Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / ચૂળનિદ્દેસપાળિ • Cūḷaniddesapāḷi |
નમો તસ્સ ભગવતો અરહતો સમ્માસમ્બુદ્ધસ્સ
Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa
ખુદ્દકનિકાયે
Khuddakanikāye
ચૂળનિદ્દેસપાળિ
Cūḷaniddesapāḷi
પારાયનવગ્ગો
Pārāyanavaggo
વત્થુગાથા
Vatthugāthā
૧.
1.
કોસલાનં પુરા રમ્મા, અગમા દક્ખિણાપથં;
Kosalānaṃ purā rammā, agamā dakkhiṇāpathaṃ;
આકિઞ્ચઞ્ઞં પત્થયાનો, બ્રાહ્મણો મન્તપારગૂ.
Ākiñcaññaṃ patthayāno, brāhmaṇo mantapāragū.
૨.
2.
વસિ ગોધાવરીકૂલે, ઉઞ્છેન ચ ફલેન ચ.
Vasi godhāvarīkūle, uñchena ca phalena ca.
૩.
3.
તતો જાતેન આયેન, મહાયઞ્ઞમકપ્પયિ.
Tato jātena āyena, mahāyaññamakappayi.
૪.
4.
મહાયઞ્ઞં યજિત્વાન, પુન પાવિસિ અસ્સમં;
Mahāyaññaṃ yajitvāna, puna pāvisi assamaṃ;
તસ્મિં પટિપવિટ્ઠમ્હિ, અઞ્ઞો આગઞ્છિ બ્રાહ્મણો.
Tasmiṃ paṭipaviṭṭhamhi, añño āgañchi brāhmaṇo.
૫.
5.
સો ચ નં ઉપસઙ્કમ્મ, સતાનિ પઞ્ચ યાચતિ.
So ca naṃ upasaṅkamma, satāni pañca yācati.
૬.
6.
તમેનં બાવરી દિસ્વા, આસનેન નિમન્તયિ;
Tamenaṃ bāvarī disvā, āsanena nimantayi;
૭.
7.
‘‘યં ખો મમ દેય્યધમ્મં, સબ્બં વિસજ્જિતં મયા;
‘‘Yaṃ kho mama deyyadhammaṃ, sabbaṃ visajjitaṃ mayā;
અનુજાનાહિ મે બ્રહ્મે, નત્થિ પઞ્ચસતાનિ મે’’.
Anujānāhi me brahme, natthi pañcasatāni me’’.
૮.
8.
સત્તમે દિવસે તુય્હં, મુદ્ધા ફલતુ સત્તધા’’.
Sattame divase tuyhaṃ, muddhā phalatu sattadhā’’.
૯.
9.
અભિસઙ્ખરિત્વા કુહકો, ભેરવં સો અકિત્તયિ;
Abhisaṅkharitvā kuhako, bheravaṃ so akittayi;
તસ્સ તં વચનં સુત્વા, બાવરી દુક્ખિતો અહુ.
Tassa taṃ vacanaṃ sutvā, bāvarī dukkhito ahu.
૧૦.
10.
ઉસ્સુસ્સતિ અનાહારો, સોકસલ્લસમપ્પિતો;
Ussussati anāhāro, sokasallasamappito;
અથોપિ એવં ચિત્તસ્સ, ઝાને ન રમતી મનો.
Athopi evaṃ cittassa, jhāne na ramatī mano.
૧૧.
11.
ઉત્રસ્તં દુક્ખિતં દિસ્વા, દેવતા અત્થકામિની;
Utrastaṃ dukkhitaṃ disvā, devatā atthakāminī;
બાવરિં ઉપસઙ્કમ્મ, ઇદં વચનમબ્રવિ.
Bāvariṃ upasaṅkamma, idaṃ vacanamabravi.
૧૨.
12.
‘‘ન સો મુદ્ધં પજાનાતિ, કુહકો સો ધનત્થિકો;
‘‘Na so muddhaṃ pajānāti, kuhako so dhanatthiko;
મુદ્ધનિ મુદ્ધપાતે 13 વા, ઞાણં તસ્સ ન વિજ્જતિ’’.
Muddhani muddhapāte 14 vā, ñāṇaṃ tassa na vijjati’’.
૧૩.
13.
૧૪.
14.
‘‘અહમ્પેતં ન જાનામિ, ઞાણં મેત્થ ન વિજ્જતિ;
‘‘Ahampetaṃ na jānāmi, ñāṇaṃ mettha na vijjati;
મુદ્ધનિ મુદ્ધાધિપાતે ચ, જિનાનઞ્હેત્થ 19 દસ્સનં’’.
Muddhani muddhādhipāte ca, jinānañhettha 20 dassanaṃ’’.
૧૫.
15.
મુદ્ધં મુદ્ધાધિપાતઞ્ચ, તં મે અક્ખાહિ દેવતે’’.
Muddhaṃ muddhādhipātañca, taṃ me akkhāhi devate’’.
૧૬.
16.
‘‘પુરા કપિલવત્થુમ્હા, નિક્ખન્તો લોકનાયકો;
‘‘Purā kapilavatthumhā, nikkhanto lokanāyako;
અપચ્ચો ઓક્કાકરાજસ્સ, સક્યપુત્તો પભઙ્કરો.
Apacco okkākarājassa, sakyaputto pabhaṅkaro.
૧૭.
17.
‘‘સો હિ બ્રાહ્મણ સમ્બુદ્ધો, સબ્બધમ્માન પારગૂ;
‘‘So hi brāhmaṇa sambuddho, sabbadhammāna pāragū;
સબ્બકમ્મક્ખયં પત્તો, વિમુત્તો ઉપધિક્ખયે.
Sabbakammakkhayaṃ patto, vimutto upadhikkhaye.
૧૮.
18.
‘‘બુદ્ધો સો ભગવા લોકે, ધમ્મં દેસેતિ ચક્ખુમા;
‘‘Buddho so bhagavā loke, dhammaṃ deseti cakkhumā;
તં ત્વં ગન્ત્વાન પુચ્છસ્સુ, સો તે તં બ્યાકરિસ્સતિ’’.
Taṃ tvaṃ gantvāna pucchassu, so te taṃ byākarissati’’.
૧૯.
19.
સમ્બુદ્ધોતિ વચો સુત્વા, ઉદગ્ગો બાવરી અહુ;
Sambuddhoti vaco sutvā, udaggo bāvarī ahu;
સોકસ્સ તનુકો આસિ, પીતિઞ્ચ વિપુલં લભિ.
Sokassa tanuko āsi, pītiñca vipulaṃ labhi.
૨૦.
20.
સો બાવરી અત્તમનો ઉદગ્ગો, તં દેવતં પુચ્છતિ વેદજાતો;
So bāvarī attamano udaggo, taṃ devataṃ pucchati vedajāto;
‘‘કતમમ્હિ ગામે નિગમમ્હિ વા પન, કતમમ્હિ વા જનપદે લોકનાથો;
‘‘Katamamhi gāme nigamamhi vā pana, katamamhi vā janapade lokanātho;
યત્થ ગન્ત્વાન પસ્સેમુ, સમ્બુદ્ધં દ્વિપદુત્તમં’’.
Yattha gantvāna passemu, sambuddhaṃ dvipaduttamaṃ’’.
૨૧.
21.
‘‘સાવત્થિયં કોસલમન્દિરે જિનો, પહૂતપઞ્ઞો વરભૂરિમેધસો;
‘‘Sāvatthiyaṃ kosalamandire jino, pahūtapañño varabhūrimedhaso;
સો સક્યપુત્તો વિધુરો અનાસવો, મુદ્ધાધિપાતસ્સ વિદૂ નરાસભો’’.
So sakyaputto vidhuro anāsavo, muddhādhipātassa vidū narāsabho’’.
૨૨.
22.
‘‘એથ માણવા અક્ખિસ્સં, સુણાથ વચનં મમ.
‘‘Etha māṇavā akkhissaṃ, suṇātha vacanaṃ mama.
૨૩.
23.
‘‘યસ્સેસો દુલ્લભો લોકે, પાતુભાવો અભિણ્હસો;
‘‘Yasseso dullabho loke, pātubhāvo abhiṇhaso;
સ્વાજ્જ લોકમ્હિ ઉપ્પન્નો, સમ્બુદ્ધો ઇતિ વિસ્સુતો;
Svājja lokamhi uppanno, sambuddho iti vissuto;
ખિપ્પં ગન્ત્વાન સાવત્થિં, પસ્સવ્હો દ્વિપદુત્તમં’’.
Khippaṃ gantvāna sāvatthiṃ, passavho dvipaduttamaṃ’’.
૨૪.
24.
‘‘કથં ચરહિ જાનેમુ, દિસ્વા બુદ્ધોતિ બ્રાહ્મણ;
‘‘Kathaṃ carahi jānemu, disvā buddhoti brāhmaṇa;
અજાનતં નો પબ્રૂહિ, યથા જાનેમુ તં મયં’’.
Ajānataṃ no pabrūhi, yathā jānemu taṃ mayaṃ’’.
૨૫.
25.
‘‘આગતાનિ હિ મન્તેસુ, મહાપુરિસલક્ખણા;
‘‘Āgatāni hi mantesu, mahāpurisalakkhaṇā;
દ્વત્તિંસાનિ ચ બ્યાક્ખાતા, સમત્તા અનુપુબ્બસો.
Dvattiṃsāni ca byākkhātā, samattā anupubbaso.
૨૬.
26.
‘‘યસ્સેતે હોન્તિ ગત્તેસુ, મહાપુરિસલક્ખણા;
‘‘Yassete honti gattesu, mahāpurisalakkhaṇā;
દ્વેયેવ તસ્સ ગતિયો, તતિયા હિ ન વિજ્જતિ.
Dveyeva tassa gatiyo, tatiyā hi na vijjati.
૨૭.
27.
‘‘સચે અગારં આવસતિ, વિજેય્ય પથવિં ઇમં;
‘‘Sace agāraṃ āvasati, vijeyya pathaviṃ imaṃ;
અદણ્ડેન અસત્થેન, ધમ્મેન અનુસાસતિ.
Adaṇḍena asatthena, dhammena anusāsati.
૨૮.
28.
‘‘સચે ચ સો પબ્બજતિ, અગારા અનગારિયં;
‘‘Sace ca so pabbajati, agārā anagāriyaṃ;
૨૯.
29.
‘‘જાતિં ગોત્તઞ્ચ લક્ખણં, મન્તે સિસ્સે પુનાપરે;
‘‘Jātiṃ gottañca lakkhaṇaṃ, mante sisse punāpare;
મુદ્ધં મુદ્ધાધિપાતઞ્ચ, મનસાયેવ પુચ્છથ.
Muddhaṃ muddhādhipātañca, manasāyeva pucchatha.
૩૦.
30.
‘‘અનાવરણદસ્સાવી, યદિ બુદ્ધો ભવિસ્સતિ;
‘‘Anāvaraṇadassāvī, yadi buddho bhavissati;
૩૧.
31.
બાવરિસ્સ વચો સુત્વા, સિસ્સા સોળસ બ્રાહ્મણા;
Bāvarissa vaco sutvā, sissā soḷasa brāhmaṇā;
અજિતો તિસ્સમેત્તેય્યો, પુણ્ણકો અથ મેત્તગૂ.
Ajito tissametteyyo, puṇṇako atha mettagū.
૩૨.
32.
ધોતકો ઉપસીવો ચ, નન્દો ચ અથ હેમકો;
Dhotako upasīvo ca, nando ca atha hemako;
તોદેય્ય-કપ્પા દુભયો, જતુકણ્ણી ચ પણ્ડિતો.
Todeyya-kappā dubhayo, jatukaṇṇī ca paṇḍito.
૩૩.
33.
ભદ્રાવુધો ઉદયો ચ, પોસાલો ચાપિ બ્રાહ્મણો;
Bhadrāvudho udayo ca, posālo cāpi brāhmaṇo;
મોઘરાજા ચ મેધાવી, પિઙ્ગિયો ચ મહાઇસિ.
Mogharājā ca medhāvī, piṅgiyo ca mahāisi.
૩૪.
34.
પચ્ચેકગણિનો સબ્બે, સબ્બલોકસ્સ વિસ્સુતા;
Paccekagaṇino sabbe, sabbalokassa vissutā;
ઝાયી ઝાનરતા ધીરા, પુબ્બવાસનવાસિતા.
Jhāyī jhānaratā dhīrā, pubbavāsanavāsitā.
૩૫.
35.
બાવરિં અભિવાદેત્વા, કત્વા ચ નં પદક્ખિણં;
Bāvariṃ abhivādetvā, katvā ca naṃ padakkhiṇaṃ;
જટાજિનધરા સબ્બે, પક્કામું ઉત્તરામુખા.
Jaṭājinadharā sabbe, pakkāmuṃ uttarāmukhā.
૩૬.
36.
ઉજ્જેનિઞ્ચાપિ ગોનદ્ધં, વેદિસં વનસવ્હયં.
Ujjeniñcāpi gonaddhaṃ, vedisaṃ vanasavhayaṃ.
૩૭.
37.
કોસમ્બિઞ્ચાપિ સાકેતં, સાવત્થિઞ્ચ પુરુત્તમં;
Kosambiñcāpi sāketaṃ, sāvatthiñca puruttamaṃ;
સેતબ્યં કપિલવત્થું, કુસિનારઞ્ચ મન્દિરં.
Setabyaṃ kapilavatthuṃ, kusinārañca mandiraṃ.
૩૮.
38.
પાવઞ્ચ ભોગનગરં, વેસાલિં માગધં પુરં;
Pāvañca bhoganagaraṃ, vesāliṃ māgadhaṃ puraṃ;
પાસાણકં ચેતિયઞ્ચ, રમણીયં મનોરમં.
Pāsāṇakaṃ cetiyañca, ramaṇīyaṃ manoramaṃ.
૩૯.
39.
તસિતોવુદકં સીતં, મહાલાભંવ વાણિજો;
Tasitovudakaṃ sītaṃ, mahālābhaṃva vāṇijo;
છાયં ઘમ્માભિતત્તોવ તુરિતા પબ્બતમારુહું.
Chāyaṃ ghammābhitattova turitā pabbatamāruhuṃ.
૪૦.
40.
ભગવા તમ્હિ સમયે, ભિક્ખુસઙ્ઘપુરક્ખતો;
Bhagavā tamhi samaye, bhikkhusaṅghapurakkhato;
ભિક્ખૂનં ધમ્મં દેસેતિ, સીહોવ નદતી વને.
Bhikkhūnaṃ dhammaṃ deseti, sīhova nadatī vane.
૪૧.
41.
૪૨.
42.
અથસ્સ ગત્તે દિસ્વાન, પરિપૂરઞ્ચ બ્યઞ્જનં;
Athassa gatte disvāna, paripūrañca byañjanaṃ;
એકમન્તં ઠિતો હટ્ઠો, મનોપઞ્હે અપુચ્છથ.
Ekamantaṃ ṭhito haṭṭho, manopañhe apucchatha.
૪૩.
43.
‘‘આદિસ્સ જમ્મનં બ્રૂહિ, ગોત્તં બ્રૂહિ સલક્ખણં;
‘‘Ādissa jammanaṃ brūhi, gottaṃ brūhi salakkhaṇaṃ;
મન્તેસુ પારમિં બ્રૂહિ, કતિ વાચેતિ બ્રાહ્મણો’’.
Mantesu pāramiṃ brūhi, kati vāceti brāhmaṇo’’.
૪૪.
44.
‘‘વીસં વસ્સસતં આયુ, સો ચ ગોત્તેન બાવરી;
‘‘Vīsaṃ vassasataṃ āyu, so ca gottena bāvarī;
તીણિસ્સ લક્ખણા ગત્તે, તિણ્ણં વેદાન પારગૂ.
Tīṇissa lakkhaṇā gatte, tiṇṇaṃ vedāna pāragū.
૪૫.
45.
‘‘લક્ખણે ઇતિહાસે ચ, સનિઘણ્ડુસકેટુભે;
‘‘Lakkhaṇe itihāse ca, sanighaṇḍusakeṭubhe;
પઞ્ચસતાનિ વાચેતિ, સધમ્મે પારમિં ગતો’’.
Pañcasatāni vāceti, sadhamme pāramiṃ gato’’.
૪૬.
46.
‘‘લક્ખણાનં પવિચયં, બાવરિસ્સ નરુત્તમ;
‘‘Lakkhaṇānaṃ pavicayaṃ, bāvarissa naruttama;
૪૭.
47.
‘‘મુખં જિવ્હાય છાદેતિ, ઉણ્ણસ્સ ભમુકન્તરે;
‘‘Mukhaṃ jivhāya chādeti, uṇṇassa bhamukantare;
કોસોહિતં વત્થગુય્હં, એવં જાનાહિ માણવ’’.
Kosohitaṃ vatthaguyhaṃ, evaṃ jānāhi māṇava’’.
૪૮.
48.
પુચ્છઞ્હિ કિઞ્ચિ અસુણન્તો, સુત્વા પઞ્હે વિયાકતે;
Pucchañhi kiñci asuṇanto, sutvā pañhe viyākate;
વિચિન્તેતિ જનો સબ્બો, વેદજાતો કતઞ્જલી.
Vicinteti jano sabbo, vedajāto katañjalī.
૪૯.
49.
‘‘કો નુ દેવો વા બ્રહ્મા વા, ઇન્દો વાપિ સુજમ્પતિ;
‘‘Ko nu devo vā brahmā vā, indo vāpi sujampati;
મનસા પુચ્છિતે પઞ્હે, કમેતં પટિભાસતિ.
Manasā pucchite pañhe, kametaṃ paṭibhāsati.
૫૦.
50.
‘‘મુદ્ધં મુદ્ધાધિપાતઞ્ચ, બાવરી પરિપુચ્છતિ;
‘‘Muddhaṃ muddhādhipātañca, bāvarī paripucchati;
તં બ્યાકરોહિ ભગવા, કઙ્ખં વિનય નો ઇસે’’.
Taṃ byākarohi bhagavā, kaṅkhaṃ vinaya no ise’’.
૫૧.
51.
‘‘અવિજ્જા મુદ્ધાતિ જાનાહિ, વિજ્જા મુદ્ધાધિપાતિની;
‘‘Avijjā muddhāti jānāhi, vijjā muddhādhipātinī;
સદ્ધાસતિસમાધીહિ, છન્દવીરિયેન સંયુતા’’.
Saddhāsatisamādhīhi, chandavīriyena saṃyutā’’.
૫૨.
52.
તતો વેદેન મહતા, સન્થમ્ભેત્વાન માણવો;
Tato vedena mahatā, santhambhetvāna māṇavo;
એકંસં અજિનં કત્વા, પાદેસુ સિરસા પતિ.
Ekaṃsaṃ ajinaṃ katvā, pādesu sirasā pati.
૫૩.
53.
‘‘બાવરી બ્રાહ્મણો ભોતો, સહ સિસ્સેહિ મારિસ;
‘‘Bāvarī brāhmaṇo bhoto, saha sissehi mārisa;
ઉદગ્ગચિત્તો સુમનો, પાદે વન્દતિ ચક્ખુમ’’.
Udaggacitto sumano, pāde vandati cakkhuma’’.
૫૪.
54.
‘‘સુખિતો બાવરી હોતુ, સહ સિસ્સેહિ બ્રાહ્મણો;
‘‘Sukhito bāvarī hotu, saha sissehi brāhmaṇo;
ત્વઞ્ચાપિ સુખિતો હોહિ, ચિરં જીવાહિ માણવ.
Tvañcāpi sukhito hohi, ciraṃ jīvāhi māṇava.
૫૫.
55.
‘‘બાવરિસ્સ ચ તુય્હં વા, સબ્બેસં સબ્બસંસયં;
‘‘Bāvarissa ca tuyhaṃ vā, sabbesaṃ sabbasaṃsayaṃ;
કતાવકાસા પુચ્છવ્હો, યં કિઞ્ચિ મનસિચ્છથ’’.
Katāvakāsā pucchavho, yaṃ kiñci manasicchatha’’.
૫૬.
56.
સમ્બુદ્ધેન કતોકાસો, નિસીદિત્વાન પઞ્જલી;
Sambuddhena katokāso, nisīditvāna pañjalī;
અજિતો પઠમં પઞ્હં, તત્થ પુચ્છિ તથાગતં.
Ajito paṭhamaṃ pañhaṃ, tattha pucchi tathāgataṃ.
વત્થુગાથા નિટ્ઠિતા.
Vatthugāthā niṭṭhitā.
Footnotes: