Library / Tipiṭaka / ཏིཔིཊཀ • Tipiṭaka / ཛཱཏཀ-ཨཊྛཀཐཱ • Jātaka-aṭṭhakathā

    [༥༤༧] ༡༠. ཝེསྶནྟརཛཱཏཀཝཎྞནཱ

    [547] 10. Vessantarajātakavaṇṇanā

    དསཝརཀཐཱཝཎྞནཱ

    Dasavarakathāvaṇṇanā

    ཕུསྶཏཱི ཝརཝཎྞཱབྷེཏི ཨིདཾ སཏྠཱ ཀཔིལཝཏྠུཾ ཨུཔནིསྶཱཡ ནིགྲོདྷཱརཱམེ ཝིཧརནྟོ པོཀྑརཝསྶཾ ཨཱརབྦྷ ཀཐེསི། ཡདཱ ཧི སཏྠཱ པཝཏྟིཏཝརདྷམྨཙཀྐོ ཨནུཀྐམེན རཱཛགཧཾ གནྟྭཱ ཏཏྠ ཧེམནྟཾ ཝཱིཏིནཱམེཏྭཱ ཨུདཱཡིཏྠེརེན མགྒདེསཀེན ཝཱིསཏིསཧསྶཁཱིཎཱསཝཔརིཝུཏོ པཋམགམནེན ཀཔིལཝཏྠུཾ ཨགམཱསི, ཏདཱ སཀྱརཱཛཱནོ ‘‘མཡཾ ཨམྷཱཀཾ ཉཱཏིསེཊྛཾ པསྶིསྶཱམཱ’’ཏི སནྣིཔཏིཏྭཱ བྷགཝཏོ ཝསནཊྛཱནཾ ཝཱིམཾསམཱནཱ ‘‘ནིགྲོདྷསཀྐསྶཱརཱམོ རམཎཱིཡོ’’ཏི སལླཀྑེཏྭཱ ཏཏྠ སབྦཾ པཊིཛགྒནཝིདྷིཾ ཀཏྭཱ གནྡྷཔུཔྥཱདིཧཏྠཱ པཙྩུགྒམནཾ ཀརོནྟཱ སབྦཱལངྐཱརཔྤཊིམཎྜིཏེ དཧརདཧརེ ནཱགརདཱརཀེ ཙ ནཱགརདཱརིཀཱཡོ ཙ པཋམཾ པཧིཎིཾསུ, ཏཏོ རཱཛཀུམཱརེ ཙ རཱཛཀུམཱརིཀཱཡོ ཙ། ཏེསཾ ཨནྟརཱ སཱམཾ གནྡྷཔུཔྥཙུཎྞཱདཱིཧི སཏྠཱརཾ པཱུཛེཏྭཱ བྷགཝནྟཾ གཧེཏྭཱ ནིགྲོདྷཱརཱམམེཝ ཨགམིཾསུ། ཏཏྠ བྷགཝཱ ཝཱིསཏིསཧསྶཁཱིཎཱསཝཔརིཝུཏོ པཉྙཏྟཝརབུདྡྷཱསནེ ནིསཱིདི། ཏདཱ ཧི སཱཀིཡཱ མཱནཛཱཏིཀཱ མཱནཏྠདྡྷཱ། ཏེ ‘‘ཨཡཾ སིདྡྷཏྠཀུམཱརོ ཨམྷེཧི དཧརཏརོ, ཨམྷཱཀཾ ཀནིཊྛོ བྷཱགིནེཡྻོ པུཏྟོ ནཏྟཱ’’ཏི ཙིནྟེཏྭཱ དཧརདཧརེ རཱཛཀུམཱརེ ཙ རཱཛཀུམཱརིཀཱཡོ ཙ ཨཱཧཾསུ ‘‘ཏུམྷེ བྷགཝནྟཾ ཝནྡཐ, མཡཾ ཏུམྷཱཀཾ པིཊྛིཏོ ནིསཱིདིསྶཱམཱ’’ཏི།

    Phussatīvaravaṇṇābheti idaṃ satthā kapilavatthuṃ upanissāya nigrodhārāme viharanto pokkharavassaṃ ārabbha kathesi. Yadā hi satthā pavattitavaradhammacakko anukkamena rājagahaṃ gantvā tattha hemantaṃ vītināmetvā udāyittherena maggadesakena vīsatisahassakhīṇāsavaparivuto paṭhamagamanena kapilavatthuṃ agamāsi, tadā sakyarājāno ‘‘mayaṃ amhākaṃ ñātiseṭṭhaṃ passissāmā’’ti sannipatitvā bhagavato vasanaṭṭhānaṃ vīmaṃsamānā ‘‘nigrodhasakkassārāmo ramaṇīyo’’ti sallakkhetvā tattha sabbaṃ paṭijagganavidhiṃ katvā gandhapupphādihatthā paccuggamanaṃ karontā sabbālaṅkārappaṭimaṇḍite daharadahare nāgaradārake ca nāgaradārikāyo ca paṭhamaṃ pahiṇiṃsu, tato rājakumāre ca rājakumārikāyo ca. Tesaṃ antarā sāmaṃ gandhapupphacuṇṇādīhi satthāraṃ pūjetvā bhagavantaṃ gahetvā nigrodhārāmameva agamiṃsu. Tattha bhagavā vīsatisahassakhīṇāsavaparivuto paññattavarabuddhāsane nisīdi. Tadā hi sākiyā mānajātikā mānatthaddhā. Te ‘‘ayaṃ siddhatthakumāro amhehi daharataro, amhākaṃ kaniṭṭho bhāgineyyo putto nattā’’ti cintetvā daharadahare rājakumāre ca rājakumārikāyo ca āhaṃsu ‘‘tumhe bhagavantaṃ vandatha, mayaṃ tumhākaṃ piṭṭhito nisīdissāmā’’ti.

    ཏེསུ ཨེཝཾ ཨཝནྡིཏྭཱ ནིསིནྣེསུ བྷགཝཱ ཏེསཾ ཨཛ྄ཛྷཱསཡཾ ཨོལོཀེཏྭཱ ‘‘ན མཾ ཉཱཏཡོ ཝནྡནྟི, ཧནྡ ཨིདཱནེཝ ཝནྡཱཔེསྶཱམཱི’’ཏི ཨབྷིཉྙཱཔཱདཀཾ ཙཏུཏྠཛ྄ཛྷཱནཾ སམཱཔཛྫིཏྭཱ ཏཏོ ཝུཊྛཱཡ ཨཱཀཱསཾ ཨབྦྷུགྒནྟྭཱ ཏེསཾ སཱིསེ པཱདཔཾསུཾ ཨོཀིརམཱནོ ཝིཡ ཀཎྜམྦརུཀྑམཱུལེ ཡམཀཔཱཊིཧཱརིཡསདིསཾ པཱཊིཧཱརིཡཾ ཨཀཱསི། རཱཛཱ སུདྡྷོདནོ ཏཾ ཨཙྪརིཡཾ དིསྭཱ ཨཱཧ ‘‘བྷནྟེ, ཏུམྷཱཀཾ ཛཱཏདིཝསེ ཀཱལ༹དེཝལསྶ ཝནྡནཏྠཾ ཨུཔནཱིཏཱནཾ ཝོ པཱདེ པརིཝཏྟིཏྭཱ བྲཱཧྨཎསྶ མཏྠཀེ ཋིཏེ དིསྭཱ ཨཧཾ ཏུམྷཱཀཾ པཱདེ ཝནྡིཾ, ཨཡཾ མེ པཋམཝནྡནཱ། པུནཔི ཝཔྤམངྒལདིཝསེ ཛམྦུཙྪཱཡཱཡ སིརིསཡནེ ནིསིནྣཱནཾ ཝོ ཛམྦུཙྪཱཡཱཡ ཨཔརིཝཏྟནཾ དིསྭཱཔི ཨཧཾ ཏུམྷཱཀཾ པཱདེ ཝནྡིཾ, ཨཡཾ མེ དུཏིཡཝནྡནཱ། ཨིདཱནི ཨིམཾ ཨདིཊྛཔུབྦཾ པཱཊིཧཱརིཡཾ དིསྭཱཔི ཏུམྷཱཀཾ པཱདེ ཝནྡཱམི, ཨཡཾ མེ ཏཏིཡཝནྡནཱ’’ཏི། རཉྙཱ པན ཝནྡིཏེ ཨཝནྡིཏྭཱ ཋཱཏུཾ སམཏྠོ ནཱམ ཨེཀསཱཀིཡོཔི ནཱཧོསི, སབྦེ ཝནྡིཾསུཡེཝ།

    Tesu evaṃ avanditvā nisinnesu bhagavā tesaṃ ajjhāsayaṃ oloketvā ‘‘na maṃ ñātayo vandanti, handa idāneva vandāpessāmī’’ti abhiññāpādakaṃ catutthajjhānaṃ samāpajjitvā tato vuṭṭhāya ākāsaṃ abbhuggantvā tesaṃ sīse pādapaṃsuṃ okiramāno viya kaṇḍambarukkhamūle yamakapāṭihāriyasadisaṃ pāṭihāriyaṃ akāsi. Rājā suddhodano taṃ acchariyaṃ disvā āha ‘‘bhante, tumhākaṃ jātadivase kāḷadevalassa vandanatthaṃ upanītānaṃ vo pāde parivattitvā brāhmaṇassa matthake ṭhite disvā ahaṃ tumhākaṃ pāde vandiṃ, ayaṃ me paṭhamavandanā. Punapi vappamaṅgaladivase jambucchāyāya sirisayane nisinnānaṃ vo jambucchāyāya aparivattanaṃ disvāpi ahaṃ tumhākaṃ pāde vandiṃ, ayaṃ me dutiyavandanā. Idāni imaṃ adiṭṭhapubbaṃ pāṭihāriyaṃ disvāpi tumhākaṃ pāde vandāmi, ayaṃ me tatiyavandanā’’ti. Raññā pana vandite avanditvā ṭhātuṃ samattho nāma ekasākiyopi nāhosi, sabbe vandiṃsuyeva.

    ཨིཏི བྷགཝཱ ཉཱཏཡོ ཝནྡཱཔེཏྭཱ ཨཱཀཱསཏོ ཨོཏརིཏྭཱ པཉྙཏྟཝརབུདྡྷཱསནེ ནིསཱིདི། ནིསིནྣེ ཙ བྷགཝཏི སིཁཱཔཏྟོ ཉཱཏིསམཱགམོ ཨཧོསི, སབྦེ ཨེཀགྒཙིཏྟཱ ཧུཏྭཱ ནིསཱིདིཾསུ། ཏཏོ མཧཱམེགྷོ ཨུཊྛཧིཏྭཱ པོཀྑརཝསྶཾ ཝསྶི, ཏམྦཝཎྞཾ ཨུདཀཾ ཧེཊྛཱ ཝིརཝནྟཾ གཙྪཏི། ཡེ ཏེམེཏུཀཱམཱ, ཏེ ཏེམེནྟི། ཨཏེམེཏུཀཱམསྶ སརཱིརེ ཨེཀབིནྡུམཏྟམྤི ན པཏཏི། ཏཾ དིསྭཱ སབྦེ ཨཙྪརིཡབྦྷུཏཙིཏྟཛཱཏཱ ཨཧེསུཾ། ‘‘ཨཧོ ཨཙྪརིཡཾ ཨཧོ ཨབྦྷུཏཾ ཨཧོ བུདྡྷཱནཾ མཧཱནུབྷཱཝཏཱ, ཡེསཾ ཉཱཏིསམཱགམེ ཨེཝརཱུཔཾ པོཀྑརཝསྶཾ ཝསྶཱི’’ཏི བྷིཀྑཱུ ཀཐཾ སམུཊྛཱཔེསུཾ། ཏཾ སུཏྭཱ སཏྠཱ ‘‘ན, བྷིཀྑཝེ, ཨིདཱནེཝ, པུབྦེཔི མམ ཉཱཏིསམཱགམེ མཧཱམེགྷོ པོཀྑརཝསྶཾ ཝསྶིཡེཝཱ’’ཏི ཝཏྭཱ ཏེཧི ཡཱཙིཏོ ཨཏཱིཏཾ ཨཱཧརི།

    Iti bhagavā ñātayo vandāpetvā ākāsato otaritvā paññattavarabuddhāsane nisīdi. Nisinne ca bhagavati sikhāpatto ñātisamāgamo ahosi, sabbe ekaggacittā hutvā nisīdiṃsu. Tato mahāmegho uṭṭhahitvā pokkharavassaṃ vassi, tambavaṇṇaṃ udakaṃ heṭṭhā viravantaṃ gacchati. Ye temetukāmā, te tementi. Atemetukāmassa sarīre ekabindumattampi na patati. Taṃ disvā sabbe acchariyabbhutacittajātā ahesuṃ. ‘‘Aho acchariyaṃ aho abbhutaṃ aho buddhānaṃ mahānubhāvatā, yesaṃ ñātisamāgame evarūpaṃ pokkharavassaṃ vassī’’ti bhikkhū kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ. Taṃ sutvā satthā ‘‘na, bhikkhave, idāneva, pubbepi mama ñātisamāgame mahāmegho pokkharavassaṃ vassiyevā’’ti vatvā tehi yācito atītaṃ āhari.

    ཨཏཱིཏེ སིཝིརཊྛེ ཛེཏུཏྟརནགརེ སིཝིམཧཱརཱཛཱ ནཱམ རཛྫཾ ཀཱརེནྟོ སཉྫཡཾ ནཱམ པུཏྟཾ པཊིལབྷི། སོ ཏསྶ ཝཡཔྤཏྟསྶ མདྡརཱཛདྷཱིཏརཾ ཕུསྶཏིཾ ནཱམ རཱཛཀཉྙཾ ཨཱནེཏྭཱ རཛྫཾ ནིཡྻཱདེཏྭཱ ཕུསྶཏིཾ ཨགྒམཧེསིཾ ཨཀཱསི། ཏསྶཱ ཨཡཾ པུབྦཡོགོ – ཨིཏོ ཨེཀནཝུཏིཀཔྤེ ཝིཔསྶཱི ནཱམ སཏྠཱ ལོཀེ ཨུདཔཱདི། ཏསྨིཾ བནྡྷུམཏིནགརཾ ནིསྶཱཡ ཁེམེ མིགདཱཡེ ཝིཧརནྟེ ཨེཀོ རཱཛཱ རཉྙོ བནྡྷུམསྶ ཨནགྒྷེན ཙནྡནསཱརེན སདྡྷིཾ སཏསཧསྶགྒྷནིཀཾ སུཝཎྞམཱལཾ པེསེསི། རཉྙོ པན དྭེ དྷཱིཏརོ ཨཧེསུཾ། སོ ཏཾ པཎྞཱཀཱརཾ ཏཱསཾ དཱཏུཀཱམོ ཧུཏྭཱ ཙནྡནསཱརཾ ཛེཊྛིཀཱཡ ཨདཱསི, སུཝཎྞམཱལཾ ཀནིཊྛཱཡ ཨདཱསི། ཏཱ ཨུབྷོཔི ‘‘ན མཡཾ ཨིམཾ ཨཏྟནོ སརཱིརེ པིལ༹ནྡྷིསྶཱམ, སཏྠཱརམེཝ པཱུཛེསྶཱམཱ’’ཏི ཙིནྟེཏྭཱ རཱཛཱནཾ ཨཱཧཾསུ ‘‘ཏཱཏ, ཙནྡནསཱརེན ཙ སུཝཎྞམཱལཱཡ ཙ དསབལཾ པཱུཛེསྶཱམཱ’’ཏི། ཏཾ སུཏྭཱ རཱཛཱ ‘‘སཱདྷཱུ’’ཏི སམྤཊིཙྪི། ཛེཊྛིཀཱ སུཁུམཙནྡནཙུཎྞཾ ཀཱརེཏྭཱ སུཝཎྞསམུགྒཾ པཱུརེཏྭཱ གཎྷཱཔེསི། ཀནིཊྛབྷགིནཱི པན སུཝཎྞམཱལཾ ཨུརཙྪདམཱལཾ ཀཱརཱཔེཏྭཱ སུཝཎྞསམུགྒེན གཎྷཱཔེསི། ཏཱ ཨུབྷོཔི མིགདཱཡཝིཧཱརཾ གནྟྭཱ ཛེཊྛིཀཱ ཙནྡནཙུཎྞེན དསབལསྶ སུཝཎྞཝཎྞཾ སརཱིརཾ པཱུཛེཏྭཱ སེསཙུཎྞཱནི གནྡྷཀུཊིཡཾ ཝིཀིརིཏྭཱ ‘‘བྷནྟེ, ཨནཱགཏེ ཏུམྷཱདིསསྶ བུདྡྷསྶ མཱཏཱ བྷཝེཡྻ’’ནྟི པཏྠནཾ ཨཀཱསི། ཀནིཊྛབྷགིནཱིཔི ཏཐཱགཏསྶ སུཝཎྞཝཎཾ སརཱིརཾ སུཝཎྞམཱལཱཡ ཀཏེན ཨུརཙྪདེན པཱུཛེཏྭཱ ‘‘བྷནྟེ, ཡཱཝ ཨརཧཏྟཔྤཏྟི, ཏཱཝ ཨིདཾ པསཱདྷནཾ མམ སརཱིརཱ མཱ ཝིགཏཾ ཧོཏཱུ’’ཏི པཏྠནཾ ཨཀཱསི། སཏྠཱཔི ཏཱསཾ ཨནུམོདནཾ ཨཀཱསི།

    Atīte siviraṭṭhe jetuttaranagare sivimahārājā nāma rajjaṃ kārento sañjayaṃ nāma puttaṃ paṭilabhi. So tassa vayappattassa maddarājadhītaraṃ phussatiṃ nāma rājakaññaṃ ānetvā rajjaṃ niyyādetvā phussatiṃ aggamahesiṃ akāsi. Tassā ayaṃ pubbayogo – ito ekanavutikappe vipassī nāma satthā loke udapādi. Tasmiṃ bandhumatinagaraṃ nissāya kheme migadāye viharante eko rājā rañño bandhumassa anagghena candanasārena saddhiṃ satasahassagghanikaṃ suvaṇṇamālaṃ pesesi. Rañño pana dve dhītaro ahesuṃ. So taṃ paṇṇākāraṃ tāsaṃ dātukāmo hutvā candanasāraṃ jeṭṭhikāya adāsi, suvaṇṇamālaṃ kaniṭṭhāya adāsi. Tā ubhopi ‘‘na mayaṃ imaṃ attano sarīre piḷandhissāma, satthārameva pūjessāmā’’ti cintetvā rājānaṃ āhaṃsu ‘‘tāta, candanasārena ca suvaṇṇamālāya ca dasabalaṃ pūjessāmā’’ti. Taṃ sutvā rājā ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchi. Jeṭṭhikā sukhumacandanacuṇṇaṃ kāretvā suvaṇṇasamuggaṃ pūretvā gaṇhāpesi. Kaniṭṭhabhaginī pana suvaṇṇamālaṃ uracchadamālaṃ kārāpetvā suvaṇṇasamuggena gaṇhāpesi. Tā ubhopi migadāyavihāraṃ gantvā jeṭṭhikā candanacuṇṇena dasabalassa suvaṇṇavaṇṇaṃ sarīraṃ pūjetvā sesacuṇṇāni gandhakuṭiyaṃ vikiritvā ‘‘bhante, anāgate tumhādisassa buddhassa mātā bhaveyya’’nti patthanaṃ akāsi. Kaniṭṭhabhaginīpi tathāgatassa suvaṇṇavaṇaṃ sarīraṃ suvaṇṇamālāya katena uracchadena pūjetvā ‘‘bhante, yāva arahattappatti, tāva idaṃ pasādhanaṃ mama sarīrā mā vigataṃ hotū’’ti patthanaṃ akāsi. Satthāpi tāsaṃ anumodanaṃ akāsi.

    ཏཱ ཨུབྷོཔི ཡཱཝཏཱཡུཀཾ ཋཏྭཱ དེཝལོཀེ ནིབྦཏྟིཾསུ། ཏཱསུ ཛེཊྛབྷགིནཱི དེཝལོཀཏོ མནུསྶལོཀཾ , མནུསྶལོཀཏོ དེཝལོཀཾ སཾསརནྟཱི ཨེཀནཝུཏིཀཔྤཱཝསཱནེ ཨམྷཱཀཾ བུདྡྷུཔྤཱདཀཱལེ བུདྡྷམཱཏཱ མཧཱམཱཡཱདེཝཱི ནཱམ ཨཧོསི། ཀནིཊྛབྷགིནཱིཔི ཏཐེཝ སཾསརནྟཱི ཀསྶཔདསབལསྶ ཀཱལེ ཀིཀིསྶ རཉྙོ དྷཱིཏཱ ཧུཏྭཱ ནིབྦཏྟི། སཱ ཙིཏྟཀམྨཀཏཱཡ ཝིཡ ཨུརཙྪདམཱལཱཡ ཨལངྐཏེན ཨུརེན ཛཱཏཏྟཱ ཨུརཙྪདཱ ནཱམ ཀུམཱརིཀཱ ཧུཏྭཱ སོལ༹སཝསྶིཀཀཱལེ སཏྠུ བྷཏྟཱནུམོདནཾ སུཏྭཱ སོཏཱཔཏྟིཕལེ པཏིཊྛཱཡ ཨཔརབྷཱགེ བྷཏྟཱནུམོདནཾ སུཎནྟེནེཝ པིཏརཱ སོཏཱཔཏྟིཕལཾ པཏྟདིཝསེཡེཝ ཨརཧཏྟཾ པཏྭཱ པབྦཛིཏྭཱ པརིནིབྦཱཡི། ཀིཀིརཱཛཱཔི ཨཉྙཱ སཏྟ དྷཱིཏརོ ལབྷི། ཏཱསཾ ནཱམཱནི –

    Tā ubhopi yāvatāyukaṃ ṭhatvā devaloke nibbattiṃsu. Tāsu jeṭṭhabhaginī devalokato manussalokaṃ , manussalokato devalokaṃ saṃsarantī ekanavutikappāvasāne amhākaṃ buddhuppādakāle buddhamātā mahāmāyādevī nāma ahosi. Kaniṭṭhabhaginīpi tatheva saṃsarantī kassapadasabalassa kāle kikissa rañño dhītā hutvā nibbatti. Sā cittakammakatāya viya uracchadamālāya alaṅkatena urena jātattā uracchadā nāma kumārikā hutvā soḷasavassikakāle satthu bhattānumodanaṃ sutvā sotāpattiphale patiṭṭhāya aparabhāge bhattānumodanaṃ suṇanteneva pitarā sotāpattiphalaṃ pattadivaseyeva arahattaṃ patvā pabbajitvā parinibbāyi. Kikirājāpi aññā satta dhītaro labhi. Tāsaṃ nāmāni –

    ‘‘སམཎཱི སམཎགུཏྟཱ ཙ, བྷིཀྑུནཱི བྷིཀྑདཱཡིཀཱ།

    ‘‘Samaṇī samaṇaguttā ca, bhikkhunī bhikkhadāyikā;

    དྷམྨཱ ཙེཝ སུདྷམྨཱ ཙ, སངྒྷདཱསཱི ཙ སཏྟམཱི’’ཏི༎

    Dhammā ceva sudhammā ca, saṅghadāsī ca sattamī’’ti.

    ཏཱ ཨིམསྨིཾ བུདྡྷུཔྤཱདེ –

    Tā imasmiṃ buddhuppāde –

    ‘‘ཁེམཱ ཨུཔྤལཝཎྞཱ ཙ, པཊཱཙཱརཱ ཙ གོཏམཱི།

    ‘‘Khemā uppalavaṇṇā ca, paṭācārā ca gotamī;

    དྷམྨདིནྣཱ མཧཱམཱཡཱ, ཝིསཱཁཱ ཙཱཔི སཏྟམཱི’’ཏི༎

    Dhammadinnā mahāmāyā, visākhā cāpi sattamī’’ti.

    ཏཱསུ ཕུསྶཏཱི སུདྷམྨཱ ནཱམ ཧུཏྭཱ དཱནཱདཱིནི པུཉྙཱནི ཀཏྭཱ ཝིཔསྶིསམྨཱསམྦུདྡྷསྶ ཀཏཱཡ ཙནྡནཙུཎྞཔཱུཛཱཡ ཕལེན རཏྟཙནྡནརསཔརིཔྥོསིཏེན ཝིཡ སརཱིརེན ཛཱཏཏྟཱ ཕུསྶཏཱི ནཱམ ཀུམཱརིཀཱ ཧུཏྭཱ དེཝེསུ ཙ མནུསྶེསུ ཙ སཾསརནྟཱི ཨཔརབྷཱགེ སཀྐསྶ དེཝརཉྙོ ཨགྒམཧེསཱི ཧུཏྭཱ ནིབྦཏྟི། ཨཐསྶཱ ཡཱཝཏཱཡུཀཾ ཋཏྭཱ པཉྩསུ པུབྦནིམིཏྟེསུ ཨུཔྤནྣེསུ སཀྐོ དེཝརཱཛཱ ཏསྶཱ པརིཀྑཱིཎཱཡུཀཏཾ ཉཏྭཱ མཧནྟེན ཡསེན ཏཾ ཨཱདཱཡ ནནྡནཝནུཡྻཱནཾ གནྟྭཱ ཏཏྠ ཏཾ ཨལངྐཏསཡནཔིཊྛེ ནིསིནྣཾ སཡཾ སཡནཔསྶེ ནིསཱིདིཏྭཱ ཨེཏདཝོཙ ‘‘བྷདྡེ ཕུསྶཏི, ཏེ དས ཝརེ དམྨི, ཏེ གཎྷསྶཱུ’’ཏི ཝདནྟོ ཨིམསྨིཾ གཱཐཱསཧསྶཔཊིམཎྜིཏེ མཧཱཝེསྶནྟརཛཱཏཀེ པཋམཾ གཱཐམཱཧ –

    Tāsu phussatī sudhammā nāma hutvā dānādīni puññāni katvā vipassisammāsambuddhassa katāya candanacuṇṇapūjāya phalena rattacandanarasaparipphositena viya sarīrena jātattā phussatī nāma kumārikā hutvā devesu ca manussesu ca saṃsarantī aparabhāge sakkassa devarañño aggamahesī hutvā nibbatti. Athassā yāvatāyukaṃ ṭhatvā pañcasu pubbanimittesu uppannesu sakko devarājā tassā parikkhīṇāyukataṃ ñatvā mahantena yasena taṃ ādāya nandanavanuyyānaṃ gantvā tattha taṃ alaṅkatasayanapiṭṭhe nisinnaṃ sayaṃ sayanapasse nisīditvā etadavoca ‘‘bhadde phussati, te dasa vare dammi, te gaṇhassū’’ti vadanto imasmiṃ gāthāsahassapaṭimaṇḍite mahāvessantarajātake paṭhamaṃ gāthamāha –

    ༡༦༥༥.

    1655.

    ‘‘ཕུསྶཏཱི ཝརཝཎྞཱབྷེ, ཝརསྶུ དསདྷཱ ཝརེ།

    ‘‘Phussatī varavaṇṇābhe, varassu dasadhā vare;

    པཐབྱཱ ཙཱརུཔུབྦངྒི, ཡཾ ཏུཡ྄ཧཾ མནསོ པིཡ’’ནྟི༎

    Pathabyā cārupubbaṅgi, yaṃ tuyhaṃ manaso piya’’nti.

    ཨེཝམེསཱ མཧཱཝེསྶནྟརདྷམྨདེསནཱ དེཝལོཀེ པཏིཊྛཱཔིཏཱ ནཱམ ཧོཏི།

    Evamesā mahāvessantaradhammadesanā devaloke patiṭṭhāpitā nāma hoti.

    ཏཏྠ ཕུསྶཏཱིཏི ཏཾ ནཱམེནཱལཔཏི། ཝརཝཎྞཱབྷེཏི ཝརཱཡ ཝཎྞཱབྷཱཡ སམནྣཱགཏེ། དསདྷཱཏི དསཝིདྷེ། པཐབྱཱཏི པཐཝིཡཾ གཧེཏབྦེ ཀཏྭཱ ཝརསྶུ གཎྷསྶཱུཏི ཝདཏི། ཙཱརུཔུབྦངྒཱིཏི ཙཱརུནཱ པུབྦངྒེན ཝརལཀྑཎེན སམནྣཱགཏེ། ཡཾ ཏུཡ྄ཧཾ མནསོ པིཡནྟི ཡཾ ཡཾ ཏཝ མནསཱ པིཡཾ, ཏཾ ཏཾ དསཧི ཀོཊྛཱསེཧི གཎྷཱཧཱིཏི ཝདཏི།

    Tattha phussatīti taṃ nāmenālapati. Varavaṇṇābheti varāya vaṇṇābhāya samannāgate. Dasadhāti dasavidhe. Pathabyāti pathaviyaṃ gahetabbe katvā varassu gaṇhassūti vadati. Cārupubbaṅgīti cārunā pubbaṅgena varalakkhaṇena samannāgate. Yaṃ tuyhaṃ manaso piyanti yaṃ yaṃ tava manasā piyaṃ, taṃ taṃ dasahi koṭṭhāsehi gaṇhāhīti vadati.

    སཱ ཨཏྟནོ ཙཝནདྷམྨཏཾ ཨཛཱནནྟཱི པམཏྟཱ ཧུཏྭཱ དུཏིཡགཱཐམཱཧ –

    Sā attano cavanadhammataṃ ajānantī pamattā hutvā dutiyagāthamāha –

    ༡༦༥༦.

    1656.

    ‘‘དེཝརཱཛ ནམོ ཏྱཏྠུ, ཀིཾ པཱཔཾ པཀཏཾ མཡཱ།

    ‘‘Devarāja namo tyatthu, kiṃ pāpaṃ pakataṃ mayā;

    རམྨཱ ཙཱཝེསི མཾ ཋཱནཱ, ཝཱཏོཝ དྷརཎཱིརུཧ’’ནྟི༎

    Rammā cāvesi maṃ ṭhānā, vātova dharaṇīruha’’nti.

    ཏཏྠ ནམོ ཏྱཏྠཱུཏི ནམོ ཏེ ཨཏྠུ། ཀིཾ པཱཔནྟི ཀིཾ མཡཱ ཏཝ སནྟིཀེ པཱཔཾ པཀཏནྟི པུཙྪཏི། དྷརཎཱིརུཧནྟི རུཀྑཾ།

    Tattha namo tyatthūti namo te atthu. Kiṃ pāpanti kiṃ mayā tava santike pāpaṃ pakatanti pucchati. Dharaṇīruhanti rukkhaṃ.

    ཨཐསྶཱ པམཏྟབྷཱཝཾ ཉཏྭཱ སཀྐོ དྭེ གཱཐཱ ཨབྷཱསི –

    Athassā pamattabhāvaṃ ñatvā sakko dve gāthā abhāsi –

    ༡༦༥༧.

    1657.

    ‘‘ན ཙེཝ ཏེ ཀཏཾ པཱཔཾ, ན ཙ མེ ཏྭམསི ཨཔྤིཡཱ།

    ‘‘Na ceva te kataṃ pāpaṃ, na ca me tvamasi appiyā;

    པུཉྙཉྩ ཏེ པརིཀྑཱིཎཾ, ཡེན ཏེཝཾ ཝདཱམཧཾ༎

    Puññañca te parikkhīṇaṃ, yena tevaṃ vadāmahaṃ.

    ༡༦༥༨.

    1658.

    ‘‘སནྟིཀེ མརཎཾ ཏུཡ྄ཧཾ, ཝིནཱབྷཱཝོ བྷཝིསྶཏི།

    ‘‘Santike maraṇaṃ tuyhaṃ, vinābhāvo bhavissati;

    པཊིགྒཎྷཱཧི མེ ཨེཏེ, ཝརེ དས པཝེཙྪཏོ’’ཏི༎

    Paṭiggaṇhāhi me ete, vare dasa pavecchato’’ti.

    ཏཏྠ ཡེན ཏེཝནྟི ཡེན ཏེ ཨེཝཾ ཝདཱམི། ཏུཡ྄ཧཾ ཝིནཱབྷཱཝོཏི ཏཝ ཨམྷེཧི སདྡྷིཾ ཝིཡོགོ བྷཝིསྶཏི། པཝེཙྪཏོཏི དདམཱནསྶ།

    Tattha yena tevanti yena te evaṃ vadāmi. Tuyhaṃ vinābhāvoti tava amhehi saddhiṃ viyogo bhavissati. Pavecchatoti dadamānassa.

    སཱ སཀྐསྶ ཝཙནཾ སུཏྭཱ ནིཙྪཡེན ཨཏྟནོ མརཎཾ ཉཏྭཱ ཝརཾ གཎྷནྟཱི ཨཱཧ –

    Sā sakkassa vacanaṃ sutvā nicchayena attano maraṇaṃ ñatvā varaṃ gaṇhantī āha –

    ༡༦༥༩.

    1659.

    ‘‘ཝརཾ ཙེ མེ ཨདོ སཀྐ, སབྦབྷཱུཏཱནམིསྶར།

    ‘‘Varaṃ ce me ado sakka, sabbabhūtānamissara;

    སིཝིརཱཛསྶ བྷདྡནྟེ, ཏཏྠ ཨསྶཾ ནིཝེསནེ༎

    Sivirājassa bhaddante, tattha assaṃ nivesane.

    ༡༦༦༠.

    1660.

    ‘‘ནཱིལནེཏྟཱ ནཱིལབྷམུ, ནཱིལཀྑཱི ཙ ཡཐཱ མིགཱི།

    ‘‘Nīlanettā nīlabhamu, nīlakkhī ca yathā migī;

    ཕུསྶཏཱི ནཱམ ནཱམེན, ཏཏྠཔསྶཾ པུརིནྡན༎

    Phussatī nāma nāmena, tatthapassaṃ purindana.

    ༡༦༦༡.

    1661.

    ‘‘པུཏྟཾ ལབྷེཐ ཝརདཾ, ཡཱཙཡོགཾ ཨམཙྪརིཾ།

    ‘‘Puttaṃ labhetha varadaṃ, yācayogaṃ amacchariṃ;

    པཱུཛིཏཾ པཊིརཱཛཱུཧི, ཀིཏྟིམནྟཾ ཡསསྶིནཾ༎

    Pūjitaṃ paṭirājūhi, kittimantaṃ yasassinaṃ.

    ༡༦༦༢.

    1662.

    ‘‘གབྦྷཾ མེ དྷཱརཡནྟིཡཱ, མཛ྄ཛྷིམངྒཾ ཨནུནྣཏཾ།

    ‘‘Gabbhaṃ me dhārayantiyā, majjhimaṅgaṃ anunnataṃ;

    ཀུཙྪི ཨནུནྣཏོ ཨསྶ, ཙཱཔཾཝ ལིཁིཏཾ སམཾ༎

    Kucchi anunnato assa, cāpaṃva likhitaṃ samaṃ.

    ༡༦༦༣.

    1663.

    ‘‘ཐནཱ མེ ནཔྤཔཏེཡྻུཾ, པལིཏཱ ན སནྟུ ཝཱསཝ།

    ‘‘Thanā me nappapateyyuṃ, palitā na santu vāsava;

    ཀཱཡེ རཛོ ན ལིམྤེཐ, ཝཛ྄ཛྷཉྩཱཔི པམོཙཡེ༎

    Kāye rajo na limpetha, vajjhañcāpi pamocaye.

    ༡༦༦༤.

    1664.

    ‘‘མཡཱུརཀོཉྩཱབྷིརུདེ, ནཱརིཝརགཎཱཡུཏེ།

    ‘‘Mayūrakoñcābhirude, nārivaragaṇāyute;

    ཁུཛྫཙེལཱཔཀཱཀིཎྞེ, སཱུཏམཱགདྷཝཎྞིཏེ༎

    Khujjacelāpakākiṇṇe, sūtamāgadhavaṇṇite.

    ༡༦༦༥.

    1665.

    ‘‘ཙིཏྲགྒལེ༹རུགྷུསིཏེ, སུརཱམཾསཔབོདྷནེ།

    ‘‘Citraggaḷerughusite, surāmaṃsapabodhane;

    སིཝིརཱཛསྶ བྷདྡནྟེ, ཏཏྠསྶཾ མཧེསཱི པིཡཱ’’ཏི༎

    Sivirājassa bhaddante, tatthassaṃ mahesī piyā’’ti.

    ཏཏྠ སིཝིརཱཛསྶཱཏི སཱ སཀལཛམྦུདཱིཔཏལཾ ཨོལོཀེནྟཱི ཨཏྟནོ ཨནུཙྪཝིཀཾ སིཝིརཉྙོ ནིཝེསནཾ དིསྭཱ ཏཏྠ ཨགྒམཧེསིབྷཱཝཾ པཏྠེནྟཱི ཨེཝམཱཧ། ཡཐཱ མིགཱིཏི ཨེཀཝསྶིཀཱ ཧི མིགཔོཏིཀཱ ནཱིལནེཏྟཱ ཧོཏི, ཏེནེཝམཱཧ། ཏཏྠཔསྶནྟི ཏཏྠཔི ཨིམིནཱཝ ནཱམེན ཨསྶཾ། ལབྷེཐཱཏི ལབྷེཡྻཾ། ཝརདནྟི ཨལངྐཏསཱིསཨཀྑིཡུགལཧདཡམཾསརུདྷིརསེཏཙྪཏྟཔུཏྟདཱརེསུ ཡཱཙིཏཡཱཙིཏསྶ ཝརབྷཎྜསྶ དཱཡཀཾ། ཀུཙྪཱིཏི ‘‘མཛ྄ཛྷིམངྒ’’ནྟི ཝུཏྟཾ སརཱུཔཏོ དསྶེཏི། ལིཁིཏནྟི ཡཐཱ ཚེཀེན དྷནུཀཱརེན སམྨཱ ལིཁིཏཾ དྷནུ ཨནུནྣཏམཛ྄ཛྷཾ ཏུལཱཝཊྚཾ སམཾ ཧོཏི, ཨེཝརཱུཔོ མེ ཀུཙྪི བྷཝེཡྻ།

    Tattha sivirājassāti sā sakalajambudīpatalaṃ olokentī attano anucchavikaṃ sivirañño nivesanaṃ disvā tattha aggamahesibhāvaṃ patthentī evamāha. Yathā migīti ekavassikā hi migapotikā nīlanettā hoti, tenevamāha. Tatthapassanti tatthapi imināva nāmena assaṃ. Labhethāti labheyyaṃ. Varadanti alaṅkatasīsaakkhiyugalahadayamaṃsarudhirasetacchattaputtadāresu yācitayācitassa varabhaṇḍassa dāyakaṃ. Kucchīti ‘‘majjhimaṅga’’nti vuttaṃ sarūpato dasseti. Likhitanti yathā chekena dhanukārena sammā likhitaṃ dhanu anunnatamajjhaṃ tulāvaṭṭaṃ samaṃ hoti, evarūpo me kucchi bhaveyya.

    ནཔྤཔཏེཡྻུནྟི པཏིཏྭཱ ལམྦཱ ན བྷཝེཡྻུཾ། པལིཏཱ ན སནྟུ ཝཱསཝཱཏི ཝཱསཝ དེཝསེཊྛ, པལིཏཱནིཔི མེ སིརསྨིཾ ན སནྟུ མཱ པཉྙཱཡིཾསུ། ‘‘པལིཏཱནི སིརོརུཧཱ’’ཏིཔི པཱཋོ། ཝཛ྄ཛྷཉྩཱཔཱིཏི ཀིབྦིསཀཱརཀཾ རཱཛཱཔརཱདྷིཀཾ ཝཛ྄ཛྷཔྤཏྟཙོརཾ ཨཏྟནོ བལེན མོཙེཏུཾ སམཏྠཱ བྷཝེཡྻཾ། ཨིམིནཱ ཨཏྟནོ ཨིསྶརིཡབྷཱཝཾ དཱིཔེཏི། བྷཱུཏམཱགདྷཝཎྞིཏེཏི བྷོཛནཀཱལཱདཱིསུ ཐུཏིཝསེན ཀཱལཾ ཨཱརོཙེནྟེཧི སཱུཏེཧི ཙེཝ མཱགདྷཀེཧི ཙ ཝཎྞིཏེ། ཙིཏྲགྒལེ༹རུགྷུསིཏེཏི པཉྩངྒིཀཏཱུརིཡསདྡསདིསཾ མནོརམཾ རཝཾ རཝནྟེཧི སཏྟརཏནཝིཙིཏྟེཧི དྭཱརཀཝཱཊེཧི ཨུགྒྷོསིཏེ། སུརཱམཾསཔབོདྷནེཏི ‘‘པིཝཐ, ཁཱདཐཱ’’ཏི སུརཱམཾསེཧི པབོདྷིཡམཱནཛནེ ཨེཝརཱུཔེ སིཝིརཱཛསྶ ནིཝེསནེ ཏསྶ ཨགྒམཧེསཱི བྷཝེཡྻནྟི ཨིམེ དས ཝརེ གཎྷི།

    Nappapateyyunti patitvā lambā na bhaveyyuṃ. Palitā na santu vāsavāti vāsava devaseṭṭha, palitānipi me sirasmiṃ na santu mā paññāyiṃsu. ‘‘Palitāni siroruhā’’tipi pāṭho. Vajjhañcāpīti kibbisakārakaṃ rājāparādhikaṃ vajjhappattacoraṃ attano balena mocetuṃ samatthā bhaveyyaṃ. Iminā attano issariyabhāvaṃ dīpeti. Bhūtamāgadhavaṇṇiteti bhojanakālādīsu thutivasena kālaṃ ārocentehi sūtehi ceva māgadhakehi ca vaṇṇite. Citraggaḷerughusiteti pañcaṅgikatūriyasaddasadisaṃ manoramaṃ ravaṃ ravantehi sattaratanavicittehi dvārakavāṭehi ugghosite. Surāmaṃsapabodhaneti ‘‘pivatha, khādathā’’ti surāmaṃsehi pabodhiyamānajane evarūpe sivirājassa nivesane tassa aggamahesī bhaveyyanti ime dasa vare gaṇhi.

    ཏཏྠ སིཝིརཱཛསྶ ཨགྒམཧེསིབྷཱཝོ པཋམོ ཝརོ, ནཱིལནེཏྟཏཱ དུཏིཡོ, ནཱིལབྷམུཀཏཱ ཏཏིཡོ, ཕུསྶཏཱིཏི ནཱམཾ ཙཏུཏྠོ, པུཏྟཔཊིལཱབྷོ པཉྩམོ, ཨནུནྣཏཀུཙྪིཏཱ ཚཊྛོ, ཨལམྦཏྠནཏཱ སཏྟམོ, ཨཔལིཏབྷཱཝོ ཨཊྛམོ, སུཁུམཙྪཝིབྷཱཝོ ནཝམོ, ཝཛ྄ཛྷཔྤམོཙནསམཏྠཏཱ དསམོ ཝརོཏི།

    Tattha sivirājassa aggamahesibhāvo paṭhamo varo, nīlanettatā dutiyo, nīlabhamukatā tatiyo, phussatīti nāmaṃ catuttho, puttapaṭilābho pañcamo, anunnatakucchitā chaṭṭho, alambatthanatā sattamo, apalitabhāvo aṭṭhamo, sukhumacchavibhāvo navamo, vajjhappamocanasamatthatā dasamo varoti.

    སཀྐོ ཨཱཧ –

    Sakko āha –

    ༡༦༦༦.

    1666.

    ‘‘ཡེ ཏེ དས ཝརཱ དིནྣཱ, མཡཱ སབྦངྒསོབྷནེ།

    ‘‘Ye te dasa varā dinnā, mayā sabbaṅgasobhane;

    སིཝིརཱཛསྶ ཝིཛིཏེ, སབྦེ ཏེ ལཙྪསཱི ཝརེ’’ཏི༎

    Sivirājassa vijite, sabbe te lacchasī vare’’ti.

    ཨཐསྶཱ སཀྐོ དེཝརཱཛཱ ཕུསྶཏིཡཱ དས ཝརེ ཨདཱསི, དཏྭཱ ཙ པན ‘‘བྷདྡེ ཕུསྶཏི, ཏཝ སབྦེ ཏེ སམིཛ྄ཛྷནྟཱུ’’ཏི ཝཏྭཱ ཨནུམོདི། ཏམཏྠཾ པཀཱསེནྟོ སཏྠཱ ཨཱཧ –

    Athassā sakko devarājā phussatiyā dasa vare adāsi, datvā ca pana ‘‘bhadde phussati, tava sabbe te samijjhantū’’ti vatvā anumodi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ༡༦༦༧.

    1667.

    ‘‘ཨིདཾ ཝཏྭཱན མགྷཝཱ, དེཝརཱཛཱ སུཛམྤཏི།

    ‘‘Idaṃ vatvāna maghavā, devarājā sujampati;

    ཕུསྶཏིཡཱ ཝརཾ དཏྭཱ, ཨནུམོདིཏྠ ཝཱསཝོ’’ཏི༎

    Phussatiyā varaṃ datvā, anumodittha vāsavo’’ti.

    ཏཏྠ ཨནུམོདིཏྠཱཏི ‘‘སབྦེ ཏེ ལཙྪསི ཝརེ’’ཏི ཨེཝཾ ཝརེ དཏྭཱ པམུདྡིཏོ ཏུཊྛམཱནསོ ཨཧོསཱིཏི ཨཏྠོ།

    Tattha anumoditthāti ‘‘sabbe te lacchasi vare’’ti evaṃ vare datvā pamuddito tuṭṭhamānaso ahosīti attho.

    དསཝརཀཐཱ ནིཊྛིཏཱ།

    Dasavarakathā niṭṭhitā.

    ཧིམཝནྟཝཎྞནཱ

    Himavantavaṇṇanā

    ཨིཏི སཱ ཝརེ གཧེཏྭཱ ཏཏོ ཙུཏཱ མདྡརཉྙོ ཨགྒམཧེསིཡཱ ཀུཙྪིམྷི ནིབྦཏྟི། ཛཱཡམཱནཱ ཙ ཙནྡནཙུཎྞཔརིཀིཎྞེན ཝིཡ སརཱིརེན ཛཱཏཱ། ཏེནསྶཱ ནཱམགྒཧཎདིཝསེ ‘‘ཕུསྶཏཱི’’ཏྭེཝ ནཱམཾ ཀརིཾསུ། སཱ མཧནྟེན པརིཝཱརེན ཝཌྜྷིཏྭཱ སོལ༹སཝསྶཀཱལེ ཨུཏྟམརཱུཔདྷརཱ ཨཧོསི། ཨཐ ནཾ སིཝིམཧཱརཱཛཱ པུཏྟསྶ སཉྫཡཀུམཱརསྶ ཨཏྠཱཡ ཨཱནེཏྭཱ ཏསྶ ཚཏྟཾ ཨུསྶཱཔེཏྭཱ སོལ༹སནྣཾ ཨིཏྠིསཧསྶཱནཾ ཛེཊྛིཀཾ ཀཏྭཱ ཨགྒམཧེསིཊྛཱནེ ཋཔེསི། ཏེན ཝུཏྟཾ –

    Iti sā vare gahetvā tato cutā maddarañño aggamahesiyā kucchimhi nibbatti. Jāyamānā ca candanacuṇṇaparikiṇṇena viya sarīrena jātā. Tenassā nāmaggahaṇadivase ‘‘phussatī’’tveva nāmaṃ kariṃsu. Sā mahantena parivārena vaḍḍhitvā soḷasavassakāle uttamarūpadharā ahosi. Atha naṃ sivimahārājā puttassa sañjayakumārassa atthāya ānetvā tassa chattaṃ ussāpetvā soḷasannaṃ itthisahassānaṃ jeṭṭhikaṃ katvā aggamahesiṭṭhāne ṭhapesi. Tena vuttaṃ –

    ‘‘ཏཏོ ཙུཏཱ སཱ ཕུསྶཏཱི, ཚཏྟིཡེ ཨུཔཔཛྫཐ།

    ‘‘Tato cutā sā phussatī, chattiye upapajjatha;

    ཛེཏུཏྟརམྷི ནགརེ, སཉྫཡེན སམཱགམཱི’’ཏི༎

    Jetuttaramhi nagare, sañjayena samāgamī’’ti.

    སཱ སཉྫཡསྶ པིཡཱ མནཱཔཱ ཨཧོསི། ཨཐ ནཾ སཀྐོ ཨཱཝཛྫམཱནོ ‘‘མཡཱ ཕུསྶཏིཡཱ དིནྣཝརེསུ ནཝ ཝརཱ སམིདྡྷཱ’’ཏི དིསྭཱ ‘‘ཨེཀོ པན པུཏྟཝརོ ན ཏཱཝ སམིཛ྄ཛྷཏི, ཏམྤིསྶཱ སམིཛ྄ཛྷཱཔེསྶཱམཱི’’ཏི ཙིནྟེསི། ཏདཱ མཧཱསཏྟོ ཏཱཝཏིཾསདེཝལོཀེ ཝསཏི, ཨཱཡུ ཙསྶ པརིཀྑཱིཎཾ ཨཧོསི། ཏཾ ཉཏྭཱ སཀྐོ ཏསྶ སནྟིཀཾ གནྟྭཱ ‘‘མཱརིས, ཏཡཱ མནུསྶལོཀཾ གནྟུཾ ཝཊྚཏི, ཏཏྠ སིཝིརཉྙོ ཨགྒམཧེསིཡཱ ཀུཙྪིམྷི པཊིསནྡྷིཾ གཎྷིཏུཾ ཝཊྚཏཱི’’ཏི ཝཏྭཱ ཏསྶ ཙེཝ ཨཉྙེསཉྩ ཙཝནདྷམྨཱནཾ སཊྛིསཧསྶཱནཾ དེཝཔུཏྟཱནཾ པཊིཉྙཾ གཧེཏྭཱ སཀཊྛཱནམེཝ གཏོ། མཧཱསཏྟོཔི ཏཏོ ཙཝིཏྭཱ ཏཏྠུཔཔནྣོ, སེསདེཝཔུཏྟཱཔི སཊྛིསཧསྶཱནཾ ཨམཙྩཱནཾ གེཧེསུ ནིབྦཏྟིཾསུ། མཧཱསཏྟེ ཀུཙྪིགཏེ ཕུསྶཏཱི དོཧལི༹ནཱི ཧུཏྭཱ ཙཏཱུསུ ནགརདྭཱརེསུ ནགརམཛ྄ཛྷེ རཱཛནིཝེསནདྭཱརེ ཙཱཏི ཚསུ ཋཱནེསུ ཚ དཱནསཱལཱཡོ ཀཱརཱཔེཏྭཱ དེཝསིཀཾ ཚ སཏསཧསྶཱནི ཝིསྶཛྫེཏྭཱ མཧཱདཱནཾ དཱཏུཀཱམཱ ཨཧོསི།

    Sā sañjayassa piyā manāpā ahosi. Atha naṃ sakko āvajjamāno ‘‘mayā phussatiyā dinnavaresu nava varā samiddhā’’ti disvā ‘‘eko pana puttavaro na tāva samijjhati, tampissā samijjhāpessāmī’’ti cintesi. Tadā mahāsatto tāvatiṃsadevaloke vasati, āyu cassa parikkhīṇaṃ ahosi. Taṃ ñatvā sakko tassa santikaṃ gantvā ‘‘mārisa, tayā manussalokaṃ gantuṃ vaṭṭati, tattha sivirañño aggamahesiyā kucchimhi paṭisandhiṃ gaṇhituṃ vaṭṭatī’’ti vatvā tassa ceva aññesañca cavanadhammānaṃ saṭṭhisahassānaṃ devaputtānaṃ paṭiññaṃ gahetvā sakaṭṭhānameva gato. Mahāsattopi tato cavitvā tatthupapanno, sesadevaputtāpi saṭṭhisahassānaṃ amaccānaṃ gehesu nibbattiṃsu. Mahāsatte kucchigate phussatī dohaḷinī hutvā catūsu nagaradvāresu nagaramajjhe rājanivesanadvāre cāti chasu ṭhānesu cha dānasālāyo kārāpetvā devasikaṃ cha satasahassāni vissajjetvā mahādānaṃ dātukāmā ahosi.

    རཱཛཱ ཏསྶཱ དོཧལ༹ཾ སུཏྭཱ ནེམིཏྟཀེ བྲཱཧྨཎེ པཀྐོསཱཔེཏྭཱ པུཙྪི། ནེམིཏྟཀཱ – ‘‘མཧཱརཱཛ, དེཝིཡཱ ཀུཙྪིམྷི དཱནཱབྷིརཏོ སཏྟོ ཨུཔྤནྣོ, དཱནེན ཏིཏྟིཾ ན གམིསྶཏཱི’’ཏི ཝདིཾསུ། ཏཾ སུཏྭཱ རཱཛཱ ཏུཊྛམཱནསོ ཧུཏྭཱ ཚ དཱནསཱལཱཡོ ཀཱརཱཔེཏྭཱ ཝུཏྟཔྤཀཱརཾ དཱནཾ པཊྛཔེསི། བོདྷིསཏྟསྶ པཊིསནྡྷིགྒཧཎཀཱལཏོ པཊྛཱཡ རཉྙོ ཨཱཡསྶ པམཱཎཾ ནཱམ ནཱཧོསི། ཏསྶ པུཉྙཱནུབྷཱཝེན སཀལཛམྦུདཱིཔརཱཛཱནོ པཎྞཱཀཱརཾ པཧིཎིཾསུ། དེཝཱི མཧནྟེན པརིཝཱརེན གབྦྷཾ དྷཱརེནྟཱི དསམཱསེ པརིཔུཎྞེ ནགརཾ དཊྛུཀཱམཱ ཧུཏྭཱ རཉྙོ ཨཱརོཙེསི། རཱཛཱ ནགརཾ དེཝནགརཾ ཝིཡ ཨལངྐཱརཱཔེཏྭཱ དེཝིཾ རཐཝརཾ ཨཱརོཔེཏྭཱ ནགརཾ པདཀྑིཎཾ ཀཱརེསི། ཏསྶཱ ཝེསྶཱནཾ ཝཱིཐིཡཱ ཝེམཛ྄ཛྷཾ སམྤཏྟཀཱལེ ཀམྨཛཝཱཏཱ ཙལིཾསུ། ཨཐ ཨམཙྩཱ རཉྙོ ཨཱརོཙེསུཾ། ཏཾ སུཏྭཱ ཝེསྶཝཱིཐིཡཾཡེཝ ཏསྶཱ སཱུཏིགྷརཾ ཀཱརཱཔེཏྭཱ ཝཱསཾ གཎྷཱཔེསི། སཱ ཏཏྠ པུཏྟཾ ཝིཛཱཡི། ཏེན ཝུཏྟཾ –

    Rājā tassā dohaḷaṃ sutvā nemittake brāhmaṇe pakkosāpetvā pucchi. Nemittakā – ‘‘mahārāja, deviyā kucchimhi dānābhirato satto uppanno, dānena tittiṃ na gamissatī’’ti vadiṃsu. Taṃ sutvā rājā tuṭṭhamānaso hutvā cha dānasālāyo kārāpetvā vuttappakāraṃ dānaṃ paṭṭhapesi. Bodhisattassa paṭisandhiggahaṇakālato paṭṭhāya rañño āyassa pamāṇaṃ nāma nāhosi. Tassa puññānubhāvena sakalajambudīparājāno paṇṇākāraṃ pahiṇiṃsu. Devī mahantena parivārena gabbhaṃ dhārentī dasamāse paripuṇṇe nagaraṃ daṭṭhukāmā hutvā rañño ārocesi. Rājā nagaraṃ devanagaraṃ viya alaṅkārāpetvā deviṃ rathavaraṃ āropetvā nagaraṃ padakkhiṇaṃ kāresi. Tassā vessānaṃ vīthiyā vemajjhaṃ sampattakāle kammajavātā caliṃsu. Atha amaccā rañño ārocesuṃ. Taṃ sutvā vessavīthiyaṃyeva tassā sūtigharaṃ kārāpetvā vāsaṃ gaṇhāpesi. Sā tattha puttaṃ vijāyi. Tena vuttaṃ –

    ‘‘དས མཱསེ དྷཱརཡིཏྭཱན, ཀརོནྟཱི པུརཾ པདཀྑིཎཾ།

    ‘‘Dasa māse dhārayitvāna, karontī puraṃ padakkhiṇaṃ;

    ཝེསྶཱནཾ ཝཱིཐིཡཱ མཛ྄ཛྷེ, ཛནེསི ཕུསྶཏཱི མམ’’ནྟི༎ (ཙརིཡཱ॰ ༡.༧༦)།

    Vessānaṃ vīthiyā majjhe, janesi phussatī mama’’nti. (cariyā. 1.76);

    མཧཱསཏྟོ མཱཏུ ཀུཙྪིཏོ ནིཀྑནྟོཡེཝ ཝིསདོ ཧུཏྭཱ ཨཀྑཱིནི ཨུམྨཱིལེཏྭཱ ནིཀྑམི། ནིཀྑནྟོཡེཝ ཙ མཱཏུ ཧཏྠཾ པསཱརེཏྭཱ ‘‘ཨམྨ, དཱནཾ དསྶཱམི, ཨཏྠི ཀིཉྩི ཏེ དྷན’’ནྟི ཨཱཧ། ཨཐསྶ མཱཏཱ ‘‘ཏཱཏ, ཡཐཱཨཛ྄ཛྷཱསཡེན དཱནཾ དེཧཱི’’ཏི པསཱརིཏཧཏྠེ སཧསྶཏྠཝིཀཾ ཋཔེསི། མཧཱསཏྟོ ཧི ཨུམངྒཛཱཏཀེ ཨིམསྨིཾ ཛཱཏཀེ པཙྪིམཏྟབྷཱཝེཏི ཏཱིསུ ཋཱནེསུ ཛཱཏམཏྟེཡེཝ མཱཏརཱ སདྡྷིཾ ཀཐེསི། ཨཐསྶ ནཱམགྒཧཎདིཝསེ ཝེསྶཝཱིཐིཡཾ ཛཱཏཏྟཱ ‘‘ཝེསྶནྟརོ’’ཏི ནཱམཾ ཀརིཾསུ།

    Mahāsatto mātu kucchito nikkhantoyeva visado hutvā akkhīni ummīletvā nikkhami. Nikkhantoyeva ca mātu hatthaṃ pasāretvā ‘‘amma, dānaṃ dassāmi, atthi kiñci te dhana’’nti āha. Athassa mātā ‘‘tāta, yathāajjhāsayena dānaṃ dehī’’ti pasāritahatthe sahassatthavikaṃ ṭhapesi. Mahāsatto hi umaṅgajātake imasmiṃ jātake pacchimattabhāveti tīsu ṭhānesu jātamatteyeva mātarā saddhiṃ kathesi. Athassa nāmaggahaṇadivase vessavīthiyaṃ jātattā ‘‘vessantaro’’ti nāmaṃ kariṃsu.

