Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / థేరగాథా-అట్ఠకథా • Theragāthā-aṭṭhakathā

    ౬. వఙ్గన్తపుత్తఉపసేనత్థేరగాథావణ్ణనా

    6. Vaṅgantaputtaupasenattheragāthāvaṇṇanā

    వివిత్తం అప్పనిగ్ఘోసన్తిఆదికా ఆయస్మతో ఉపసేనత్థేరస్స గాథా. కా ఉప్పత్తి? అయం కిర పదుముత్తరస్స భగవతో కాలే హంసవతీనగరే కులగేహే నిబ్బత్తిత్వా వయప్పత్తో సత్థు సన్తికం గన్త్వా ధమ్మం సుణమానో సత్థారం ఏకం భిక్ఖుం సమన్తపాసాదికానం అగ్గట్ఠానే ఠపేన్తం దిస్వా సత్థు అధికారకమ్మం కత్వా తం ఠానన్తరం పత్థేత్వా యావజీవం కుసలం కత్వా దేవమనుస్సేసు సంసరన్తో ఇమస్మిం బుద్ధుప్పాదే నాలకగామే రూపసారీబ్రాహ్మణియా కుచ్ఛిమ్హి నిబ్బత్తి, ఉపసేనోతిస్స నామం అహోసి. సో వయప్పత్తో తయో వేదే ఉగ్గహేత్వా సత్థు సన్తికే ధమ్మం సుత్వా పటిలద్ధసద్ధో పబ్బజిత్వా ఉపసమ్పదాయ ఏకవస్సికో ‘‘అరియగబ్భం వడ్ఢేమీ’’తి ఏకం కులపుత్తం అత్తనో సన్తికే ఉపసమ్పాదేత్వా తేన సద్ధిం సత్థు సన్తికం గతో. సత్థారా చస్స తస్స అవస్సికస్స భిక్ఖునో సద్ధివిహారికభావం సుత్వా, ‘‘అతిలహుం ఖో త్వం, మోఘపురిస, బాహుల్లాయ ఆవత్తో’’తి (మహావ॰ ౭౫) గరహితో. ‘‘ఇదానాహం యదిపి పరిసం నిస్సాయ సత్థారా గరహితో, పరిసంయేవ పన నిస్సాయ సత్థు పాసంసోపి భవిస్సామీ’’తి విపస్సనాయ కమ్మం కరోన్తో నచిరస్సేవ అరహత్తం పాపుణి. తేన వుత్తం అపదానే (అప॰ థేర ౧.౨.౮౬-౯౬) –

    Vivittaṃappanigghosantiādikā āyasmato upasenattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayaṃ kira padumuttarassa bhagavato kāle haṃsavatīnagare kulagehe nibbattitvā vayappatto satthu santikaṃ gantvā dhammaṃ suṇamāno satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ samantapāsādikānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā satthu adhikārakammaṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ patthetvā yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde nālakagāme rūpasārībrāhmaṇiyā kucchimhi nibbatti, upasenotissa nāmaṃ ahosi. So vayappatto tayo vede uggahetvā satthu santike dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā upasampadāya ekavassiko ‘‘ariyagabbhaṃ vaḍḍhemī’’ti ekaṃ kulaputtaṃ attano santike upasampādetvā tena saddhiṃ satthu santikaṃ gato. Satthārā cassa tassa avassikassa bhikkhuno saddhivihārikabhāvaṃ sutvā, ‘‘atilahuṃ kho tvaṃ, moghapurisa, bāhullāya āvatto’’ti (mahāva. 75) garahito. ‘‘Idānāhaṃ yadipi parisaṃ nissāya satthārā garahito, parisaṃyeva pana nissāya satthu pāsaṃsopi bhavissāmī’’ti vipassanāya kammaṃ karonto nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.2.86-96) –

    ‘‘పదుముత్తరం భగవన్తం, లోకజేట్ఠం నరాసభం;

    ‘‘Padumuttaraṃ bhagavantaṃ, lokajeṭṭhaṃ narāsabhaṃ;

    పబ్భారమ్హి నిసీదన్తం, ఉపగచ్ఛిం నరుత్తమం.

    Pabbhāramhi nisīdantaṃ, upagacchiṃ naruttamaṃ.

    ‘‘కణికారపుప్ఫం దిస్వా, వణ్టే ఛేత్వానహం తదా;

    ‘‘Kaṇikārapupphaṃ disvā, vaṇṭe chetvānahaṃ tadā;

    అలఙ్కరిత్వా ఛత్తమ్హి, బుద్ధస్స అభిరోపయిం.

    Alaṅkaritvā chattamhi, buddhassa abhiropayiṃ.

    ‘‘పిణ్డపాతఞ్చ పాదాసిం, పరమన్నం సుభోజనం;

    ‘‘Piṇḍapātañca pādāsiṃ, paramannaṃ subhojanaṃ;

    బుద్ధేన నవమే తత్థ, సమణే అట్ఠ భోజయిం.

    Buddhena navame tattha, samaṇe aṭṭha bhojayiṃ.

    ‘‘అనుమోది మహావీరో, సయమ్భూ అగ్గపుగ్గలో;

    ‘‘Anumodi mahāvīro, sayambhū aggapuggalo;

    ఇమినా ఛత్తదానేన, పరమన్నపవేచ్ఛనా.

    Iminā chattadānena, paramannapavecchanā.

    ‘‘తేన చిత్తప్పసాదేన, సమ్పత్తిమనుభోస్ససి;

    ‘‘Tena cittappasādena, sampattimanubhossasi;

    ఛత్తింసక్ఖత్తుం దేవిన్దో, దేవరజ్జం కరిస్సతి.

    Chattiṃsakkhattuṃ devindo, devarajjaṃ karissati.

    ‘‘ఏకవీసతిక్ఖత్తుఞ్చ, చక్కవత్తీ భవిస్సతి;

    ‘‘Ekavīsatikkhattuñca, cakkavattī bhavissati;

    పదేసరజ్జం విపులం, గణనాతో అసఙ్ఖియం.

    Padesarajjaṃ vipulaṃ, gaṇanāto asaṅkhiyaṃ.

    ‘‘సతసహస్సితో కప్పే, ఓక్కాకకులసమ్భవో;

    ‘‘Satasahassito kappe, okkākakulasambhavo;

    గోతమో నామ గోత్తేన, సత్థా లోకే భవిస్సతి.

    Gotamo nāma gottena, satthā loke bhavissati.

    ‘‘సాసనే దిబ్బమానమ్హి, మనుస్సత్తం గమిస్సతి;

    ‘‘Sāsane dibbamānamhi, manussattaṃ gamissati;

    తస్స ధమ్మేసు దాయాదో, ఓరసో ధమ్మనిమ్మితో.

    Tassa dhammesu dāyādo, oraso dhammanimmito.

    ‘‘ఉపసేనోతి నామేన, హేస్సతి సత్థు సావకో;

    ‘‘Upasenoti nāmena, hessati satthu sāvako;

    సమన్తపాసాదికత్తా, అగ్గట్ఠానే ఠపేస్సతి.

    Samantapāsādikattā, aggaṭṭhāne ṭhapessati.

    ‘‘చరిమం వత్తతే మయ్హం, భవా సబ్బే సమూహతా;

    ‘‘Carimaṃ vattate mayhaṃ, bhavā sabbe samūhatā;

    ధారేమి అన్తిమం దేహం, జేత్వా మారం సవాహనం.

    Dhāremi antimaṃ dehaṃ, jetvā māraṃ savāhanaṃ.

    ‘‘పటిసమ్భిదా చతస్సో…పే॰… కతం బుద్ధస్స సాసన’’న్తి.

    ‘‘Paṭisambhidā catasso…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.

    అరహత్తం పన పత్వా సయమ్పి సబ్బే ధుతఙ్గధమ్మే సమాదాయ వత్తతి, అఞ్ఞేపి తదత్థాయ సమాదపేతి , తేన నం భగవా సమన్తపాసాదికానం అగ్గట్ఠానే ఠపేసి. సో అపరేన సమయేన కోసమ్బియం కలహే ఉప్పన్నే భిక్ఖుసఙ్ఘే చ ద్విధాభూతే ఏకేన భిక్ఖునా తం కలహం పరివజ్జితుకామేన ‘‘ఏతరహి ఖో కలహో ఉప్పన్నో, సఙ్ఘో ద్విధాభూతో, కథం ను ఖో మయా పటిపజ్జితబ్బ’’న్తి పుట్ఠో వివేకవాసతో పట్ఠాయ తస్స పటిపత్తిం కథేన్తో –

    Arahattaṃ pana patvā sayampi sabbe dhutaṅgadhamme samādāya vattati, aññepi tadatthāya samādapeti , tena naṃ bhagavā samantapāsādikānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesi. So aparena samayena kosambiyaṃ kalahe uppanne bhikkhusaṅghe ca dvidhābhūte ekena bhikkhunā taṃ kalahaṃ parivajjitukāmena ‘‘etarahi kho kalaho uppanno, saṅgho dvidhābhūto, kathaṃ nu kho mayā paṭipajjitabba’’nti puṭṭho vivekavāsato paṭṭhāya tassa paṭipattiṃ kathento –

    ౫౭౭.

    577.

    ‘‘వివిత్తం అప్పనిగ్ఘోసం, వాళమిగనిసేవితం;

    ‘‘Vivittaṃ appanigghosaṃ, vāḷamiganisevitaṃ;

    సేవే సేనాసనం భిక్ఖు, పటిసల్లానకారణా.

    Seve senāsanaṃ bhikkhu, paṭisallānakāraṇā.

    ౫౭౮.

    578.

    ‘‘సఙ్కారపుఞ్జా ఆహత్వా, సుసానా రథియాహి చ;

    ‘‘Saṅkārapuñjā āhatvā, susānā rathiyāhi ca;

    తతో సఙ్ఘాటికం కత్వా, లూఖం ధారేయ్య చీవరం.

    Tato saṅghāṭikaṃ katvā, lūkhaṃ dhāreyya cīvaraṃ.

    ౫౭౯.

    579.

    ‘‘నీచం మనం కరిత్వాన, సపదానం కులా కులం;

    ‘‘Nīcaṃ manaṃ karitvāna, sapadānaṃ kulā kulaṃ;

    పిణ్డికాయ చరే భిక్ఖు, గుత్తద్వారో సుసంవుతో.

    Piṇḍikāya care bhikkhu, guttadvāro susaṃvuto.

    ౫౮౦.

    580.

    ‘‘లూఖేనపి వా సన్తుస్సే, నాఞ్ఞం పత్థే రసం బహుం;

    ‘‘Lūkhenapi vā santusse, nāññaṃ patthe rasaṃ bahuṃ;

    రసేసు అనుగిద్ధస్స, ఝానే న రమతీ మనో.

    Rasesu anugiddhassa, jhāne na ramatī mano.

    ౫౮౧.

    581.

    ‘‘అప్పిచ్ఛో చేవ సన్తుట్ఠో, పవివిత్తో వసే ముని;

    ‘‘Appiccho ceva santuṭṭho, pavivitto vase muni;

    అసంసట్ఠో గహట్ఠేహి, అనాగారేహి చూభయం.

    Asaṃsaṭṭho gahaṭṭhehi, anāgārehi cūbhayaṃ.

    ౫౮౨.

    582.

    ‘‘యథా జళో వ మూగో వ, అత్తానం దస్సయే తథా;

    ‘‘Yathā jaḷo va mūgo va, attānaṃ dassaye tathā;

    నాతివేలం సమ్భాసేయ్య, సఙ్ఘమజ్ఝమ్హి పణ్డితో.

    Nātivelaṃ sambhāseyya, saṅghamajjhamhi paṇḍito.

    ౫౮౩.

    583.

    ‘‘న సో ఉపవదే కఞ్చి, ఉపఘాతం వివజ్జయే;

    ‘‘Na so upavade kañci, upaghātaṃ vivajjaye;

    సంవుతో పాతిమోక్ఖస్మిం, మత్తఞ్ఞూ చస్స భోజనే.

    Saṃvuto pātimokkhasmiṃ, mattaññū cassa bhojane.

    ౫౮౪. ‘‘సుగ్గహీతనిమిత్తస్స, చిత్తస్సుప్పాదకోవిదో.

    584. ‘‘Suggahītanimittassa, cittassuppādakovido.

    సమథం అనుయుఞ్జేయ్య, కాలేన చ విపస్సనం.

    Samathaṃ anuyuñjeyya, kālena ca vipassanaṃ.

    ౫౮౫.

    585.

    ‘‘వీరియసాతచ్చసమ్పన్నో, యుత్తయోగో సదా సియా;

    ‘‘Vīriyasātaccasampanno, yuttayogo sadā siyā;

    న చ అప్పత్వా దుక్ఖన్తం, విస్సాసం ఏయ్య పణ్డితో.

    Na ca appatvā dukkhantaṃ, vissāsaṃ eyya paṇḍito.

    ౫౮౬.

    586.

    ‘‘ఏవం విహరమానస్స, సుద్ధికామస్స భిక్ఖునో;

    ‘‘Evaṃ viharamānassa, suddhikāmassa bhikkhuno;

    ఖీయన్తి ఆసవా సబ్బే, నిబ్బుతిఞ్చాధిగచ్ఛతీ’’తి. –

    Khīyanti āsavā sabbe, nibbutiñcādhigacchatī’’ti. –

    ఇమా గాథా అభాసి.

    Imā gāthā abhāsi.

    తత్థ వివిత్తన్తి, జనవివిత్తం సుఞ్ఞం అరఞ్ఞాదిం. అప్పనిగ్ఘోసన్తి, నిస్సద్దం సద్దసఙ్ఘట్టనరహితం. వాళమిగనిసేవితన్తి, సీహబ్యగ్ఘదీపివాళమిగేహి చరితం. ఇమినాపి జనవివేకంయేవ దస్సేతి పన్తసేనాసనభావదీపనతో. సేనాసనన్తి, సయితుం ఆసయితుఞ్చ యుత్తభావేన వసనట్ఠానం ఇధ సేనాసనన్తి అధిప్పేతం. పటిసల్లానకారణాతి, పటిసల్లాననిమిత్తం, నానారమ్మణతో నివత్తేత్వా కమ్మట్ఠానేయేవ చిత్తస్స పటి పటి సమ్మదేవ అల్లీయనత్థం.

    Tattha vivittanti, janavivittaṃ suññaṃ araññādiṃ. Appanigghosanti, nissaddaṃ saddasaṅghaṭṭanarahitaṃ. Vāḷamiganisevitanti, sīhabyagghadīpivāḷamigehi caritaṃ. Imināpi janavivekaṃyeva dasseti pantasenāsanabhāvadīpanato. Senāsananti, sayituṃ āsayituñca yuttabhāvena vasanaṭṭhānaṃ idha senāsananti adhippetaṃ. Paṭisallānakāraṇāti, paṭisallānanimittaṃ, nānārammaṇato nivattetvā kammaṭṭhāneyeva cittassa paṭi paṭi sammadeva allīyanatthaṃ.

    ఏవం భావనానురూపం సేనాసనం నిద్దిసన్తో సేనాసనే సన్తోసం దస్సేత్వా ఇదాని చీవరాదీసుపి తం దస్సేతుం ‘‘సంకారపుఞ్జా’’తిఆది వుత్తం. తత్థ సంకారపుఞ్జాతి సంకారానం పుఞ్జం సంకారపుఞ్జం, తతో కచవరట్ఠానా. ఆహత్వాతి ఆహరిత్వా. తతోతి తథా ఆహటచోళక్ఖణ్డేహి. కరణే హి ఇదం నిస్సక్కవచనం లూఖన్తి సత్థలూఖరజనలూఖాదినా లూఖం అవణ్ణామట్ఠం. ధారేయ్యాతి నివాసనాదివసేన పరిహరేయ్య, ఏతేన చీవరసన్తోసం వదతి.

    Evaṃ bhāvanānurūpaṃ senāsanaṃ niddisanto senāsane santosaṃ dassetvā idāni cīvarādīsupi taṃ dassetuṃ ‘‘saṃkārapuñjā’’tiādi vuttaṃ. Tattha saṃkārapuñjāti saṃkārānaṃ puñjaṃ saṃkārapuñjaṃ, tato kacavaraṭṭhānā. Āhatvāti āharitvā. Tatoti tathā āhaṭacoḷakkhaṇḍehi. Karaṇe hi idaṃ nissakkavacanaṃ lūkhanti satthalūkharajanalūkhādinā lūkhaṃ avaṇṇāmaṭṭhaṃ. Dhāreyyāti nivāsanādivasena parihareyya, etena cīvarasantosaṃ vadati.

    నీచ మనం కరిత్వానాతి ‘‘అన్తమిదం, భిక్ఖవే, జీవికాన’’న్తిఆదికం (ఇతివు॰ ౯౧; సం॰ ని॰ ౩.౮౦) సుగతోవాదం అనుస్సరిత్వా నిహతమానదప్పం చిత్తం కత్వా. సపదానన్తి ఘరేసు అవఖణ్డరహితం; అనుఘరన్తి అత్థో. తేనాహ ‘‘కులా కుల’’న్తి. కులా కులన్తి కులతో కులం, కులానుపుబ్బియా ఘరపటిపాటియాతి అత్థో. పిణ్డికాయాతి మిస్సకభిక్ఖాయ, ఇమినా పిణ్డపాతసన్తోసం వదతి. గుత్తద్వారోతి సుపిహితచక్ఖాదిద్వారో. సుసంవుతోతి హత్థకుక్కుచ్చాదీనం అభావేన సుట్ఠు సంవుతో.

    Nīca manaṃ karitvānāti ‘‘antamidaṃ, bhikkhave, jīvikāna’’ntiādikaṃ (itivu. 91; saṃ. ni. 3.80) sugatovādaṃ anussaritvā nihatamānadappaṃ cittaṃ katvā. Sapadānanti gharesu avakhaṇḍarahitaṃ; anugharanti attho. Tenāha ‘‘kulā kula’’nti. Kulā kulanti kulato kulaṃ, kulānupubbiyā gharapaṭipāṭiyāti attho. Piṇḍikāyāti missakabhikkhāya, iminā piṇḍapātasantosaṃ vadati. Guttadvāroti supihitacakkhādidvāro. Susaṃvutoti hatthakukkuccādīnaṃ abhāvena suṭṭhu saṃvuto.

    లూఖేనపి వాతి అపిసద్దో సముచ్చయే, వా-సద్దో వికప్పే. ఉభయేనపి లూఖేనపి అప్పేనపి యేన కేనచి సులభేన ఇతరీతరేన సన్తుస్సే సమం సమ్మా తుస్సేయ్య. తేనాహ ‘‘నాఞ్ఞం పత్థే రసం బహు’’న్తి. నాఞ్ఞం పత్థే రసం బహున్తి అత్తనా యథాలద్ధతో అఞ్ఞం మధురాదిరసం బహుం పణీతఞ్చ న పత్థేయ్య న పిహేయ్య, ఇమినా గిలానపచ్చయేపి సన్తోసో దస్సితో హోతి. రసేసు గేధవారణత్థం పన కారణం వదన్తో రసేసు అనుగిద్ధస్స, ఝానే న రమతీ మనో’’తి ఆహ. ఇన్ద్రియసంవరమ్పి అపరిపూరేన్తస్స కుతో విక్ఖిత్తచిత్తసమాధానన్తి అధిప్పాయో.

    Lūkhenapi vāti apisaddo samuccaye, vā-saddo vikappe. Ubhayenapi lūkhenapi appenapi yena kenaci sulabhena itarītarena santusse samaṃ sammā tusseyya. Tenāha ‘‘nāññaṃ patthe rasaṃ bahu’’nti. Nāññaṃ patthe rasaṃ bahunti attanā yathāladdhato aññaṃ madhurādirasaṃ bahuṃ paṇītañca na pattheyya na piheyya, iminā gilānapaccayepi santoso dassito hoti. Rasesu gedhavāraṇatthaṃ pana kāraṇaṃ vadanto rasesu anugiddhassa, jhāne na ramatī mano’’ti āha. Indriyasaṃvarampi aparipūrentassa kuto vikkhittacittasamādhānanti adhippāyo.

    ఏవం చతూసు పచ్చయేసు సల్లేఖపటిపత్తిం దస్సేత్వా ఇదాని అవసిట్ఠకథావత్థూని దస్సేతుం ‘‘అప్పిచ్ఛో చేవా’’తిఆది వుత్తం. తత్థ అప్పిచ్ఛోతి, అనిచ్ఛో చతూసు పచ్చయేసు ఇచ్ఛారహితో, తేన చతుబ్బిధపచ్చయేసు తణ్హుప్పాదవిక్ఖమ్భనమాహ. సన్తుట్ఠోతి, చతూసు పచ్చయేసు యథాలాభసన్తోసాదినా సన్తుట్ఠో. యో హి –

    Evaṃ catūsu paccayesu sallekhapaṭipattiṃ dassetvā idāni avasiṭṭhakathāvatthūni dassetuṃ ‘‘appiccho cevā’’tiādi vuttaṃ. Tattha appicchoti, aniccho catūsu paccayesu icchārahito, tena catubbidhapaccayesu taṇhuppādavikkhambhanamāha. Santuṭṭhoti, catūsu paccayesu yathālābhasantosādinā santuṭṭho. Yo hi –

    ‘‘అతీతం నానుసోచేయ్య, నప్పజప్పేయ్యనాగతం;

    ‘‘Atītaṃ nānusoceyya, nappajappeyyanāgataṃ;

    పచ్చుప్పన్నేన యాపేయ్య, సో ‘సన్తుట్ఠో’తి పవుచ్చతీ’’తి.

    Paccuppannena yāpeyya, so ‘santuṭṭho’ti pavuccatī’’ti.

    పవివిత్తోతి గణసఙ్గణికం పహాయ కాయేన పవివిత్తో వూపకట్ఠో. చిత్తవివేకాదికే హి పరతో వక్ఖతి. వసేతి సబ్బత్థ యోజేతబ్బం. మోనేయ్యధమ్మసమన్నాగమేన ముని. అసంసట్ఠోతి దస్సనసవనసముల్లపనసమ్భోగకాయసంసగ్గానం అభావేన అసంసట్ఠో యథావుత్తసంసగ్గరహితో. ఉభయన్తి, గహట్ఠేహి అనాగారేహి చాతి ఉభయేహిపి అసంసట్ఠో. కరణే హి ఇదం పచ్చత్తవచనం.

    Pavivittoti gaṇasaṅgaṇikaṃ pahāya kāyena pavivitto vūpakaṭṭho. Cittavivekādike hi parato vakkhati. Vaseti sabbattha yojetabbaṃ. Moneyyadhammasamannāgamena muni. Asaṃsaṭṭhoti dassanasavanasamullapanasambhogakāyasaṃsaggānaṃ abhāvena asaṃsaṭṭho yathāvuttasaṃsaggarahito. Ubhayanti, gahaṭṭhehi anāgārehi cāti ubhayehipi asaṃsaṭṭho. Karaṇe hi idaṃ paccattavacanaṃ.

    అత్తానం దస్సయే తథాతి అజళో అమూగోపి సమానో యథా జళో వా మూగో వా, తథా అత్తానం దస్సేయ్య, ఏతేన పాగబ్బియప్పహానమాహ. జళో వ మూగో వాతి చ గాథాసుఖత్థం రస్సత్తం కతం, సముచ్చయత్థో చ వాసద్దో. నాతివేలం సమ్భాసేయ్యాతి అతివేలం అతిక్కన్తపమాణం న భాసేయ్య, మత్తభాణీ అస్సాతి అత్థో. సఙ్ఘమజ్ఝమ్హీతి భిక్ఖుసఙ్ఘే, జనసమూహే వా.

    Attānaṃ dassaye tathāti ajaḷo amūgopi samāno yathā jaḷo vā mūgo vā, tathā attānaṃ dasseyya, etena pāgabbiyappahānamāha. Jaḷo va mūgo vāti ca gāthāsukhatthaṃ rassattaṃ kataṃ, samuccayattho ca vāsaddo. Nātivelaṃ sambhāseyyāti ativelaṃ atikkantapamāṇaṃ na bhāseyya, mattabhāṇī assāti attho. Saṅghamajjhamhīti bhikkhusaṅghe, janasamūhe vā.

    న సో ఉపవదే కఞ్చీతి సో యథావుత్తపటిపత్తికో భిక్ఖు హీనం వా మజ్ఝిమం వా ఉక్కట్ఠం వా యంకిఞ్చి న వాచాయ ఉపవదేయ్య. ఉపఘాతం వివజ్జయేతి కాయేన ఉపఘాతం పరివిహేఠనం వజ్జేయ్య. సంవుతో పాతిమోక్ఖస్మిన్తి పాతిమోక్ఖమ్హి పాతిమోక్ఖసంవరసీలే సంవుతో అస్స, పాతిమోక్ఖసంవరేన పిహితకాయవాచో సియాతి అత్థో. మత్తఞ్ఞూ చస్స భోజనేతి పరియేసనపటిగ్గహణపరిభోగవిస్సజ్జనేసు భోజనే పమాణఞ్ఞూ సియా.

    Na so upavade kañcīti so yathāvuttapaṭipattiko bhikkhu hīnaṃ vā majjhimaṃ vā ukkaṭṭhaṃ vā yaṃkiñci na vācāya upavadeyya. Upaghātaṃ vivajjayeti kāyena upaghātaṃ pariviheṭhanaṃ vajjeyya. Saṃvuto pātimokkhasminti pātimokkhamhi pātimokkhasaṃvarasīle saṃvuto assa, pātimokkhasaṃvarena pihitakāyavāco siyāti attho. Mattaññū cassa bhojaneti pariyesanapaṭiggahaṇaparibhogavissajjanesu bhojane pamāṇaññū siyā.

    సుగ్గహీతనిమిత్తస్సాతి ‘‘ఏవం మే మనసి కరోతో చిత్తం సమాహితం అహోసీ’’తి తదాకారం సల్లక్ఖేన్తో సుట్ఠు గహితసమాధినిమిత్తో అస్స. ‘‘సుగ్గహీతనిమిత్తో సో’’తిపి పాఠో, సో యోగీతి అత్థో. చిత్తస్సుప్పాదకోవిదోతి ఏవం భావయతో చిత్తం లీనం హోతి, ‘‘ఏవం ఉద్ధత’’న్తి లీనస్స ఉద్ధతస్స చ చిత్తస్స ఉప్పత్తికారణే కుసలో అస్స. లీనే హి చిత్తే ధమ్మవిచయవీరియపీతిసమ్బోజ్ఝఙ్గా భావేతబ్బా, ఉద్ధతే పస్సద్ధిసమాధిఉపేక్ఖాసమ్బోజ్ఝఙ్గా. సతిసమ్బోజ్ఝఙ్గో పన సబ్బత్థ ఇచ్ఛితబ్బో. తేనాహ భగవా – ‘‘యస్మిఞ్చ ఖో, భిక్ఖవే, సమయే లీనం చిత్తం హోతి, కాలో తస్మిం సమయే ధమ్మవిచయసమ్బోజ్ఝఙ్గస్స భావనాయా’’తిఆది (సం॰ ని॰ ౫.౨౩౪). సమథం అనుయుఞ్జేయ్యాతి సమథభావనం భావేయ్య, అనుప్పన్నం సమాధిం ఉప్పాదేయ్య, ఉప్పన్నఞ్చ యావ వసీభావప్పత్తి, తావ వడ్ఢేయ్య బ్యూహేయ్యాతి అత్థో. కాలేన చ విపస్సనన్తి యథాలద్ధం సమాధిం నికన్తియా అపరియాదానేన హానభాగియం ఠితిభాగియం వా అకత్వా నిబ్బేధభాగియంవ కత్వా కాలేన విపస్సనఞ్చ అనుయుఞ్జేయ్య. అథ వా కాలేన చ విపస్సనన్తి సమథం అనుయుఞ్జన్తో తస్స థిరీభూతకాలే సఙ్కోచం అనాపజ్జిత్వా అరియమగ్గాధిగమాయ విపస్సనం అనుయుఞ్జేయ్య. యథాహ –

    Suggahītanimittassāti ‘‘evaṃ me manasi karoto cittaṃ samāhitaṃ ahosī’’ti tadākāraṃ sallakkhento suṭṭhu gahitasamādhinimitto assa. ‘‘Suggahītanimitto so’’tipi pāṭho, so yogīti attho. Cittassuppādakovidoti evaṃ bhāvayato cittaṃ līnaṃ hoti, ‘‘evaṃ uddhata’’nti līnassa uddhatassa ca cittassa uppattikāraṇe kusalo assa. Līne hi citte dhammavicayavīriyapītisambojjhaṅgā bhāvetabbā, uddhate passaddhisamādhiupekkhāsambojjhaṅgā. Satisambojjhaṅgo pana sabbattha icchitabbo. Tenāha bhagavā – ‘‘yasmiñca kho, bhikkhave, samaye līnaṃ cittaṃ hoti, kālo tasmiṃ samaye dhammavicayasambojjhaṅgassa bhāvanāyā’’tiādi (saṃ. ni. 5.234). Samathaṃ anuyuñjeyyāti samathabhāvanaṃ bhāveyya, anuppannaṃ samādhiṃ uppādeyya, uppannañca yāva vasībhāvappatti, tāva vaḍḍheyya byūheyyāti attho. Kālena ca vipassananti yathāladdhaṃ samādhiṃ nikantiyā apariyādānena hānabhāgiyaṃ ṭhitibhāgiyaṃ vā akatvā nibbedhabhāgiyaṃva katvā kālena vipassanañca anuyuñjeyya. Atha vā kālena ca vipassananti samathaṃ anuyuñjanto tassa thirībhūtakāle saṅkocaṃ anāpajjitvā ariyamaggādhigamāya vipassanaṃ anuyuñjeyya. Yathāha –

    ‘‘అథ వా సమాధిలాభేన, వివిత్తసయనేన వా;

    ‘‘Atha vā samādhilābhena, vivittasayanena vā;

    భిక్ఖు విస్సాసమాపాది, అప్పత్తో ఆసవక్ఖయ’’న్తి. (ధ॰ ప॰ ౨౭౧-౨౭౨);

    Bhikkhu vissāsamāpādi, appatto āsavakkhaya’’nti. (dha. pa. 271-272);

    తేన వుత్తం – ‘‘వీరియసాతచ్చసమ్పన్నో’’తిఆది. సతతభావో సాతచ్చం, వీరియస్స సాతచ్చం, తేన సమ్పన్నో సమన్నాగతో, సతతపవత్తవీరియో, నిచ్చపగ్గహితవీరియోతి అత్థో. యుత్తయోగో సదా సియాతి సబ్బకాలం భావనానుయుత్తో సియా. దుక్ఖన్తన్తి వట్టదుక్ఖస్స అన్తం పరియోసానం నిరోధం నిబ్బానం అప్పత్వా విస్సాసం న ఏయ్య న గచ్ఛేయ్య. ‘‘అహం పరిసుద్ధసీలో ఝానలాభీ అభిఞ్ఞాలాభీ విపస్సనం మత్థకం పాపేత్వా ఠితో’’తి వా విస్సట్ఠో న భవేయ్యాతి అత్థో.

    Tena vuttaṃ – ‘‘vīriyasātaccasampanno’’tiādi. Satatabhāvo sātaccaṃ, vīriyassa sātaccaṃ, tena sampanno samannāgato, satatapavattavīriyo, niccapaggahitavīriyoti attho. Yuttayogo sadā siyāti sabbakālaṃ bhāvanānuyutto siyā. Dukkhantanti vaṭṭadukkhassa antaṃ pariyosānaṃ nirodhaṃ nibbānaṃ appatvā vissāsaṃ na eyya na gaccheyya. ‘‘Ahaṃ parisuddhasīlo jhānalābhī abhiññālābhī vipassanaṃ matthakaṃ pāpetvā ṭhito’’ti vā vissaṭṭho na bhaveyyāti attho.

    ఏవం విహరమానస్సాతి, ఏవం వివిత్తసేనాసనసేవనాదినా విపస్సనావసేన యుత్తయోగతాపరియోసానేన విధినా విహరన్తస్స. సుద్ధికామస్సాతి, ఞాణదస్సనవిసుద్ధిం అచ్చన్తవిసుద్ధిం నిబ్బానం అరహత్తఞ్చ ఇచ్ఛన్తస్స. సంసారే భయస్స ఇక్ఖతో భిక్ఖునో, కామాసవాదయో సబ్బే ఆసవా ఖీయన్తి ఖయం అబ్భత్థం గచ్ఛన్తి, తేసం ఖయగమనేనేవ సఉపాదిసేసఅనుపాదిసేసపభేదం దువిధమ్పి నిబ్బానం అధిగచ్ఛతి పాపుణాతి.

    Evaṃ viharamānassāti, evaṃ vivittasenāsanasevanādinā vipassanāvasena yuttayogatāpariyosānena vidhinā viharantassa. Suddhikāmassāti, ñāṇadassanavisuddhiṃ accantavisuddhiṃ nibbānaṃ arahattañca icchantassa. Saṃsāre bhayassa ikkhato bhikkhuno, kāmāsavādayo sabbe āsavā khīyanti khayaṃ abbhatthaṃ gacchanti, tesaṃ khayagamaneneva saupādisesaanupādisesapabhedaṃ duvidhampi nibbānaṃ adhigacchati pāpuṇāti.

    ఏవం థేరో తస్స భిక్ఖునో ఓవాదదానాపదేసేన అత్తనా తథాపటిపన్నభావం దీపేన్తో అఞ్ఞం బ్యాకాసి.

    Evaṃ thero tassa bhikkhuno ovādadānāpadesena attanā tathāpaṭipannabhāvaṃ dīpento aññaṃ byākāsi.

    వఙ్గన్తపుత్తఉపసేనత్థేరగాథావణ్ణనా నిట్ఠితా.

    Vaṅgantaputtaupasenattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / థేరగాథాపాళి • Theragāthāpāḷi / ౬. వఙ్గన్తపుత్తఉపసేనత్థేరగాథా • 6. Vaṅgantaputtaupasenattheragāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact