Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಥೇರಗಾಥಾ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
೭. ಸತ್ತಮವಗ್ಗೋ
7. Sattamavaggo
೧. ವಪ್ಪತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ
1. Vappattheragāthāvaṇṇanā
ಪಸ್ಸತಿ ಪಸ್ಸೋತಿ ಆಯಸ್ಮತೋ ವಪ್ಪತ್ಥೇರಸ್ಸ ಗಾಥಾ। ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಸೋ ಕಿರ ಪದುಮುತ್ತರಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ಹಂಸವತೀನಗರೇ ಕುಲಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಿಞ್ಞುತಂ ಪತ್ತೋ ‘‘ಅಸುಕೋ ಚ ಅಸುಕೋ ಚ ಥೇರೋ ಸತ್ಥು ಪಠಮಂ ಧಮ್ಮಪಟಿಗ್ಗಾಹಕಾ ಅಹೇಸು’’ನ್ತಿ ಥೋಮನಂ ಸುತ್ವಾ ಭಗವನ್ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪತ್ಥನಂ ಪಟ್ಠಪೇಸಿ – ‘‘ಅಹಮ್ಪಿ ಭಗವಾ ಅನಾಗತೇ ತಾದಿಸಸ್ಸ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಪಠಮಂ ಧಮ್ಮಪಟಿಗ್ಗಾಹಕಾನಂ ಅಞ್ಞತರೋ ಭವೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ, ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಸರಣಗಮನಞ್ಚ ಪವೇದೇಸಿ। ಸೋ ಯಾವಜೀವಂ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕತ್ವಾ ತತೋ ಚುತೋ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸುಯೇವ ಸಂಸರನ್ತೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಕಪಿಲವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ವಾಸೇಟ್ಠಸ್ಸ ನಾಮ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ವಪ್ಪೋತಿಸ್ಸ ನಾಮಂ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ಅಸಿತೇನ ಇಸಿನಾ ‘‘ಸಿದ್ಧತ್ಥಕುಮಾರೋ ಸಬ್ಬಞ್ಞೂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಬ್ಯಾಕತೋ ಕೋಣ್ಡಞ್ಞಪ್ಪಮುಖೇಹಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಪುತ್ತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಘರಾವಾಸಂ ಪಹಾಯ ತಾಪಸಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ‘‘ತಸ್ಮಿಂ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಂ ಪತ್ತೇ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಅಮತಂ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಉರುವೇಲಾಯಂ ವಿಹರನ್ತಂ ಮಹಾಸತ್ತಂ ಛಬ್ಬಸ್ಸಾನಿ ಪಧಾನಂ ಪದಹನ್ತಂ ಉಪಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಓಳಾರಿಕಾಹಾರಪರಿಭೋಗೇನ ನಿಬ್ಬಿಜ್ಜಿತ್ವಾ ಇಸಿಪತನಂ ಗತೋ। ಅಭಿಸಮ್ಬುಜ್ಝಿತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಾ ಸತ್ತಸತ್ತಾಹಾನಿ ವೀತಿನಾಮೇತ್ವಾ ಇಸಿಪತನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಧಮ್ಮಚಕ್ಕೇ ಪವತ್ತಿತೇ ಪಾಟಿಪದದಿವಸೇ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಿತೋ ಪಞ್ಚಮಿಯಂ ಪಕ್ಖಸ್ಸ ಅಞ್ಞಾಸಿಕೋಣ್ಡಞ್ಞಾದೀಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ಅಪದಾನೇ (ಅಪ॰ ಥೇರ ೧.೧೨.೨೦-೩೦) –
Passatipassoti āyasmato vappattherassa gāthā. Kā uppatti? So kira padumuttarassa bhagavato kāle haṃsavatīnagare kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ‘‘asuko ca asuko ca thero satthu paṭhamaṃ dhammapaṭiggāhakā ahesu’’nti thomanaṃ sutvā bhagavantaṃ upasaṅkamitvā patthanaṃ paṭṭhapesi – ‘‘ahampi bhagavā anāgate tādisassa sammāsambuddhassa paṭhamaṃ dhammapaṭiggāhakānaṃ aññataro bhaveyya’’nti, satthu santike saraṇagamanañca pavedesi. So yāvajīvaṃ puññāni katvā tato cuto devamanussesuyeva saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kapilavatthusmiṃ vāseṭṭhassa nāma brāhmaṇassa putto hutvā nibbatti, vappotissa nāmaṃ ahosi. So asitena isinā ‘‘siddhatthakumāro sabbaññū bhavissatī’’ti byākato koṇḍaññappamukhehi brāhmaṇaputtehi saddhiṃ gharāvāsaṃ pahāya tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā ‘‘tasmiṃ sabbaññutaṃ patte tassa santike dhammaṃ sutvā amataṃ pāpuṇissāmī’’ti uruvelāyaṃ viharantaṃ mahāsattaṃ chabbassāni padhānaṃ padahantaṃ upaṭṭhahitvā oḷārikāhāraparibhogena nibbijjitvā isipatanaṃ gato. Abhisambujjhitvā satthārā sattasattāhāni vītināmetvā isipatanaṃ gantvā dhammacakke pavattite pāṭipadadivase sotāpattiphale patiṭṭhito pañcamiyaṃ pakkhassa aññāsikoṇḍaññādīhi saddhiṃ arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.12.20-30) –
‘‘ಉಭಿನ್ನಂ ದೇವರಾಜೂನಂ, ಸಙ್ಗಾಮೋ ಸಮುಪಟ್ಠಿತೋ।
‘‘Ubhinnaṃ devarājūnaṃ, saṅgāmo samupaṭṭhito;
ಅಹೋಸಿ ಸಮುಪಬ್ಯೂಳ್ಹೋ, ಮಹಾಘೋಸೋ ಅವತ್ತಥ॥
Ahosi samupabyūḷho, mahāghoso avattatha.
‘‘ಪದುಮುತ್ತರೋ ಲೋಕವಿದೂ, ಆಹುತೀನಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೋ।
‘‘Padumuttaro lokavidū, āhutīnaṃ paṭiggaho;
ಅನ್ತಲಿಕ್ಖೇ ಠಿತೋ ಸತ್ಥಾ, ಸಂವೇಜೇಸಿ ಮಹಾಜನಂ॥
Antalikkhe ṭhito satthā, saṃvejesi mahājanaṃ.
‘‘ಸಬ್ಬೇ ದೇವಾ ಅತ್ತಮನಾ, ನಿಕ್ಖಿತ್ತಕವಚಾವುಧಾ।
‘‘Sabbe devā attamanā, nikkhittakavacāvudhā;
ಸಮ್ಬುದ್ಧಂ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ, ಏಕಗ್ಗಾಸಿಂಸು ತಾವದೇ॥
Sambuddhaṃ abhivādetvā, ekaggāsiṃsu tāvade.
‘‘ಮಯ್ಹಂ ಸಙ್ಕಪ್ಪಮಞ್ಞಾಯ, ವಾಚಾಸಭಿಮುದೀರಯಿ।
‘‘Mayhaṃ saṅkappamaññāya, vācāsabhimudīrayi;
ಅನುಕಮ್ಪಕೋ ಲೋಕವಿದೂ, ನಿಬ್ಬಾಪೇಸಿ ಮಹಾಜನಂ॥
Anukampako lokavidū, nibbāpesi mahājanaṃ.
‘‘ಪದುಟ್ಠಚಿತ್ತೋ ಮನುಜೋ, ಏಕಪಾಣಂ ವಿಹೇಠಯಂ।
‘‘Paduṭṭhacitto manujo, ekapāṇaṃ viheṭhayaṃ;
ತೇನ ಚಿತ್ತಪ್ಪದೋಸೇನ, ಅಪಾಯಂ ಉಪಪಜ್ಜತಿ॥
Tena cittappadosena, apāyaṃ upapajjati.
‘‘ಸಙ್ಗಾಮಸೀಸೇ ನಾಗೋವ, ಬಹೂ ಪಾಣೇ ವಿಹೇಠಯಂ।
‘‘Saṅgāmasīse nāgova, bahū pāṇe viheṭhayaṃ;
ನಿಬ್ಬಾಪೇಥ ಸಕಂ ಚಿತ್ತಂ, ಮಾ ಹಞ್ಞಿತ್ಥೋ ಪುನಪ್ಪುನಂ॥
Nibbāpetha sakaṃ cittaṃ, mā haññittho punappunaṃ.
‘‘ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ಯಕ್ಖರಾಜೂನಂ, ಸೇನಾ ಸಾ ವಿಮ್ಹಿತಾ ಅಹು।
‘‘Dvinnampi yakkharājūnaṃ, senā sā vimhitā ahu;
ಸರಣಞ್ಚ ಉಪಾಗಚ್ಛುಂ, ಲೋಕಜೇಟ್ಠಂ ಸುತಾದಿನಂ॥
Saraṇañca upāgacchuṃ, lokajeṭṭhaṃ sutādinaṃ.
‘‘ಸಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾನ ಜನತಂ, ಪದಮುದ್ಧರಿ ಚಕ್ಖುಮಾ।
‘‘Saññāpetvāna janataṃ, padamuddhari cakkhumā;
ಪೇಕ್ಖಮಾನೋವ ದೇವೇಹಿ, ಪಕ್ಕಾಮಿ ಉತ್ತರಾಮುಖೋ॥
Pekkhamānova devehi, pakkāmi uttarāmukho.
‘‘ಪಠಮಂ ಸರಣಂ ಗಚ್ಛಿಂ, ದ್ವಿಪದಿನ್ದಸ್ಸ ತಾದಿನೋ।
‘‘Paṭhamaṃ saraṇaṃ gacchiṃ, dvipadindassa tādino;
ಕಪ್ಪಾನಂ ಸತಸಹಸ್ಸಂ, ದುಗ್ಗತಿಂ ನುಪಪಜ್ಜಹಂ॥
Kappānaṃ satasahassaṃ, duggatiṃ nupapajjahaṃ.
‘‘ಮಹಾದುನ್ದುಭಿನಾಮಾ ಚ, ಸೋಳಸಾಸುಂ ರಥೇಸಭಾ।
‘‘Mahādundubhināmā ca, soḷasāsuṃ rathesabhā;
ತಿಂಸಕಪ್ಪಸಹಸ್ಸಮ್ಹಿ, ರಾಜಾನೋ ಚಕ್ಕವತ್ತಿನೋ॥
Tiṃsakappasahassamhi, rājāno cakkavattino.
‘‘ಕಿಲೇಸಾ ಝಾಪಿತಾ ಮಯ್ಹಂ…ಪೇ॰… ಕತಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನ’’ನ್ತಿ॥
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ಅರಹತ್ತಂ ಪನ ಪತ್ವಾ ಅತ್ತನಾ ಪಟಿಲದ್ಧಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಮುಖೇನ ಸತ್ಥು ಗುಣಮಹನ್ತತಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ‘‘ಈದಿಸಂ ನಾಮ ಸತ್ಥಾರಂ ಬಾಹುಲಿಕಾದಿವಾದೇನ ಸಮುದಾಚರಿಮ್ಹ। ಅಹೋ ಪುಥುಜ್ಜನಭಾವೋ ನಾಮ ಅನ್ಧಕರಣೋ ಅಚಕ್ಖುಕರಣೋ ಅರಿಯಭಾವೋಯೇವ ಚಕ್ಖುಕರಣೋ’’ತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಪಸ್ಸತಿ ಪಸ್ಸೋ’’ತಿ ಗಾಥಂ ಅಭಾಸಿ।
Arahattaṃ pana patvā attanā paṭiladdhasampattiṃ paccavekkhaṇamukhena satthu guṇamahantataṃ paccavekkhitvā ‘‘īdisaṃ nāma satthāraṃ bāhulikādivādena samudācarimha. Aho puthujjanabhāvo nāma andhakaraṇo acakkhukaraṇo ariyabhāvoyeva cakkhukaraṇo’’ti dassento ‘‘passati passo’’ti gāthaṃ abhāsi.
೬೧. ತತ್ಥ ಪಸ್ಸತಿ ಪಸ್ಸೋತಿ ಪಸ್ಸತಿ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಯಾ ಧಮ್ಮೇ ಅವಿಪರೀತಂ ಜಾನಾತಿ ಬುಜ್ಝತೀತಿ ಪಸ್ಸೋ, ದಸ್ಸನಸಮ್ಪನ್ನೋ ಅರಿಯೋ, ಸೋ ಪಸ್ಸನ್ತಂ ಅವಿಪರೀತದಸ್ಸಾವಿಂ ‘‘ಅಯಂ ಅವಿಪರೀತದಸ್ಸಾವೀ’’ತಿ ಪಸ್ಸತಿ ಪಞ್ಞಾಚಕ್ಖುನಾ ಧಮ್ಮಾಧಮ್ಮಂ ಯಥಾಸಭಾವತೋ ಜಾನಾತಿ। ನ ಕೇವಲಂ ಪಸ್ಸನ್ತಮೇವ, ಅಥ ಖೋ ಅಪಸ್ಸನ್ತಞ್ಚ ಪಸ್ಸತಿ, ಯೋ ಪಞ್ಞಾಚಕ್ಖುವಿರಹಿತೋ ಧಮ್ಮೇ ಯಥಾಸಭಾವತೋ ನ ಪಸ್ಸತಿ, ತಮ್ಪಿ ಅಪಸ್ಸನ್ತಂ ಪುಥುಜ್ಜನಂ ‘‘ಅನ್ಧೋ ವತಾಯಂ ಭವಂ ಅಚಕ್ಖುಕೋ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ಪಞ್ಞಾಚಕ್ಖುನಾ ಪಸ್ಸತಿ। ಅಪಸ್ಸನ್ತೋ ಅಪಸ್ಸನ್ತಂ, ಪಸ್ಸನ್ತಞ್ಚ ನ ಪಸ್ಸತೀತಿ ಅಪಸ್ಸನ್ತೋ ಪಞ್ಞಾಚಕ್ಖುರಹಿತೋ ಅನ್ಧಬಾಲೋ ತಾದಿಸಂ ಅನ್ಧಬಾಲಂ ಅಯಂ ಧಮ್ಮಾಧಮ್ಮಂ ಯಥಾಸಭಾವತೋ ನ ಪಸ್ಸತೀತಿ ಯಥಾ ಅಪಸ್ಸನ್ತಂ ನ ಪಸ್ಸತಿ ನ ಜಾನಾತಿ, ಏವಂ ಅತ್ತನೋ ಪಞ್ಞಾಚಕ್ಖುನಾ ಧಮ್ಮಾಧಮ್ಮಂ ಯಥಾಸಭಾವತೋ ಪಸ್ಸನ್ತಞ್ಚ ಪಣ್ಡಿತಂ ‘‘ಅಯಂ ಏವಂವಿಧೋ’’ತಿ ನ ಪಸ್ಸತಿ ನ ಜಾನಾತಿ, ತಸ್ಮಾ ಅಹಮ್ಪಿ ಪುಬ್ಬೇ ದಸ್ಸನರಹಿತೋ ಸಕಲಂ ಞೇಯ್ಯಂ ಹತ್ಥಾಮಲಕಂ ವಿಯ ಪಸ್ಸನ್ತಂ ಭಗವನ್ತಂ ಅಪಸ್ಸನ್ತಮ್ಪಿ ಪೂರಣಾದಿಂ ಯಥಾಸಭಾವತೋ ನ ಪಸ್ಸಿಂ, ಇದಾನಿ ಪನ ಬುದ್ಧಾನುಭಾವೇನ ಸಮ್ಪನ್ನೋ ಉಭಯೇಪಿ ಯಥಾಸಭಾವತೋ ಪಸ್ಸಾಮೀತಿ ಸೇವಿತಬ್ಬಾಸೇವಿತಬ್ಬೇಸು ಅತ್ತನೋ ಅವಿಪರೀತಪಟಿಪತ್ತಿಂ ದಸ್ಸೇತಿ।
61. Tattha passati passoti passati sammādiṭṭhiyā dhamme aviparītaṃ jānāti bujjhatīti passo, dassanasampanno ariyo, so passantaṃ aviparītadassāviṃ ‘‘ayaṃ aviparītadassāvī’’ti passati paññācakkhunā dhammādhammaṃ yathāsabhāvato jānāti. Na kevalaṃ passantameva, atha kho apassantañca passati, yo paññācakkhuvirahito dhamme yathāsabhāvato na passati, tampi apassantaṃ puthujjanaṃ ‘‘andho vatāyaṃ bhavaṃ acakkhuko’’ti attano paññācakkhunā passati. Apassanto apassantaṃ, passantañca na passatīti apassanto paññācakkhurahito andhabālo tādisaṃ andhabālaṃ ayaṃ dhammādhammaṃ yathāsabhāvato na passatīti yathā apassantaṃ na passati na jānāti, evaṃ attano paññācakkhunā dhammādhammaṃ yathāsabhāvato passantañca paṇḍitaṃ ‘‘ayaṃ evaṃvidho’’ti na passati na jānāti, tasmā ahampi pubbe dassanarahito sakalaṃ ñeyyaṃ hatthāmalakaṃ viya passantaṃ bhagavantaṃ apassantampi pūraṇādiṃ yathāsabhāvato na passiṃ, idāni pana buddhānubhāvena sampanno ubhayepi yathāsabhāvato passāmīti sevitabbāsevitabbesu attano aviparītapaṭipattiṃ dasseti.
ವಪ್ಪತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Vappattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಥೇರಗಾಥಾಪಾಳಿ • Theragāthāpāḷi / ೧. ವಪ್ಪತ್ಥೇರಗಾಥಾ • 1. Vappattheragāthā