Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / జాతక-అట్ఠకథా • Jātaka-aṭṭhakathā |
[౩౪౨] ౨. వానరజాతకవణ్ణనా
[342] 2. Vānarajātakavaṇṇanā
అసక్ఖిం వత అత్తానన్తి ఇదం సత్థా వేళువనే విహరన్తో దేవదత్తస్స వధాయ పరిసక్కనం ఆరబ్భ కథేసి. వత్థు (జా॰ అట్ఠ॰ ౨.౨.సుసుమారజాతకవణ్ణనా) హేట్ఠా విత్థారితమేవ.
Asakkhiṃvata attānanti idaṃ satthā veḷuvane viharanto devadattassa vadhāya parisakkanaṃ ārabbha kathesi. Vatthu (jā. aṭṭha. 2.2.susumārajātakavaṇṇanā) heṭṭhā vitthāritameva.
అతీతే పన బారాణసియం బ్రహ్మదత్తే రజ్జం కారేన్తే బోధిసత్తో హిమవన్తపదేసే కపియోనియం నిబ్బత్తిత్వా వయప్పత్తో గఙ్గాతీరే వసి. అథేకా అన్తోగఙ్గాయం సంసుమారీ బోధిసత్తస్స హదయమంసే దోహళం ఉప్పాదేత్వా సంసుమారస్స కథేసి. సో ‘‘తం కపిం ఉదకే నిముజ్జాపేత్వా మారేత్వా హదయమంసం గహేత్వా సంసుమారియా దస్సామీ’’తి చిన్తేత్వా మహాసత్తం ఆహ – ‘‘ఏహి, సమ్మ, అన్తరదీపకే ఫలాఫలే ఖాదితుం గచ్ఛామా’’తి. ‘‘కథం, సమ్మ, అహం గమిస్సామీ’’తి. ‘‘అహం తం మమ పిట్ఠియం నిసీదాపేత్వా నేస్సామీ’’తి. సో తస్స చిత్తం అజానన్తో లఙ్ఘిత్వా పిట్ఠియం నిసీది. సంసుమారో థోకం గన్త్వా నిముజ్జితుం ఆరభి. అథ నం వానరో ‘‘కింకారణా, భో, మం ఉదకే నిముజ్జాపేసీ’’తి ఆహ. ‘‘అహం తం మారేత్వా తవ హదయమంసం మమ భరియాయ దస్సామీ’’తి. ‘‘దన్ధ త్వం మమ హదయమంసం ఉరే అత్థీతి మఞ్ఞసీ’’తి? ‘‘అథ కహం తే ఠపిత’’న్తి? ‘‘ఏతం ఉదుమ్బరే ఓలమ్బన్తం న పస్ససీ’’తి? ‘‘పస్సామి, దస్ససి పన మే’’తి. ‘‘ఆమ, దస్సామీ’’తి. సంసుమారో దన్ధతాయ తం గహేత్వా నదీతీరే ఉదుమ్బరమూలం గతో. బోధిసత్తో తస్స పిట్ఠితో లఙ్ఘిత్వా ఉదుమ్బరరుక్ఖే నిసిన్నో ఇమా గాథా అభాసి –
Atīte pana bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto himavantapadese kapiyoniyaṃ nibbattitvā vayappatto gaṅgātīre vasi. Athekā antogaṅgāyaṃ saṃsumārī bodhisattassa hadayamaṃse dohaḷaṃ uppādetvā saṃsumārassa kathesi. So ‘‘taṃ kapiṃ udake nimujjāpetvā māretvā hadayamaṃsaṃ gahetvā saṃsumāriyā dassāmī’’ti cintetvā mahāsattaṃ āha – ‘‘ehi, samma, antaradīpake phalāphale khādituṃ gacchāmā’’ti. ‘‘Kathaṃ, samma, ahaṃ gamissāmī’’ti. ‘‘Ahaṃ taṃ mama piṭṭhiyaṃ nisīdāpetvā nessāmī’’ti. So tassa cittaṃ ajānanto laṅghitvā piṭṭhiyaṃ nisīdi. Saṃsumāro thokaṃ gantvā nimujjituṃ ārabhi. Atha naṃ vānaro ‘‘kiṃkāraṇā, bho, maṃ udake nimujjāpesī’’ti āha. ‘‘Ahaṃ taṃ māretvā tava hadayamaṃsaṃ mama bhariyāya dassāmī’’ti. ‘‘Dandha tvaṃ mama hadayamaṃsaṃ ure atthīti maññasī’’ti? ‘‘Atha kahaṃ te ṭhapita’’nti? ‘‘Etaṃ udumbare olambantaṃ na passasī’’ti? ‘‘Passāmi, dassasi pana me’’ti. ‘‘Āma, dassāmī’’ti. Saṃsumāro dandhatāya taṃ gahetvā nadītīre udumbaramūlaṃ gato. Bodhisatto tassa piṭṭhito laṅghitvā udumbararukkhe nisinno imā gāthā abhāsi –
౧౬౧.
161.
‘‘అసక్ఖిం వత అత్తానం, ఉద్ధాతుం ఉదకా థలం;
‘‘Asakkhiṃ vata attānaṃ, uddhātuṃ udakā thalaṃ;
న దానాహం పున తుయ్హం, వసం గచ్ఛామి వారిజ.
Na dānāhaṃ puna tuyhaṃ, vasaṃ gacchāmi vārija.
౧౬౨.
162.
‘‘అలమేతేహి అమ్బేహి, జమ్బూహి పనసేహి చ;
‘‘Alametehi ambehi, jambūhi panasehi ca;
యాని పారం సముద్దస్స, వరం మయ్హం ఉదుమ్బరో.
Yāni pāraṃ samuddassa, varaṃ mayhaṃ udumbaro.
౧౬౩.
163.
‘‘యో చ ఉప్పతితం అత్థం, న ఖిప్పమనుబుజ్ఝతి;
‘‘Yo ca uppatitaṃ atthaṃ, na khippamanubujjhati;
అమిత్తవసమన్వేతి, పచ్ఛా చ అనుతప్పతి.
Amittavasamanveti, pacchā ca anutappati.
౧౬౪.
164.
‘‘యో చ ఉప్పతితం అత్థం, ఖిప్పమేవ నిబోధతి;
‘‘Yo ca uppatitaṃ atthaṃ, khippameva nibodhati;
ముచ్చతే సత్తుసమ్బాధా, న చ పచ్ఛానుతప్పతీ’’తి.
Muccate sattusambādhā, na ca pacchānutappatī’’ti.
తత్థ అసక్ఖిం వతాతి సమత్థో వత అహోసిం. ఉద్ధాతున్తి ఉద్ధరితుం. వారిజాతి సంసుమారం ఆలపతి. యాని పారం సముద్దస్సాతి గఙ్గం సముద్దనామేనాలపన్తో ‘‘యాని సముద్దస్స పారం గన్త్వా ఖాదితబ్బాని, అలం తేహీ’’తి వదతి. పచ్ఛా చ అనుతప్పతీతి ఉప్పన్నం అత్థం ఖిప్పం అజానన్తో అమిత్తవసం గచ్ఛతి, పచ్ఛా చ అనుతప్పతి.
Tattha asakkhiṃ vatāti samattho vata ahosiṃ. Uddhātunti uddharituṃ. Vārijāti saṃsumāraṃ ālapati. Yāni pāraṃ samuddassāti gaṅgaṃ samuddanāmenālapanto ‘‘yāni samuddassa pāraṃ gantvā khāditabbāni, alaṃ tehī’’ti vadati. Pacchā ca anutappatīti uppannaṃ atthaṃ khippaṃ ajānanto amittavasaṃ gacchati, pacchā ca anutappati.
ఇతి సో చతూహి గాథాహి లోకియకిచ్చానం నిప్ఫత్తికారణం కథేత్వా వనసణ్డమేవ పావిసి.
Iti so catūhi gāthāhi lokiyakiccānaṃ nipphattikāraṇaṃ kathetvā vanasaṇḍameva pāvisi.
సత్థా ఇమం ధమ్మదేసనం ఆహరిత్వా జాతకం సమోధానేసి – ‘‘తదా సంసుమారో దేవదత్తో అహోసి, వానరో పన అహమేవ అహోసి’’న్తి.
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā saṃsumāro devadatto ahosi, vānaro pana ahameva ahosi’’nti.
వానరజాతకవణ్ణనా దుతియా.
Vānarajātakavaṇṇanā dutiyā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / జాతకపాళి • Jātakapāḷi / ౩౪౨. వానరజాతకం • 342. Vānarajātakaṃ