တိ (ဥဒာ. ၁၀) ဘဂဝတာ သံခိတ္တေန ဩဝဒိတော အရိယဘူမိံ သမ္ပာပုဏိ။
Punadivase anuthero anāgāmiphalaṃ sacchakāsi, tassa abhiññāyo āgamiṃsu. Sopi tatheva piṇḍapātaṃ āharitvā tehi paṭikkhitto yathāphāsukaṃ gantvā āyupariyosāne suddhāvāse nibbatti. So suddhāvāse ṭhatvā te sahāye olokento, eko tadāva parinibbuto, eko adhunā bhagavato santike ariyabhūmiṃ patto, eko lābhasakkāraṃ nissāya, ‘‘ahaṃ arahā’’ti cittaṃ uppādetvā suppārakapaṭṭane vasatīti disvā taṃ upasaṅkamitvā, ‘‘na tvaṃ arahā, na arahattamaggaṃ paṭipanno, gaccha bhagavantaṃ upasaṅkamitvā dhammaṃ suṇāhī’’ti uyyojesi. Sopi antaraghare bhagavantaṃ ovādaṃ yācitvā, ‘‘tasmā tiha te bāhiya evaṃ sikkhitabbaṃ diṭṭhe diṭṭhamattaṃ hotū’’ti (udā. 10) bhagavatā saṃkhittena ovadito ariyabhūmiṃ sampāpuṇi.
တတော အညော ဧကော အတ္ထိ, သော ကုဟိန္တိ ဩလောကေန္တော အန္ဓဝနေ သေက္ခပဋိပဒံ ပူရယမာနော ဝိဟရတီတိ ဒိသ္ဝာ စိန္တေသိ – ‘‘သဟာယကသ္သ သန္တိကေ ဂမိသ္သာမီတိ, ဂစ္ဆန္တေန ပန တုစ္ဆဟတ္ထေန အဂန္တ္ဝာ ကိဉ္စိ ပဏ္ဏာကာရံ ဂဟေတ္ဝာ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ, သဟာယော ခော ပန မေ နိရာမိသော ပဗ္ဗတမတ္ထကေ ဝသန္တော မယာ အာကာသေ ဌတ္ဝာ ဒိန္နံ ပိဏ္ဍပာတမ္ပိ အပရိဘုဉ္ဇိတ္ဝာ သမဏဓမ္မံ အကာသိ, ဣဒာနိ အာမိသပဏ္ဏာကာရံ ကိံ ဂဏ္ဟိသ္သတိ? ဓမ္မပဏ္ဏာကာရံ ဂဟေတ္ဝာ ဂမိသ္သာမီ’’တိ ဗ္ရဟ္မလောကေ ဌိတောဝ ရတနာဝဠိံ ဂန္ထေန္တော ဝိယ ပန္နရသ ပဉ္ဟေ ဝိဘဇိတ္ဝာ တံ ဓမ္မပဏ္ဏာကာရံ အာဒာယ အာဂန္တ္ဝာ သဟာယသ္သ အဝိဒူရေ ဌတ္ဝာ အတ္တနော သမဏသညာသမုဒာစာရဝသေန တံ အနဘိဝာဒေတ္ဝာဝ, ‘‘ဘိက္ခု ဘိက္ခူ’’တိ အာလပိတ္ဝာ အယံ ဝမ္မိကောတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ တုရိတာလပနဝသေန ဘိက္ခု ဘိက္ခူတိ အာမေဍိတံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယထာ ဝာ ဧကနေဝ တိလကေန နလာဋံ န သောဘတိ, တံ ပရိဝာရေတ္ဝာ အညေသုပိ ဒိန္နေသု ဖုလ္လိတမဏ္ဍိတံ ဝိယ သောဘတိ, ဧဝံ ဧကေနေဝ ပဒေန ဝစနံ န သောဘတိ , ပရိဝာရိကပဒေန သဒ္ဓိံ ဖုလ္လိတမဏ္ဍိတံ ဝိယ သောဘတီတိ တံ ပရိဝာရိကပဒဝသေန ဝစနံ ဖုလ္လိတမဏ္ဍိတံ ဝိယ ကရောန္တောပိ ဧဝမာဟ။
Tato añño eko atthi, so kuhinti olokento andhavane sekkhapaṭipadaṃ pūrayamāno viharatīti disvā cintesi – ‘‘sahāyakassa santike gamissāmīti, gacchantena pana tucchahatthena agantvā kiñci paṇṇākāraṃ gahetvā gantuṃ vaṭṭati, sahāyo kho pana me nirāmiso pabbatamatthake vasanto mayā ākāse ṭhatvā dinnaṃ piṇḍapātampi aparibhuñjitvā samaṇadhammaṃ akāsi, idāni āmisapaṇṇākāraṃ kiṃ gaṇhissati? Dhammapaṇṇākāraṃ gahetvā gamissāmī’’ti brahmaloke ṭhitova ratanāvaḷiṃ ganthento viya pannarasa pañhe vibhajitvā taṃ dhammapaṇṇākāraṃ ādāya āgantvā sahāyassa avidūre ṭhatvā attano samaṇasaññāsamudācāravasena taṃ anabhivādetvāva, ‘‘bhikkhu bhikkhū’’ti ālapitvā ayaṃ vammikotiādimāha. Tattha turitālapanavasena bhikkhu bhikkhūti āmeḍitaṃ veditabbaṃ. Yathā vā ekaneva tilakena nalāṭaṃ na sobhati, taṃ parivāretvā aññesupi dinnesu phullitamaṇḍitaṃ viya sobhati, evaṃ ekeneva padena vacanaṃ na sobhati , parivārikapadena saddhiṃ phullitamaṇḍitaṃ viya sobhatīti taṃ parivārikapadavasena vacanaṃ phullitamaṇḍitaṃ viya karontopi evamāha.
အယံ ဝမ္မိကောတိ ပုရတော ဌိတော ဝမ္မိကော နာမ နတ္ထိ, ဒေသနာဝသေန ပန ပုရတော ဌိတံ ဒသ္သေန္တော ဝိယ အယန္တိ အာဟ။ လင္ဂိန္တိ သတ္ထံ အာဒာယ ခဏန္တော ပလိဃံ အဒ္ဒသ။ ဥက္ခိပ လင္ဂိံ အဘိက္ခဏ သုမေဓာတိ တာတ, ပဏ္ဍိတ, လင္ဂီ နာမ ရတ္တိံ ဓူမာယတိ ဒိဝာ ပဇ္ဇလတိ။ ဥက္ခိပေတ ပရံ ပရတော ခဏာတိ။ ဧဝံ သဗ္ဗပဒေသု အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဥဒ္ဓုမာယိကန္တိ မဏ္ဍူကံ။ စင္ကဝာရန္တိ ခာရပရိသ္သာဝနံ။ ကုမ္မန္တိ ကစ္ဆပံ။ အသိသူနန္တိ မံသစ္ဆေဒကံ အသိဉ္စေဝ အဓိကုဋ္ဋနဉ္စ။ မံသပေသိန္တိ နိသဒပောတပ္ပမာဏံ အလ္လမံသပိဏ္ဍံ။ နာဂန္တိ သုမနပုပ္ဖကလာပသဒိသံ မဟာဖဏံ တိဝိဓသောဝတ္ထိကပရိက္ခိတ္တံ အဟိနာဂံ အဒ္ဒသ။ မာ နာဂံ ဃဋ္ဋေသီတိ ဒဏ္ဍကကောဋိယာ ဝာ ဝလ္လိကောဋိယာ ဝာ ပံသုစုဏ္ဏံ ဝာ ပန ခိပမာနော မာ နာဂံ ဃဋ္ဋယိ။ နမော ကရောဟိ နာဂသ္သာတိ ဥပရိဝာတတော အပဂမ္မ သုဒ္ဓဝတ္ထံ နိဝာသေတ္ဝာ နာဂသ္သ နမက္ကာရံ ကရောဟိ။ နာဂေန အဓိသယိတံ ဓနံ နာမ ယာဝ သတ္တမာ ကုလပရိဝဋ္ဋာ ခာဒတော န ခီယတိ, နာဂော တေ အဓိသယိတံ ဓနံ ဒသ္သတိ, တသ္မာ နမော ကရောဟိ နာဂသ္သာတိ။ ဣတော ဝာ ပန သုတ္ဝာတိ ယထာ ဒုက္ခက္ခန္ဓေ ဣတောတိ သာသနေ နိသ္သကံ, န တထာ ဣဓ။ ဣဓ ပန ဒေဝပုတ္တေ နိသ္သက္ကံ, တသ္မာ ဣတော ဝာ ပနာတိ မမ ဝာ ပန သန္တိကာ သုတ္ဝာတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။
Ayaṃvammikoti purato ṭhito vammiko nāma natthi, desanāvasena pana purato ṭhitaṃ dassento viya ayanti āha. Laṅginti satthaṃ ādāya khaṇanto palighaṃ addasa. Ukkhipa laṅgiṃ abhikkhaṇa sumedhāti tāta, paṇḍita, laṅgī nāma rattiṃ dhūmāyati divā pajjalati. Ukkhipeta paraṃ parato khaṇāti. Evaṃ sabbapadesu attho daṭṭhabbo. Uddhumāyikanti maṇḍūkaṃ. Caṅkavāranti khāraparissāvanaṃ. Kummanti kacchapaṃ. Asisūnanti maṃsacchedakaṃ asiñceva adhikuṭṭanañca. Maṃsapesinti nisadapotappamāṇaṃ allamaṃsapiṇḍaṃ. Nāganti sumanapupphakalāpasadisaṃ mahāphaṇaṃ tividhasovatthikaparikkhittaṃ ahināgaṃ addasa. Mā nāgaṃ ghaṭṭesīti daṇḍakakoṭiyā vā vallikoṭiyā vā paṃsucuṇṇaṃ vā pana khipamāno mā nāgaṃ ghaṭṭayi. Namo karohi nāgassāti uparivātato apagamma suddhavatthaṃ nivāsetvā nāgassa namakkāraṃ karohi. Nāgena adhisayitaṃ dhanaṃ nāma yāva sattamā kulaparivaṭṭā khādato na khīyati, nāgo te adhisayitaṃ dhanaṃ dassati, tasmā namo karohi nāgassāti. Ito vā pana sutvāti yathā dukkhakkhandhe itoti sāsane nissakaṃ, na tathā idha. Idha pana devaputte nissakkaṃ, tasmā ito vā panāti mama vā pana santikā sutvāti ayamettha attho.
၂၅၁. စာတုမ္မဟာဘူတိကသ္သာတိ စတုမဟာဘူတမယသ္သ။ ကာယသ္သေတံ အဓိဝစနန္တိ သရီရသ္သ နာမံ။ ယထေဝ ဟိ ဗာဟိရကော ဝမ္မိကော, ဝမတီတိ ဝန္တကောတိ ဝန္တုသ္သယောတိ ဝန္တသိနေဟသမ္ဗန္ဓောတိ စတူဟိ ကာရဏေဟိ ဝမ္မိကောတိ ဝုစ္စတိ။ သော ဟိ အဟိမင္ဂုသဥန္ဒူရဃရဂောဠိကာဒယော နာနပ္ပကာရေ ပာဏကေ ဝမတီတိ ဝမ္မိကော။ ဥပစိကာဟိ ဝန္တကောတိ ဝမ္မိကော။ ဥပစိကာဟိ ဝမိတ္ဝာ မုခတုဏ္ဍကေန ဥက္ခိတ္တပံသုစုဏ္ဏေန ကဋိပ္ပမာဏေနပိ ပောရိသပ္ပမာဏေနပိ ဥသ္သိတောတိ ဝမ္မိကော။ ဥပစိကာဟိ ဝန္တခေဠသိနေဟေန အာဗဒ္ဓတာယ သတ္တသတ္တာဟံ ဒေဝေ ဝသ္သန္တေပိ န ဝိပ္ပကိရိယတိ, နိဒာဃေပိ တတော ပံသုမုဋ္ဌိံ ဂဟေတ္ဝာ တသ္မိံ မုဋ္ဌိနာ ပီဠိယမာနေ သိနေဟော နိက္ခမတိ, ဧဝံ ဝန္တသိနေဟေန သမ္ဗဒ္ဓောတိ ဝမ္မိကော။ ဧဝမယံ ကာယောပိ, ‘‘အက္ခိမ္ဟာ အက္ခိဂူထကော’’တိအာဒိနာ နယေန နာနပ္ပကာရကံ အသုစိကလိမလံ ဝမတီတိ ဝမ္မိကော။ ဗုဒ္ဓပစ္စေကဗုဒ္ဓခီဏာသဝာ ဣမသ္မိံ အတ္တဘာဝေ နိကန္တိပရိယာဒာနေန အတ္တဘာဝံ ဆဍ္ဍေတ္ဝာ ဂတာတိ အရိယေဟိ ဝန္တကောတိပိ ဝမ္မိကော။ ယေဟိ စာယံ တီဟိ အဋ္ဌိသတေဟိ ဥသ္သိတော န္ဟာရုသမ္ဗဒ္ဓော မံသာဝလေပနော အလ္လစမ္မပရိယောနဒ္ဓော ဆဝိရဉ္ဇိတော သတ္တေ ဝဉ္စေတိ, တံ သဗ္ဗံ အရိယေဟိ ဝန္တမေဝာတိ ဝန္တုသ္သယောတိပိ ဝမ္မိကော။ ‘‘တဏ္ဟာ ဇနေတိ ပုရိသံ, စိတ္တမသ္သ ဝိဓာဝတီ’’တိ (သံ. နိ. ၁.၅၅) ဧဝံ တဏ္ဟာယ ဇနိတတ္တာ အရိယေဟိ ဝန္တေနေဝ တဏ္ဟာသိနေဟေန သမ္ဗဒ္ဓော အယန္တိ ဝန္တသိနေဟေန သမ္ဗဒ္ဓောတိပိ ဝမ္မိကော။ ယထာ စ ဝမ္မိကသ္သ အန္တော နာနပ္ပကာရာ ပာဏကာ တတ္ထေဝ ဇာယန္တိ, ဥစ္စာရပသ္သာဝံ ကရောန္တိ, ဂိလာနာ သယန္တိ, မတာ ပတန္တိ။ ဣတိ သော တေသံ သူတိဃရံ ဝစ္စကုဋိ ဂိလာနသာလာ သုသာနဉ္စ ဟောတိ။ ဧဝံ ခတ္တိယမဟာသာလာဒီနမ္ပိ ကာယော အယံ ဂောပိတရက္ခိတော မဏ္ဍိတပ္ပသာဓိတော မဟာနုဘာဝာနံ ကာယောတိ အစိန္တေတ္ဝာ ဆဝိနိသ္သိတာ ပာဏာ စမ္မနိသ္သိတာ ပာဏာ မံသနိသ္သိတာ ပာဏာ န္ဟာရုနိသ္သိတာ ပာဏာ အဋ္ဌိနိသ္သိတာ ပာဏာ အဋ္ဌိမိဉ္ဇနိသ္သိတာ ပာဏာတိ ဧဝံ ကုလဂဏနာယ အသီတိမတ္တာနိ ကိမိကုလသဟသ္သာနိ အန္တောကာယသ္မိံယေဝ ဇာယန္တိ, ဥစ္စာရပသ္သာဝံ ကရောန္တိ, ဂေလညေန အာတုရိတာနိ သယန္တိ, မတာနိ ပတန္တိ, ဣတိ အယမ္ပိ တေသံ ပာဏာနံ သူတိဃရံ ဝစ္စကုဋိ ဂိလာနသာလာ သုသာနဉ္စ ဟောတီတိ ‘‘ဝမ္မိကော’’ တ္ဝေဝ သင္ခံ ဂတော။ တေနာဟ ဘဂဝာ – ‘‘ဝမ္မိကောတိ ခော, ဘိက္ခု, ဣမသ္သ စာတုမဟာဘူတိကသ္သ ကာယသ္သေတံ အဓိဝစန’’န္တိ။
251.Cātummahābhūtikassāti catumahābhūtamayassa. Kāyassetaṃ adhivacananti sarīrassa nāmaṃ. Yatheva hi bāhirako vammiko, vamatīti vantakoti vantussayoti vantasinehasambandhoti catūhi kāraṇehi vammikoti vuccati. So hi ahimaṅgusaundūragharagoḷikādayo nānappakāre pāṇake vamatīti vammiko. Upacikāhi vantakoti vammiko. Upacikāhi vamitvā mukhatuṇḍakena ukkhittapaṃsucuṇṇena kaṭippamāṇenapi porisappamāṇenapi ussitoti vammiko. Upacikāhi vantakheḷasinehena ābaddhatāya sattasattāhaṃ deve vassantepi na vippakiriyati, nidāghepi tato paṃsumuṭṭhiṃ gahetvā tasmiṃ muṭṭhinā pīḷiyamāne sineho nikkhamati, evaṃ vantasinehena sambaddhoti vammiko. Evamayaṃ kāyopi, ‘‘akkhimhā akkhigūthako’’tiādinā nayena nānappakārakaṃ asucikalimalaṃ vamatīti vammiko. Buddhapaccekabuddhakhīṇāsavā imasmiṃ attabhāve nikantipariyādānena attabhāvaṃ chaḍḍetvā gatāti ariyehi vantakotipi vammiko. Yehi cāyaṃ tīhi aṭṭhisatehi ussito nhārusambaddho maṃsāvalepano allacammapariyonaddho chavirañjito satte vañceti, taṃ sabbaṃ ariyehi vantamevāti vantussayotipi vammiko. ‘‘Taṇhā janeti purisaṃ, cittamassa vidhāvatī’’ti (saṃ. ni. 1.55) evaṃ taṇhāya janitattā ariyehi vanteneva taṇhāsinehena sambaddho ayanti vantasinehena sambaddhotipi vammiko. Yathā ca vammikassa anto nānappakārā pāṇakā tattheva jāyanti, uccārapassāvaṃ karonti, gilānā sayanti, matā patanti. Iti so tesaṃ sūtigharaṃ vaccakuṭi gilānasālā susānañca hoti. Evaṃ khattiyamahāsālādīnampi kāyo ayaṃ gopitarakkhito maṇḍitappasādhito mahānubhāvānaṃ kāyoti acintetvā chavinissitā pāṇā cammanissitā pāṇā maṃsanissitā pāṇā nhārunissitā pāṇā aṭṭhinissitā pāṇā aṭṭhimiñjanissitā pāṇāti evaṃ kulagaṇanāya asītimattāni kimikulasahassāni antokāyasmiṃyeva jāyanti, uccārapassāvaṃ karonti, gelaññena āturitāni sayanti, matāni patanti, iti ayampi tesaṃ pāṇānaṃ sūtigharaṃ vaccakuṭi gilānasālā susānañca hotīti ‘‘vammiko’’ tveva saṅkhaṃ gato. Tenāha bhagavā – ‘‘vammikoti kho, bhikkhu, imassa cātumahābhūtikassa kāyassetaṃ adhivacana’’nti.
မာတာပေတ္တိကသမ္ဘဝသ္သာတိ မာတိတော စ ပိတိတော စ နိဗ္ဗတ္တေန မာတာပေတ္တိကေန သုက္ကသောဏိတေန သမ္ဘူတသ္သ။ ဩဒနကုမ္မာသူပစယသ္သာတိ ဩဒနေန စေဝ ကုမ္မာသေန စ ဥပစိတသ္သ ဝဍ္ဎိတသ္သ။ အနိစ္စုစ္ဆာဒနပရိမဒ္ဒနဘေဒနဝိဒ္ဓံသနဓမ္မသ္သာတိ ဧတ္ထ အယံ ကာယော ဟုတ္ဝာ အဘာဝဋ္ဌေန အနိစ္စဓမ္မော။ ဒုဂ္ဂန္ဓဝိဃာတတ္ထာယ တနုဝိလေပနေန ဥစ္ဆာဒနဓမ္မော။ အင္ဂပစ္စင္ဂာဗာဓဝိနောဒနတ္ထာယ ခုဒ္ဒကသမ္ဗာဟနေန ပရိမဒ္ဒနဓမ္မော။ ဒဟရကာလေ ဝာ ဦရူသု သယာပေတ္ဝာ ဂဗ္ဘဝာသေန ဒုသ္သဏ္ဌိတာနံ တေသံ တေသံ အင္ဂာနံ သဏ္ဌာနသမ္ပာဒနတ္ထံ အဉ္ဆနပီဠနာဒိဝသေန ပရိမဒ္ဒနဓမ္မော။ ဧဝံ ပရိဟရတောပိ စ ဘေဒနဝိဒ္ဓံသနဓမ္မော ဘိဇ္ဇတိ စေဝ ဝိကိရတိ စ, ဧဝံ သဘာဝောတိ အတ္ထော။ တတ္ထ မာတာပေတ္တိကသမ္ဘဝဩဒနကုမ္မာသူပစယဥစ္ဆာဒနပရိမဒ္ဒနပဒေဟိ သမုဒယော ကထိတော, အနိစ္စဘေဒဝိဒ္ဓံသနပဒေဟိ အတ္ထင္ဂမော။ ဧဝံ သတ္တဟိပိ ပဒေဟိ စာတုမဟာဘူတိကသ္သ ကာယသ္သ ဥစ္စာဝစဘာဝော ဝဍ္ဎိပရိဟာနိ သမုဒယတ္ထင္ဂမော ကထိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။
Mātāpettikasambhavassāti mātito ca pitito ca nibbattena mātāpettikena sukkasoṇitena sambhūtassa. Odanakummāsūpacayassāti odanena ceva kummāsena ca upacitassa vaḍḍhitassa. Aniccucchādanaparimaddanabhedanaviddhaṃsanadhammassāti ettha ayaṃ kāyo hutvā abhāvaṭṭhena aniccadhammo. Duggandhavighātatthāya tanuvilepanena ucchādanadhammo. Aṅgapaccaṅgābādhavinodanatthāya khuddakasambāhanena parimaddanadhammo. Daharakāle vā ūrūsu sayāpetvā gabbhavāsena dussaṇṭhitānaṃ tesaṃ tesaṃ aṅgānaṃ saṇṭhānasampādanatthaṃ añchanapīḷanādivasena parimaddanadhammo. Evaṃ pariharatopi ca bhedanaviddhaṃsanadhammo bhijjati ceva vikirati ca, evaṃ sabhāvoti attho. Tattha mātāpettikasambhavaodanakummāsūpacayaucchādanaparimaddanapadehi samudayo kathito, aniccabhedaviddhaṃsanapadehi atthaṅgamo. Evaṃ sattahipi padehi cātumahābhūtikassa kāyassa uccāvacabhāvo vaḍḍhiparihāni samudayatthaṅgamo kathitoti veditabbo.
ဒိဝာ ကမ္မန္တေတိ ဒိဝာ ကတ္တဗ္ဗကမ္မန္တေ။ ဓူမာယနာတိ ဧတ္ထ အယံ ဓူမသဒ္ဒော ကောဓေ တဏ္ဟာယ ဝိတက္ကေ ပဉ္စသု ကာမဂုဏေသု ဓမ္မဒေသနာယ ပကတိဓူမေတိ ဣမေသု အတ္ထေသု ဝတ္တတိ။ ‘‘ကောဓော ဓူမော ဘသ္မနိမောသဝဇ္ဇ’’န္တိ (သံ. နိ. ၁.၁၆၅) ဧတ္ထ ဟိ ကောဓေ ဝတ္တတိ။ ‘‘ဣစ္ဆာဓူမာယိတာ သတ္တာ’’တိ ဧတ္ထ တဏ္ဟာယ။ ‘‘တေန ခော ပန သမယေန အညတရော ဘိက္ခု ဘဂဝတော အဝိဒူရေ ဓူမာယန္တော နိသိန္နော ဟောတီ’’တိ ဧတ္ထ ဝိတက္ကေ။
Divā kammanteti divā kattabbakammante. Dhūmāyanāti ettha ayaṃ dhūmasaddo kodhe taṇhāya vitakke pañcasu kāmaguṇesu dhammadesanāya pakatidhūmeti imesu atthesu vattati. ‘‘Kodho dhūmo bhasmanimosavajja’’nti (saṃ. ni. 1.165) ettha hi kodhe vattati. ‘‘Icchādhūmāyitā sattā’’ti ettha taṇhāya. ‘‘Tena kho pana samayena aññataro bhikkhu bhagavato avidūre dhūmāyanto nisinno hotī’’ti ettha vitakke.
‘‘ပင္ကော စ ကာမာ ပလိပော စ ကာမာ၊
‘‘Paṅko ca kāmā palipo ca kāmā,
ဘယဉ္စ မေတံ တိမူလံ ပဝုတ္တံ။
Bhayañca metaṃ timūlaṃ pavuttaṃ;
ရဇော စ ဓူမော စ မယာ ပကာသိတာ။
Rajo ca dhūmo ca mayā pakāsitā;
ဟိတ္ဝာ တုဝံ ပဗ္ဗဇ ဗ္ရဟ္မဒတ္တာ’’တိ။ (ဇာ. ၁.၆.၁၄) –
Hitvā tuvaṃ pabbaja brahmadattā’’ti. (jā. 1.6.14) –
ဧတ္ထ ပဉ္စကာမဂုဏေသု။ ‘‘ဓူမံ ကတ္တာ ဟောတီ’’တိ (မ. နိ. ၁.၃၄၉) ဧတ္ထ ဓမ္မဒေသနာယ။ ‘‘ဓဇော ရထသ္သ ပညာဏံ, ဓူမော ပညာဏမဂ္ဂိနော’’တိ (သံ. နိ. ၁.၇၂) ဧတ္ထ ပကတိဓူမေ။ ဣဓ ပနာယံ ဝိတက္ကေ အဓိပ္ပေတော။ တေနာဟ ‘‘အယံ ရတ္တိံ ဓူမာယနာ’’တိ။
Ettha pañcakāmaguṇesu. ‘‘Dhūmaṃ kattā hotī’’ti (ma. ni. 1.349) ettha dhammadesanāya. ‘‘Dhajo rathassa paññāṇaṃ, dhūmo paññāṇamaggino’’ti (saṃ. ni. 1.72) ettha pakatidhūme. Idha panāyaṃ vitakke adhippeto. Tenāha ‘‘ayaṃ rattiṃ dhūmāyanā’’ti.
တထာဂတသ္သေတံ အဓိဝစနန္တိ တထာဂတော ဟိ သတ္တန္နံ ဓမ္မာနံ ဗာဟိတတ္တာ ဗ္ရာဟ္မဏော နာမ။ ယထာဟ – ‘‘သတ္တန္နံ ခော, ဘိက္ခု, ဓမ္မာနံ ဗာဟိတတ္တာ ဗ္ရာဟ္မဏော။ ကတမေသံ သတ္တန္နံ? ရာဂော ဗာဟိတော ဟောတိ, ဒောသော။ မောဟော။ မာနော။ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ။ ဝိစိကိစ္ဆာ။ သီလဗ္ဗတပရာမာသော ဗာဟိတော ဟောတိ။ ဣမေသံ ဘိက္ခု သတ္တန္နံ ဓမ္မာနံ ဗာဟိတတ္တာ ဗ္ရာဟ္မဏော’’တိ (စူဠနိ. မေတ္တဂူမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၂၈)။ သုမေဓောတိ သုန္ဒရပညော။ သေက္ခသ္သာတိ ဧတ္ထ သိက္ခတီတိ သေက္ခော။ ယထာဟ – ‘‘သိက္ခတီတိ ခော, ဘိက္ခု, တသ္မာ သေက္ခောတိ ဝုစ္စတိ။ ကိဉ္စ သိက္ခတိ? အဓိသီလမ္ပိ သိက္ခတိ, အဓိစိတ္တမ္ပိ သိက္ခတိ, အဓိပညမ္ပိ သိက္ခတီ’’တိ (အ. နိ. ၃.၈၆)။
Tathāgatassetaṃ adhivacananti tathāgato hi sattannaṃ dhammānaṃ bāhitattā brāhmaṇo nāma. Yathāha – ‘‘sattannaṃ kho, bhikkhu, dhammānaṃ bāhitattā brāhmaṇo. Katamesaṃ sattannaṃ? Rāgo bāhito hoti, doso… moho… māno… sakkāyadiṭṭhi… vicikicchā… sīlabbataparāmāso bāhito hoti. Imesaṃ bhikkhu sattannaṃ dhammānaṃ bāhitattā brāhmaṇo’’ti (cūḷani. mettagūmāṇavapucchāniddesa 28). Sumedhoti sundarapañño. Sekkhassāti ettha sikkhatīti sekkho. Yathāha – ‘‘sikkhatīti kho, bhikkhu, tasmā sekkhoti vuccati. Kiñca sikkhati? Adhisīlampi sikkhati, adhicittampi sikkhati, adhipaññampi sikkhatī’’ti (a. ni. 3.86).
ပညာယ အဓိဝစနန္တိ လောကိယလောကုတ္တရာယ ပညာယ ဧတံ အဓိဝစနံ, န အာဝုဓသတ္ထသ္သ။ ဝီရိယာရမ္ဘသ္သာတိ ကာယိကစေတသိကဝီရိယသ္သ။ တံ ပညာဂတိကမေဝ ဟောတိ။ လောကိယာယ ပညာယ လောကိယံ, လောကုတ္တရာယ ပညာယ လောကုတ္တရံ။ ဧတ္ထ ပနာယံ အတ္ထဒီပနာ –
Paññāyaadhivacananti lokiyalokuttarāya paññāya etaṃ adhivacanaṃ, na āvudhasatthassa. Vīriyārambhassāti kāyikacetasikavīriyassa. Taṃ paññāgatikameva hoti. Lokiyāya paññāya lokiyaṃ, lokuttarāya paññāya lokuttaraṃ. Ettha panāyaṃ atthadīpanā –
ဧကော ကိရ ဇာနပဒော ဗ္ရာဟ္မဏော ပာတောဝ မာဏဝကေဟိ သဒ္ဓိံ ဂာမတော နိက္ခမ္မ ဒိဝသံ အရညေ မန္တေ ဝာစေတ္ဝာ သာယံ ဂာမံ အာဂစ္ဆတိ။ အန္တရာမဂ္ဂေ စ ဧကော ဝမ္မိကော အတ္ထိ။ သော ရတ္တိံ ဓူမာယတိ, ဒိဝာ ပဇ္ဇလတိ။ ဗ္ရာဟ္မဏော အန္တေဝာသိံ သုမေဓံ မာဏဝံ အာဟ – ‘‘တာတ, အယံ ဝမ္မိကော ရတ္တိံ ဓူမာယတိ, ဒိဝာ ပဇ္ဇလတိ, ဝိကာရမသ္သ ပသ္သိသ္သာမ, ဘိန္ဒိတ္ဝာ နံ စတ္တာရော ကောဋ္ဌာသေ ကတ္ဝာ ခိပာဟီ’’တိ။ သော သာဓူတိ ကုဒာလံ ဂဟေတ္ဝာ သမေဟိ ပာဒေဟိ ပထဝိယံ ပတိဋ္ဌာယ တထာ အကာသိ။ တတ္ရ အာစရိယဗ္ရာဟ္မဏော ဝိယ ဘဂဝာ။ သုမေဓမာဏဝကော ဝိယ သေက္ခော ဘိက္ခု။ ဝမ္မိကော ဝိယ ကာယော။ ‘‘တာတ, အယံ ဝမ္မိကော ရတ္တိံ ဓူမာယတိ, ဒိဝာ ပဇ္ဇလတိ, ဝိကာရမသ္သ ပသ္သိသ္သာမ, ဘိန္ဒိတ္ဝာ နံ စတ္တာရော ကောဋ္ဌာသေ ကတ္ဝာ ခိပာဟီ’’တိ ဗ္ရာဟ္မဏေန ဝုတ္တကာလော ဝိယ, ‘‘ဘိက္ခု စာတုမဟာဘူတိကံ ကာယံ စတ္တာရော ကောဋ္ဌာသေ ကတ္ဝာ ပရိဂ္ဂဏ္ဟာဟီ’’တိ ဘဂဝတာ ဝုတ္တကာလော။ တသ္သ သာဓူတိ ကုဒာလံ ဂဟေတ္ဝာ တထာကရဏံ ဝိယ သေက္ခသ္သ ဘိက္ခုနော, ‘‘ယော ဝီသတိယာ ကောဋ္ဌာသေသု ထဒ္ဓဘာဝော, အယံ ပထဝီဓာတု။ ယော ဒ္ဝာဒသသု ကောဋ္ဌာသေသု အာဗန္ဓနဘာဝော, အယံ အာပောဓာတု။ ယော စတူသု ကောဋ္ဌာသေသု ပရိပာစနဘာဝော, အယံ တေဇောဓာတု။ ယော ဆသု ကောဋ္ဌာသေသု ဝိတ္ထမ္ဘနဘာဝော, အယံ ဝာယောဓာတူ’’တိ ဧဝံ စတုဓာတုဝဝတ္ထာနဝသေန ကာယပရိဂ္ဂဟော ဝေဒိတဗ္ဗော။
Eko kira jānapado brāhmaṇo pātova māṇavakehi saddhiṃ gāmato nikkhamma divasaṃ araññe mante vācetvā sāyaṃ gāmaṃ āgacchati. Antarāmagge ca eko vammiko atthi. So rattiṃ dhūmāyati, divā pajjalati. Brāhmaṇo antevāsiṃ sumedhaṃ māṇavaṃ āha – ‘‘tāta, ayaṃ vammiko rattiṃ dhūmāyati, divā pajjalati, vikāramassa passissāma, bhinditvā naṃ cattāro koṭṭhāse katvā khipāhī’’ti. So sādhūti kudālaṃ gahetvā samehi pādehi pathaviyaṃ patiṭṭhāya tathā akāsi. Tatra ācariyabrāhmaṇo viya bhagavā. Sumedhamāṇavako viya sekkho bhikkhu. Vammiko viya kāyo. ‘‘Tāta, ayaṃ vammiko rattiṃ dhūmāyati, divā pajjalati, vikāramassa passissāma, bhinditvā naṃ cattāro koṭṭhāse katvā khipāhī’’ti brāhmaṇena vuttakālo viya, ‘‘bhikkhu cātumahābhūtikaṃ kāyaṃ cattāro koṭṭhāse katvā pariggaṇhāhī’’ti bhagavatā vuttakālo. Tassa sādhūti kudālaṃ gahetvā tathākaraṇaṃ viya sekkhassa bhikkhuno, ‘‘yo vīsatiyā koṭṭhāsesu thaddhabhāvo, ayaṃ pathavīdhātu. Yo dvādasasu koṭṭhāsesu ābandhanabhāvo, ayaṃ āpodhātu. Yo catūsu koṭṭhāsesu paripācanabhāvo, ayaṃ tejodhātu. Yo chasu koṭṭhāsesu vitthambhanabhāvo, ayaṃ vāyodhātū’’ti evaṃ catudhātuvavatthānavasena kāyapariggaho veditabbo.
လင္ဂီတိ ခော, ဘိက္ခူတိ ကသ္မာ ဘဂဝာ အဝိဇ္ဇံ လင္ဂီတိ ကတ္ဝာ ဒသ္သေသီတိ? ယထာ ဟိ နဂရသ္သ ဒ္ဝာရံ ပိဓာယ ပလိဃေ ယောဇိတေ မဟာဇနသ္သ ဂမနံ ပစ္ဆိဇ္ဇတိ, ယေ နဂရသ္သ အန္တော, တေ အန္တောယေဝ ဟောန္တိ။ ယေ ဗဟိ, တေ ဗဟိယေဝ။ ဧဝမေဝ ယသ္သ ဉာဏမုခေ အဝိဇ္ဇာလင္ဂီ ပတတိ, တသ္သ နိဗ္ဗာနသမ္ပာပကံ ဉာဏဂမနံ ပစ္ဆိဇ္ဇတိ, တသ္မာ အဝိဇ္ဇံ လင္ဂီတိ ကတ္ဝာ ဒသ္သေသိ။ ပဇဟ အဝိဇ္ဇန္တိ ဧတ္ထ ကမ္မဋ္ဌာနဥဂ္ဂဟပရိပုစ္ဆာဝသေန အဝိဇ္ဇာပဟာနံ ကထိတံ။
Laṅgīti kho, bhikkhūti kasmā bhagavā avijjaṃ laṅgīti katvā dassesīti? Yathā hi nagarassa dvāraṃ pidhāya palighe yojite mahājanassa gamanaṃ pacchijjati, ye nagarassa anto, te antoyeva honti. Ye bahi, te bahiyeva. Evameva yassa ñāṇamukhe avijjālaṅgī patati, tassa nibbānasampāpakaṃ ñāṇagamanaṃ pacchijjati, tasmā avijjaṃ laṅgīti katvā dassesi. Pajaha avijjanti ettha kammaṭṭhānauggahaparipucchāvasena avijjāpahānaṃ kathitaṃ.
ဥဒ္ဓုမာယိကာတိ ခော, ဘိက္ခူတိ ဧတ္ထ ဥဒ္ဓုမာယိကမဏ္ဍူကော နာမ နော မဟန္တော, နခပိဋ္ဌိပ္ပမာဏော ဟောတိ, ပုရာဏပဏ္ဏန္တရေ ဝာ ဂစ္ဆန္တရေ ဝာ ဝလ္လိအန္တရေ ဝာ ဝသတိ။ သော ဒဏ္ဍကောဋိယာ ဝာ ဝလ္လိကောဋိယာ ဝာ ပံသုစုဏ္ဏကေန ဝာ ဃဋ္ဋိတော အာယမိတ္ဝာ မဟန္တော ပရိမဏ္ဍလော ဗေလုဝပက္ကပ္ပမာဏော ဟုတ္ဝာ စတ္တာရော ပာဒေ အာကာသဂတေ ကတ္ဝာ ပစ္ဆိန္နဂမနော ဟုတ္ဝာ အမိတ္တဝသံ ယာတိ, ကာကကုလလာဒိဘတ္တမေဝ ဟောတိ။ ဧဝမေဝ အယံ ကောဓော ပဌမံ ဥပ္ပဇ္ဇန္တော စိတ္တာဝိလမတ္တကောဝ ဟောတိ။ တသ္မိံ ခဏေ အနိဂ္ဂဟိတော ဝဍ္ဎိတ္ဝာ မုခဝိကုလနံ ပာပေတိ။ တဒာ အနိဂ္ဂဟိတော ဟနုသဉ္စောပနံ ပာပေတိ။ တဒာ အနိဂ္ဂဟိတော ဖရုသဝာစာနိစ္ဆာရဏံ ပာပေတိ။ တဒာ အနိဂ္ဂဟိတော ဒိသာဝိလောကနံ ပာပေတိ။ တဒာ အနိဂ္ဂဟိတော အာကဍ္ဎနပရိကဍ္ဎနံ ပာပေတိ။ တဒာ အနိဂ္ဂဟိတော ပာဏိနာ လေဍ္ဍုဒဏ္ဍသတ္ထပရာမသနံ ပာပေတိ။ တဒာ အနိဂ္ဂဟိတော ဒဏ္ဍသတ္ထာဘိနိပာတံ ပာပေတိ ။ တဒာ အနိဂ္ဂဟိတော ပရဃာတနမ္ပိ အတ္တဃာတနမ္ပိ ပာပေတိ။ ဝုတ္တမ္ပိ ဟေတံ – ‘‘ယတော အယံ ကောဓော ပရံ ဃာတေတ္ဝာ အတ္တာနံ ဃာတေတိ, ဧတ္တာဝတာယံ ကောဓော ပရမုသ္သဒဂတော ဟောတိ ပရမဝေပုလ္လပ္ပတ္တော’’တိ။ တတ္ထ ယထာ ဥဒ္ဓုမာယိကာယ စတူသု ပာဒေသု အာကာသဂတေသု ဂမနံ ပစ္ဆိဇ္ဇတိ, ဥဒ္ဓုမာယိကာ အမိတ္တဝသံ ဂန္တ္ဝာ ကာကာဒိဘတ္တံ ဟောတိ, ဧဝမေဝ ကောဓသမင္ဂီပုဂ္ဂလော ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတ္ဝာ ဝဍ္ဎေတုံ န သက္ကောတိ, အမိတ္တဝသံ ယာတိ, သဗ္ဗေသံ မာရာနံ ယထာကာမကရဏီယော ဟောတိ။ တေနာဟ ဘဂဝာ – ‘‘ဥဒ္ဓုမာယိကာတိ ခော, ဘိက္ခု, ကောဓူပာယာသသ္သေတံ အဓိဝစန’’န္တိ။ တတ္ထ ဗလဝပ္ပတ္တော ကောဓောဝ ကောဓူပာယာသော။ ပဇဟ ကောဓူပာယာသန္တိ ဧတ္ထ ပဋိသင္ခာနပ္ပဟာနံ ကထိတံ။
Uddhumāyikātikho, bhikkhūti ettha uddhumāyikamaṇḍūko nāma no mahanto, nakhapiṭṭhippamāṇo hoti, purāṇapaṇṇantare vā gacchantare vā valliantare vā vasati. So daṇḍakoṭiyā vā vallikoṭiyā vā paṃsucuṇṇakena vā ghaṭṭito āyamitvā mahanto parimaṇḍalo beluvapakkappamāṇo hutvā cattāro pāde ākāsagate katvā pacchinnagamano hutvā amittavasaṃ yāti, kākakulalādibhattameva hoti. Evameva ayaṃ kodho paṭhamaṃ uppajjanto cittāvilamattakova hoti. Tasmiṃ khaṇe aniggahito vaḍḍhitvā mukhavikulanaṃ pāpeti. Tadā aniggahito hanusañcopanaṃ pāpeti. Tadā aniggahito pharusavācānicchāraṇaṃ pāpeti. Tadā aniggahito disāvilokanaṃ pāpeti. Tadā aniggahito ākaḍḍhanaparikaḍḍhanaṃ pāpeti. Tadā aniggahito pāṇinā leḍḍudaṇḍasatthaparāmasanaṃ pāpeti. Tadā aniggahito daṇḍasatthābhinipātaṃ pāpeti . Tadā aniggahito paraghātanampi attaghātanampi pāpeti. Vuttampi hetaṃ – ‘‘yato ayaṃ kodho paraṃ ghātetvā attānaṃ ghāteti, ettāvatāyaṃ kodho paramussadagato hoti paramavepullappatto’’ti. Tattha yathā uddhumāyikāya catūsu pādesu ākāsagatesu gamanaṃ pacchijjati, uddhumāyikā amittavasaṃ gantvā kākādibhattaṃ hoti, evameva kodhasamaṅgīpuggalo kammaṭṭhānaṃ gahetvā vaḍḍhetuṃ na sakkoti, amittavasaṃ yāti, sabbesaṃ mārānaṃ yathākāmakaraṇīyo hoti. Tenāha bhagavā – ‘‘uddhumāyikāti kho, bhikkhu, kodhūpāyāsassetaṃ adhivacana’’nti. Tattha balavappatto kodhova kodhūpāyāso. Pajaha kodhūpāyāsanti ettha paṭisaṅkhānappahānaṃ kathitaṃ.
ဒ္ဝိဓာပထောတိ ဧတ္ထ, ယထာ ပုရိသော သဓနော သဘောဂော ကန္တာရဒ္ဓာနမဂ္ဂပ္ပဋိပန္နော ဒ္ဝေဓာပထံ ပတ္ဝာ, ‘‘ဣမိနာ နု ခော ဂန္တဗ္ဗံ, ဣမိနာ ဂန္တဗ္ဗ’’န္တိ နိစ္ဆေတုံ အသက္ကောန္တော တတ္ထေဝ တိဋ္ဌတိ, အထ နံ စောရာ ဥဋ္ဌဟိတ္ဝာ အနယဗ္ယသနံ ပာပေန္တိ, ဧဝမေဝ ခော မူလကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတ္ဝာ နိသိန္နော ဘိက္ခု ဗုဒ္ဓာဒီသု ကင္ခာယ ဥပ္ပန္နာယ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဝဍ္ဎေတုံ န သက္ကောတိ, အထ နံ ကိလေသမာရာဒယော သဗ္ဗေ မာရာ အနယဗ္ယသနံ ပာပေန္တိ, ဣတိ ဝိစိကိစ္ဆာ ဒ္ဝေဓာပထသမာ ဟောတိ။ တေနာဟ ဘဂဝာ – ‘‘ဒ္ဝိဓာပထောတိ ခော, ဘိက္ခု, ဝိစိကိစ္ဆာယေတံ အဓိဝစန’’န္တိ။ ပဇဟ ဝိစိကိစ္ဆန္တိ ဧတ္ထ ကမ္မဋ္ဌာနဥဂ္ဂဟပရိပုစ္ဆာဝသေန ဝိစိကိစ္ဆာပဟာနံ ကထိတံ။
Dvidhāpathoti ettha, yathā puriso sadhano sabhogo kantāraddhānamaggappaṭipanno dvedhāpathaṃ patvā, ‘‘iminā nu kho gantabbaṃ, iminā gantabba’’nti nicchetuṃ asakkonto tattheva tiṭṭhati, atha naṃ corā uṭṭhahitvā anayabyasanaṃ pāpenti, evameva kho mūlakammaṭṭhānaṃ gahetvā nisinno bhikkhu buddhādīsu kaṅkhāya uppannāya kammaṭṭhānaṃ vaḍḍhetuṃ na sakkoti, atha naṃ kilesamārādayo sabbe mārā anayabyasanaṃ pāpenti, iti vicikicchā dvedhāpathasamā hoti. Tenāha bhagavā – ‘‘dvidhāpathoti kho, bhikkhu, vicikicchāyetaṃ adhivacana’’nti. Pajaha vicikicchanti ettha kammaṭṭhānauggahaparipucchāvasena vicikicchāpahānaṃ kathitaṃ.
စင္ဂဝာရန္တိ ဧတ္ထ, ယထာ ရဇကေဟိ ခာရပရိသ္သာဝနမ္ဟိ ဥဒကေ ပက္ခိတ္တေ ဧကော ဥဒကဃဋော ဒ္ဝေပိ ဒသပိ ဝီသတိပိ ဃဋသတမ္ပိ ပဂ္ဃရတိယေဝ, ပသဋမတ္တမ္ပိ ဥဒကံ န တိဋ္ဌတိ, ဧဝမေဝ နီဝရဏသမင္ဂိနော ပုဂ္ဂလသ္သ အဗ္ဘန္တရေ ကုသလဓမ္မော န တိဋ္ဌတိ။ တေနာဟ ဘဂဝာ – ‘‘စင္ဂဝာရန္တိ ခော, ဘိက္ခု, ပဉ္စန္နေတံ နီဝရဏာနံ အဓိဝစန’’န္တိ။ ပဇဟ ပဉ္စနီဝရဏေတိ ဧတ္ထ ဝိက္ခမ္ဘနတဒင္ဂဝသေန နီဝရဏပ္ပဟာနံ ကထိတံ။
Caṅgavāranti ettha, yathā rajakehi khāraparissāvanamhi udake pakkhitte eko udakaghaṭo dvepi dasapi vīsatipi ghaṭasatampi paggharatiyeva, pasaṭamattampi udakaṃ na tiṭṭhati, evameva nīvaraṇasamaṅgino puggalassa abbhantare kusaladhammo na tiṭṭhati. Tenāha bhagavā – ‘‘caṅgavāranti kho, bhikkhu, pañcannetaṃ nīvaraṇānaṃ adhivacana’’nti. Pajaha pañcanīvaraṇeti ettha vikkhambhanatadaṅgavasena nīvaraṇappahānaṃ kathitaṃ.
ကုမ္မောတိ ဧတ္ထ, ယထာ ကစ္ဆပသ္သ စတ္တာရော ပာဒာ သီသန္တိ ပဉ္စေဝ အင္ဂာနိ ဟောန္တိ, ဧဝမေဝ သဗ္ဗေပိ သင္ခတာ ဓမ္မာ ဂယ္ဟမာနာ ပဉ္စေဝ ခန္ဓာ ဘဝန္တိ။ တေနာဟ ဘဂဝာ – ‘‘ကုမ္မောတိ ခော, ဘိက္ခု, ပဉ္စန္နေတံ ဥပာဒာနက္ခန္ဓာနံ အဓိဝစန’’န္တိ။ ပဇဟ ပဉ္စုပာဒာနက္ခန္ဓေတိ ဧတ္ထ ပဉ္စသု ခန္ဓေသု ဆန္ဒရာဂပ္ပဟာနံ ကထိတံ။
Kummoti ettha, yathā kacchapassa cattāro pādā sīsanti pañceva aṅgāni honti, evameva sabbepi saṅkhatā dhammā gayhamānā pañceva khandhā bhavanti. Tenāha bhagavā – ‘‘kummoti kho, bhikkhu, pañcannetaṃ upādānakkhandhānaṃ adhivacana’’nti. Pajaha pañcupādānakkhandheti ettha pañcasu khandhesu chandarāgappahānaṃ kathitaṃ.
အသိသူနာတိ ဧတ္ထ, ယထာ သူနာယ ဥပရိ မံသံ ဌပေတ္ဝာ အသိနာ ကောဋ္ဋေန္တိ, ဧဝမိမေ သတ္တာ ဝတ္ထုကာမတ္ထာယ ကိလေသကာမေဟိ ဃာတယမာနာ ဝတ္ထုကာမာနံ ဥပရိ ကတ္ဝာ ကိလေသကာမေဟိ ကန္တိတာ ကောဋ္ဋိတာ စ ဟောန္တိ။ တေနာဟ ဘဂဝာ – ‘‘အသိသူနာတိ ခော, ဘိက္ခု, ပဉ္စန္နေတံ ကာမဂုဏာနံ အဓိဝစန’’န္တိ။ ပဇဟ ပဉ္စ ကာမဂုဏေတိ ဧတ္ထ ပဉ္စသု ကာမဂုဏေသု ဆန္ဒရာဂပ္ပဟာနံ ကထိတံ။
Asisūnāti ettha, yathā sūnāya upari maṃsaṃ ṭhapetvā asinā koṭṭenti, evamime sattā vatthukāmatthāya kilesakāmehi ghātayamānā vatthukāmānaṃ upari katvā kilesakāmehi kantitā koṭṭitā ca honti. Tenāha bhagavā – ‘‘asisūnāti kho, bhikkhu, pañcannetaṃ kāmaguṇānaṃ adhivacana’’nti. Pajaha pañca kāmaguṇeti ettha pañcasu kāmaguṇesu chandarāgappahānaṃ kathitaṃ.
မံသပေသီတိ ခော, ဘိက္ခူတိ ဧတ္ထ အယံ မံသပေသိ နာမ ဗဟုဇနပတ္ထိတာ ခတ္တိယာဒယော မနုသ္သာပိ နံ ပတ္ထေန္တိ ကာကာဒယော တိရစ္ဆာနာပိ။ ဣမေ ဟိ သတ္တာ အဝိဇ္ဇာယ သမ္မတ္တာ နန္ဒိရာဂံ ဥပဂမ္မ ဝဋ္ဋံ ဝဍ္ဎေန္တိ။ ယထာ ဝာ မံသပေသိ ဌပိတဌပိတဋ္ဌာနေ လဂ္ဂတိ, ဧဝမိမေ သတ္တာ နန္ဒိရာဂဗဒ္ဓာ ဝဋ္ဋေ လဂ္ဂန္တိ, ဒုက္ခံ ပတ္ဝာပိ န ဥက္ကဏ္ဌန္တိ , ဣတိ နန္ဒိရာဂော မံသပေသိသဒိသော ဟောတိ။ တေနာဟ ဘဂဝာ – ‘‘မံသပေသီတိ ခော, ဘိက္ခု, နန္ဒိရာဂသ္သေတံ အဓိဝစန’’န္တိ။ ပဇဟ နန္ဒီရာဂန္တိ ဧတ္ထ စတုတ္ထမဂ္ဂေန နန္ဒီရာဂပ္ပဟာနံ ကထိတံ။
Maṃsapesīti kho, bhikkhūti ettha ayaṃ maṃsapesi nāma bahujanapatthitā khattiyādayo manussāpi naṃ patthenti kākādayo tiracchānāpi. Ime hi sattā avijjāya sammattā nandirāgaṃ upagamma vaṭṭaṃ vaḍḍhenti. Yathā vā maṃsapesi ṭhapitaṭhapitaṭṭhāne laggati, evamime sattā nandirāgabaddhā vaṭṭe lagganti, dukkhaṃ patvāpi na ukkaṇṭhanti , iti nandirāgo maṃsapesisadiso hoti. Tenāha bhagavā – ‘‘maṃsapesīti kho, bhikkhu, nandirāgassetaṃ adhivacana’’nti. Pajaha nandīrāganti ettha catutthamaggena nandīrāgappahānaṃ kathitaṃ.
နာဂောတိ ခော, ဘိက္ခု, ခီဏာသဝသ္သေတံ ဘိက္ခုနော အဓိဝစနန္တိ ဧတ္ထ ယေနတ္ထေန ခီဏာသဝော နာဂောတိ ဝုစ္စတိ, သော အနင္ဂဏသုတ္တေ (မ. နိ. အဋ္ဌ. ၁.၆၃) ပကာသိတော ဧဝ။ နမော ကရောဟိ နာဂသ္သာတိ ခီဏာသဝသ္သ ဗုဒ္ဓနာဂသ္သ, ‘‘ဗုဒ္ဓော သော ဘဂဝာ ဗောဓာယ ဓမ္မံ ဒေသေတိ, ဒန္တော သော ဘဂဝာ ဒမထာယ ဓမ္မံ ဒေသေတိ, သန္တော သော ဘဂဝာ သမထာယ ဓမ္မံ ဒေသေတိ, တိဏ္ဏော သော ဘဂဝာ တရဏာယ ဓမ္မံ ဒေသေတိ, ပရိနိဗ္ဗုတော သော ဘဂဝာ ပရိနိဗ္ဗာနာယ ဓမ္မံ ဒေသေတီ’’တိ (မ. နိ. ၁.၃၆၁) ဧဝံ နမက္ကာရံ ကရောဟီတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။ ဣတိ ဣဒံ သုတ္တံ ထေရသ္သ ကမ္မဋ္ဌာနံ အဟောသိ။ ထေရောပိ ဣဒမေဝ သုတ္တံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ကတ္ဝာ ဝိပသ္သနံ ဝဍ္ဎေတ္ဝာ အရဟတ္တံ ပတ္တော။ အယမေတသ္သ အတ္ထောတိ အယံ ဧတသ္သ ပဉ္ဟသ္သ အတ္ထော။ ဣတိ ဘဂဝာ ရတနရာသိမ္ဟိ မဏိကူဋံ ဂဏ္ဟန္တော ဝိယ ယထာနုသန္ဓိနာဝ ဒေသနံ နိဋ္ဌပေသီတိ။
Nāgoti kho, bhikkhu, khīṇāsavassetaṃ bhikkhuno adhivacananti ettha yenatthena khīṇāsavo nāgoti vuccati, so anaṅgaṇasutte (ma. ni. aṭṭha. 1.63) pakāsito eva. Namo karohi nāgassāti khīṇāsavassa buddhanāgassa, ‘‘buddho so bhagavā bodhāya dhammaṃ deseti, danto so bhagavā damathāya dhammaṃ deseti, santo so bhagavā samathāya dhammaṃ deseti, tiṇṇo so bhagavā taraṇāya dhammaṃ deseti, parinibbuto so bhagavā parinibbānāya dhammaṃ desetī’’ti (ma. ni. 1.361) evaṃ namakkāraṃ karohīti ayamettha attho. Iti idaṃ suttaṃ therassa kammaṭṭhānaṃ ahosi. Theropi idameva suttaṃ kammaṭṭhānaṃ katvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ patto. Ayametassa atthoti ayaṃ etassa pañhassa attho. Iti bhagavā ratanarāsimhi maṇikūṭaṃ gaṇhanto viya yathānusandhināva desanaṃ niṭṭhapesīti.
ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ
Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya
ဝမ္မိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Vammikasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / မဇ္ဈိမနိကာယ • Majjhimanikāya / ၃. ဝမ္မိကသုတ္တံ • 3. Vammikasuttaṃ
ဋီကာ • Tīkā / သုတ္တပိဋက (ဋီကာ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / မဇ္ဈိမနိကာယ (ဋီကာ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ၃. ဝမ္မိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 3. Vammikasuttavaṇṇanā