    ཏེན ཝུཏྟཾ –

    Tena vuttaṃ –

    ‘‘ན མཡ྄ཧཾ མཏྟིཀཾ ནཱམཾ, ནཔི པེཏྟིཀསམྦྷཝཾ།

    ‘‘Na mayhaṃ mattikaṃ nāmaṃ, napi pettikasambhavaṃ;

    ཛཱཏོམྷི ཝེསྶཝཱིཐིཡཾ, ཏསྨཱ ཝེསྶནྟརོ ཨཧུ’’ནྟི༎ (ཙརིཡཱ॰ ༡.༧༧)།

    Jātomhi vessavīthiyaṃ, tasmā vessantaro ahu’’nti. (cariyā. 1.77);

    ཛཱཏདིཝསེཡེཝ པནསྶ ཨེཀཱ ཨཱཀཱསཙཱརིནཱི ཀརེཎུཀཱ ཨབྷིམངྒལསམྨཏཾ སབྦསེཏཾ ཧཏྠིཔོཏཀཾ ཨཱནེཏྭཱ མངྒལཧཏྠིཊྛཱནེ ཋཔེཏྭཱ པཀྐཱམི། ཏསྶ མཧཱསཏྟཾ པཙྩཡཾ ཀཏྭཱ ཨུཔྤནྣཏྟཱ ‘‘པཙྩཡོ’’ཏྭེཝ ནཱམཾ ཀརིཾསུ། ཏཾ དིཝསམེཝ ཨམཙྩགེཧེསུ སཊྛིསཧསྶཀུམཱརཀཱ ཛཱཡིཾསུ། རཱཛཱ མཧཱསཏྟསྶ ཨཏིདཱིགྷཱདིདོསེ ཝིཝཛྫེཏྭཱ ཨལམྦཐནིཡོ མདྷུརཁཱིརཱཡོ ཙཏུསཊྛི དྷཱཏིཡོ ཨུཔཊྛཱཔེསི། ཏེན སདྡྷིཾ ཛཱཏཱནཉྩ སཊྛིདཱརཀསཧསྶཱནཾ ཨེཀེཀཱ དྷཱཏིཡོ ཨུཔཊྛཱཔེསི། སོ སཊྛིསཧསྶེཧི དཱརཀེཧི སདྡྷིཾ མཧནྟེན པརིཝཱརེན ཝཌྜྷཏི། ཨཐསྶ རཱཛཱ སཏསཧསྶགྒྷནཀཾ ཀུམཱརཔིལ༹ནྡྷནཾ ཀཱརཱཔེསི། སོ ཙཏུཔྤཉྩཝསྶིཀཀཱལེ ཏཾ ཨོམུཉྩིཏྭཱ དྷཱཏཱིནཾ དཏྭཱ པུན ཏཱཧི དཱིཡམཱནམྤི ན གཎྷི། ཏཱ རཉྙོ ཨཱརོཙཡིཾསུ། རཱཛཱ ཏཾ སུཏྭཱ ‘‘མམ པུཏྟེན དིནྣཾ བྲཧྨདེཡྻམེཝ ཧོཏཱུ’’ཏི ཨཔརམྤི ཀཱརེསི། ཀུམཱརོ ཏམྤི ཨདཱསིཡེཝ། ཨིཏི དཱརཀཀཱལེཡེཝ དྷཱཏཱིནཾ ནཝ ཝཱརེ པིལ༹ནྡྷནཾ ཨདཱསི།

    Jātadivaseyeva panassa ekā ākāsacārinī kareṇukā abhimaṅgalasammataṃ sabbasetaṃ hatthipotakaṃ ānetvā maṅgalahatthiṭṭhāne ṭhapetvā pakkāmi. Tassa mahāsattaṃ paccayaṃ katvā uppannattā ‘‘paccayo’’tveva nāmaṃ kariṃsu. Taṃ divasameva amaccagehesu saṭṭhisahassakumārakā jāyiṃsu. Rājā mahāsattassa atidīghādidose vivajjetvā alambathaniyo madhurakhīrāyo catusaṭṭhi dhātiyo upaṭṭhāpesi. Tena saddhiṃ jātānañca saṭṭhidārakasahassānaṃ ekekā dhātiyo upaṭṭhāpesi. So saṭṭhisahassehi dārakehi saddhiṃ mahantena parivārena vaḍḍhati. Athassa rājā satasahassagghanakaṃ kumārapiḷandhanaṃ kārāpesi. So catuppañcavassikakāle taṃ omuñcitvā dhātīnaṃ datvā puna tāhi dīyamānampi na gaṇhi. Tā rañño ārocayiṃsu. Rājā taṃ sutvā ‘‘mama puttena dinnaṃ brahmadeyyameva hotū’’ti aparampi kāresi. Kumāro tampi adāsiyeva. Iti dārakakāleyeva dhātīnaṃ nava vāre piḷandhanaṃ adāsi.

    ཨཊྛཝསྶིཀཀཱལེ པན པཱསཱདཝརགཏོ སིརིསཡནཔིཊྛེ ནིསིནྣོཝ ཙིནྟེསི ‘‘ཨཧཾ བཱཧིརཀདཱནམེཝ དེམི, ཏཾ མཾ ན པརིཏོསེཏི, ཨཛ྄ཛྷཏྟིཀདཱནཾ དཱཏུཀཱམོམྷི, སཙེ མཾ ཀོཙི སཱིསཾ ཡཱཙེཡྻ, སཱིསཾ ཚིནྡིཏྭཱ ཏསྶ དདེཡྻཾ། སཙེཔི མཾ ཀོཙི ཧདཡཾ ཡཱཙེཡྻ, ཨུརཾ བྷིནྡིཏྭཱ ཧདཡཾ ནཱིཧརིཏྭཱ དདེཡྻཾ། སཙེ ཨཀྑཱིནི ཡཱཙེཡྻ, ཨཀྑཱིནི ཨུཔྤཱཊེཏྭཱ དདེཡྻཾ། སཙེ སརཱིརམཾསཾ ཡཱཙེཡྻ, སཀལསརཱིརཏོ མཾསཾ ཚིནྡིཏྭཱ དདེཡྻཾ། སཙེཔི མཾ ཀོཙི རུདྷིརཾ ཡཱཙེཡྻ, རུདྷིརཾ གཧེཏྭཱ དདེཡྻཾ། ཨཐ ཝཱཔི ཀོཙི ‘དཱསོ མེ ཧོཧཱི’ཏི ཝདེཡྻ, ཨཏྟཱནམསྶ སཱཝེཏྭཱ དཱསཾ ཀཏྭཱ དདེཡྻ’’ནྟི། ཏསྶེཝཾ སབྷཱཝཾ ཙིནྟེནྟསྶ ཙཏུནཧུཏཱདྷིཀདྭིཡོཛནསཏསཧསྶབཧལཱ ཨཡཾ མཧཱཔཐཝཱི མཏྟཝརཝཱརཎོ ཝིཡ གཛྫམཱནཱ ཀམྤི། སིནེརུཔབྦཏརཱཛཱ སུསེདིཏཝེཏྟངྐུརོ ཝིཡ ཨོནམིཏྭཱ ཛེཏུཏྟརནགརཱབྷིམུཁོ ཨཊྛཱསི། པཐཝིསདྡེན དེཝཱ གཛྫནྟོ ཁཎིཀཝསྶཾ ཝསྶི, ཨཀཱལཝིཛྫུལཏཱ ནིཙྪརིཾསུ, སཱགརོ སངྑུབྷི། སཀྐོ དེཝརཱཛཱ ཨཔྥོཊེསི, མཧཱབྲཧྨཱ སཱདྷུཀཱརམདཱསི། པཐཝིཏལཏོ པཊྛཱཡ ཡཱཝ བྲཧྨལོཀཱ ཨེཀཀོལཱཧལཾ ཨཧོསི།

    Aṭṭhavassikakāle pana pāsādavaragato sirisayanapiṭṭhe nisinnova cintesi ‘‘ahaṃ bāhirakadānameva demi, taṃ maṃ na paritoseti, ajjhattikadānaṃ dātukāmomhi, sace maṃ koci sīsaṃ yāceyya, sīsaṃ chinditvā tassa dadeyyaṃ. Sacepi maṃ koci hadayaṃ yāceyya, uraṃ bhinditvā hadayaṃ nīharitvā dadeyyaṃ. Sace akkhīni yāceyya, akkhīni uppāṭetvā dadeyyaṃ. Sace sarīramaṃsaṃ yāceyya, sakalasarīrato maṃsaṃ chinditvā dadeyyaṃ. Sacepi maṃ koci rudhiraṃ yāceyya, rudhiraṃ gahetvā dadeyyaṃ. Atha vāpi koci ‘dāso me hohī’ti vadeyya, attānamassa sāvetvā dāsaṃ katvā dadeyya’’nti. Tassevaṃ sabhāvaṃ cintentassa catunahutādhikadviyojanasatasahassabahalā ayaṃ mahāpathavī mattavaravāraṇo viya gajjamānā kampi. Sinerupabbatarājā suseditavettaṅkuro viya onamitvā jetuttaranagarābhimukho aṭṭhāsi. Pathavisaddena devā gajjanto khaṇikavassaṃ vassi, akālavijjulatā nicchariṃsu, sāgaro saṅkhubhi. Sakko devarājā apphoṭesi, mahābrahmā sādhukāramadāsi. Pathavitalato paṭṭhāya yāva brahmalokā ekakolāhalaṃ ahosi.

    ཝུཏྟམྤི ཙེཏཾ –

    Vuttampi cetaṃ –

    ‘‘ཡདཱཧཾ དཱརཀོ ཧོམི, ཛཱཏིཡཱ ཨཊྛཝསྶིཀོ།

    ‘‘Yadāhaṃ dārako homi, jātiyā aṭṭhavassiko;

    ཏདཱ ནིསཛྫ པཱསཱདེ, དཱནཾ དཱཏུཾ ཝིཙིནྟཡིཾ༎

    Tadā nisajja pāsāde, dānaṃ dātuṃ vicintayiṃ.

    ‘‘ཧདཡཾ དདེཡྻཾ ཙཀྑུཾ, མཾསམྤི རུདྷིརམྤི ཙ།

    ‘‘Hadayaṃ dadeyyaṃ cakkhuṃ, maṃsampi rudhirampi ca;

    དདེཡྻཾ ཀཱཡཾ སཱཝེཏྭཱ, ཡདི ཀོཙི ཡཱཙཡེ མམཾ༎

    Dadeyyaṃ kāyaṃ sāvetvā, yadi koci yācaye mamaṃ.

    ‘‘སབྷཱཝཾ ཙིནྟཡནྟསྶ, ཨཀམྤིཏམསཎྛིཏཾ།

    ‘‘Sabhāvaṃ cintayantassa, akampitamasaṇṭhitaṃ;

    ཨཀམྤི ཏཏྠ པཐཝཱི, སིནེརུཝནཝཊཾསཀཱ’’ཏི༎ (ཙརིཡཱ॰ ༡.༧༨-༨༠)།

    Akampi tattha pathavī, sineruvanavaṭaṃsakā’’ti. (cariyā. 1.78-80);

    བོདྷིསཏྟོ སོལ༹སཝསྶིཀཀཱལེཡེཝ སབྦསིཔྤེསུ ནིཔྥཏྟིཾ པཱཔུཎི། ཨཐསྶ པིཏཱ རཛྫཾ དཱཏུཀཱམོ མཱཏརཱ སདྡྷིཾ མནྟེཏྭཱ མདྡརཱཛཀུལཏོ མཱཏུལདྷཱིཏརཾ མདྡིཾ ནཱམ རཱཛཀཉྙཾ ཨཱནེཏྭཱ སོལ༹སནྣཾ ཨིཏྠིསཧསྶཱནཾ ཛེཊྛིཀཾ ཨགྒམཧེསིཾ ཀཏྭཱ མཧཱསཏྟཾ རཛྫེ ཨབྷིསིཉྩི། མཧཱསཏྟོ རཛྫེ པཏིཊྛིཏཀཱལཏོ པཊྛཱཡ དེཝསིཀཾ ཚ སཏསཧསྶཱནི ཝིསྶཛྫེནྟོ མཧཱདཱནཾ པཝཏྟེསི། ཨཔརབྷཱགེ མདྡིདེཝཱི པུཏྟཾ ཝིཛཱཡི། ཏཾ ཀཉྩནཛཱལེན སམྤཊིཙྪིཾསུ, ཏེནསྶ ‘‘ཛཱལཱིཀུམཱརོ’’ཏྭེཝ ནཱམཾ ཀརིཾསུ། ཏསྶ པདསཱ གམནཀཱལེ དྷཱིཏརཾ ཝིཛཱཡི། ཏཾ ཀཎྷཱཛིནེན སམྤཊིཙྪིཾསུ, ཏེནསྶཱ ‘‘ཀཎྷཱཛིནཱ’’ཏྭེཝ ནཱམཾ ཀརིཾསུ། མཧཱསཏྟོ མཱསསྶ ཚཀྑཏྟུཾ ཨལངྐཏཧཏྠིཀྑནྡྷཝརགཏོ ཚ དཱནསཱལཱཡོ ཨོལོཀེསི། ཏདཱ ཀཱལིངྒརཊྛེ དུབྦུཊྛིཀཱ ཨཧོསི, སསྶཱནི ན སམྤཛྫིཾསུ, མནུསྶཱནཾ མཧནྟཾ ཚཱཏབྷཡཾ པཝཏྟི། མནུསྶཱ ཛཱིཝིཏུཾ ཨསཀྐོནྟཱཙོརཀམྨཾ ཀརོནྟི། དུབྦྷིཀྑཔཱིལི༹ཏཱ ཛཱནཔདཱ རཱཛངྒཎེ སནྣིཔཏིཏྭཱ རཱཛཱནཾ ཨུཔཀྐོསིཾསུ ། ཏཾ སུཏྭཱ རཉྙཱ ‘‘ཀིཾ, ཏཱཏཱ’’ཏི ཝུཏྟེ ཏམཏྠཾ ཨཱརོཙཡིཾསུ། རཱཛཱ ‘‘སཱདྷུ, ཏཱཏཱ, དེཝཾ ཝསྶཱཔེསྶཱམཱི’’ཏི ཏེ ཨུཡྻོཛེཏྭཱ སམཱདིནྣསཱིལོ ཨུཔོསཐཝཱསཾ ཝསནྟོཔི དེཝཾ ཝསྶཱཔེཏུཾ ནཱསཀྑི། སོ ནཱགརེ སནྣིཔཱཏེཏྭཱ ‘‘ཨཧཾ སམཱདིནྣསཱིལོ སཏྟཱཧཾ ཨུཔོསཐཝཱསཾ ཝསནྟོཔི དེཝཾ ཝསྶཱཔེཏུཾ ནཱསཀྑིཾ, ཀིཾ ནུ ཁོ ཀཱཏབྦ’’ནྟི པུཙྪི། སཙེ, དེཝ, དེཝཾ ཝསྶཱཔེཏུཾ ན སཀྐོསི, ཨེས ཛེཏུཏྟརནགརེ སཉྫཡསྶ རཉྙོ པུཏྟོ ཝེསྶནྟརོ ནཱམ དཱནཱབྷིརཏོ། ཏསྶཾ ཀིར སབྦསེཏོ མངྒལཧཏྠཱི ཨཏྠི, ཏསྶ གཏགཏཊྛཱནེ དེཝོ ཝསྶི། བྲཱཧྨཎེ པེསེཏྭཱ ཏཾ ཧཏྠིཾ ཡཱཙཱཔེཏུཾ ཝཊྚཏི, ཨཱཎཱཔེཐཱཏི།

    Bodhisatto soḷasavassikakāleyeva sabbasippesu nipphattiṃ pāpuṇi. Athassa pitā rajjaṃ dātukāmo mātarā saddhiṃ mantetvā maddarājakulato mātuladhītaraṃ maddiṃ nāma rājakaññaṃ ānetvā soḷasannaṃ itthisahassānaṃ jeṭṭhikaṃ aggamahesiṃ katvā mahāsattaṃ rajje abhisiñci. Mahāsatto rajje patiṭṭhitakālato paṭṭhāya devasikaṃ cha satasahassāni vissajjento mahādānaṃ pavattesi. Aparabhāge maddidevī puttaṃ vijāyi. Taṃ kañcanajālena sampaṭicchiṃsu, tenassa ‘‘jālīkumāro’’tveva nāmaṃ kariṃsu. Tassa padasā gamanakāle dhītaraṃ vijāyi. Taṃ kaṇhājinena sampaṭicchiṃsu, tenassā ‘‘kaṇhājinā’’tveva nāmaṃ kariṃsu. Mahāsatto māsassa chakkhattuṃ alaṅkatahatthikkhandhavaragato cha dānasālāyo olokesi. Tadā kāliṅgaraṭṭhe dubbuṭṭhikā ahosi, sassāni na sampajjiṃsu, manussānaṃ mahantaṃ chātabhayaṃ pavatti. Manussā jīvituṃ asakkontācorakammaṃ karonti. Dubbhikkhapīḷitā jānapadā rājaṅgaṇe sannipatitvā rājānaṃ upakkosiṃsu . Taṃ sutvā raññā ‘‘kiṃ, tātā’’ti vutte tamatthaṃ ārocayiṃsu. Rājā ‘‘sādhu, tātā, devaṃ vassāpessāmī’’ti te uyyojetvā samādinnasīlo uposathavāsaṃ vasantopi devaṃ vassāpetuṃ nāsakkhi. So nāgare sannipātetvā ‘‘ahaṃ samādinnasīlo sattāhaṃ uposathavāsaṃ vasantopi devaṃ vassāpetuṃ nāsakkhiṃ, kiṃ nu kho kātabba’’nti pucchi. Sace, deva, devaṃ vassāpetuṃ na sakkosi, esa jetuttaranagare sañjayassa rañño putto vessantaro nāma dānābhirato. Tassaṃ kira sabbaseto maṅgalahatthī atthi, tassa gatagataṭṭhāne devo vassi. Brāhmaṇe pesetvā taṃ hatthiṃ yācāpetuṃ vaṭṭati, āṇāpethāti.

    སོ ‘‘སཱདྷཱུ’’ཏི སམྤཊིཙྪིཏྭཱ བྲཱཧྨཎེ སནྣིཔཱཏེཏྭཱ ཏེསུ གུཎཝཎྞསམྤནྣེ ཨཊྛ ཛནེ ཝིཙིནིཏྭཱ ཏེསཾ པརིབྦཡཾ དཏྭཱ ‘‘གཙྪཐ, ཏུམྷེ ཝེསྶནྟརཾ ཧཏྠིཾ ཡཱཙིཏྭཱ ཨཱནེཐཱ’’ཏི པེསེསི། བྲཱཧྨཎཱ ཨནུཔུབྦེན ཛེཏུཏྟརནགརཾ གནྟྭཱ དཱནགྒེ བྷཏྟཾ པརིབྷུཉྫིཏྭཱ ཨཏྟནོ སརཱིརཾ རཛོཔརིཀིཎྞཾ པཾསུམཀྑིཏཾ ཀཏྭཱ པུཎྞམདིཝསེ རཱཛཱནཾ ཧཏྠིཾ ཡཱཙིཏུཀཱམཱ ཧུཏྭཱ རཉྙོ དཱནགྒཾ ཨཱགམནཀཱལེ པཱཙཱིནདྭཱརཾ ཨགམཾསུ། རཱཛཱཔི ‘‘དཱནགྒཾ ཨོལོཀེསྶཱམཱི’’ཏི པཱཏོཝ ནྷཏྭཱ ནཱནགྒརསབྷོཛནཾ བྷུཉྫིཏྭཱ ཨལངྐརིཏྭཱ ཨལངྐཏཧཏྠིཀྑནྡྷཝརགཏོ པཱཙཱིནདྭཱརཾ ཨགམཱསི། བྲཱཧྨཎཱ ཏཏྠོཀཱསཾ ཨལབྷིཏྭཱ དཀྑིཎདྭཱརཾ གནྟྭཱ ཨུནྣཏཔདེསེ ཋཏྭཱ རཉྙོ པཱཙཱིནདྭཱརེ དཱནགྒཾ ཨོལོཀེཏྭཱ དཀྑིཎདྭཱརཱགམནཀཱལེ ཧཏྠེ པསཱརེཏྭཱ ‘‘ཛཡཏུ བྷཝཾ ཝེསྶནྟརོ’’ཏི ཏིཀྑཏྟུཾ ཨཱཧཾསུ། མཧཱསཏྟོ ཏེ བྲཱཧྨཎེ དིསྭཱ ཧཏྠིཾ ཏེསཾ ཋིཏཊྛཱནཾ པེསེཏྭཱ ཧཏྠིཀྑནྡྷེ ནིསིནྣོ པཋམཾ གཱཐམཱཧ –

    So ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā brāhmaṇe sannipātetvā tesu guṇavaṇṇasampanne aṭṭha jane vicinitvā tesaṃ paribbayaṃ datvā ‘‘gacchatha, tumhe vessantaraṃ hatthiṃ yācitvā ānethā’’ti pesesi. Brāhmaṇā anupubbena jetuttaranagaraṃ gantvā dānagge bhattaṃ paribhuñjitvā attano sarīraṃ rajoparikiṇṇaṃ paṃsumakkhitaṃ katvā puṇṇamadivase rājānaṃ hatthiṃ yācitukāmā hutvā rañño dānaggaṃ āgamanakāle pācīnadvāraṃ agamaṃsu. Rājāpi ‘‘dānaggaṃ olokessāmī’’ti pātova nhatvā nānaggarasabhojanaṃ bhuñjitvā alaṅkaritvā alaṅkatahatthikkhandhavaragato pācīnadvāraṃ agamāsi. Brāhmaṇā tatthokāsaṃ alabhitvā dakkhiṇadvāraṃ gantvā unnatapadese ṭhatvā rañño pācīnadvāre dānaggaṃ oloketvā dakkhiṇadvārāgamanakāle hatthe pasāretvā ‘‘jayatu bhavaṃ vessantaro’’ti tikkhattuṃ āhaṃsu. Mahāsatto te brāhmaṇe disvā hatthiṃ tesaṃ ṭhitaṭṭhānaṃ pesetvā hatthikkhandhe nisinno paṭhamaṃ gāthamāha –

    ༡༦༦༨.

    1668.

    ‘‘པརཱུལ༹ྷཀཙྪནཁལོམཱ , པངྐདནྟཱ རཛསྶིརཱ།

    ‘‘Parūḷhakacchanakhalomā , paṅkadantā rajassirā;

    པགྒཡ྄ཧ དཀྑིཎཾ བཱཧུཾ, ཀིཾ མཾ ཡཱཙནྟི བྲཱཧྨཎཱ’’ཏི༎

    Paggayha dakkhiṇaṃ bāhuṃ, kiṃ maṃ yācanti brāhmaṇā’’ti.

    བྲཱཧྨཎཱ ཨཱཧཾསུ –

    Brāhmaṇā āhaṃsu –

    ༡༦༦༩.

    1669.

    ‘‘རཏནཾ དེཝ ཡཱཙཱམ, སིཝཱིནཾ རཊྛཝཌྜྷན།

    ‘‘Ratanaṃ deva yācāma, sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhana;

    དདཱཧི པཝརཾ ནཱགཾ, ཨཱིསཱདནྟཾ ཨུརཱུལ༹ྷཝ’’ནྟི༎

    Dadāhi pavaraṃ nāgaṃ, īsādantaṃ urūḷhava’’nti.

    ཏཏྠ ཨུརཱུལ༹ྷཝནྟི ཨུབྦཱཧནསམཏྠཾ།

    Tattha urūḷhavanti ubbāhanasamatthaṃ.

    ཏཾ སུཏྭཱ མཧཱསཏྟོ ‘‘ཨཧཾ སཱིསཾ ཨཱདིཾ ཀཏྭཱ ཨཛ྄ཛྷཏྟིཀདཱནཾ དཱཏུཀཱམོམྷི, ཨིམེ པན མཾ བཱཧིརཀདཱནམེཝ ཡཱཙནྟི, པཱུརེསྶཱམི ཏེསཾ མནོརཐ’’ནྟི ཙིནྟེཏྭཱ ཧཏྠིཀྑནྡྷཝརགཏོ ཏཏིཡཾ གཱཐམཱཧ –

    Taṃ sutvā mahāsatto ‘‘ahaṃ sīsaṃ ādiṃ katvā ajjhattikadānaṃ dātukāmomhi, ime pana maṃ bāhirakadānameva yācanti, pūressāmi tesaṃ manoratha’’nti cintetvā hatthikkhandhavaragato tatiyaṃ gāthamāha –

    ༡༦༧༠.

    1670.

    ‘‘དདཱམི ན ཝིཀམྤཱམི, ཡཾ མཾ ཡཱཙནྟི བྲཱཧྨཎཱ།

    ‘‘Dadāmi na vikampāmi, yaṃ maṃ yācanti brāhmaṇā;

    པབྷིནྣཾ ཀུཉྫརཾ དནྟིཾ, ཨོཔཝཡ྄ཧཾ གཛུཏྟམ’’ནྟི༎

    Pabhinnaṃ kuñjaraṃ dantiṃ, opavayhaṃ gajuttama’’nti.

    པཊིཛཱནིཏྭཱ ཙ པན –

    Paṭijānitvā ca pana –

    ༡༦༧༡.

    1671.

    ‘‘ཧཏྠིཀྑནྡྷཏོ ཨོརུཡ྄ཧ, རཱཛཱ ཙཱགཱདྷིམཱནསོ།

    ‘‘Hatthikkhandhato oruyha, rājā cāgādhimānaso;

    བྲཱཧྨཎཱནཾ ཨདཱ དཱནཾ, སིཝཱིནཾ རཊྛཝཌྜྷནོ’’ཏི༎

    Brāhmaṇānaṃ adā dānaṃ, sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhano’’ti.

    ཏཏྠ ཨོཔཝཡ྄ཧནྟི རཱཛཝཱཧནཾ། ཙཱགཱདྷིམཱནསོཏི ཙཱགེན ཨདྷིཀམཱནསོ རཱཛཱ། བྲཱཧྨཎཱནཾ ཨདཱ དཱནནྟི སོ ཝཱརཎསྶ ཨནལངྐཏཊྛཱནཾ ཨོལོཀནཏྠཾ ཏིཀྑཏྟུཾ པདཀྑིཎཾ ཀཏྭཱ ཨནལངྐཏཊྛཱནཾ ཨདིསྭཱ ཀུསུམམིསྶཀསུགནྡྷོདཀཔཱུརིཏཾ སུཝཎྞབྷིངྒཱརཾ གཧེཏྭཱ ‘‘ཨིཏོ ཨེཐཱ’’ཏི ཝཏྭཱ ཨལངྐཏརཛཏདཱམསདིསཾ ཧཏྠིསོཎྜཾ གཧེཏྭཱ ཏེསཾ ཧཏྠེ ཋཔེཏྭཱ ཨུདཀཾ པཱཏེཏྭཱ ཨལངྐཏཝཱརཎཾ བྲཱཧྨཎཱནཾ ཨདཱསི།

    Tattha opavayhanti rājavāhanaṃ. Cāgādhimānasoti cāgena adhikamānaso rājā. Brāhmaṇānaṃ adā dānanti so vāraṇassa analaṅkataṭṭhānaṃ olokanatthaṃ tikkhattuṃ padakkhiṇaṃ katvā analaṅkataṭṭhānaṃ adisvā kusumamissakasugandhodakapūritaṃ suvaṇṇabhiṅgāraṃ gahetvā ‘‘ito ethā’’ti vatvā alaṅkatarajatadāmasadisaṃ hatthisoṇḍaṃ gahetvā tesaṃ hatthe ṭhapetvā udakaṃ pātetvā alaṅkatavāraṇaṃ brāhmaṇānaṃ adāsi.

    ཏསྶ ཙཏཱུསུ པཱདེསུ ཨལངྐཱརོ ཙཏྟཱརི སཏསཧསྶཱནི ཨགྒྷཏི, ཨུབྷོསུ པསྶེསུ ཨལངྐཱརོ དྭེ སཏསཧསྶཱནི, ཧེཊྛཱ ཨུདརེ ཀམྦལཾ སཏསཧསྶཾ, པིཊྛིཡཾ མུཏྟཛཱལཾ མཎིཛཱལཾ ཀཉྩནཛཱལནྟི ཏཱིཎི ཛཱལཱནི ཏཱིཎི སཏསཧསྶཱནི, ཨུབྷོསུ ཀཎྞེསུ ཨལངྐཱརོ དྭེ སཏསཧསྶཱནི, པིཊྛིཡཾ ཨཏྠརཎཀམྦལཾ སཏསཧསྶཾ, ཀུམྦྷཱལངྐཱརོ སཏསཧསྶཾ, ཏཡོ ཝཊཾསཀཱ ཏཱིཎི སཏསཧསྶཱནི, ཀཎྞཙཱུལཱ༹ལངྐཱརོ དྭེ སཏསཧསྶཱནི, དྭིནྣཾ དནྟཱནཾ ཨལངྐཱརོ དྭེ སཏསཧསྶཱནི, སོཎྜཱཡ སོཝཏྠིཀཱལངྐཱརོ སཏསཧསྶཾ, ནངྒུཊྛཱལངྐཱརོ སཏསཧསྶཾ, ཨཱརོཧཎནིསྶེཎི སཏསཧསྶཾ, བྷུཉྫནཀཊཱཧཾ སཏསཧསྶཾ, ཋཔེཏྭཱ ཨནགྒྷཾ བྷཎྜཾ ཀཱཡཱརུལ༹ྷཔསཱདྷནཾ དྭཱཝཱིསཏི སཏསཧསྶཱནི ། ཨེཝཾ ཏཱཝ ཨེཏྟཀཾ དྷནཾ ཙཏུཝཱིསཏིསཏསཧསྶཱནི ཨགྒྷཏི། ཚཏྟཔིཎྜིཡཾ པན མཎི, ཙཱུལཱ༹མཎི, མུཏྟཱཧཱརེ མཎི, ཨངྐུསེ མཎི, ཧཏྠིཀཎྛེ ཝེཋནམུཏྟཱཧཱརེ མཎི, ཧཏྠིཀུམྦྷེ མཎཱིཏི ཨིམཱནི ཚ ཨནགྒྷཱནི, ཧཏྠཱིཔི ཨནགྒྷོཡེཝཱཏི ཧཏྠིནཱ སདྡྷིཾ སཏྟ ཨནགྒྷཱནཱིཏི སབྦཱནི ཏཱནི བྲཱཧྨཎཱནཾ ཨདཱསི། ཏཐཱ ཧཏྠིནོ པརིཙཱརཀཱནི པཉྩ ཀུལསཏཱནི ཧཏྠིམེཎྜཧཏྠིགོཔཀེཧི སདྡྷིཾ ཨདཱསི། སཧ དཱནེནེཝསྶ ཧེཊྛཱ ཝུཏྟནཡེནེཝ བྷཱུམིཀམྤཱདཡོ ཨཧེསུཾ། ཏམཏྠཾ པཀཱསེནྟོ སཏྠཱ ཨཱཧ –

    Tassa catūsu pādesu alaṅkāro cattāri satasahassāni agghati, ubhosu passesu alaṅkāro dve satasahassāni, heṭṭhā udare kambalaṃ satasahassaṃ, piṭṭhiyaṃ muttajālaṃ maṇijālaṃ kañcanajālanti tīṇi jālāni tīṇi satasahassāni, ubhosu kaṇṇesu alaṅkāro dve satasahassāni, piṭṭhiyaṃ attharaṇakambalaṃ satasahassaṃ, kumbhālaṅkāro satasahassaṃ, tayo vaṭaṃsakā tīṇi satasahassāni, kaṇṇacūḷālaṅkāro dve satasahassāni, dvinnaṃ dantānaṃ alaṅkāro dve satasahassāni, soṇḍāya sovatthikālaṅkāro satasahassaṃ, naṅguṭṭhālaṅkāro satasahassaṃ, ārohaṇanisseṇi satasahassaṃ, bhuñjanakaṭāhaṃ satasahassaṃ, ṭhapetvā anagghaṃ bhaṇḍaṃ kāyāruḷhapasādhanaṃ dvāvīsati satasahassāni . Evaṃ tāva ettakaṃ dhanaṃ catuvīsatisatasahassāni agghati. Chattapiṇḍiyaṃ pana maṇi, cūḷāmaṇi, muttāhāre maṇi, aṅkuse maṇi, hatthikaṇṭhe veṭhanamuttāhāre maṇi, hatthikumbhe maṇīti imāni cha anagghāni, hatthīpi anagghoyevāti hatthinā saddhiṃ satta anagghānīti sabbāni tāni brāhmaṇānaṃ adāsi. Tathā hatthino paricārakāni pañca kulasatāni hatthimeṇḍahatthigopakehi saddhiṃ adāsi. Saha dānenevassa heṭṭhā vuttanayeneva bhūmikampādayo ahesuṃ. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ༡༦༧༢.

    1672.

    ‘‘ཏདཱསི ཡཾ བྷིཾསནཀཾ, ཏདཱསི ལོམཧཾསནཾ།

    ‘‘Tadāsi yaṃ bhiṃsanakaṃ, tadāsi lomahaṃsanaṃ;

    ཧཏྠིནཱགེ པདིནྣམྷི, མེདནཱི སམྤཀམྤཐ༎

    Hatthināge padinnamhi, medanī sampakampatha.

    ༡༦༧༣.

    1673.

    ‘‘ཏདཱསི ཡཾ བྷིཾསནཀཾ, ཏདཱསི ལོམཧཾསནཾ།

    ‘‘Tadāsi yaṃ bhiṃsanakaṃ, tadāsi lomahaṃsanaṃ;

    ཧཏྠིནཱགེ པདིནྣམྷི, ཁུབྷིཏྠ ནགརཾ ཏདཱ༎

    Hatthināge padinnamhi, khubhittha nagaraṃ tadā.

    ༡༦༧༤.

    1674.

    ‘‘སམཱཀུལཾ པུརཾ ཨཱསི, གྷོསོ ཙ ཝིཔུལོ མཧཱ།

    ‘‘Samākulaṃ puraṃ āsi, ghoso ca vipulo mahā;

    ཧཏྠིནཱགེ པདིནྣམྷི, སིཝཱིནཾ རཊྛཝཌྜྷནེ’’ཏི༎

    Hatthināge padinnamhi, sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhane’’ti.

    ཏཏྠ ཏདཱསཱིཏི ཏདཱ ཨཱསི། ཧཏྠིནཱགེཏི ཧཏྠིསངྑཱཏེ ནཱགེ། ཁུབྷིཏྠ ནགརཾ ཏདཱཏི ཏདཱ ཛེཏུཏྟརནགརཾ སངྑུབྷིཏཾ ཨཧོསི།

    Tattha tadāsīti tadā āsi. Hatthināgeti hatthisaṅkhāte nāge. Khubhittha nagaraṃ tadāti tadā jetuttaranagaraṃ saṅkhubhitaṃ ahosi.

    བྲཱཧྨཎཱ ཀིར དཀྑིཎདྭཱརེ ཧཏྠིཾ ལབྷིཏྭཱ ཧཏྠིཔིཊྛེ ནིསཱིདིཏྭཱ མཧཱཛནཔརིཝཱརཱ ནགརམཛ྄ཛྷེན པཱཡིཾསུ། མཧཱཛནོ ཏེ དིསྭཱ ‘‘ཨམྦྷོ བྲཱཧྨཎཱ, ཨམྷཱཀཾ ཧཏྠིཾ ཨཱརུལ༹ྷཱ ཀུཏོ ཝོ ཧཏྠཱི ལདྡྷཱ’’ཏི ཨཱཧ། བྲཱཧྨཎཱ ‘‘ཝེསྶནྟརམཧཱརཱཛེན ནོ ཧཏྠཱི དིནྣོ, ཀེ ཏུམྷེ’’ཏི མཧཱཛནཾ ཧཏྠཝིཀཱརཱདཱིཧི གྷཊྚེནྟཱ ནགརམཛ྄ཛྷེན གནྟྭཱ ཨུཏྟརདྭཱརེན ནིཀྑམིཾསུ། ནཱགརཱ དེཝཏཱཝཊྚནེན བོདྷིསཏྟསྶ ཀུདྡྷཱ རཱཛདྭཱརེ སནྣིཔཏིཏྭཱ མཧནྟཾ ཨུཔཀྐོསམཀཾསུ། ཏེན ཝུཏྟཾ –

    Brāhmaṇā kira dakkhiṇadvāre hatthiṃ labhitvā hatthipiṭṭhe nisīditvā mahājanaparivārā nagaramajjhena pāyiṃsu. Mahājano te disvā ‘‘ambho brāhmaṇā, amhākaṃ hatthiṃ āruḷhā kuto vo hatthī laddhā’’ti āha. Brāhmaṇā ‘‘vessantaramahārājena no hatthī dinno, ke tumhe’’ti mahājanaṃ hatthavikārādīhi ghaṭṭentā nagaramajjhena gantvā uttaradvārena nikkhamiṃsu. Nāgarā devatāvaṭṭanena bodhisattassa kuddhā rājadvāre sannipatitvā mahantaṃ upakkosamakaṃsu. Tena vuttaṃ –

    ‘‘སམཱཀུལཾ པུརཾ ཨཱསི, གྷོསོ ཙ ཝིཔུལོ མཧཱ།

    ‘‘Samākulaṃ puraṃ āsi, ghoso ca vipulo mahā;

    ཧཏྠིནཱགེ པདིནྣམྷི, སིཝཱིནཾ རཊྛཝཌྜྷནེ༎

    Hatthināge padinnamhi, sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhane.

    ‘‘ཨཐེཏྠ ཝཏྟཏི སདྡོ, ཏུམུལོ བྷེརཝོ མཧཱ།

    ‘‘Athettha vattati saddo, tumulo bheravo mahā;

    ཧཏྠིནཱགེ པདིནྣམྷི, ཁུབྷིཏྠ ནགརཾ ཏདཱ༎

    Hatthināge padinnamhi, khubhittha nagaraṃ tadā.

    ‘‘ཨཐེཏྠ ཝཏྟཏི སདྡོ, ཏུམུལོ བྷེརཝོ མཧཱ།

    ‘‘Athettha vattati saddo, tumulo bheravo mahā;

    ཧཏྠིནཱགེ པདིནྣམྷི, སིཝཱིནཾ རཊྛཝཌྜྷནེ’’ཏི༎

    Hatthināge padinnamhi, sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhane’’ti.

    ཏཏྠ གྷོསོཏི ཨུཔཀྐོསནསདྡོ པཏྠཊཏྟཱ ཝིཔུལོ, ཨུདྡྷཾ གཏཏྟཱ མཧཱ། སིཝཱིནཾ རཊྛཝཌྜྷནེཏི སིཝིརཊྛསྶ ཝུདྡྷིཀརེ།

    Tattha ghosoti upakkosanasaddo patthaṭattā vipulo, uddhaṃ gatattā mahā. Sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhaneti siviraṭṭhassa vuddhikare.

    ཨཐསྶ དཱནེན སངྑུབྷིཏཙིཏྟཱ ཧུཏྭཱ ནགརཝཱསིནོ རཉྙོ ཨཱརོཙེསུཾ། ཏེན ཝུཏྟཾ –

    Athassa dānena saṅkhubhitacittā hutvā nagaravāsino rañño ārocesuṃ. Tena vuttaṃ –

    ༡༦༧༥.

    1675.

    ‘‘ཨུགྒཱ ཙ རཱཛཔུཏྟཱ ཙ, ཝེསིཡཱནཱ ཙ བྲཱཧྨཎཱ།

    ‘‘Uggā ca rājaputtā ca, vesiyānā ca brāhmaṇā;

    ཧཏྠཱརོཧཱ ཨནཱིཀཊྛཱ, རཐིཀཱ པཏྟིཀཱརཀཱ༎

    Hatthārohā anīkaṭṭhā, rathikā pattikārakā.

    ༡༦༧༦.

    1676.

    ‘‘ཀེཝལོ ཙཱཔི ནིགམོ, སིཝཡོ ཙ སམཱགཏཱ།

    ‘‘Kevalo cāpi nigamo, sivayo ca samāgatā;

    དིསྭཱ ནཱགཾ ནཱིཡམཱནཾ, ཏེ རཉྙོ པཊིཝེདཡུཾ༎

    Disvā nāgaṃ nīyamānaṃ, te rañño paṭivedayuṃ.

    ༡༦༧༧.

    1677.

    ‘‘ཝིདྷམཾ དེཝ ཏེ རཊྛཾ, པུཏྟོ ཝེསྶནྟརོ ཏཝ།

    ‘‘Vidhamaṃ deva te raṭṭhaṃ, putto vessantaro tava;

    ཀཐཾ ནོ ཧཏྠིནཾ དཛྫཱ, ནཱགཾ རཊྛསྶ པཱུཛིཏཾ༎

    Kathaṃ no hatthinaṃ dajjā, nāgaṃ raṭṭhassa pūjitaṃ.

    ༡༦༧༨.

    1678.

    ‘‘ཀཐཾ ནོ ཀུཉྫརཾ དཛྫཱ, ཨཱིསཱདནྟཾ ཨུརཱུལ༹ྷཝཾ།

    ‘‘Kathaṃ no kuñjaraṃ dajjā, īsādantaṃ urūḷhavaṃ;

    ཁེཏྟཉྙུཾ སབྦཡུདྡྷཱནཾ, སབྦསེཏཾ གཛུཏྟམཾ༎

    Khettaññuṃ sabbayuddhānaṃ, sabbasetaṃ gajuttamaṃ.

    ༡༦༧༩.

    1679.

    ‘‘པཎྜུཀམྦལསཉྪནྣཾ, པབྷིནྣཾ སཏྟུམདྡནཾ།

    ‘‘Paṇḍukambalasañchannaṃ, pabhinnaṃ sattumaddanaṃ;

    དནྟིཾ སཝཱལབཱིཛནིཾ, སེཏཾ ཀེལཱསསཱདིསཾ༎

    Dantiṃ savālabījaniṃ, setaṃ kelāsasādisaṃ.

    ༡༦༨༠.

    1680.

    ‘‘སསེཏཙྪཏྟཾ སཨུཔཱདྷེཡྻཾ, སཱཐབྦནཾ སཧཏྠིཔཾ།

    ‘‘Sasetacchattaṃ saupādheyyaṃ, sāthabbanaṃ sahatthipaṃ;

    ཨགྒཡཱནཾ རཱཛཝཱཧིཾ, བྲཱཧྨཎཱནཾ ཨདཱ གཛ’’ནྟི༎

    Aggayānaṃ rājavāhiṃ, brāhmaṇānaṃ adā gaja’’nti.

    ཏཏྠ ཨུགྒཱཏི ཨུགྒཏཱ པཉྙཱཏཱ། ནིགམོཏི ནེགམཀུཊུམྦིཀཛནོ། ཝིདྷམཾ དེཝ ཏེ རཊྛནྟི དེཝ, ཏཝ རཊྛཾ ཝིདྷམཾ། ཀཐཾ ནོ ཧཏྠིནཾ དཛྫཱཏི ཀེན ཀཱརཎེན ཨམྷཱཀཾ ཧཏྠིནཾ ཨབྷིམངྒལསམྨཏཾ ཀཱལིངྒརཊྛཝཱསཱིནཾ བྲཱཧྨཎཱནཾ དདེཡྻ། ཁེཏྟཉྙུཾ སབྦཡུདྡྷཱནནྟི སབྦཡུདྡྷཱནཾ ཁེཏྟབྷཱུམིསཱིསཛཱནནསམཏྠཾ། དནྟིནྟི མནོརམདནྟཡུཏྟཾ། སཝཱལབཱིཛནིནྟི སཧཝཱལབཱིཛནིཾ། སཨུཔཱདྷེཡྻནྟི སཨཏྠརཎཾ། སཱཐབྦནནྟི སཧཏྠིཝེཛྫཾ། སཧཏྠིཔནྟི ཧཏྠིཔརིཙཱརཀཱནཾ པཉྩནྣཾ ཀུལསཏཱནཾ ཧཏྠིམེཎྜཧཏྠིགོཔཀཱནཉྩ ཝསེན སཧཏྠིཔཾ།

    Tattha uggāti uggatā paññātā. Nigamoti negamakuṭumbikajano. Vidhamaṃ deva te raṭṭhanti deva, tava raṭṭhaṃ vidhamaṃ. Kathaṃ no hatthinaṃ dajjāti kena kāraṇena amhākaṃ hatthinaṃ abhimaṅgalasammataṃ kāliṅgaraṭṭhavāsīnaṃ brāhmaṇānaṃ dadeyya. Khettaññuṃ sabbayuddhānanti sabbayuddhānaṃ khettabhūmisīsajānanasamatthaṃ. Dantinti manoramadantayuttaṃ. Savālabījaninti sahavālabījaniṃ. Saupādheyyanti saattharaṇaṃ. Sāthabbananti sahatthivejjaṃ. Sahatthipanti hatthiparicārakānaṃ pañcannaṃ kulasatānaṃ hatthimeṇḍahatthigopakānañca vasena sahatthipaṃ.

    ཨེཝཉྩ པན ཝཏྭཱ པུནཔི ཨཱཧཾསུ –

    Evañca pana vatvā punapi āhaṃsu –

    ༡༦༨༡.

    1681.

    ‘‘ཨནྣཾ པཱནཉྩ ཡོ དཛྫཱ, ཝཏྠསེནཱསནཱནི ཙ།

    ‘‘Annaṃ pānañca yo dajjā, vatthasenāsanāni ca;

    ཨེཏཾ ཁོ དཱནཾ པཏིརཱུཔཾ, ཨེཏཾ ཁོ བྲཱཧྨཎཱརཧཾ༎

    Etaṃ kho dānaṃ patirūpaṃ, etaṃ kho brāhmaṇārahaṃ.

    ༡༦༨༢.

    1682.

    ‘‘ཨཡཾ ཏེ ཝཾསརཱཛཱ ནོ, སིཝཱིནཾ རཊྛཝཌྜྷནོ།

    ‘‘Ayaṃ te vaṃsarājā no, sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhano;

    ཀཐཾ ཝེསྶནྟརོ པུཏྟོ, གཛཾ བྷཱཛེཏི སཉྫཡ༎

    Kathaṃ vessantaro putto, gajaṃ bhājeti sañjaya.

    ༡༦༨༣.

    1683.

    ‘‘སཙེ ཏྭཾ ན ཀརིསྶསི, སིཝཱིནཾ ཝཙནཾ ཨིདཾ།

    ‘‘Sace tvaṃ na karissasi, sivīnaṃ vacanaṃ idaṃ;

    མཉྙེ ཏཾ སཧ པུཏྟེན, སིཝཱི ཧཏྠེ ཀརིསྶརེ’’ཏི༎

    Maññe taṃ saha puttena, sivī hatthe karissare’’ti.

    ཏཏྠ ཝཾསརཱཛཱཏི པཝེཎིཡཱ ཨཱགཏོ མཧཱརཱཛཱ། བྷཱཛེཏཱིཏི དེཏི། སིཝཱི ཧཏྠེ ཀརིསྶརེཏི སིཝིརཊྛཝཱསིནོ སཧ པུཏྟེན ཏཾ ཨཏྟནོ ཧཏྠེ ཀརིསྶནྟཱིཏི།

    Tattha vaṃsarājāti paveṇiyā āgato mahārājā. Bhājetīti deti. Sivī hatthe karissareti siviraṭṭhavāsino saha puttena taṃ attano hatthe karissantīti.

    ཏཾ སུཏྭཱ རཱཛཱ ‘‘ཨེཏེ ཝེསྶནྟརཾ མཱརཱཔེཏུཾ ཨིཙྪནྟཱི’’ཏི སཉྙཱཡ ཨཱཧ –

    Taṃ sutvā rājā ‘‘ete vessantaraṃ mārāpetuṃ icchantī’’ti saññāya āha –

    ༡༦༨༤.

    1684.

    ‘‘ཀཱམཾ ཛནཔདོ མཱསི, རཊྛཉྩཱཔི ཝིནསྶཏུ།

    ‘‘Kāmaṃ janapado māsi, raṭṭhañcāpi vinassatu;

    ནཱཧཾ སིཝཱིནཾ ཝཙནཱ, རཱཛཔུཏྟཾ ཨདཱུསཀཾ།

    Nāhaṃ sivīnaṃ vacanā, rājaputtaṃ adūsakaṃ;

    པབྦཱཛེཡྻཾ སཀཱ རཊྛཱ, པུཏྟོ ཧི མམ ཨོརསོ༎

    Pabbājeyyaṃ sakā raṭṭhā, putto hi mama oraso.

    ༡༦༨༥.

    1685.

    ‘‘ཀཱམཾ ཛནཔདོ མཱསི, རཊྛཉྩཱཔི ཝིནསྶཏུ།

    ‘‘Kāmaṃ janapado māsi, raṭṭhañcāpi vinassatu;

    ནཱཧཾ སིཝཱིནཾ ཝཙནཱ, རཱཛཔུཏྟཾ ཨདཱུསཀཾ།

    Nāhaṃ sivīnaṃ vacanā, rājaputtaṃ adūsakaṃ;

    པབྦཱཛེཡྻཾ སཀཱ རཊྛཱ, པུཏྟོ ཧི མམ ཨཏྲཛོ༎

    Pabbājeyyaṃ sakā raṭṭhā, putto hi mama atrajo.

    ༡༦༨༦.

    1686.

    ‘‘ན ཙཱཧཾ ཏསྨིཾ དུབྦྷེཡྻཾ, ཨརིཡསཱིལཝཏོ ཧི སོ།

    ‘‘Na cāhaṃ tasmiṃ dubbheyyaṃ, ariyasīlavato hi so;

    ཨསིལོཀོཔི མེ ཨསྶ, པཱཔཉྩ པསཝེ བཧུཾ།

    Asilokopi me assa, pāpañca pasave bahuṃ;

    ཀཐཾ ཝེསྶནྟརཾ པུཏྟཾ, སཏྠེན གྷཱཏཡཱམསེ’’ཏི༎

    Kathaṃ vessantaraṃ puttaṃ, satthena ghātayāmase’’ti.

    ཏཏྠ མཱསཱིཏི མཱ ཨཱསི, མཱ ཧོཏཱུཏི ཨཏྠོ། ཨརིཡསཱིལཝཏོཏི ཨརིཡེན སཱིལཝཏེན ཨརིཡཱཡ ཙ ཨཱཙཱརསམྤཏྟིཡཱ སམནྣཱགཏོ། གྷཱཏཡཱམསེཏི གྷཱཏཡིསྶཱམ།

    Tattha māsīti mā āsi, mā hotūti attho. Ariyasīlavatoti ariyena sīlavatena ariyāya ca ācārasampattiyā samannāgato. Ghātayāmaseti ghātayissāma.

    ཏཾ སུཏྭཱ སིཝཡོ ཨཝོཙུཾ –

    Taṃ sutvā sivayo avocuṃ –

    ༡༦༨༧.

    1687.

    ‘‘མཱ ནཾ དཎྜེན སཏྠེན, ན ཧི སོ བནྡྷནཱརཧོ།

    ‘‘Mā naṃ daṇḍena satthena, na hi so bandhanāraho;

    པབྦཱཛེཧི ཙ ནཾ རཊྛཱ, ཝངྐེ ཝསཏུ པབྦཏེ’’ཏི༎

    Pabbājehi ca naṃ raṭṭhā, vaṅke vasatu pabbate’’ti.

    ཏཏྠ མཱ ནཾ དཎྜེན སཏྠེནཱཏི དེཝ, ཏུམྷེ ཏཾ དཎྜེན ཝཱ སཏྠེན ཝཱ མཱ གྷཱཏཡིཏྠ། ན ཧི སོ བནྡྷནཱརཧོཏི སོ བནྡྷནཱརཧོཔི ན ཧོཏིཡེཝ།

    Tattha mā naṃ daṇḍena satthenāti deva, tumhe taṃ daṇḍena vā satthena vā mā ghātayittha. Na hi so bandhanārahoti so bandhanārahopi na hotiyeva.

    རཱཛཱ ཨཱཧ –

    Rājā āha –

    ༡༦༨༨.

    1688.

    ‘‘ཨེསོ ཙེ སིཝཱིནཾ ཚནྡོ, ཚནྡཾ ན པནུདཱམསེ།

    ‘‘Eso ce sivīnaṃ chando, chandaṃ na panudāmase;

    ཨིམཾ སོ ཝསཏུ རཏྟིཾ, ཀཱམེ ཙ པརིབྷུཉྫཏུ༎

    Imaṃ so vasatu rattiṃ, kāme ca paribhuñjatu.

    ༡༦༨༩.

    1689.

    ‘‘ཏཏོ རཏྱཱ ཝིཝསཱནེ, སཱུརིཡསྶུགྒམནཾ པཏི།

    ‘‘Tato ratyā vivasāne, sūriyassuggamanaṃ pati;

    སམགྒཱ སིཝཡོ ཧུཏྭཱ, རཊྛཱ པབྦཱཛཡནྟུ ན’’ནྟི༎

    Samaggā sivayo hutvā, raṭṭhā pabbājayantu na’’nti.

    ཏཏྠ ཝསཏཱུཏི པུཏྟདཱརསྶ ཨོཝཱདཾ དདམཱནོ ཝསཏུ, ཨེཀརཏྟིཉྩསྶ ཨོཀཱསཾ དེཐཱཏི ཝདཏི།

    Tattha vasatūti puttadārassa ovādaṃ dadamāno vasatu, ekarattiñcassa okāsaṃ dethāti vadati.

    ཏེ ‘‘ཨེཀརཏྟིམཏྟཾ ཝསཏཱུ’’ཏི རཉྙོ ཝཙནཾ སམྤཊིཙྪིཾསུ། ཨཐ རཱཛཱ ནེ ཨུཡྻོཛེཏྭཱ པུཏྟསྶ སཱསནཾ པེསེནྟོ ཀཏྟཱརཾ ཨཱམནྟེཏྭཱ ཏསྶ སནྟིཀཾ པེསེསི། སོ ‘‘སཱདྷཱུ’’ཏི སམྤཊིཙྪིཏྭཱ ཝེསྶནྟརསྶ ནིཝེསནཾ གནྟྭཱ ཏཾ པཝཏྟིཾ ཨཱརོཙེསི། ཏམཏྠཾ པཀཱསེནྟོ སཏྠཱ ཨཱཧ –

    Te ‘‘ekarattimattaṃ vasatū’’ti rañño vacanaṃ sampaṭicchiṃsu. Atha rājā ne uyyojetvā puttassa sāsanaṃ pesento kattāraṃ āmantetvā tassa santikaṃ pesesi. So ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā vessantarassa nivesanaṃ gantvā taṃ pavattiṃ ārocesi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ༡༦༩༠.

    1690.

    ‘‘ཨུཊྛེཧི ཀཏྟེ ཏརམཱནོ, གནྟྭཱ ཝེསྶནྟརཾ ཝད།

    ‘‘Uṭṭhehi katte taramāno, gantvā vessantaraṃ vada;

    ‘སིཝཡོ དེཝ ཏེ ཀུདྡྷཱ, ནེགམཱ ཙ སམཱགཏཱ༎

    ‘Sivayo deva te kuddhā, negamā ca samāgatā.

    ༡༦༩༡.

    1691.

    ‘‘ཨུགྒཱ ཙ རཱཛཔུཏྟཱ ཙ, ཝེསིཡཱནཱ ཙ བྲཱཧྨཎཱ།

    ‘‘Uggā ca rājaputtā ca, vesiyānā ca brāhmaṇā;

    ཧཏྠཱརོཧཱ ཨནཱིཀཊྛཱ, རཐིཀཱ པཏྟིཀཱརཀཱ།

    Hatthārohā anīkaṭṭhā, rathikā pattikārakā;

    ཀེཝལོ ཙཱཔི ནིགམོ, སིཝཡོ ཙ སམཱགཏཱ༎

    Kevalo cāpi nigamo, sivayo ca samāgatā.

    ༡༦༩༢.

    1692.

    ‘‘ཨསྨཱ རཏྱཱ ཝིཝསཱནེ, སཱུརིཡསྶུགྒམནཾ པཏི།

    ‘‘Asmā ratyā vivasāne, sūriyassuggamanaṃ pati;

    སམགྒཱ སིཝཡོ ཧུཏྭཱ, རཊྛཱ པབྦཱཛཡནྟི ཏཾ’༎

    Samaggā sivayo hutvā, raṭṭhā pabbājayanti taṃ’.

    ༡༦༩༣.

    1693.

    ‘‘ས ཀཏྟཱ ཏརམཱནོཝ, སིཝིརཱཛེན པེསིཏོ།

    ‘‘Sa kattā taramānova, sivirājena pesito;

    ཨཱམུཏྟཧཏྠཱབྷརཎོ, སུཝཏྠོ ཙནྡནབྷཱུསིཏོ༎

    Āmuttahatthābharaṇo, suvattho candanabhūsito.

    ༡༦༩༤.

    1694.

    ‘‘སཱིསཾ ནྷཱཏོ ཨུདཀེ སོ, ཨཱམུཏྟམཎིཀུཎྜལོ།

    ‘‘Sīsaṃ nhāto udake so, āmuttamaṇikuṇḍalo;

    ཨུཔཱགམི པུརཾ རམྨཾ, ཝེསྶནྟརནིཝེསནཾ༎

    Upāgami puraṃ rammaṃ, vessantaranivesanaṃ.

    ༡༦༩༥.

    1695.

    ‘‘ཏཏྠདྡས ཀུམཱརཾ སོ, རམམཱནཾ སཀེ པུརེ།

    ‘‘Tatthaddasa kumāraṃ so, ramamānaṃ sake pure;

    པརིཀིཎྞཾ ཨམཙྩེཧི, ཏིདསཱནཾཝ ཝཱསཝཾ༎

    Parikiṇṇaṃ amaccehi, tidasānaṃva vāsavaṃ.

    ༡༦༩༦.

    1696.

    ‘‘སོ ཏཏྠ གནྟྭཱ ཏརམཱནོ, ཀཏྟཱ ཝེསྶནྟརཾབྲཝི།

    ‘‘So tattha gantvā taramāno, kattā vessantaraṃbravi;

    ‘དུཀྑཾ ཏེ ཝེདཡིསྶཱམི, མཱ མེ ཀུཛ྄ཛྷི རཐེསབྷ’༎

    ‘Dukkhaṃ te vedayissāmi, mā me kujjhi rathesabha’.

    ༡༦༩༧.

    1697.

    ‘‘ཝནྡིཏྭཱ རོདམཱནོ སོ, ཀཏྟཱ རཱཛཱནམབྲཝི།

    ‘‘Vanditvā rodamāno so, kattā rājānamabravi;

    བྷཏྟཱ མེསི མཧཱརཱཛ, སབྦཀཱམརསཱཧརོ༎

    Bhattā mesi mahārāja, sabbakāmarasāharo.

    ༡༦༩༨.

    1698.

    ‘‘དུཀྑཾ ཏེ ཝེདཡིསྶཱམི, ཏཏྠ ཨསྶཱསཡནྟུ མཾ།

    ‘‘Dukkhaṃ te vedayissāmi, tattha assāsayantu maṃ;

    སིཝཡོ དེཝ ཏེ ཀུདྡྷཱ, ནེགམཱ ཙ སམཱགཏཱ༎

    Sivayo deva te kuddhā, negamā ca samāgatā.

    ༡༦༩༩.

    1699.

    ‘‘ཨུགྒཱ ཙ རཱཛཔུཏྟཱ ཙ, ཝེསིཡཱནཱ ཙ བྲཱཧྨཎཱ།

    ‘‘Uggā ca rājaputtā ca, vesiyānā ca brāhmaṇā;

    ཧཏྠཱརོཧཱ ཨནཱིཀཊྛཱ, རཐིཀཱ པཏྟིཀཱརཀཱ།

    Hatthārohā anīkaṭṭhā, rathikā pattikārakā;

    ཀེཝལོ ཙཱཔི ནིགམོ, སིཝཡོ ཙ སམཱགཏཱ༎

    Kevalo cāpi nigamo, sivayo ca samāgatā.

    ༡༧༠༠.

    1700.

    ‘‘ཨསྨཱ རཏྱཱ ཝིཝསཱནེ, སཱུརིཡསྶུགྒམནཾ པཏི།

    ‘‘Asmā ratyā vivasāne, sūriyassuggamanaṃ pati;

    སམགྒཱ སིཝཡོ ཧུཏྭཱ, རཊྛཱ པབྦཱཛཡནྟི ཏ’’ནྟི༎

    Samaggā sivayo hutvā, raṭṭhā pabbājayanti ta’’nti.

    ཏཏྠ ཀུམཱརནྟི མཱཏཱཔིཏཱུནཾ ཨཏྠིཏཱཡ ‘‘ཀུམཱརོ’’ཏྭེཝ སངྑཾ གཏཾ རཱཛཱནཾ། རམམཱནནྟི ཨཏྟནཱ དིནྣདཱནསྶ ཝཎྞཾ ཀཐཡམཱནཾ སོམནསྶཔྤཏྟཾ ཧུཏྭཱ ནིསིནྣཾ། པརིཀིཎྞཾ ཨམཙྩེཧཱིཏི ཨཏྟནཱ སཧཛཱཏེཧི སཊྛིསཧསྶེཧི ཨམཙྩེཧི པརིཝུཏཾ སམུསྶིཏསེཏཙྪཏྟེ རཱཛཱསནེ ནིསིནྣཾ། ཝེདཡིསྶཱམཱིཏི ཀཐཡིསྶཱམི། ཏཏྠ ཨསྶཱསཡནྟུ མནྟི ཏསྨིཾ དུཀྑསྶཱསནཱརོཙནེ ཀཐེཏུཾ ཨཝིསཧཝསེན ཀིལནྟཾ མཾ, དེཝ, ཏེ པཱདཱ ཨསྶཱསཡནྟུ, ཝིསྶཏྠོ ཀཐེཧཱིཏི མཾ ཝདཐཱཏི ཨདྷིཔྤཱཡེནེཝམཱཧ།

    Tattha kumāranti mātāpitūnaṃ atthitāya ‘‘kumāro’’tveva saṅkhaṃ gataṃ rājānaṃ. Ramamānanti attanā dinnadānassa vaṇṇaṃ kathayamānaṃ somanassappattaṃ hutvā nisinnaṃ. Parikiṇṇaṃ amaccehīti attanā sahajātehi saṭṭhisahassehi amaccehi parivutaṃ samussitasetacchatte rājāsane nisinnaṃ. Vedayissāmīti kathayissāmi. Tattha assāsayantu manti tasmiṃ dukkhassāsanārocane kathetuṃ avisahavasena kilantaṃ maṃ, deva, te pādā assāsayantu, vissattho kathehīti maṃ vadathāti adhippāyenevamāha.

    མཧཱསཏྟོ ཨཱཧ –

    Mahāsatto āha –

    ༡༧༠༡.

    1701.

    ‘‘ཀིསྨིཾ མེ སིཝཡོ ཀུདྡྷཱ, ནཱཧཾ པསྶཱམི དུཀྐཊཾ།

    ‘‘Kismiṃ me sivayo kuddhā, nāhaṃ passāmi dukkaṭaṃ;

    ཏཾ མེ ཀཏྟེ ཝིཡཱཙིཀྑ, ཀསྨཱ པབྦཱཛཡནྟི མ’’ནྟི༎

    Taṃ me katte viyācikkha, kasmā pabbājayanti ma’’nti.

    ཏཏྠ ཀིསྨིནྟི ཀཏརསྨིཾ ཀཱརཎེ། ཝིཡཱཙིཀྑཱཏི ཝིཏྠཱརཏོ ཀཐེཧི།

    Tattha kisminti katarasmiṃ kāraṇe. Viyācikkhāti vitthārato kathehi.

    ཀཏྟཱ ཨཱཧ –

    Kattā āha –

    ༡༧༠༢.

    1702.

    ‘‘ཨུགྒཱ ཙ རཱཛཔུཏྟཱ ཙ, ཝེསིཡཱནཱ ཙ བྲཱཧྨཎཱ།

    ‘‘Uggā ca rājaputtā ca, vesiyānā ca brāhmaṇā;

    ཧཏྠཱརོཧཱ ཨནཱིཀཊྛཱ, རཐིཀཱ པཏྟིཀཱརཀཱ།

    Hatthārohā anīkaṭṭhā, rathikā pattikārakā;

    ནཱགདཱནེན ཁིཡྻནྟི, ཏསྨཱ པབྦཱཛཡནྟི ཏ’’ནྟི༎

    Nāgadānena khiyyanti, tasmā pabbājayanti ta’’nti.

    ཏཏྠ ཁིཡྻནྟཱིཏི ཀུཛ྄ཛྷནྟི།

    Tattha khiyyantīti kujjhanti.

    ཏཾ སུཏྭཱ མཧཱསཏྟོ སོམནསྶཔྤཏྟོ ཧུཏྭཱ ཨཱཧ –

    Taṃ sutvā mahāsatto somanassappatto hutvā āha –

    ༡༧༠༣.

    1703.

    ‘‘ཧདཡཾ ཙཀྑུམྤཧཾ དཛྫཾ, ཀིཾ མེ བཱཧིརཀཾ དྷནཾ།

    ‘‘Hadayaṃ cakkhumpahaṃ dajjaṃ, kiṃ me bāhirakaṃ dhanaṃ;

    ཧིརཉྙཾ ཝཱ སུཝཎྞཾ ཝཱ, མུཏྟཱ ཝེལུ༹རིཡཱ མཎི༎

    Hiraññaṃ vā suvaṇṇaṃ vā, muttā veḷuriyā maṇi.

    ༡༧༠༤.

    1704.

    ‘‘དཀྑིཎཾ ཝཱཔཧཾ བཱཧུཾ, དིསྭཱ ཡཱཙཀམཱགཏེ།

    ‘‘Dakkhiṇaṃ vāpahaṃ bāhuṃ, disvā yācakamāgate;

    དདེཡྻཾ ན ཝིཀམྤེཡྻཾ, དཱནེ མེ རམཏེ མནོ༎

    Dadeyyaṃ na vikampeyyaṃ, dāne me ramate mano.

    ༡༧༠༥.

    1705.

    ‘‘ཀཱམཾ མཾ སིཝཡོ སབྦེ, པབྦཱཛེནྟུ ཧནནྟུ ཝཱ།

    ‘‘Kāmaṃ maṃ sivayo sabbe, pabbājentu hanantu vā;

    ནེཝ དཱནཱ ཝིརམིསྶཾ, ཀཱམཾ ཚིནྡནྟུ སཏྟདྷཱ’’ཏི༎

    Neva dānā viramissaṃ, kāmaṃ chindantu sattadhā’’ti.

    ཏཏྠ ཡཱཙཀམཱགཏེཏི ཡཱཙཀེ ཨཱགཏེ ཏཾ ཡཱཙཀཾ དིསྭཱ། ནེཝ དཱནཱ ཝིརམིསྶནྟི ནེཝ དཱནཱ ཝིརམིསྶཱམི།

    Tattha yācakamāgateti yācake āgate taṃ yācakaṃ disvā. Neva dānā viramissanti neva dānā viramissāmi.

    ཏཾ སུཏྭཱ ཀཏྟཱ ནེཝ རཉྙཱ དིནྣཾ ན ནཱགརེཧི དིནྣཾ ཨཏྟནོ མཏིཡཱ ཨེཝ ཨཔརཾ སཱསནཾ ཀཐེནྟོ ཨཱཧ –

    Taṃ sutvā kattā neva raññā dinnaṃ na nāgarehi dinnaṃ attano matiyā eva aparaṃ sāsanaṃ kathento āha –

    ༡༧༠༦.

    1706.

    ‘‘ཨེཝཾ ཏཾ སིཝཡོ ཨཱཧུ, ནེགམཱ ཙ སམཱགཏཱ།

    ‘‘Evaṃ taṃ sivayo āhu, negamā ca samāgatā;

    ཀོནྟིམཱརཱཡ ཏཱིརེན, གིརིམཱརཉྫརཾ པཏི།

    Kontimārāya tīrena, girimārañjaraṃ pati;

    ཡེན པབྦཱཛིཏཱ ཡནྟི, ཏེན གཙྪཏུ སུབྦཏོ’’ཏི༎

    Yena pabbājitā yanti, tena gacchatu subbato’’ti.

    ཏཏྠ ཀོནྟིམཱརཱཡཱཏི ཀོནྟིམཱརཱཡ ནཱམ ནདིཡཱ ཏཱིརེན། གིརིམཱརཉྫརཾ པཏཱིཏི ཨཱརཉྫརཾ ནཱམ གིརིཾ ཨབྷིམུཁོ ཧུཏྭཱ། ཡེནཱཏི ཡེན མགྒེན རཊྛཱ པབྦཱཛིཏཱ རཱཛཱནོ གཙྪནྟི, ཏེན སུབྦཏོ ཝེསྶནྟརོཔི གཙྪཏཱུཏི ཨེཝཾ སིཝཡོ ཀཐེནྟཱིཏི ཨཱཧ། ཨིདཾ ཀིར སོ དེཝཏཱདྷིགྒཧིཏོ ཧུཏྭཱ ཀཐེསི།

    Tattha kontimārāyāti kontimārāya nāma nadiyā tīrena. Girimārañjaraṃ patīti ārañjaraṃ nāma giriṃ abhimukho hutvā. Yenāti yena maggena raṭṭhā pabbājitā rājāno gacchanti, tena subbato vessantaropi gacchatūti evaṃ sivayo kathentīti āha. Idaṃ kira so devatādhiggahito hutvā kathesi.

    ཏཾ སུཏྭཱ བོདྷིསཏྟོ ‘‘སཱདྷུ དོསཀཱརཀཱནཾ གཏམགྒེན གམིསྶཱམི, མཾ ཁོ པན ནཱགརཱ ན ཨཉྙེན དོསེན པབྦཱཛེནྟི, མཡཱ ཧཏྠིསྶ དིནྣཏྟཱ པབྦཱཛེནྟི། ཨེཝཾ སནྟེཔི ཨཧཾ སཏྟསཏཀཾ མཧཱདཱནཾ དསྶཱམི, ནཱགརཱ མེ ཨེཀདིཝསཾ དཱནཾ དཱཏུཾ ཨོཀཱསཾ དེནྟུ, སྭེ དཱནཾ དཏྭཱ ཏཏིཡདིཝསེ གམིསྶཱམཱི’’ཏི ཝཏྭཱ ཨཱཧ –

    Taṃ sutvā bodhisatto ‘‘sādhu dosakārakānaṃ gatamaggena gamissāmi, maṃ kho pana nāgarā na aññena dosena pabbājenti, mayā hatthissa dinnattā pabbājenti. Evaṃ santepi ahaṃ sattasatakaṃ mahādānaṃ dassāmi, nāgarā me ekadivasaṃ dānaṃ dātuṃ okāsaṃ dentu, sve dānaṃ datvā tatiyadivase gamissāmī’’ti vatvā āha –

    ༡༧༠༧.

    1707.

    ‘‘སོཧཾ ཏེན གམིསྶཱམི, ཡེན གཙྪནྟི དཱུསཀཱ།

    ‘‘Sohaṃ tena gamissāmi, yena gacchanti dūsakā;

    རཏྟིནྡིཝཾ མེ ཁམཐ, ཡཱཝ དཱནཾ དདཱམཧ’’ནྟི༎

    Rattindivaṃ me khamatha, yāva dānaṃ dadāmaha’’nti.

    ཏཾ སུཏྭཱ ཀཏྟཱ ‘‘སཱདྷུ, དེཝ, ནཱགརཱནཾ ཝཀྑཱམཱི’’ཏི ཝཏྭཱ པཀྐཱམི། མཧཱསཏྟོ ཏཾ ཨུཡྻོཛེཏྭཱ མཧཱསེནགུཏྟཾ པཀྐོསཱཔེཏྭཱ ‘ཏཱཏ, ཨཧཾ སྭེ སཏྟསཏཀཾ ནཱམ མཧཱདཱནཾ དསྶཱམི, སཏྟ ཧཏྠིསཏཱནི, སཏྟ ཨསྶསཏཱནི, སཏྟ རཐསཏཱནི, སཏྟ ཨིཏྠིསཏཱནི, སཏྟ དྷེནུསཏཱནི, སཏྟ དཱསསཏཱནི, སཏྟ དཱསིསཏཱནི ཙ པཊིཡཱདེཧི, ནཱནཔྤཀཱརཱནི ཙ ཨནྣཔཱནཱདཱིནི ཨནྟམསོ སུརམྤི སབྦཾ དཱཏབྦཡུཏྟཀཾ ཨུཔཊྛཔེཧཱི’’ཏི སཏྟསཏཀཾ མཧཱདཱནཾ ཝིཙཱརེཏྭཱ ཨམཙྩེ ཨུཡྻོཛེཏྭཱ ཨེཀཀོཝ མདྡིཡཱ ཝསནཊྛཱནཾ གནྟྭཱ སིརིསཡནཔིཊྛེ ནིསཱིདིཏྭཱ ཏཱཡ སདྡྷིཾ ཀཐཾ པཝཏྟེསི། ཏམཏྠཾ པཀཱསེནྟོ སཏྠཱ ཨཱཧ –

    Taṃ sutvā kattā ‘‘sādhu, deva, nāgarānaṃ vakkhāmī’’ti vatvā pakkāmi. Mahāsatto taṃ uyyojetvā mahāsenaguttaṃ pakkosāpetvā ‘tāta, ahaṃ sve sattasatakaṃ nāma mahādānaṃ dassāmi, satta hatthisatāni, satta assasatāni, satta rathasatāni, satta itthisatāni, satta dhenusatāni, satta dāsasatāni, satta dāsisatāni ca paṭiyādehi, nānappakārāni ca annapānādīni antamaso surampi sabbaṃ dātabbayuttakaṃ upaṭṭhapehī’’ti sattasatakaṃ mahādānaṃ vicāretvā amacce uyyojetvā ekakova maddiyā vasanaṭṭhānaṃ gantvā sirisayanapiṭṭhe nisīditvā tāya saddhiṃ kathaṃ pavattesi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ༡༧༠༨.

    1708.

    ‘‘ཨཱམནྟཡིཏྠ རཱཛཱནཾ, མདྡིཾ སབྦངྒསོབྷནཾ།

    ‘‘Āmantayittha rājānaṃ, maddiṃ sabbaṅgasobhanaṃ;

    ཡཾ ཏེ ཀིཉྩི མཡཱ དིནྣཾ, དྷནཾ དྷཉྙཉྩ ཝིཛྫཏི༎

    Yaṃ te kiñci mayā dinnaṃ, dhanaṃ dhaññañca vijjati.

    ༡༧༠༩.

    1709.

    ‘‘ཧིརཉྙཾ ཝཱ སུཝཎྞཾ ཝཱ, མུཏྟཱ ཝེལུ༹རིཡཱ བཧཱུ།

    ‘‘Hiraññaṃ vā suvaṇṇaṃ vā, muttā veḷuriyā bahū;

    སབྦཾ ཏཾ ནིདཧེཡྻཱསི, ཡཉྩ ཏེ པེཏྟིཀཾ དྷན’’ནྟི༎

    Sabbaṃ taṃ nidaheyyāsi, yañca te pettikaṃ dhana’’nti.

    ཏཏྠ ནིདཧེཡྻཱསཱིཏི ནིདྷིཾ ཀཏྭཱ ཋཔེཡྻཱསི། པེཏྟིཀནྟི པིཏིཏོ ཨཱགཏཾ།

    Tattha nidaheyyāsīti nidhiṃ katvā ṭhapeyyāsi. Pettikanti pitito āgataṃ.

    ༡༧༡༠.

    1710.

    ‘‘ཏམབྲཝི རཱཛཔུཏྟཱི, མདྡཱི སབྦངྒསོབྷནཱ།

    ‘‘Tamabravi rājaputtī, maddī sabbaṅgasobhanā;

    ཀུཧིཾ དེཝ ནིདཧཱམི, ཏཾ མེ ཨཀྑཱཧི པུཙྪིཏོ’’ཏི༎

    Kuhiṃ deva nidahāmi, taṃ me akkhāhi pucchito’’ti.

    ཏཏྠ ཏམབྲཝཱིཏི ‘‘མཡ྄ཧཾ སཱམིཀེན ཝེསྶནྟརེན ཨེཏྟཀཾ ཀཱལཾ ‘དྷནཾ ནིདྷེཧཱི’ཏི ན ཝུཏྟཔུབྦཾ, ཨིདཱནེཝ ཝདཏི, ཀུཧིཾ ནུ ཁོ ནིདྷེཏབྦཾ, པུཙྪིསྶཱམི ན’’ནྟི ཙིནྟེཏྭཱ ཏཾ ཨབྲཝི།

    Tattha tamabravīti ‘‘mayhaṃ sāmikena vessantarena ettakaṃ kālaṃ ‘dhanaṃ nidhehī’ti na vuttapubbaṃ, idāneva vadati, kuhiṃ nu kho nidhetabbaṃ, pucchissāmi na’’nti cintetvā taṃ abravi.

    ཝེསྶནྟརོ ཨཱཧ –

    Vessantaro āha –

    ༡༧༡༡.

    1711.

    ‘‘སཱིལཝནྟེསུ དཛྫཱསི, དཱནཾ མདྡི ཡཐཱརཧཾ།

    ‘‘Sīlavantesu dajjāsi, dānaṃ maddi yathārahaṃ;

    ན ཧི དཱནཱ པརཾ ཨཏྠི, པཏིཊྛཱ སབྦཔཱཎིན’’ནྟི༎

    Na hi dānā paraṃ atthi, patiṭṭhā sabbapāṇina’’nti.

    ཏཏྠ དཛྫཱསཱིཏི བྷདྡེ, མདྡི ཀོཊྛཱདཱིསུ ཨནིདཧིཏྭཱ ཨནུགཱམིཀནིདྷིཾ ནིདཧམཱནཱ སཱིལཝནྟེསུ དདེཡྻཱསི། ན ཧི དཱནཱ པརནྟི དཱནཏོ ཨུཏྟརིཏརཾ པཏིཊྛཱ ནཱམ ན ཧི ཨཏྠི།

    Tattha dajjāsīti bhadde, maddi koṭṭhādīsu anidahitvā anugāmikanidhiṃ nidahamānā sīlavantesu dadeyyāsi. Na hi dānā paranti dānato uttaritaraṃ patiṭṭhā nāma na hi atthi.

    སཱ ‘‘སཱདྷཱུ’’ཏི ཏསྶ ཝཙནཾ སམྤཊིཙྪི། ཨཐ ནཾ ཨུཏྟརིཔི ཨོཝདནྟོ ཨཱཧ –

    Sā ‘‘sādhū’’ti tassa vacanaṃ sampaṭicchi. Atha naṃ uttaripi ovadanto āha –

    ༡༧༡༢.

    1712.

    ‘‘པུཏྟེསུ མདྡི དཡེསི, སསྶུཡཱ སསུརམྷི ཙ།

    ‘‘Puttesu maddi dayesi, sassuyā sasuramhi ca;

    ཡོ ཙ ཏཾ བྷཏྟཱ མཉྙེཡྻ, སཀྐཙྩཾ ཏཾ ཨུཔཊྛཧེ༎

    Yo ca taṃ bhattā maññeyya, sakkaccaṃ taṃ upaṭṭhahe.

    ༡༧༡༣.

    1713.

    ‘‘ནོ ཙེ ཏཾ བྷཏྟཱ མཉྙེཡྻ, མཡཱ ཝིཔྤཝསེན ཏེ།

    ‘‘No ce taṃ bhattā maññeyya, mayā vippavasena te;

    ཨཉྙཾ བྷཏྟཱརཾ པརིཡེས, མཱ ཀིསིཏྠོ མཡཱ ཝིནཱ’’ཏི༎

    Aññaṃ bhattāraṃ pariyesa, mā kisittho mayā vinā’’ti.

    ཏཏྠ དཡེསཱིཏི དཡཾ མེཏྟཾ ཀརེཡྻཱསི། ཡོ ཙ ཏཾ བྷཏྟཱ མཉྙེཡྻཱཏི བྷདྡེ, ཡོ ཙ མཡི གཏེ ‘‘ཨཧཾ ཏེ བྷཏྟཱ བྷཝིསྶཱམཱི’’ཏི ཏཾ མཉྙིསྶཏི, ཏམྤི སཀྐཙྩཾ ཨུཔཊྛཧེཡྻཱསི། མཡཱ ཝིཔྤཝསེན ཏེཏི མཡཱ སདྡྷིཾ ཏཝ ཝིཔྤཝཱསེན སཙེ ཀོཙི ‘‘ཨཧཾ ཏེ བྷཏྟཱ བྷཝིསྶཱམཱི’’ཏི ཏཾ ན མཉྙེཡྻ, ཨཐ སཡམེཝ ཨཉྙཾ བྷཏྟཱརཾ པརིཡེས། མཱ ཀིསིཏྠོ མཡཱ ཝིནཱཏི མཡཱ ཝིནཱ ཧུཏྭཱ མཱ ཀིསཱ བྷཝི, མཱ ཀིལམཱིཏི ཨཏྠོ།

    Tattha dayesīti dayaṃ mettaṃ kareyyāsi. Yo ca taṃ bhattā maññeyyāti bhadde, yo ca mayi gate ‘‘ahaṃ te bhattā bhavissāmī’’ti taṃ maññissati, tampi sakkaccaṃ upaṭṭhaheyyāsi. Mayā vippavasena teti mayā saddhiṃ tava vippavāsena sace koci ‘‘ahaṃ te bhattā bhavissāmī’’ti taṃ na maññeyya, atha sayameva aññaṃ bhattāraṃ pariyesa. Mā kisittho mayā vināti mayā vinā hutvā mā kisā bhavi, mā kilamīti attho.

    ཨཐ ནཾ མདྡཱི ‘‘ཀིཾ ནུ ཁོ ཨེས ཨེཝརཱུཔཾ ཝཙནཾ མཾ བྷཎཏཱི’’ཏི ཙིནྟེཏྭཱ ‘‘ཀསྨཱ, དེཝ, ཨིམཾ ཨཡུཏྟཾ ཀཐཾ ཀཐེསཱི’’ཏི པུཙྪི། མཧཱསཏྟོ ‘‘བྷདྡེ, མཡཱ ཧཏྠིསྶ དིནྣཏྟཱ སིཝཡོ ཀུདྡྷཱ མཾ རཊྛཱ པབྦཱཛེནྟི, སྭེ ཨཧཾ སཏྟསཏཀཾ མཧཱདཱནཾ དཏྭཱ ཏཏིཡདིཝསེ ནགརཱ ནིཀྑམིསྶཱམཱི’’ཏི ཝཏྭཱ ཨཱཧ –

    Atha naṃ maddī ‘‘kiṃ nu kho esa evarūpaṃ vacanaṃ maṃ bhaṇatī’’ti cintetvā ‘‘kasmā, deva, imaṃ ayuttaṃ kathaṃ kathesī’’ti pucchi. Mahāsatto ‘‘bhadde, mayā hatthissa dinnattā sivayo kuddhā maṃ raṭṭhā pabbājenti, sve ahaṃ sattasatakaṃ mahādānaṃ datvā tatiyadivase nagarā nikkhamissāmī’’ti vatvā āha –

    ༡༧༡༤.

    1714.

    ‘‘ཨཧཉྷི ཝནཾ གཙྪཱམི, གྷོརཾ ཝཱལ༹མིགཱཡུཏཾ།

    ‘‘Ahañhi vanaṃ gacchāmi, ghoraṃ vāḷamigāyutaṃ;

    སཾསཡོ ཛཱིཝིཏཾ མཡ྄ཧཾ, ཨེཀཀསྶ བྲཧཱཝནེ’’ཏི༎

    Saṃsayo jīvitaṃ mayhaṃ, ekakassa brahāvane’’ti.

    ཏཏྠ སཾསཡོཏི ཨནེཀཔཙྩཏྠིཀེ ཨེཀཀསྶ སུཁུམཱལསྶ མམ ཝནེ ཝསཏོ ཀུཏོ ཛཱིཝིཏཾ, ནིཙྪཡེན མརིསྶཱམཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡེནེཝཾ ཨཱཧ།

    Tattha saṃsayoti anekapaccatthike ekakassa sukhumālassa mama vane vasato kuto jīvitaṃ, nicchayena marissāmīti adhippāyenevaṃ āha.

    ༡༧༡༥.

    1715.

    ‘‘ཏམབྲཝི རཱཛཔུཏྟཱི, མདྡཱི སབྦངྒསོབྷནཱ།

    ‘‘Tamabravi rājaputtī, maddī sabbaṅgasobhanā;

    ཨབྷུམྨེ ཀཐཾ ནུ བྷཎསི, པཱཔཀཾ ཝཏ བྷཱསསི༎

    Abhumme kathaṃ nu bhaṇasi, pāpakaṃ vata bhāsasi.

    ༡༧༡༦.

    1716.

    ‘‘ནེས དྷམྨོ མཧཱརཱཛ, ཡཾ ཏྭཾ གཙྪེཡྻ ཨེཀཀོ།

    ‘‘Nesa dhammo mahārāja, yaṃ tvaṃ gaccheyya ekako;

    ཨཧམྤི ཏེན གཙྪཱམི, ཡེན གཙྪསི ཁཏྟིཡ༎

    Ahampi tena gacchāmi, yena gacchasi khattiya.

    ༡༧༡༧.

    1717.

    ‘‘མརཎཾ ཝཱ ཏཡཱ སདྡྷིཾ, ཛཱིཝིཏཾ ཝཱ ཏཡཱ ཝིནཱ།

    ‘‘Maraṇaṃ vā tayā saddhiṃ, jīvitaṃ vā tayā vinā;

    ཏདེཝ མརཎཾ སེཡྻོ, ཡཾ ཙེ ཛཱིཝེ ཏཡཱ ཝིནཱ༎

    Tadeva maraṇaṃ seyyo, yaṃ ce jīve tayā vinā.

    ༡༧༡༨.

    1718.

    ‘‘ཨགྒིཾ ཨུཛྫཱལཡིཏྭཱན, ཨེཀཛཱལསམཱཧིཏཾ།

    ‘‘Aggiṃ ujjālayitvāna, ekajālasamāhitaṃ;

    ཏཏྠ མེ མརཎཾ སེཡྻོ, ཡཾ ཙེ ཛཱིཝེ ཏཡཱ ཝིནཱ༎

    Tattha me maraṇaṃ seyyo, yaṃ ce jīve tayā vinā.

    ༡༧༡༩.

    1719.

    ‘‘ཡཐཱ ཨཱརཉྙཀཾ ནཱགཾ, དནྟིཾ ཨནྭེཏི ཧཏྠིནཱི།

    ‘‘Yathā āraññakaṃ nāgaṃ, dantiṃ anveti hatthinī;

    ཛེསྶནྟཾ གིརིདུགྒེསུ, སམེསུ ཝིསམེསུ ཙ༎

    Jessantaṃ giriduggesu, samesu visamesu ca.

    ༡༧༢༠.

    1720.

    ‘‘ཨེཝཾ ཏཾ ཨནུགཙྪཱམི, པུཏྟེ ཨཱདཱཡ པཙྪཏོ།

    ‘‘Evaṃ taṃ anugacchāmi, putte ādāya pacchato;

    སུབྷརཱ ཏེ བྷཝིསྶཱམི, ན ཏེ ཧེསྶཱམི དུབྦྷརཱ’’ཏི༎

    Subharā te bhavissāmi, na te hessāmi dubbharā’’ti.

    ཏཏྠ ཨབྷུམྨེཏི ཨབྷཱུཏཾ ཝཏ མེ ཀཐེཡྻཱསི། ནེས དྷམྨོཏི ན ཨེསོ སབྷཱཝོ, ནེཏཾ ཀཱརཎཾ། ཏདེཝཱཏི ཏཡཱ སདྡྷིཾ ཡཾ མརཎཾ ཨཏྠི, ཏདེཝ མརཎཾ སེཡྻོ། ཏཏྠཱཏི ཏསྨིཾ ཨེཀཛཱལབྷཱུཏེ དཱརུཙིཏཀེ། ཛེསྶནྟནྟི ཝིཙརནྟཾ།

    Tattha abhummeti abhūtaṃ vata me katheyyāsi. Nesa dhammoti na eso sabhāvo, netaṃ kāraṇaṃ. Tadevāti tayā saddhiṃ yaṃ maraṇaṃ atthi, tadeva maraṇaṃ seyyo. Tatthāti tasmiṃ ekajālabhūte dārucitake. Jessantanti vicarantaṃ.

    ཨེཝཉྩ པན ཝཏྭཱ སཱ པུན དིཊྛཔུབྦཾ ཝིཡ ཧིམཝནྟཔྤདེསཾ ཝཎྞེནྟཱི ཨཱཧ –

    Evañca pana vatvā sā puna diṭṭhapubbaṃ viya himavantappadesaṃ vaṇṇentī āha –

    ༡༧༢༡.

    1721.

    ‘‘ཨིམེ ཀུམཱརེ པསྶནྟོ, མཉྫུཀེ པིཡབྷཱཎིནེ།

    ‘‘Ime kumāre passanto, mañjuke piyabhāṇine;

    ཨཱསཱིནེ ཝནགུམྦསྨིཾ, ན རཛྫསྶ སརིསྶསི༎

    Āsīne vanagumbasmiṃ, na rajjassa sarissasi.

    ༡༧༢༢.

    1722.

    ‘‘ཨིམེ ཀུམཱརེ པསྶནྟོ, མཉྫུཀེ པིཡབྷཱཎིནེ།

    ‘‘Ime kumāre passanto, mañjuke piyabhāṇine;

    ཀཱིལ༹ནྟེ ཝནགུམྦསྨིཾ, ན རཛྫསྶ སརིསྶསི༎

    Kīḷante vanagumbasmiṃ, na rajjassa sarissasi.

    ༡༧༢༣.

    1723.

    ‘‘ཨིམེ ཀུམཱརེ པསྶནྟོ, མཉྫུཀེ པིཡབྷཱཎིནེ།

    ‘‘Ime kumāre passanto, mañjuke piyabhāṇine;

    ཨསྶམེ རམཎཱིཡམྷི, ན རཛྫསྶ སརིསྶསི༎

    Assame ramaṇīyamhi, na rajjassa sarissasi.

    ༡༧༢༤.

    1724.

    ‘‘ཨིམེ ཀུམཱརེ པསྶནྟོ, མཉྫུཀེ པིཡབྷཱཎིནེ།

    ‘‘Ime kumāre passanto, mañjuke piyabhāṇine;

    ཀཱིལ༹ནྟེ ཨསྶམེ རམྨེ, ན རཛྫསྶ སརིསྶསི༎

    Kīḷante assame ramme, na rajjassa sarissasi.

    ༡༧༢༥.

    1725.

    ‘‘ཨིམེ ཀུམཱརེ པསྶནྟོ, མཱལདྷཱརཱི ཨལངྐཏེ།

    ‘‘Ime kumāre passanto, māladhārī alaṅkate;

    ཨསྶམེ རམཎཱིཡམྷི, ན རཛྫསྶ སརིསྶསི༎

    Assame ramaṇīyamhi, na rajjassa sarissasi.

    ༡༧༢༦.

    1726.

    ‘‘ཨིམེ ཀུམཱརེ པསྶནྟོ, མཱལདྷཱརཱི ཨལངྐཏེ།

    ‘‘Ime kumāre passanto, māladhārī alaṅkate;

    ཀཱིལ༹ནྟེ ཨསྶམེ རམྨེ, ན རཛྫསྶ སརིསྶསི༎

    Kīḷante assame ramme, na rajjassa sarissasi.

    ༡༧༢༧.

    1727.

    ‘‘ཡདཱ དཀྑིསི ནཙྩནྟེ, ཀུམཱརེ མཱལདྷཱརིནེ།

    ‘‘Yadā dakkhisi naccante, kumāre māladhārine;

    ཨསྶམེ རམཎཱིཡམྷི, ན རཛྫསྶ སརིསྶསི༎

    Assame ramaṇīyamhi, na rajjassa sarissasi.

    ༡༧༢༨.

    1728.

    ‘‘ཡདཱ དཀྑིསི ནཙྩནྟེ, ཀུམཱརེ མཱལདྷཱརིནེ།

    ‘‘Yadā dakkhisi naccante, kumāre māladhārine;

    ཀཱིལ༹ནྟེ ཨསྶམེ རམྨེ, ན རཛྫསྶ སརིསྶསི༎

    Kīḷante assame ramme, na rajjassa sarissasi.

    ༡༧༢༩.

    1729.

    ‘‘ཡདཱ དཀྑིསི མཱཏངྒཾ, ཀུཉྫརཾ སཊྛིཧཱཡནཾ།

    ‘‘Yadā dakkhisi mātaṅgaṃ, kuñjaraṃ saṭṭhihāyanaṃ;

    ཨེཀཾ ཨརཉྙེ ཙརནྟཾ, ན རཛྫསྶ སརིསྶསི༎

    Ekaṃ araññe carantaṃ, na rajjassa sarissasi.

    ༡༧༣༠.

    1730.

    ‘‘ཡདཱ དཀྑིསི མཱཏངྒཾ, ཀུཉྫརཾ སཊྛིཧཱཡནཾ།

    ‘‘Yadā dakkhisi mātaṅgaṃ, kuñjaraṃ saṭṭhihāyanaṃ;

    སཱཡཾ པཱཏོ ཝིཙརནྟཾ, ན རཛྫསྶ སརིསྶསི༎

    Sāyaṃ pāto vicarantaṃ, na rajjassa sarissasi.

    ༡༧༣༡.

    1731.

    ‘‘ཡདཱ ཀརེཎུསངྒྷསྶ, ཡཱུཐསྶ པུརཏོ ཝཛཾ།

    ‘‘Yadā kareṇusaṅghassa, yūthassa purato vajaṃ;

    ཀོཉྩཾ ཀཱཧཏི མཱཏངྒོ, ཀུཉྫརོ སཊྛིཧཱཡནོ།

    Koñcaṃ kāhati mātaṅgo, kuñjaro saṭṭhihāyano;

    ཏསྶ ཏཾ ནདཏོ སུཏྭཱ, ན རཛྫསྶ སརིསྶསི༎

    Tassa taṃ nadato sutvā, na rajjassa sarissasi.

    ༡༧༣༢.

    1732.

    ‘‘དུབྷཏོ ཝནཝིཀཱསེ, ཡདཱ དཀྑིསི ཀཱམདོ།

    ‘‘Dubhato vanavikāse, yadā dakkhisi kāmado;

    ཝནེ ཝཱལ༹མིགཱཀིཎྞེ, ན རཛྫསྶ སརིསྶསི༎

    Vane vāḷamigākiṇṇe, na rajjassa sarissasi.

    ༡༧༣༣.

    1733.

    ‘‘མིགཾ དིསྭཱན སཱཡནྷཾ, པཉྩམཱལིནམཱགཏཾ།

    ‘‘Migaṃ disvāna sāyanhaṃ, pañcamālinamāgataṃ;

    ཀིམྤུརིསེ ཙ ནཙྩནྟེ, ན རཛྫསྶ སརིསྶསི༎

    Kimpurise ca naccante, na rajjassa sarissasi.

    ༡༧༣༤.

    1734.

    ‘‘ཡདཱ སོསྶསི ནིགྒྷོསཾ, སནྡམཱནཱཡ སིནྡྷུཡཱ།

    ‘‘Yadā sossasi nigghosaṃ, sandamānāya sindhuyā;

    གཱིཏཾ ཀིམྤུརིསཱནཉྩ, ན རཛྫསྶ སརིསྶསི༎

    Gītaṃ kimpurisānañca, na rajjassa sarissasi.

    ༡༧༣༥.

    1735.

    ‘‘ཡདཱ སོསྶསི ནིགྒྷོསཾ, གིརིགབྦྷརཙཱརིནོ།

    ‘‘Yadā sossasi nigghosaṃ, girigabbharacārino;

    ཝསྶམཱནསྶུལཱུཀསྶ, ན རཛྫསྶ སརིསྶསི༎

    Vassamānassulūkassa, na rajjassa sarissasi.

    ༡༧༣༦.

    1736.

    ‘‘ཡདཱ སཱིཧསྶ བྱགྒྷསྶ, ཁགྒསྶ གཝཡསྶ ཙ།

    ‘‘Yadā sīhassa byagghassa, khaggassa gavayassa ca;

    ཝནེ སོསྶསི ཝཱལཱ༹ནཾ, ན རཛྫསྶ སརིསྶསི༎

    Vane sossasi vāḷānaṃ, na rajjassa sarissasi.

    ༡༧༣༧.

    1737.

    ‘‘ཡདཱ མོརཱིཧི པརིཀིཎྞཾ, བརིཧཱིནཾ མཏྠཀཱསིནཾ།

    ‘‘Yadā morīhi parikiṇṇaṃ, barihīnaṃ matthakāsinaṃ;

    མོརཾ དཀྑིསི ནཙྩནྟཾ, ན རཛྫསྶ སརིསྶསི༎

    Moraṃ dakkhisi naccantaṃ, na rajjassa sarissasi.

    ༡༧༣༨.

    1738.

    ‘‘ཡདཱ མོརཱིཧི པརིཀིཎྞཾ, ཨཎྜཛཾ ཙིཏྲཔཀྑིནཾ།

    ‘‘Yadā morīhi parikiṇṇaṃ, aṇḍajaṃ citrapakkhinaṃ;

    མོརཾ དཀྑིསི ནཙྩནྟཾ, ན རཛྫསྶ སརིསྶསི༎

    Moraṃ dakkhisi naccantaṃ, na rajjassa sarissasi.

    ༡༧༣༩.

    1739.

    ‘‘ཡདཱ མོརཱིཧི པརིཀིཎྞཾ, ནཱིལགཱིཝཾ སིཁཎྜིནཾ།

    ‘‘Yadā morīhi parikiṇṇaṃ, nīlagīvaṃ sikhaṇḍinaṃ;

    མོརཾ དཀྑིསི ནཙྩནྟཾ, ན རཛྫསྶ སརིསྶསི༎

    Moraṃ dakkhisi naccantaṃ, na rajjassa sarissasi.

    ༡༧༤༠.

    1740.

    ‘‘ཡདཱ དཀྑིསི ཧེམནྟེ, པུཔྥིཏེ དྷརཎཱིརུཧེ།

    ‘‘Yadā dakkhisi hemante, pupphite dharaṇīruhe;

    སུརབྷིཾ སམྤཝཱཡནྟེ, ན རཛྫསྶ སརིསྶསི༎

    Surabhiṃ sampavāyante, na rajjassa sarissasi.

    ༡༧༤༡.

    1741.

    ‘‘ཡདཱ ཧེམནྟིཀེ མཱསེ, ཧརིཏཾ དཀྑིསི མེདནིཾ།

    ‘‘Yadā hemantike māse, haritaṃ dakkhisi medaniṃ;

    ཨིནྡགོཔཀསཉྪནྣཾ, ན རཛྫསྶ སརིསྶསི༎

    Indagopakasañchannaṃ, na rajjassa sarissasi.

    ༡༧༤༢.

    1742.

    ‘‘ཡདཱ དཀྑིསི ཧེམནྟེ, པུཔྥིཏེ དྷརཎཱིརུཧེ།

    ‘‘Yadā dakkhisi hemante, pupphite dharaṇīruhe;

    ཀུཊཛཾ བིམྦཛཱལཉྩ, པུཔྥིཏཾ ལོདྡཔདྡྷཀཾ།

    Kuṭajaṃ bimbajālañca, pupphitaṃ loddapaddhakaṃ;

    སུརཏིཾ སམྤཝཱཡནྟེ, ན རཛྫསྶ སརིསྶསི༎

    Suratiṃ sampavāyante, na rajjassa sarissasi.

    ༡༧༤༣.

    1743.

    ‘‘ཡདཱ ཧེམནྟིཀེ མཱསེ, ཝནཾ དཀྑིསི པུཔྥིཏཾ།

    ‘‘Yadā hemantike māse, vanaṃ dakkhisi pupphitaṃ;

    ཨོཔུཔྥཱནི ཙ པདྡྷཱནི, ན རཛྫསྶ སརིསྶསཱི’’ཏི༎

    Opupphāni ca paddhāni, na rajjassa sarissasī’’ti.

    ཏཏྠ མཉྫུཀེཏི མདྷུརཀཐེ། ཀརེཎུསངྒྷསྶཱཏི ཧཏྠིནིགྷཊཱཡ། ཡཱུཐསྶཱཏི ཧཏྠིཡཱུཐསྶ པུརཏོ ཝཛནྟོ གཙྪནྟོ། དུབྷཏོཏི ཨུབྷཡཔསྶེསུ། ཝནཝིཀཱསེཏི ཝནགྷཊཱཡོ། ཀཱམདོཏི མཡ྄ཧཾ སབྦཀཱམདོ། སིནྡྷུཡཱཏི ནདིཡཱ། ཝསྶམཱནསྶུལཱུཀསྶཱཏི ཨུལཱུཀསཀུཎསྶ ཝསྶམཱནསྶ། ཝཱལཱ༹ནནྟི ཝཱལ༹མིགཱནཾ། ཏེསཉྷི སཱཡནྷསམཡེ སོ སདྡོ པཉྩངྒིཀཏཱུརིཡསདྡོ ཝིཡ བྷཝིསྶཏི, ཏསྨཱ ཏེསཾ སདྡཾ སུཏྭཱ རཛྫསྶ ན སརིསྶསཱིཏི ཝདཏི, བརིཧཱིནནྟི ཀལཱཔསཉྪནྣཾ ། མཏྠཀཱསིནནྟི ནིཙྩཾ པབྦཏམཏྠཀེ ནིསིནྣཾ། ‘‘མཏྟཀཱསིན’’ནྟིཔི པཱཋོ, ཀཱམམདམཏྟཾ ཧུཏྭཱ ཨཱསཱིནནྟི ཨཏྠོ། བིམྦཛཱལནྟི རཏྟངྐུརརུཀྑཾ། ཨོཔུཔྥཱནཱིཏི ཨོལམྦཀཔུཔྥཱནི པཏིཏཔུཔྥཱནི།

    Tattha mañjuketi madhurakathe. Kareṇusaṅghassāti hatthinighaṭāya. Yūthassāti hatthiyūthassa purato vajanto gacchanto. Dubhatoti ubhayapassesu. Vanavikāseti vanaghaṭāyo. Kāmadoti mayhaṃ sabbakāmado. Sindhuyāti nadiyā. Vassamānassulūkassāti ulūkasakuṇassa vassamānassa. Vāḷānanti vāḷamigānaṃ. Tesañhi sāyanhasamaye so saddo pañcaṅgikatūriyasaddo viya bhavissati, tasmā tesaṃ saddaṃ sutvā rajjassa na sarissasīti vadati, barihīnanti kalāpasañchannaṃ . Matthakāsinanti niccaṃ pabbatamatthake nisinnaṃ. ‘‘Mattakāsina’’ntipi pāṭho, kāmamadamattaṃ hutvā āsīnanti attho. Bimbajālanti rattaṅkurarukkhaṃ. Opupphānīti olambakapupphāni patitapupphāni.

    ཨེཝཾ མདྡཱི ཧིམཝནྟཝཱསིནཱི ཝིཡ ཨེཏྟཀཱཧི གཱཐཱཧི ཧིམཝནྟཾ ཝཎྞེསཱིཏི།

    Evaṃ maddī himavantavāsinī viya ettakāhi gāthāhi himavantaṃ vaṇṇesīti.

    ཧཱིམཝནྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ།

    Hīmavantavaṇṇanā niṭṭhitā.

    དཱནཀཎྜཝཎྞནཱ

    Dānakaṇḍavaṇṇanā

    ཕུསྶཏཱིཔི ཁོ དེཝཱི ‘‘པུཏྟསྶ མེ ཀཊུཀསཱསནཾ གཏཾ, ཀིཾ ནུ ཁོ ཀརོཏི, གནྟྭཱ ཛཱནིསྶཱམཱི’’ཏི པཊིཙྪནྣཡོགྒེན གནྟྭཱ སིརིགབྦྷདྭཱརེ ཋིཏཱ ཏེསཾ ཏཾ སལླཱཔཾ སུཏྭཱ ཀལུནཾ པརིདེཝི། ཏམཏྠཾ པཀཱསེནྟོ སཏྠཱ ཨཱཧ –

    Phussatīpi kho devī ‘‘puttassa me kaṭukasāsanaṃ gataṃ, kiṃ nu kho karoti, gantvā jānissāmī’’ti paṭicchannayoggena gantvā sirigabbhadvāre ṭhitā tesaṃ taṃ sallāpaṃ sutvā kalunaṃ paridevi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ༡༧༤༤.

    1744.

    ‘‘ཏེསཾ ལཱལཔྤིཏཾ སུཏྭཱ, པུཏྟསྶ སུཎིསཱཡ ཙ།

    ‘‘Tesaṃ lālappitaṃ sutvā, puttassa suṇisāya ca;

    ཀལུནཾ པརིདེཝེསི, རཱཛཔུཏྟཱི ཡསསྶིནཱི༎

    Kalunaṃ paridevesi, rājaputtī yasassinī.

    ༡༧༤༥.

    1745.

    ‘‘སེཡྻོ ཝིསཾ མེ ཁཱཡིཏཾ, པཔཱཏཱ པཔཏེཡྻཧཾ།

    ‘‘Seyyo visaṃ me khāyitaṃ, papātā papateyyahaṃ;

    རཛྫུཡཱ བཛ྄ཛྷ མིཡྻཱཧཾ, ཀསྨཱ ཝེསྶནྟརཾ པུཏྟཾ།

    Rajjuyā bajjha miyyāhaṃ, kasmā vessantaraṃ puttaṃ;

    པབྦཱཛེནྟི ཨདཱུསཀཾ༎

    Pabbājenti adūsakaṃ.

    ༡༧༤༦.

    1746.

    ‘‘ཨཛ྄ཛྷཱཡཀཾ དཱནཔཏིཾ, ཡཱཙཡོགཾ ཨམཙྪརིཾ།

    ‘‘Ajjhāyakaṃ dānapatiṃ, yācayogaṃ amacchariṃ;

    པཱུཛིཏཾ པཊིརཱཛཱུཧི, ཀིཏྟིམནྟཾ ཡསསྶིནཾ།

    Pūjitaṃ paṭirājūhi, kittimantaṃ yasassinaṃ;

    ཀསྨཱ ཝེསྶནྟརཾ པུཏྟཾ, པབྦཱཛེནྟི ཨདཱུསཀཾ༎

    Kasmā vessantaraṃ puttaṃ, pabbājenti adūsakaṃ.

    ༡༧༤༧.

    1747.

    ‘‘མཱཏཱཔེཏྟིབྷརཾ ཛནྟུཾ, ཀུལེ ཛེཊྛཱཔཙཱཡིཀཾ།

    ‘‘Mātāpettibharaṃ jantuṃ, kule jeṭṭhāpacāyikaṃ;

    ཀསྨཱ ཝེསྶནྟརཾ པུཏྟཾ, པབྦཱཛེནྟི ཨདཱུསཀཾ༎

    Kasmā vessantaraṃ puttaṃ, pabbājenti adūsakaṃ.

    ༡༧༤༨.

    1748.

    ‘‘རཉྙོ ཧིཏཾ དེཝིཧིཏཾ, ཉཱཏཱིནཾ སཁིནཾ ཧིཏཾ།

    ‘‘Rañño hitaṃ devihitaṃ, ñātīnaṃ sakhinaṃ hitaṃ;

    ཧིཏཾ སབྦསྶ རཊྛསྶ, ཀསྨཱ ཝེསྶནྟརཾ པུཏྟཾ།

    Hitaṃ sabbassa raṭṭhassa, kasmā vessantaraṃ puttaṃ;

    པབྦཱཛེནྟི ཨདཱུསཀ’’ནྟི༎

    Pabbājenti adūsaka’’nti.

    ཏཏྠ རཱཛཔུཏྟཱིཏི ཕུསྶཏཱི མདྡརཱཛདྷཱིཏཱ། པཔཏེཡྻཧནྟི པཔཏེཡྻཾ ཨཧཾ། རཛྫུཡཱ བཛ྄ཛྷ མིཡྻཱཧནྟི རཛྫུཡཱ གཱིཝཾ བནྡྷིཏྭཱ མརེཡྻཾ ཨཧཾ། ཀསྨཱཏི ཨེཝཾ ཨམཏཱཡམེཝ མཡི ཀེན ཀཱརཎེན མམ པུཏྟཾ ཨདཱུསཀཾ རཊྛཱ པབྦཱཛེནྟི། ཨཛ྄ཛྷཱཡཀནྟི ཏིཎྞཾ ཝེདཱནཾ པཱརངྒཏཾ, ནཱནཱསིཔྤེསུ ཙ ནིཔྥཏྟིཾ པཏྟཾ།

    Tattha rājaputtīti phussatī maddarājadhītā. Papateyyahanti papateyyaṃ ahaṃ. Rajjuyā bajjha miyyāhanti rajjuyā gīvaṃ bandhitvā mareyyaṃ ahaṃ. Kasmāti evaṃ amatāyameva mayi kena kāraṇena mama puttaṃ adūsakaṃ raṭṭhā pabbājenti. Ajjhāyakanti tiṇṇaṃ vedānaṃ pāraṅgataṃ, nānāsippesu ca nipphattiṃ pattaṃ.

    ཨིཏི སཱ ཀལུནཾ པརིདེཝིཏྭཱ པུཏྟཉྩ སུཎིསཉྩ ཨསྶཱསེཏྭཱ རཉྙོ སནྟིཀཾ གནྟྭཱ ཨཱཧ –

    Iti sā kalunaṃ paridevitvā puttañca suṇisañca assāsetvā rañño santikaṃ gantvā āha –

    ༡༧༤༩.

    1749.

    ‘‘མདྷཱུནིཝ པལཱཏཱནི, ཨམྦཱཝ པཏིཏཱ ཚམཱ།

    ‘‘Madhūniva palātāni, ambāva patitā chamā;

    ཨེཝཾ ཧེསྶཏི ཏེ རཊྛཾ, པབྦཱཛེནྟི ཨདཱུསཀཾ༎

    Evaṃ hessati te raṭṭhaṃ, pabbājenti adūsakaṃ.

    ༡༧༥༠.

    1750.

    ‘‘ཧཾསོ ནིཁཱིཎཔཏྟོཝ, པལླལསྨིཾ ཨནཱུདཀེ།

    ‘‘Haṃso nikhīṇapattova, pallalasmiṃ anūdake;

    ཨཔཝིདྡྷོ ཨམཙྩེཧི, ཨེཀོ རཱཛཱ ཝིཧིཡྻསི༎

    Apaviddho amaccehi, eko rājā vihiyyasi.

    ༡༧༥༡.

    1751.

    ‘‘ཏཾ ཏཾ བྲཱུམི མཧཱརཱཛ, ཨཏྠོ ཏེ མཱ ཨུཔཙྩགཱ།

    ‘‘Taṃ taṃ brūmi mahārāja, attho te mā upaccagā;

    མཱ ནཾ སིཝཱིནཾ ཝཙནཱ, པབྦཱཛེསི ཨདཱུསཀ’’ནྟི༎

    Mā naṃ sivīnaṃ vacanā, pabbājesi adūsaka’’nti.

    ཏཏྠ པལཱཏཱནཱིཏི པལཱཏམཀྑིཀཱནི མདྷཱུནི ཝིཡ། ཨམྦཱཝ པཏིཏཱ ཚམཱཏི བྷཱུམིཡཾ པཏིཏཨམྦཔཀྐཱནི ཝིཡ། ཨེཝཾ མམ པུཏྟེ པབྦཱཛིཏེ ཏཝ རཊྛཾ སབྦསཱདྷཱརཎཾ བྷཝིསྶཏཱིཏི དཱིཔེཏི། ནིཁཱིཎཔཏྟོཝཱཏི པགྒྷརིཏཔཏྟོ ཝིཡ། ཨཔཝིདྡྷོ ཨམཙྩེཧཱིཏི མམ པུཏྟེན སཧཛཱཏེཧི སཊྛིསཧསྶེཧི ཨམཙྩེཧི ཚཌྜིཏོ ཧུཏྭཱ། ཝིཧིཡྻསཱིཏི ཀིལམིསྶསི། སིཝཱིནཾ ཝཙནཱཏི སིཝཱིནཾ ཝཙནེན མཱ ནཾ ཨདཱུསཀཾ མམ པུཏྟཾ པབྦཱཛེསཱིཏི།

    Tattha palātānīti palātamakkhikāni madhūni viya. Ambāva patitā chamāti bhūmiyaṃ patitaambapakkāni viya. Evaṃ mama putte pabbājite tava raṭṭhaṃ sabbasādhāraṇaṃ bhavissatīti dīpeti. Nikhīṇapattovāti paggharitapatto viya. Apaviddho amaccehīti mama puttena sahajātehi saṭṭhisahassehi amaccehi chaḍḍito hutvā. Vihiyyasīti kilamissasi. Sivīnaṃ vacanāti sivīnaṃ vacanena mā naṃ adūsakaṃ mama puttaṃ pabbājesīti.

    ཏཾ སུཏྭཱ རཱཛཱ ཨཱཧ –

    Taṃ sutvā rājā āha –

    ༡༧༥༢.

    1752.

    ‘‘དྷམྨསྶཱཔཙིཏིཾ ཀུམྨི, སིཝཱིནཾ ཝིནཡཾ དྷཛཾ།

    ‘‘Dhammassāpacitiṃ kummi, sivīnaṃ vinayaṃ dhajaṃ;

    པབྦཱཛེམི སཀཾ པུཏྟཾ, པཱཎཱ པིཡཏརོ ཧི མེ’’ཏི༎

    Pabbājemi sakaṃ puttaṃ, pāṇā piyataro hi me’’ti.

    ཏསྶཏྠོ – བྷདྡེ, ཨཧཾ སིཝཱིནཾ དྷཛཾ ཝེསྶནྟརཾ ཀུམཱརཾ ཝིནཡནྟོ པབྦཱཛེནྟོ སིཝིརཊྛེ པོརཱཎཀརཱཛཱུནཾ པཝེཎིདྷམྨསྶ ཨཔཙིཏིཾ ཀུམྨི ཀརོམི, ཏསྨཱ སཙེཔི མེ པཱཎཱ པིཡཏརོ སོ, ཏཐཱཔི ནཾ པབྦཱཛེམཱིཏི།

    Tassattho – bhadde, ahaṃ sivīnaṃ dhajaṃ vessantaraṃ kumāraṃ vinayanto pabbājento siviraṭṭhe porāṇakarājūnaṃ paveṇidhammassa apacitiṃ kummi karomi, tasmā sacepi me pāṇā piyataro so, tathāpi naṃ pabbājemīti.

    ཏཾ སུཏྭཱ སཱ པརིདེཝམཱནཱ ཨཱཧ –

    Taṃ sutvā sā paridevamānā āha –

    ༡༧༥༣.

    1753.

    ‘‘ཡསྶ པུབྦེ དྷཛགྒཱནི, ཀཎིཀཱརཱཝ པུཔྥིཏཱ།

    ‘‘Yassa pubbe dhajaggāni, kaṇikārāva pupphitā;

    ཡཱཡནྟམནུཡཱཡནྟི, སྭཛྫེཀོཝ གམིསྶཏི༎

    Yāyantamanuyāyanti, svajjekova gamissati.

    ༡༧༥༤.

    1754.

    ‘‘ཡསྶ པུབྦེ དྷཛགྒཱནི, ཀཎིཀཱརཝནཱནིཝ།

    ‘‘Yassa pubbe dhajaggāni, kaṇikāravanāniva;

    ཡཱཡནྟམནུཡཱཡནྟི, སྭཛྫེཀོཝ གམིསྶཏི༎

    Yāyantamanuyāyanti, svajjekova gamissati.

    ༡༧༥༥.

    1755.

    ‘‘ཡསྶ པུབྦེ ཨནཱིཀཱནི, ཀཎིཀཱརཱཝ པུཔྥིཏཱ།

    ‘‘Yassa pubbe anīkāni, kaṇikārāva pupphitā;

    ཡཱཡནྟམནུཡཱཡནྟི, སྭཛྫེཀོཝ གམིསྶཏི༎

    Yāyantamanuyāyanti, svajjekova gamissati.

    ༡༧༥༦.

    1756.

    ‘‘ཡསྶ པུབྦེ ཨནཱིཀཱནི, ཀཎིཀཱརཝནཱནིཝ།

    ‘‘Yassa pubbe anīkāni, kaṇikāravanāniva;

    ཡཱཡནྟམནུཡཱཡནྟི, སྭཛྫེཀོཝ གམིསྶཏི༎

    Yāyantamanuyāyanti, svajjekova gamissati.

    ༡༧༥༧.

    1757.

    ‘‘ཨིནྡགོཔཀཝཎྞཱབྷཱ , གནྡྷཱརཱ པཎྜུཀམྦལཱ།

    ‘‘Indagopakavaṇṇābhā , gandhārā paṇḍukambalā;

    ཡཱཡནྟམནུཡཱཡནྟི, སྭཛྫེཀོཝ གམིསྶཏི༎

    Yāyantamanuyāyanti, svajjekova gamissati.

    ༡༧༥༨.

    1758.

    ‘‘ཡོ པུབྦེ ཧཏྠིནཱ ཡཱཏི, སིཝིཀཱཡ རཐེན ཙ།

    ‘‘Yo pubbe hatthinā yāti, sivikāya rathena ca;

    སྭཛྫ ཝེསྶནྟརོ རཱཛཱ, ཀཐཾ གཙྪཏི པཏྟིཀོ༎

    Svajja vessantaro rājā, kathaṃ gacchati pattiko.

    ༡༧༥༩.

    1759.

    ‘‘ཀཐཾ ཙནྡནལིཏྟངྒོ, ནཙྩགཱིཏཔྤབོདྷནོ།

    ‘‘Kathaṃ candanalittaṅgo, naccagītappabodhano;

    ཁུརཱཛིནཾ ཕརསུཉྩ, ཁཱརིཀཱཛཉྩ ཧཱཧིཏི༎

    Khurājinaṃ pharasuñca, khārikājañca hāhiti.

    ༡༧༦༠.

    1760.

    ‘‘ཀསྨཱ ནཱབྷིཧརིསྶནྟི, ཀཱསཱཝཱ ཨཛིནཱནི ཙ།

    ‘‘Kasmā nābhiharissanti, kāsāvā ajināni ca;

    པཝིསནྟཾ བྲཧཱརཉྙཾ, ཀསྨཱ ཙཱིརཾ ན བཛ྄ཛྷརེ༎

    Pavisantaṃ brahāraññaṃ, kasmā cīraṃ na bajjhare.

    ༡༧༦༡.

    1761.

    ‘‘ཀཐཾ ནུ ཙཱིརཾ དྷཱརེནྟི, རཱཛཔབྦཛིཏཱ ཛནཱ།

    ‘‘Kathaṃ nu cīraṃ dhārenti, rājapabbajitā janā;

    ཀཐཾ ཀུསམཡཾ ཙཱིརཾ, མདྡཱི པརིདཧིསྶཏི༎

    Kathaṃ kusamayaṃ cīraṃ, maddī paridahissati.

    ༡༧༦༢.

    1762.

    ‘‘ཀཱསིཡཱནི ཙ དྷཱརེཏྭཱ, ཁོམཀོཊུམྦརཱནི ཙ།

    ‘‘Kāsiyāni ca dhāretvā, khomakoṭumbarāni ca;

    ཀུསཙཱིརཱནི དྷཱརེནྟཱི, ཀཐཾ མདྡཱི ཀརིསྶཏི༎

    Kusacīrāni dhārentī, kathaṃ maddī karissati.

    ༡༧༦༣.

    1763.

    ‘‘ཝཡ྄ཧཱཧི པརིཡཱཡིཏྭཱ, སིཝིཀཱཡ རཐེན ཙ།

    ‘‘Vayhāhi pariyāyitvā, sivikāya rathena ca;

    སཱ ཀཐཛྫ ཨནུཛ྄ཛྷངྒཱི, པཐཾ གཙྪཏི པཏྟིཀཱ༎

    Sā kathajja anujjhaṅgī, pathaṃ gacchati pattikā.

    ༡༧༦༤.

    1764.

    ‘‘ཡསྶཱ མུདུཏལཱ ཧཏྠཱ, ཙརཎཱ ཙ སུཁེདྷིཏཱ།

    ‘‘Yassā mudutalā hatthā, caraṇā ca sukhedhitā;

    སཱ ཀཐཛྫ ཨནུཛ྄ཛྷངྒཱི, པཐཾ གཙྪཏི པཏྟིཀཱ༎

    Sā kathajja anujjhaṅgī, pathaṃ gacchati pattikā.

    ༡༧༦༥.

    1765.

    ‘‘ཡསྶཱ མུདུཏལཱ པཱདཱ, ཙརཎཱ ཙ སུཁེདྷིཏཱ།

    ‘‘Yassā mudutalā pādā, caraṇā ca sukhedhitā;

    པཱདུཀཱཧི སུཝཎྞཱཧི, པཱིལ༹མཱནཱཝ གཙྪཏི།

    Pādukāhi suvaṇṇāhi, pīḷamānāva gacchati;

    སཱ ཀཐཛྫ ཨནུཛ྄ཛྷངྒཱི, པཐཾ གཙྪཏི པཏྟིཀཱ༎

    Sā kathajja anujjhaṅgī, pathaṃ gacchati pattikā.

    ༡༧༦༦.

    1766.

    ‘‘ཡཱསྶུ ཨིཏྠིསཧསྶཱནཾ, པུརཏོ གཙྪཏི མཱལིནཱི།

    ‘‘Yāssu itthisahassānaṃ, purato gacchati mālinī;

    སཱ ཀཐཛྫ ཨནུཛ྄ཛྷངྒཱི, ཝནཾ གཙྪཏི ཨེཀིཀཱ༎

    Sā kathajja anujjhaṅgī, vanaṃ gacchati ekikā.

    ༡༧༦༧.

    1767.

    ‘‘ཡཱསྶུ སིཝཱཡ སུཏྭཱན, མུཧུཾ ཨུཏྟསཏེ པུརེ།

    ‘‘Yāssu sivāya sutvāna, muhuṃ uttasate pure;

    སཱ ཀཐཛྫ ཨནུཛ྄ཛྷངྒཱི, ཝནཾ གཙྪཏི བྷཱིརུཀཱ༎

    Sā kathajja anujjhaṅgī, vanaṃ gacchati bhīrukā.

    ༡༧༦༨.

    1768.

    ‘‘ཡཱསྶུ ཨིནྡསགོཏྟསྶ, ཨུལཱུཀསྶ པཝསྶཏོ།

    ‘‘Yāssu indasagottassa, ulūkassa pavassato;

    སུཏྭཱན ནདཏོ བྷཱིཏཱ, ཝཱརུཎཱིཝ པཝེདྷཏི།

    Sutvāna nadato bhītā, vāruṇīva pavedhati;

    སཱ ཀཐཛྫ ཨནུཛ྄ཛྷངྒཱི, ཝནཾ གཙྪཏི བྷཱིརུཀཱ༎

    Sā kathajja anujjhaṅgī, vanaṃ gacchati bhīrukā.

    ༡༧༦༩.

    1769.

    ‘‘སཀུཎཱི ཧཏཔུཏྟཱཝ, སུཉྙཾ དིསྭཱ ཀུལཱཝཀཾ།

    ‘‘Sakuṇī hataputtāva, suññaṃ disvā kulāvakaṃ;

    ཙིརཾ དུཀྑེན ཛྷཱཡིསྶཾ, སུཉྙཾ ཨཱགམྨིམཾ པུརཾ༎

    Ciraṃ dukkhena jhāyissaṃ, suññaṃ āgammimaṃ puraṃ.

    ༡༧༧༠.

    1770.

    ‘‘སཀུཎཱི ཧཏཔུཏྟཱཝ, སུཉྙཾ དིསྭཱ ཀུལཱཝཀཾ།

    ‘‘Sakuṇī hataputtāva, suññaṃ disvā kulāvakaṃ;

    ཀིསཱ པཎྜུ བྷཝིསྶཱམི, པིཡེ པུཏྟེ ཨཔསྶཏཱི༎

    Kisā paṇḍu bhavissāmi, piye putte apassatī.

    ༡༧༧༡.

    1771.

    ‘‘སཀུཎཱི ཧཏཔུཏྟཱཝ, སུཉྙཾ དིསྭཱ ཀུལཱཝཀཾ།

    ‘‘Sakuṇī hataputtāva, suññaṃ disvā kulāvakaṃ;

    ཏེན ཏེན པདྷཱཝིསྶཾ, པིཡེ པུཏྟེ ཨཔསྶཏཱི༎

    Tena tena padhāvissaṃ, piye putte apassatī.

    ༡༧༧༢.

    1772.

    ‘‘ཀུརརཱི ཧཏཚཱཔཱཝ, སུཉྙཾ དིསྭཱ ཀུལཱཝཀཾ།

    ‘‘Kurarī hatachāpāva, suññaṃ disvā kulāvakaṃ;

    ཙིརཾ དུཀྑེན ཛྷཱཡིསྶཾ, སུཉྙཾ ཨཱགམྨིམཾ པུརཾ༎

    Ciraṃ dukkhena jhāyissaṃ, suññaṃ āgammimaṃ puraṃ.

    ༡༧༧༣.

    1773.

    ‘‘ཀུརརཱི ཧཏཚཱཔཱཝ, སུཉྙཾ དིསྭཱ ཀུལཱཝཀཾ།

    ‘‘Kurarī hatachāpāva, suññaṃ disvā kulāvakaṃ;

    ཀིསཱ པཎྜུ བྷཝིསྶཱམི, པིཡེ པུཏྟེ ཨཔསྶཏཱི༎

    Kisā paṇḍu bhavissāmi, piye putte apassatī.

    ༡༧༧༤.

    1774.

    ‘‘ཀུརརཱི ཧཏཚཱཔཱཝ, སུཉྙཾ དིསྭཱ ཀུལཱཝཀཾ།

    ‘‘Kurarī hatachāpāva, suññaṃ disvā kulāvakaṃ;

    ཏེན ཏེན པདྷཱཝིསྶཾ, པིཡེ པུཏྟེ ཨཔསྶཏཱི༎

    Tena tena padhāvissaṃ, piye putte apassatī.

    ༡༧༧༥.

    1775.

    ‘‘སཱ ནཱུན ཙཀྐཝཱཀཱིཝ, པལླལསྨིཾ ཨནཱུདཀེ།

    ‘‘Sā nūna cakkavākīva, pallalasmiṃ anūdake;

    ཙིརཾ དུཀྑེན ཛྷཱཡིསྶཾ, སུཉྙཾ ཨཱགམྨིམཾ པུརཾ༎

    Ciraṃ dukkhena jhāyissaṃ, suññaṃ āgammimaṃ puraṃ.

    ༡༧༧༦.

    1776.

    ‘‘སཱ ནཱུན ཙཀྐཝཱཀཱིཝ, པལླལསྨིཾ ཨནཱུདཀེ།

    ‘‘Sā nūna cakkavākīva, pallalasmiṃ anūdake;

    ཀིསཱ པཎྜུ བྷཝིསྶཱམི, པིཡེ པུཏྟེ ཨཔསྶཏཱི༎

    Kisā paṇḍu bhavissāmi, piye putte apassatī.

    ༡༧༧༧.

    1777.

    ‘‘སཱ ནཱུན ཙཀྐཝཱཀཱིཝ, པལླལསྨིཾ ཨནཱུདཀེ།

    ‘‘Sā nūna cakkavākīva, pallalasmiṃ anūdake;

    ཏེན ཏེན པདྷཱཝིསྶཾ, པིཡེ པུཏྟེ ཨཔསྶཏཱི༎

    Tena tena padhāvissaṃ, piye putte apassatī.

    ༡༧༧༨.

    1778.

    ‘‘ཨེཝཾ མེ ཝིལཔནྟིཡཱ, རཱཛཱ པུཏྟཾ ཨདཱུསཀཾ།

    ‘‘Evaṃ me vilapantiyā, rājā puttaṃ adūsakaṃ;

    པབྦཱཛེསི ཝནཾ རཊྛཱ, མཉྙེ ཧིསྶཱམི ཛཱིཝིཏ’’ནྟི༎

    Pabbājesi vanaṃ raṭṭhā, maññe hissāmi jīvita’’nti.

    ཏཏྠ ཀཎིཀཱརཱཝཱཏི སུཝཎྞཱབྷརཎསུཝཎྞཝཏྠཔཊིམཎྜིཏཏྟཱ སུཔུཔྥིཏཱ ཀཎིཀཱརཱ ཝིཡ། ཡཱཡནྟམནུཡཱཡནྟཱིཏི ཨུཡྻཱནཝནཀཱིལཱ༹དཱིནཾ ཨཏྠཱཡ གཙྪནྟཾ ཝེསྶནྟརཾ ཨནུགཙྪནྟི། སྭཛྫེཀོཝཱཏི སོ ཨཛྫ ཨེཀོཝ ཧུཏྭཱ གམིསྶཏི། ཨནཱིཀཱནཱིཏི ཧཏྠཱནཱིཀཱདཱིནི། གནྡྷཱརཱ པཎྜུཀམྦལཱཏི གནྡྷཱརརཊྛེ ཨུཔྤནྣཱ སཏསཧསྶགྒྷནཀཱ སེནཱཡ པཱརུཏཱ རཏྟཀམྦལཱ། ཧཱཧིཏཱིཏི ཁནྡྷེ ཀཏྭཱ ཧརིསྶཏི། པཝིསནྟནྟི པཝིསནྟསྶ། ཀསྨཱ ཙཱིརཾ ན བཛ྄ཛྷརེཏི ཀསྨཱ བནྡྷིཏུཾ ཛཱནནྟཱ ཝཱཀཙཱིརཾ ན བནྡྷནྟི། རཱཛཔབྦཛིཏཱཏི རཱཛཱནོ ཧུཏྭཱ པབྦཛིཏཱ། ཁོམཀོཊུམྦརཱནཱིཏི ཁོམརཊྛེ ཀོཊུམྦརརཊྛེ ཨུཔྤནྣཱནི སཱཊཀཱནི།

    Tattha kaṇikārāvāti suvaṇṇābharaṇasuvaṇṇavatthapaṭimaṇḍitattā supupphitā kaṇikārā viya. Yāyantamanuyāyantīti uyyānavanakīḷādīnaṃ atthāya gacchantaṃ vessantaraṃ anugacchanti. Svajjekovāti so ajja ekova hutvā gamissati. Anīkānīti hatthānīkādīni. Gandhārā paṇḍukambalāti gandhāraraṭṭhe uppannā satasahassagghanakā senāya pārutā rattakambalā. Hāhitīti khandhe katvā harissati. Pavisantanti pavisantassa. Kasmā cīraṃ na bajjhareti kasmā bandhituṃ jānantā vākacīraṃ na bandhanti. Rājapabbajitāti rājāno hutvā pabbajitā. Khomakoṭumbarānīti khomaraṭṭhe koṭumbararaṭṭhe uppannāni sāṭakāni.

    སཱ ཀཐཛྫཱཏི སཱ ཀཐཾ ཨཛྫ། ཨནུཛ྄ཛྷངྒཱིཏི ཨགརཧིཏཨངྒཱི། པཱིལ༹མཱནཱཝ གཙྪཏཱིཏི ཀམྤིཏྭཱ ཀམྤིཏྭཱ ཏིཊྛནྟཱི ཝིཡ གཙྪཏི། ཡཱསྶུ ཨིཏྠིསཧསྶཱནནྟིཨཱདཱིསུ ཨསྶཱུཏི ནིཔཱཏོ, ཡཱཏི ཨཏྠོ། ‘‘ཡཱ སཱ’’ཏིཔི པཱཋོ། སིཝཱཡཱཏི སིངྒཱལིཡཱ། པུརེཏི པུབྦེ ནགརེ ཝསནྟཱི། ཨིནྡསགོཏྟསྶཱཏི ཀོསིཡགོཏྟསྶ། ཝཱརུཎཱིཝཱཏི དེཝཏཱཔཝིཊྛཱ ཡཀྑདཱསཱི ཝིཡ། དུཀྑེནཱཏི པུཏྟཝིཡོགསོཀདུཀྑེན། ཨཱགམྨི མཾ པུརནྟི ཨིམཾ མམ པུཏྟེ གཏེ པུཏྟནིཝེསནཾ ཨཱགནྟྭཱ། པིཡེ པུཏྟེཏི ཝེསྶནྟརཉྩེཝ མདྡིཉྩ སནྡྷཱཡཱཧ། ཧཏཚཱཔཱཏི ཧཏཔོཏཀཱ། པབྦཱཛེསི ཝནཾ རཊྛཱཏི ཡདི ནཾ རཊྛཱ པབྦཱཛེསཱིཏི།

    Sā kathajjāti sā kathaṃ ajja. Anujjhaṅgīti agarahitaaṅgī. Pīḷamānāva gacchatīti kampitvā kampitvā tiṭṭhantī viya gacchati. Yāssu itthisahassānantiādīsu assūti nipāto, yāti attho. ‘‘Yā sā’’tipi pāṭho. Sivāyāti siṅgāliyā. Pureti pubbe nagare vasantī. Indasagottassāti kosiyagottassa. Vāruṇīvāti devatāpaviṭṭhā yakkhadāsī viya. Dukkhenāti puttaviyogasokadukkhena. Āgammi maṃ puranti imaṃ mama putte gate puttanivesanaṃ āgantvā. Piye putteti vessantarañceva maddiñca sandhāyāha. Hatachāpāti hatapotakā. Pabbājesi vanaṃ raṭṭhāti yadi naṃ raṭṭhā pabbājesīti.

    དེཝིཡཱ པརིདེཝིཏསདྡཾ སུཏྭཱ སབྦཱ སཉྫཡསྶ སིཝིཀཉྙཱ སམཱགཏཱ པཀྐནྡིཾསུ། ཏཱསཾ པཀྐནྡིཏསདྡཾ སུཏྭཱ མཧཱསཏྟསྶཔི ནིཝེསནེ ཏཐེཝ པཀྐནྡིཾསུ། ཨིཏི དྭཱིསུ རཱཛཀུལེསུ ཀེཙི སཀབྷཱཝེན སཎྛཱཏུཾ ཨསཀྐོནྟཱ ཝཱཏཝེགེན པམདྡིཏཱ སཱལཱ ཝིཡ པཏིཏྭཱ པརིཝཏྟམཱནཱ པརིདེཝིཾསུ། ཏམཏྠཾ པཀཱསེནྟོ སཏྠཱ ཨཱཧ –

    Deviyā paridevitasaddaṃ sutvā sabbā sañjayassa sivikaññā samāgatā pakkandiṃsu. Tāsaṃ pakkanditasaddaṃ sutvā mahāsattassapi nivesane tatheva pakkandiṃsu. Iti dvīsu rājakulesu keci sakabhāvena saṇṭhātuṃ asakkontā vātavegena pamadditā sālā viya patitvā parivattamānā parideviṃsu. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ༡༧༧༩.

    1779.

    ‘‘ཏསྶཱ ལཱལཔྤིཏཾ སུཏྭཱ, སབྦཱ ཨནྟེཔུརེ བཧཱུ།

    ‘‘Tassā lālappitaṃ sutvā, sabbā antepure bahū;

    བཱཧཱ པགྒཡ྄ཧ པཀྐནྡུཾ, སིཝིཀཉྙཱ སམཱགཏཱ༎

    Bāhā paggayha pakkanduṃ, sivikaññā samāgatā.

    ༡༧༨༠.

    1780.

    ‘‘སཱལཱཝ སམྤམཐིཏཱ, མཱལུཏེན པམདྡིཏཱ།

    ‘‘Sālāva sampamathitā, mālutena pamadditā;

    སེནྟི པུཏྟཱ ཙ དཱརཱ ཙ, ཝེསྶནྟརནིཝེསནེ༎

    Senti puttā ca dārā ca, vessantaranivesane.

    ༡༧༨༡.

    1781.

    ‘‘ཨོརོདྷཱ ཙ ཀུམཱརཱ ཙ, ཝེསིཡཱནཱ ཙ བྲཱཧྨཎཱ།

    ‘‘Orodhā ca kumārā ca, vesiyānā ca brāhmaṇā;

    བཱཧཱ པགྒཡ྄ཧ པཀྐནྡུཾ, ཝེསྶནྟརནིཝེསནེ༎

    Bāhā paggayha pakkanduṃ, vessantaranivesane.

    ༡༧༨༢.

    1782.

    ‘‘ཧཏྠཱརོཧཱ ཨནཱིཀཊྛཱ, རཐིཀཱ པཏྟིཀཱརཀཱ།

    ‘‘Hatthārohā anīkaṭṭhā, rathikā pattikārakā;

    བཱཧཱ པགྒཡ྄ཧ པཀྐནྡུཾ, ཝེསྶནྟརནིཝེསནེ༎

    Bāhā paggayha pakkanduṃ, vessantaranivesane.

    ༡༧༨༣.

    1783.

    ‘‘ཏཏོ རཏྱཱ ཝིཝསཱནེ, སཱུརིཡསྶུགྒམནཾ པཏི།

    ‘‘Tato ratyā vivasāne, sūriyassuggamanaṃ pati;

    ཨཐ ཝེསྶནྟརོ རཱཛཱ, དཱནཾ དཱཏུཾ ཨུཔཱགམི༎

    Atha vessantaro rājā, dānaṃ dātuṃ upāgami.

    ༡༧༨༤.

    1784.

    ‘‘ཝཏྠཱནི ཝཏྠཀཱམཱནཾ, སོཎྜཱནཾ དེཐ ཝཱརུཎིཾ།

    ‘‘Vatthāni vatthakāmānaṃ, soṇḍānaṃ detha vāruṇiṃ;

    བྷོཛནཾ བྷོཛནཏྠཱིནཾ, སམྨདེཝ པཝེཙྪཐ༎

    Bhojanaṃ bhojanatthīnaṃ, sammadeva pavecchatha.

    ༡༧༨༥.

    1785.

    ‘‘མཱ ཙ ཀཉྩི ཝནིབྦཀེ, ཧེཊྛཡིཏྠ ཨིདྷཱགཏེ།

    ‘‘Mā ca kañci vanibbake, heṭṭhayittha idhāgate;

    ཏཔྤེཐ ཨནྣཔཱནེན, གཙྪནྟུ པཊིཔཱུཛིཏཱ༎

    Tappetha annapānena, gacchantu paṭipūjitā.

    ༡༧༨༦.

    1786.

    ‘‘ཨཐེཏྠ ཝཏྟཏཱི སདྡོ, ཏུམུལོ བྷེརཝོ མཧཱ།

    ‘‘Athettha vattatī saddo, tumulo bheravo mahā;

    དཱནེན ཏཾ ནཱིཧརནྟི, པུན དཱནཾ ཨདཱ ཏུཝཾ༎

    Dānena taṃ nīharanti, puna dānaṃ adā tuvaṃ.

    ༡༧༨༧.

    1787.

    ‘‘ཏེ སུ མཏྟཱ ཀིལནྟཱཝ, སམྤཏནྟི ཝནིབྦཀཱ།

    ‘‘Te su mattā kilantāva, sampatanti vanibbakā;

    ནིཀྑམནྟེ མཧཱརཱཛེ, སིཝཱིནཾ རཊྛཝཌྜྷནེ༎

    Nikkhamante mahārāje, sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhane.

    ༡༧༨༨.

    1788.

    ‘‘ཨཙྪེཙྪུཾ ཝཏ བྷོ རུཀྑཾ, ནཱནཱཕལདྷརཾ དུམཾ།

    ‘‘Acchecchuṃ vata bho rukkhaṃ, nānāphaladharaṃ dumaṃ;

    ཡཐཱ ཝེསྶནྟརཾ རཊྛཱ, པབྦཱཛེནྟི ཨདཱུསཀཾ༎

    Yathā vessantaraṃ raṭṭhā, pabbājenti adūsakaṃ.

    ༡༧༨༩.

    1789.

    ‘‘ཨཙྪེཙྪུཾ ཝཏ བྷོ རུཀྑཾ, སབྦཀཱམདདཾ དུམཾ།

    ‘‘Acchecchuṃ vata bho rukkhaṃ, sabbakāmadadaṃ dumaṃ;

    ཡཐཱ ཝེསྶནྟརཾ རཊྛཱ, པབྦཱཛེནྟི ཨདཱུསཀཾ༎

    Yathā vessantaraṃ raṭṭhā, pabbājenti adūsakaṃ.

    ༡༧༩༠.

    1790.

    ‘‘ཨཙྪེཙྪུཾ ཝཏ བྷོ རུཀྑཾ, སབྦཀཱམརསཱཧརཾ།

    ‘‘Acchecchuṃ vata bho rukkhaṃ, sabbakāmarasāharaṃ;

    ཡཐཱ ཝེསྶནྟརཾ རཊྛཱ, པབྦཱཛེནྟི ཨདཱུསཀཾ༎

    Yathā vessantaraṃ raṭṭhā, pabbājenti adūsakaṃ.

    ༡༧༩༡.

    1791.

    ‘‘ཡེ ཝུཌྜྷཱ ཡེ ཙ དཧརཱ, ཡེ ཙ མཛ྄ཛྷིམཔོརིསཱ།

    ‘‘Ye vuḍḍhā ye ca daharā, ye ca majjhimaporisā;

    བཱཧཱ པགྒཡ྄ཧ པཀྐནྡུཾ, ནིཀྑམནྟེ མཧཱརཱཛེ།

    Bāhā paggayha pakkanduṃ, nikkhamante mahārāje;

    སིཝཱིནཾ རཊྛཝཌྜྷནེ༎

    Sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhane.

    ༡༧༩༢.

    1792.

    ‘‘ཨཏིཡཀྑཱ ཝསྶཝརཱ, ཨིཏྠཱགཱརཱ ཙ རཱཛིནོ།

    ‘‘Atiyakkhā vassavarā, itthāgārā ca rājino;

    བཱཧཱ པགྒཡ྄ཧ པཀྐནྡུཾ, ནིཀྑམནྟེ མཧཱརཱཛེ།

    Bāhā paggayha pakkanduṃ, nikkhamante mahārāje;

    སིཝཱིནཾ རཊྛཝཌྜྷནེ༎

    Sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhane.

    ༡༧༩༣.

    1793.

    ‘‘ཐིཡོཔི ཏཏྠ པཀྐནྡུཾ, ཡཱ ཏམྷི ནགརེ ཨཧུ།

    ‘‘Thiyopi tattha pakkanduṃ, yā tamhi nagare ahu;

    ནིཀྑམནྟེ མཧཱརཱཛེ, སིཝཱིནཾ རཊྛཝཌྜྷནེ༎

    Nikkhamante mahārāje, sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhane.

    ༡༧༩༤.

    1794.

    ‘‘ཡེ བྲཱཧྨཎཱ ཡེ ཙ སམཎཱ, ཨཉྙེ ཝཱཔི ཝནིབྦཀཱ།

    ‘‘Ye brāhmaṇā ye ca samaṇā, aññe vāpi vanibbakā;

    བཱཧཱ པགྒཡ྄ཧ པཀྐནྡུཾ, ‘ཨདྷམྨོ ཀིར བྷོ’ ཨིཏི༎

    Bāhā paggayha pakkanduṃ, ‘adhammo kira bho’ iti.

    ༡༧༩༥.

    1795.

    ‘‘ཡཐཱ ཝེསྶནྟརོ རཱཛཱ, ཡཛམཱནོ སཀེ པུརེ།

    ‘‘Yathā vessantaro rājā, yajamāno sake pure;

    སིཝཱིནཾ ཝཙནཏྠེན, སམྷཱ རཊྛཱ ནིརཛྫཏི༎

    Sivīnaṃ vacanatthena, samhā raṭṭhā nirajjati.

    ༡༧༩༦.

    1796.

    ‘‘སཏྟ ཧཏྠིསཏེ དཏྭཱ, སབྦཱལངྐཱརབྷཱུསིཏེ།

    ‘‘Satta hatthisate datvā, sabbālaṅkārabhūsite;

    སུཝཎྞཀཙྪེ མཱཏངྒེ, ཧེམཀཔྤནཝཱསསེ།

    Suvaṇṇakacche mātaṅge, hemakappanavāsase;

    ༡༧༩༧.

    1797.

    ‘‘ཨཱརཱུལ༹ྷེ གཱམཎཱིཡེཧི, ཏོམརངྐུསཔཱཎིབྷི།

    ‘‘Ārūḷhe gāmaṇīyehi, tomaraṅkusapāṇibhi;

    ཨེས ཝེསྶནྟརོ རཱཛཱ, སམྷཱ རཊྛཱ ནིརཛྫཏི༎

    Esa vessantaro rājā, samhā raṭṭhā nirajjati.

    ༡༧༩༨.

    1798.

    ‘‘སཏྟ ཨསྶསཏེ དཏྭཱ, སབྦཱལངྐཱརབྷཱུསིཏེ།

    ‘‘Satta assasate datvā, sabbālaṅkārabhūsite;

    ཨཱཛཱནཱིཡེཝ ཛཱཏིཡཱ, སིནྡྷཝེ སཱིགྷཝཱཧནེ༎

    Ājānīyeva jātiyā, sindhave sīghavāhane.

    ༡༧༩༩.

    1799.

    ‘‘ཨཱརཱུལ༹ྷེ གཱམཎཱིཡེཧི, ཨིལླིཡཱཙཱཔདྷཱརིབྷི།

    ‘‘Ārūḷhe gāmaṇīyehi, illiyācāpadhāribhi;

    ཨེས ཝེསྶནྟརོ རཱཛཱ, སམྷཱ རཊྛཱ ནིརཛྫཏི༎

    Esa vessantaro rājā, samhā raṭṭhā nirajjati.

    ༡༨༠༠.

    1800.

    ‘‘སཏྟ རཐསཏེ དཏྭཱ, སནྣདྡྷེ ཨུསྶིཏདྡྷཛེ།

    ‘‘Satta rathasate datvā, sannaddhe ussitaddhaje;

    དཱིཔེ ཨཐོཔི ཝེཡགྒྷེ, སབྦཱལངྐཱརབྷཱུསིཏེ༎

    Dīpe athopi veyagghe, sabbālaṅkārabhūsite.

    ༡༨༠༡.

    1801.

    ‘‘ཨཱརཱུལ༹ྷེ གཱམཎཱིཡེཧི, ཙཱཔཧཏྠེཧི ཝམྨིབྷི།

    ‘‘Ārūḷhe gāmaṇīyehi, cāpahatthehi vammibhi;

    ཨེས ཝེསྶནྟརོ རཱཛཱ, སམྷཱ རཊྛཱ ནིརཛྫཏི༎

    Esa vessantaro rājā, samhā raṭṭhā nirajjati.

    ༡༨༠༢.

    1802.

    ‘‘སཏྟ ཨིཏྠིསཏེ དཏྭཱ, ཨེཀམེཀཱ རཐེ ཋིཏཱ།

    ‘‘Satta itthisate datvā, ekamekā rathe ṭhitā;

    སནྣདྡྷཱ ནིཀྑརཛྫཱུཧི, སུཝཎྞེཧི ཨལངྐཏཱ༎

    Sannaddhā nikkharajjūhi, suvaṇṇehi alaṅkatā.

    ༡༨༠༣.

    1803.

    ‘‘པཱིཏཱལངྐཱརཱ པཱིཏཝསནཱ, པཱིཏཱབྷརཎབྷཱུསིཏཱ།

    ‘‘Pītālaṅkārā pītavasanā, pītābharaṇabhūsitā;

    ཨཱལཱ༹རཔམྷཱ ཧསུལཱ, སུསཉྙཱ ཏནུམཛ྄ཛྷིམཱ།

    Āḷārapamhā hasulā, susaññā tanumajjhimā;

    ཨེས ཝེསྶནྟརཱ རཱཛཱ, སམྷཱ རཊྛཱ ནིརཛྫཏི༎

    Esa vessantarā rājā, samhā raṭṭhā nirajjati.

    ༡༨༠༤.

    1804.

    ‘‘སཏྟ དྷེནུསཏེ དཏྭཱ, སབྦཱ ཀཾསུཔདྷཱརཎཱ།

    ‘‘Satta dhenusate datvā, sabbā kaṃsupadhāraṇā;

    ཨེས ཝེསྶནྟརོ རཱཛཱ, སམྷཱ རཊྛཱ ནིརཛྫཏི༎

    Esa vessantaro rājā, samhā raṭṭhā nirajjati.

    ༡༨༠༥.

    1805.

    ‘‘སཏྟ དཱསིསཏེ དཏྭཱ, སཏྟ དཱསསཏཱནི ཙ།

    ‘‘Satta dāsisate datvā, satta dāsasatāni ca;

    ཨེས ཝེསྶནྟརོ རཱཛཱ, སམྷཱ རཊྛཱ ནིརཛྫཏི༎

    Esa vessantaro rājā, samhā raṭṭhā nirajjati.

    ༡༨༠༦.

    1806.

    ‘‘ཧཏྠཱི ཨསྶརཐེ དཏྭཱ, ནཱརིཡོ ཙ ཨལངྐཏཱ།

    ‘‘Hatthī assarathe datvā, nāriyo ca alaṅkatā;

    ཨེས ཝེསྶནྟརོ རཱཛཱ, སམྷཱ རཊྛཱ ནིརཛྫཏི༎

    Esa vessantaro rājā, samhā raṭṭhā nirajjati.

    ༡༨༠༧.

    1807.

    ‘‘ཏདཱསི ཡཾ བྷིཾསནཀཾ, ཏདཱསི ལོམཧཾསནཾ།

    ‘‘Tadāsi yaṃ bhiṃsanakaṃ, tadāsi lomahaṃsanaṃ;

    མཧཱདཱནེ པདིནྣམྷི, མེདནཱི སམྤཀམྤཐ༎

    Mahādāne padinnamhi, medanī sampakampatha.

    ༡༨༠༨.

    1808.

    ‘‘ཏདཱསི ཡཾ བྷིཾསནཀཾ, ཏདཱསི ལོམཧཾསནཾ།

    ‘‘Tadāsi yaṃ bhiṃsanakaṃ, tadāsi lomahaṃsanaṃ;

    ཡཾ པཉྫལིཀཏོ རཱཛཱ, སམྷཱ རཊྛཱ ནིརཛྫཏཱི’’ཏི༎

    Yaṃ pañjalikato rājā, samhā raṭṭhā nirajjatī’’ti.

    ཏཏྠ སིཝིཀཉྙཱཏི བྷིཀྑཝེ, ཕུསྶཏིཡཱ པརིདེཝིཏསདྡཾ སུཏྭཱ སབྦཱཔི སཉྫཡསྶ སིཝིརཉྙོ ཨིཏྠིཡོ སམཱགཏཱ ཧུཏྭཱ པཀྐནྡུཾ པརིདེཝིཾསུ། ཝེསྶནྟརནིཝེསནེཏི ཏཏྠ ཨིཏྠཱིནཾ པཀྐནྡིཏསདྡཾ སུཏྭཱ ཝེསྶནྟརསྶཔི ནིཝེསནེ ཏཐེཝ པཀྐནྡིཏྭཱ དྭཱིསུ རཱཛཀུལེསུ ཀེཙི སཀབྷཱཝེན སཎྛཱཏུཾ ཨསཀྐོནྟཱ ཝཱཏཝེགེན སམྤམཐིཏཱ སཱལཱ ཝིཡ པཏིཏྭཱ པརིཝཏྟནྟཱ པརིདེཝིཾསུ། ཏཏོ རཏྱཱ ཝིཝསཱནེཏི བྷིཀྑཝེ, ཏཏོ ཏསྶཱ རཏྟིཡཱ ཨཙྩཡེན སཱུརིཡེ ཨུགྒཏེ དཱནཝེཡྻཱཝཏིཀཱ ‘‘དཱནཾ པཊིཡཱདིཏ’’ནྟི རཉྙོ ཨཱརོཙཡིཾསུ། ཨཐ ཝེསྶནྟརོ རཱཛཱ པཱཏོཝ ནྷཏྭཱ སབྦཱལངྐཱརཔྤཊིམཎྜིཏོ སཱདུརསབྷོཛནཾ བྷུཉྫིཏྭཱ མཧཱཛནཔརིཝུཏོ སཏྟསཏཀཾ མཧཱདཱནཾ དཱཏུཾ དཱནགྒཾ ཨུཔཱགམི།

    Tattha sivikaññāti bhikkhave, phussatiyā paridevitasaddaṃ sutvā sabbāpi sañjayassa sivirañño itthiyo samāgatā hutvā pakkanduṃ parideviṃsu. Vessantaranivesaneti tattha itthīnaṃ pakkanditasaddaṃ sutvā vessantarassapi nivesane tatheva pakkanditvā dvīsu rājakulesu keci sakabhāvena saṇṭhātuṃ asakkontā vātavegena sampamathitā sālā viya patitvā parivattantā parideviṃsu. Tato ratyā vivasāneti bhikkhave, tato tassā rattiyā accayena sūriye uggate dānaveyyāvatikā ‘‘dānaṃ paṭiyādita’’nti rañño ārocayiṃsu. Atha vessantaro rājā pātova nhatvā sabbālaṅkārappaṭimaṇḍito sādurasabhojanaṃ bhuñjitvā mahājanaparivuto sattasatakaṃ mahādānaṃ dātuṃ dānaggaṃ upāgami.

    དེཐཱཏི ཏཏྠ གནྟྭཱ སཊྛིསཧསྶཨམཙྩེ ཨཱཎཱཔེནྟོ ཨེཝམཱཧ། ཝཱརུཎིནྟི ‘‘མཛྫདཱནཾ ནཱམ ནིཔྥལ’’ནྟི ཛཱནཱཏི, ཨེཝཾ སནྟེཔི ‘‘སུརཱསོཎྜཱ དཱནགྒཾ པཏྭཱ ‘ཝེསྶནྟརསྶ དཱནགྒེ སུརཾ ན ལབྷིམྷཱ’ཏི ཝཏྟུཾ མཱ ལབྷནྟཱུ’’ཏི དཱཔེསི། ཝནིབྦཀེཏི ཝནིབྦཀཛནེསུ ཀཉྩི ཨེཀམྤི མཱ ཝིཧེཋཡིཏྠ། པཊིཔཱུཛིཏཱཏི མཡཱ པཱུཛིཏཱ ཧུཏྭཱ ཡཐཱ མཾ ཐོམཡམཱནཱ གཙྪནྟི , ཏཐཱ ཏུམྷེ ཀརོཐཱཏི ཝདཏི།

    Dethāti tattha gantvā saṭṭhisahassaamacce āṇāpento evamāha. Vāruṇinti ‘‘majjadānaṃ nāma nipphala’’nti jānāti, evaṃ santepi ‘‘surāsoṇḍā dānaggaṃ patvā ‘vessantarassa dānagge suraṃ na labhimhā’ti vattuṃ mā labhantū’’ti dāpesi. Vanibbaketi vanibbakajanesu kañci ekampi mā viheṭhayittha. Paṭipūjitāti mayā pūjitā hutvā yathā maṃ thomayamānā gacchanti , tathā tumhe karothāti vadati.

    ཨིཏི སོ སུཝཎྞཱལངྐཱརཱནཾ སུཝཎྞདྷཛཱནཾ ཧེམཛཱལཔྤཊིཙྪནྣཱནཾ ཧཏྠཱིནཾ སཏྟསཏཱནི ཙ, ཏཐཱརཱུཔཱནཉྙེཝ ཨསྶཱནཾ སཏྟསཏཱནི ཙ, སཱིཧཙམྨཱདཱིཧི པརིཀྑིཏྟཱནཾ ནཱནཱརཏནཝིཙིཏྲཱནཾ སུཝཎྞདྷཛཱནཾ རཐཱནཾ སཏྟསཏཱནི, སབྦཱལངྐཱརཔྤཊིམཎྜིཏཱནཾ ཨུཏྟམརཱུཔདྷརཱནཾ ཁཏྟིཡཀཉྙཱདཱིནཾ ཨིཏྠཱིནཾ སཏྟསཏཱནི, སུཝིནཱིཏཱནཾ སུསིཀྑིཏཱནཾ དཱསཱནཾ སཏྟསཏཱནི, ཏཐཱ དཱསཱིནཾ སཏྟསཏཱནི, ཝརཨུསབྷཛེཊྛཀཱནཾ ཀུཎྜོཔདོཧིནཱིནཾ དྷེནཱུནཾ སཏྟསཏཱནི, ཨཔརིམཱཎཱནི པཱནབྷོཛནཱནཱིཏི སཏྟསཏཀཾ མཧཱདཱནཾ ཨདཱསི། ཏསྨིཾ ཨེཝཾ དཱནཾ དདམཱནེ ཛེཏུཏྟརནགརཝཱསིནོ ཁཏྟིཡབྲཱཧྨཎཝེསྶསུདྡཱདཡོ ‘‘སཱམི, ཝེསྶནྟར སིཝིརཊྛཝཱསིནོ ཏཾ ‘དཱནཾ དེཏཱི’ཏི པབྦཱཛེནྟི, ཏྭཾ པུན དཱནམེཝ དེསཱི’’ཏི པརིདེཝིཾསུ། ཏེན ཝུཏྟཾ –

    Iti so suvaṇṇālaṅkārānaṃ suvaṇṇadhajānaṃ hemajālappaṭicchannānaṃ hatthīnaṃ sattasatāni ca, tathārūpānaññeva assānaṃ sattasatāni ca, sīhacammādīhi parikkhittānaṃ nānāratanavicitrānaṃ suvaṇṇadhajānaṃ rathānaṃ sattasatāni, sabbālaṅkārappaṭimaṇḍitānaṃ uttamarūpadharānaṃ khattiyakaññādīnaṃ itthīnaṃ sattasatāni, suvinītānaṃ susikkhitānaṃ dāsānaṃ sattasatāni, tathā dāsīnaṃ sattasatāni, varausabhajeṭṭhakānaṃ kuṇḍopadohinīnaṃ dhenūnaṃ sattasatāni, aparimāṇāni pānabhojanānīti sattasatakaṃ mahādānaṃ adāsi. Tasmiṃ evaṃ dānaṃ dadamāne jetuttaranagaravāsino khattiyabrāhmaṇavessasuddādayo ‘‘sāmi, vessantara siviraṭṭhavāsino taṃ ‘dānaṃ detī’ti pabbājenti, tvaṃ puna dānameva desī’’ti parideviṃsu. Tena vuttaṃ –

    ༡༨༠༩.

    1809.

    ‘‘ཨཐེཏྠ ཝཏྟཏཱི སདྡོ, ཏུམུལོ བྷེརཝོ མཧཱ།

    ‘‘Athettha vattatī saddo, tumulo bheravo mahā;

    དཱནེན ཏཾ ནཱིཧརནྟི, པུན དཱནཾ ཨདཱ ཏུཝ’’ནྟི༎

    Dānena taṃ nīharanti, puna dānaṃ adā tuva’’nti.

    དཱནཔཊིགྒཱཧཀཱ པན དཱནཾ གཧེཏྭཱ ‘‘ཨིདཱནི ཀིར ཝེསྶནྟརོ རཱཛཱ ཨམྷེ ཨནཱཐེ ཀཏྭཱ ཨརཉྙཾ པཝིསིསྶཏི, ཨིཏོ པཊྛཱཡ ཀསྶ སནྟིཀཾ གམིསྶཱམཱ’’ཏི ཚིནྣཔཱདཱ ཝིཡ པཏནྟཱ ཨཱཝཏྟནྟཱ པརིཝཏྟནྟཱ མཧཱསདྡེན པརིདེཝིཾསུ། ཏམཏྠཾ པཀཱསེནྟོ སཏྠཱ ཨཱཧ –

    Dānapaṭiggāhakā pana dānaṃ gahetvā ‘‘idāni kira vessantaro rājā amhe anāthe katvā araññaṃ pavisissati, ito paṭṭhāya kassa santikaṃ gamissāmā’’ti chinnapādā viya patantā āvattantā parivattantā mahāsaddena parideviṃsu. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ༡༨༡༠.

    1810.

    ‘‘ཏེ སུ མཏྟཱ ཀིལནྟཱཝ, སམྤཏནྟི ཝནིབྦཀཱ།

    ‘‘Te su mattā kilantāva, sampatanti vanibbakā;

    ནིཀྑམནྟེ མཧཱརཱཛེ, སིཝཱིནཾ རཊྛཝཌྜྷནེ’’ཏི༎

    Nikkhamante mahārāje, sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhane’’ti.

    ཏཏྠ ཏེ སུ མཏྟཱཏི སུ-ཀཱརོ ནིཔཱཏམཏྟོ, ཏེ ཝནིབྦཀཱཏི ཨཏྠོ། མཏྟཱ ཀིལནྟཱཝཱཏི མཏྟཱ ཝིཡ ཀིལནྟཱ ཝིཡ ཙ ཧུཏྭཱ། སམྤཏནྟཱིཏི པརིཝཏྟིཏྭཱ བྷཱུམིཡཾ པཏནྟི། ཨཙྪེཙྪུཾ ཝཏཱཏི ཚིནྡིཾསུ, ཝཏཱཏི ནིཔཱཏམཏྟཾ། ཡཐཱཏི ཡེན ཀཱརཎེན། ཨཏིཡཀྑཱཏི བྷཱུཏཝིཛྫཱ ཨིཀྑཎིཀཱཔི། ཝསྶཝརཱཏི ཨུདྡྷཊབཱིཛཱ ཨོརོདྷཔཱལཀཱ། ཝཙནཏྠེནཱཏི ཝཙནཀཱརཎེན། སམྷཱ རཊྛཱ ནིརཛྫཏཱིཏི ཨཏྟནོ རཊྛཱ ནིགྒཙྪཏི། གཱམཎཱིཡེཧཱིཏི ཧཏྠཱཙརིཡེཧི། ཨཱཛཱནཱིཡེཝཱཏི ཛཱཏིསམྤནྣེ ། གཱམཎཱིཡེཧཱིཏི ཨསྶཱཙརིཡེཧི། ཨིལླིཡཱཙཱཔདྷཱརིབྷཱིཏི ཨིལླིཡཉྩ ཙཱཔཉྩ དྷཱརེནྟེཧི། དཱིཔེ ཨཐོཔི ཝེཡྻགྒྷེཏི དཱིཔིཙམྨབྱགྒྷཙམྨཔརིཀྑིཏྟེ། ཨེཀམེཀཱ རཐེ ཋིཏཱཏི སོ ཀིར ཨེཀམེཀཾ ཨིཏྠིརཏནཾ རཐེ ཋཔེཏྭཱ ཨཊྛཨཊྛཝཎྞདཱསཱིཧི པརིཝུཏཾ ཀཏྭཱ ཨདཱསི།

    Tattha te su mattāti su-kāro nipātamatto, te vanibbakāti attho. Mattā kilantāvāti mattā viya kilantā viya ca hutvā. Sampatantīti parivattitvā bhūmiyaṃ patanti. Acchecchuṃ vatāti chindiṃsu, vatāti nipātamattaṃ. Yathāti yena kāraṇena. Atiyakkhāti bhūtavijjā ikkhaṇikāpi. Vassavarāti uddhaṭabījā orodhapālakā. Vacanatthenāti vacanakāraṇena. Samhā raṭṭhā nirajjatīti attano raṭṭhā niggacchati. Gāmaṇīyehīti hatthācariyehi. Ājānīyevāti jātisampanne . Gāmaṇīyehīti assācariyehi. Illiyācāpadhāribhīti illiyañca cāpañca dhārentehi. Dīpe athopi veyyaggheti dīpicammabyagghacammaparikkhitte. Ekamekā rathe ṭhitāti so kira ekamekaṃ itthiratanaṃ rathe ṭhapetvā aṭṭhaaṭṭhavaṇṇadāsīhi parivutaṃ katvā adāsi.

    ནིཀྑརཛྫཱུཧཱིཏི སུཝཎྞསུཏྟམཡེཧི པཱམངྒེཧི། ཨཱལཱ༹རཔམྷཱཏི ཝིསཱལཀྑིགཎྜཱ། ཧསུལཱཏི མྷིཏཔུབྦངྒམཀཐཱ། སུསཉྙཱཏི སུསྶོཎིཡོ། ཏནུམཛ྄ཛྷིམཱཏི ཀརཏལམིཝ ཏནུམཛ྄ཛྷིམབྷཱགཱ། ཏདཱ པན དེཝཏཱཡོ ཛམྦུདཱིཔཏལེ རཱཛཱུནཾ ‘‘ཝེསྶནྟརོ རཱཛཱ མཧཱདཱནཾ དེཏཱི’’ཏི ཨཱརོཙཡིཾསུ, ཏསྨཱ ཏེ ཁཏྟིཡཱ དེཝཏཱནུབྷཱཝེནཱགནྟྭཱ ཏཱ གཎྷིཏྭཱ པཀྐམིཾསུ། ཀཾསུཔདྷཱརཎཱཏི ཨིདྷ ཀཾསནྟི རཛཏསྶ ནཱམཾ, རཛཏམཡེན ཁཱིརཔཊིཙྪནབྷཱཛནེན སདྡྷིཉྙེཝ ཨདཱསཱིཏི ཨཏྠོ། པདིནྣམྷཱིཏི དཱིཡམཱནེ། སམྤཀམྤཐཱཏི དཱནཏེཛེན ཀམྤིཏྠ། ཡཾ པཉྫལིཀཏོཏི ཡཾ སོ ཝེསྶནྟརོ རཱཛཱ མཧཱདཱནཾ དཏྭཱ ཨཉྫལིཾ པགྒཡ྄ཧ ཨཏྟནོ དཱནཾ ནམསྶམཱནོ ‘‘སབྦཉྙུཏཉྙཱཎསྶ མེ ཨིདཾ པཙྩཡོ ཧོཏཱུ’’ཏི པཉྫལིཀཏོ ཨཧོསི, ཏདཱཔི བྷཱིསནཀམེཝ ཨཧོསི, ཏསྨིཾ ཁཎེ པཐཝཱི ཀམྤིཏྠཱཏི ཨཏྠོ། ནིརཛྫཏཱིཏི ཨེཝཾ ཀཏྭཱ ནིགྒཙྪཏིཡེཝ, ན ཀོཙི ནཾ ནིཝཱརེཏཱིཏི ཨཏྠོ།

    Nikkharajjūhīti suvaṇṇasuttamayehi pāmaṅgehi. Āḷārapamhāti visālakkhigaṇḍā. Hasulāti mhitapubbaṅgamakathā. Susaññāti sussoṇiyo. Tanumajjhimāti karatalamiva tanumajjhimabhāgā. Tadā pana devatāyo jambudīpatale rājūnaṃ ‘‘vessantaro rājā mahādānaṃ detī’’ti ārocayiṃsu, tasmā te khattiyā devatānubhāvenāgantvā tā gaṇhitvā pakkamiṃsu. Kaṃsupadhāraṇāti idha kaṃsanti rajatassa nāmaṃ, rajatamayena khīrapaṭicchanabhājanena saddhiññeva adāsīti attho. Padinnamhīti dīyamāne. Sampakampathāti dānatejena kampittha. Yaṃ pañjalikatoti yaṃ so vessantaro rājā mahādānaṃ datvā añjaliṃ paggayha attano dānaṃ namassamāno ‘‘sabbaññutaññāṇassa me idaṃ paccayo hotū’’ti pañjalikato ahosi, tadāpi bhīsanakameva ahosi, tasmiṃ khaṇe pathavī kampitthāti attho. Nirajjatīti evaṃ katvā niggacchatiyeva, na koci naṃ nivāretīti attho.

    ཨཔིཙ ཁོ ཏསྶ དཱནཾ དདནྟསྶེཝ སཱཡཾ ཨཧོསི། སོ ཨཏྟནོ ནིཝེསནམེཝ གནྟྭཱ ‘‘མཱཏཱཔིཏརོ ཝནྡིཏྭཱ སྭེ གམིསྶཱམཱི’’ཏི ཙིནྟེཏྭཱ ཨལངྐཏརཐེན མཱཏཱཔིཏཱུནཾ ཝསནཊྛཱནཾ གཏོ། མདྡཱིདེཝཱིཔི ‘‘ཨཧཾ སཱམིནཱ སདྡྷིཾ གནྟྭཱ མཱཏཱཔིཏརོ ཨནུཛཱནཱཔེསྶཱམཱི’’ཏི ཏེནེཝ སདྡྷིཾ གཏཱ། མཧཱསཏྟོ པིཏརཾ ཝནྡིཏྭཱ ཨཏྟནོ གམནབྷཱཝཾ ཀཐེསི། ཏམཏྠཾ པཀཱསེནྟོ སཏྠཱ ཨཱཧ –

    Apica kho tassa dānaṃ dadantasseva sāyaṃ ahosi. So attano nivesanameva gantvā ‘‘mātāpitaro vanditvā sve gamissāmī’’ti cintetvā alaṅkatarathena mātāpitūnaṃ vasanaṭṭhānaṃ gato. Maddīdevīpi ‘‘ahaṃ sāminā saddhiṃ gantvā mātāpitaro anujānāpessāmī’’ti teneva saddhiṃ gatā. Mahāsatto pitaraṃ vanditvā attano gamanabhāvaṃ kathesi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ༡༨༡༡.

    1811.

    ‘‘ཨཱམནྟཡིཏྠ རཱཛཱནཾ, སཉྫཡཾ དྷམྨིནཾ ཝརཾ།

    ‘‘Āmantayittha rājānaṃ, sañjayaṃ dhamminaṃ varaṃ;

    ཨཝརུདྡྷསི མཾ དེཝ, ཝངྐཾ གཙྪཱམི པབྦཏཾ༎

    Avaruddhasi maṃ deva, vaṅkaṃ gacchāmi pabbataṃ.

    ༡༨༡༢.

    1812.

    ‘‘ཡེ ཧི ཀེཙི མཧཱརཱཛ, བྷཱུཏཱ ཡེ ཙ བྷཝིསྶརེ།

    ‘‘Ye hi keci mahārāja, bhūtā ye ca bhavissare;

    ཨཏིཏྟཱཡེཝ ཀཱམེཧི, གཙྪནྟི ཡམསཱདྷནཾ༎

    Atittāyeva kāmehi, gacchanti yamasādhanaṃ.

    ༡༨༡༣.

    1813.

    ‘‘སྭཱཧཾ སཀེ ཨབྷིསྶསིཾ, ཡཛམཱནོ སཀེ པུརེ།

    ‘‘Svāhaṃ sake abhissasiṃ, yajamāno sake pure;

    སིཝཱིནཾ ཝཙནཏྠེན, སམྷཱ རཊྛཱ ནིརཛྫཧཾ༎

    Sivīnaṃ vacanatthena, samhā raṭṭhā nirajjahaṃ.

    ༡༨༡༤.

    1814.

    ‘‘ཨགྷཾ ཏཾ པཊིསེཝིསྶཾ, ཝནེ ཝཱལ༹མིགཱཀིཎྞེ།

    ‘‘Aghaṃ taṃ paṭisevissaṃ, vane vāḷamigākiṇṇe;

    ཁགྒདཱིཔིནིསེཝིཏེ, ཨཧཾ པུཉྙཱནི ཀརོམི།

    Khaggadīpinisevite, ahaṃ puññāni karomi;

    ཏུམྷེ པངྐམྷི སཱིདཐཱ’’ཏི༎

    Tumhe paṅkamhi sīdathā’’ti.

    ཏཏྠ དྷམྨིནཾ ཝརནྟི དྷམྨིཀརཱཛཱུནཾ ཨནྟརེ ཨུཏྟམཾ། ཨཝརུདྡྷསཱིཏི རཊྛཱ ནཱིཧརསི། བྷཱུཏཱཏི ཨཏཱིཏཱ། བྷཝིསྶརེཏི ཡེ ཙ ཨནཱགཏེ བྷཝིསྶནྟི , པཙྩུཔྤནྣེ ཙ ནིབྦཏྟཱ། ཡམསཱདྷནནྟི ཡམརཉྙོ ཨཱཎཱཔཝཏྟིཊྛཱནཾ། སྭཱཧཾ སཀེ ཨབྷིསྶསིནྟི སོ ཨཧཾ ཨཏྟནོ ནགརཝཱསིནོཡེཝ པཱིལེ༹སིཾ། ཀིཾ ཀརོནྟོ? ཡཛམཱནོ སཀེ པུརེཏི། པཱལི༹ཡཾ པན ‘‘སོ ཨཧ’’ནྟི ལིཁིཏཾ། ནིརཛྫཧནྟི ནིཀྑནྟོ ཨཧཾ། ཨགྷཾ ཏནྟི ཡཾ ཨརཉྙེ ཝསནྟེན པཊིསེཝིཏབྦཾ དུཀྑཾ, ཏཾ པཊིསེཝིསྶཱམི། པངྐམྷཱིཏི ཏུམྷེ པན ཀཱམཔངྐམྷི སཱིདཐཱཏི ཝདཏི།

    Tattha dhamminaṃ varanti dhammikarājūnaṃ antare uttamaṃ. Avaruddhasīti raṭṭhā nīharasi. Bhūtāti atītā. Bhavissareti ye ca anāgate bhavissanti , paccuppanne ca nibbattā. Yamasādhananti yamarañño āṇāpavattiṭṭhānaṃ. Svāhaṃ sake abhissasinti so ahaṃ attano nagaravāsinoyeva pīḷesiṃ. Kiṃ karonto? Yajamāno sake pureti. Pāḷiyaṃ pana ‘‘so aha’’nti likhitaṃ. Nirajjahanti nikkhanto ahaṃ. Aghaṃ tanti yaṃ araññe vasantena paṭisevitabbaṃ dukkhaṃ, taṃ paṭisevissāmi. Paṅkamhīti tumhe pana kāmapaṅkamhi sīdathāti vadati.

    ཨིཏི མཧཱསཏྟོ ཨིམཱཧི ཙཏཱུཧི གཱཐཱཧི པིཏརཱ སདྡྷིཾ ཀཐེཏྭཱ མཱཏུ སནྟིཀཾ གནྟྭཱ ཝནྡིཏྭཱ པབྦཛྫཾ ཨནུཛཱནཱཔེནྟོ ཨེཝམཱཧ –

    Iti mahāsatto imāhi catūhi gāthāhi pitarā saddhiṃ kathetvā mātu santikaṃ gantvā vanditvā pabbajjaṃ anujānāpento evamāha –

    ༡༨༡༥.

    1815.

    ‘‘ཨནུཛཱནཱཧི མཾ ཨམྨ, པབྦཛྫཱ མམ རུཙྩཏི།

    ‘‘Anujānāhi maṃ amma, pabbajjā mama ruccati;

    སྭཱཧཾ སཀེ ཨབྷིསྶསིཾ, ཡཛམཱནོ སཀེ པུརེ།

    Svāhaṃ sake abhissasiṃ, yajamāno sake pure;

    སིཝཱིནཾ ཝཙནཏྠེན, སམྷཱ རཊྛཱ ནིརཛྫཧཾ༎

    Sivīnaṃ vacanatthena, samhā raṭṭhā nirajjahaṃ.

    ༡༨༡༦.

    1816.

    ‘‘ཨགྷཾ ཏཾ པཊིསེཝིསྶཾ, ཝནེ ཝཱལ༹མིགཱཀིཎྞེ།

    ‘‘Aghaṃ taṃ paṭisevissaṃ, vane vāḷamigākiṇṇe;

    ཁགྒདཱིཔིནིསེཝིཏེ, ཨཧཾ པུཉྙཱནི ཀརོམི།

    Khaggadīpinisevite, ahaṃ puññāni karomi;

    ཏུམྷེ པངྐམྷི སཱིདཐཱ’’ཏི༎

    Tumhe paṅkamhi sīdathā’’ti.

    ཏཾ སུཏྭཱ ཕུསྶཏཱི ཨཱཧ –

    Taṃ sutvā phussatī āha –

    ༡༨༡༧.

    1817.

    ‘‘ཨནུཛཱནཱམི ཏཾ པུཏྟ, པབྦཛྫཱ ཏེ སམིཛ྄ཛྷཏུ།

    ‘‘Anujānāmi taṃ putta, pabbajjā te samijjhatu;

    ཨཡཉྩ མདྡཱི ཀལྱཱཎཱི, སུསཉྙཱ ཏནུམཛ྄ཛྷིམཱ།

    Ayañca maddī kalyāṇī, susaññā tanumajjhimā;

    ཨཙྪཏཾ སཧ པུཏྟེཧི, ཀིཾ ཨརཉྙེ ཀརིསྶཏཱི’’ཏི༎

    Acchataṃ saha puttehi, kiṃ araññe karissatī’’ti.

    ཏཏྠ སམིཛ྄ཛྷཏཱུཏི ཛྷཱནེན སམིདྡྷཱ ཧོཏུ། ཨཙྪཏནྟི ཨཙྪཏུ, ཨིདྷེཝ ཧོཏཱུཏི ཝདཏི།

    Tattha samijjhatūti jhānena samiddhā hotu. Acchatanti acchatu, idheva hotūti vadati.

    ཝེསྶནྟརོ ཨཱཧ –

    Vessantaro āha –

    ༡༨༡༨.

    1818.

    ‘‘ནཱཧཾ ཨཀཱམཱ དཱསིམྤི, ཨརཉྙཾ ནེཏུམུསྶཧེ།

    ‘‘Nāhaṃ akāmā dāsimpi, araññaṃ netumussahe;

    སཙེ ཨིཙྪཏི ཨནྭེཏུ, སཙེ ནིཙྪཏི ཨཙྪཏཱུ’’ཏི༎

    Sace icchati anvetu, sace nicchati acchatū’’ti.

    ཏཏྠ ཨཀཱམཱཏི ཨམྨ, ཀིཾ ནཱམེཏཾ ཀཐེཐ, ཨཧཾ ཨནིཙྪཱཡ དཱསིམྤི ནེཏུཾ ན ཨུསྶཧཱམཱིཏི།

    Tattha akāmāti amma, kiṃ nāmetaṃ kathetha, ahaṃ anicchāya dāsimpi netuṃ na ussahāmīti.

    ཏཏོ པུཏྟསྶ ཀཐཾ སུཏྭཱ རཱཛཱ སུཎྷཾ ཡཱཙིཏུཾ པཊིཔཛྫི། ཏམཏྠཾ པཀཱསེནྟོ སཏྠཱ ཨཱཧ –

    Tato puttassa kathaṃ sutvā rājā suṇhaṃ yācituṃ paṭipajji. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ༡༨༡༩.

    1819.

    ‘‘ཏཏོ སུཎྷཾ མཧཱརཱཛཱ, ཡཱཙིཏུཾ པཊིཔཛྫཐ།

    ‘‘Tato suṇhaṃ mahārājā, yācituṃ paṭipajjatha;

    མཱ ཙནྡནསམཱཙཱརེ, རཛོཛལླཾ ཨདྷཱརཡི༎

    Mā candanasamācāre, rajojallaṃ adhārayi.

    ༡༨༢༠.

    1820.

    ‘‘མཱ ཀཱསིཡཱནི དྷཱརེཏྭཱ, ཀུསཙཱིརཾ ཨདྷཱརཡི།

    ‘‘Mā kāsiyāni dhāretvā, kusacīraṃ adhārayi;

    དུཀྑོ ཝཱསོ ཨརཉྙསྨིཾ, མཱ ཧི ཏྭཾ ལཀྑཎེ གམཱི’’ཏི༎

    Dukkho vāso araññasmiṃ, mā hi tvaṃ lakkhaṇe gamī’’ti.

    ཏཏྠ པཊིཔཛྫཐཱཏི བྷིཀྑཝེ, པུཏྟསྶ ཀཐཾ སུཏྭཱ རཱཛཱ སུཎྷཾ ཡཱཙིཏུཾ པཊིཔཛྫི། ཙནྡནསམཱཙཱརེཏི ལོཧིཏཙནྡནེན པརིཀིཎྞསརཱིརེ། མཱ ཧི ཏྭཾ ལཀྑཎེ གམཱིཏི སུབྷལཀྑཎེན སམནྣཱགཏེ མཱ ཏྭཾ ཨརཉྙཾ གམཱིཏི།

    Tattha paṭipajjathāti bhikkhave, puttassa kathaṃ sutvā rājā suṇhaṃ yācituṃ paṭipajji. Candanasamācāreti lohitacandanena parikiṇṇasarīre. Mā hi tvaṃ lakkhaṇe gamīti subhalakkhaṇena samannāgate mā tvaṃ araññaṃ gamīti.

    ༡༨༢༡.

    1821.

    ‘‘ཏམབྲཝི རཱཛཔུཏྟཱི, མདྡཱི སབྦངྒསོབྷནཱ།

    ‘‘Tamabravi rājaputtī, maddī sabbaṅgasobhanā;

    ནཱཧཾ ཏཾ སུཁམིཙྪེཡྻཾ, ཡཾ མེ ཝེསྶནྟརཾ ཝིནཱ’’ཏི༎

    Nāhaṃ taṃ sukhamiccheyyaṃ, yaṃ me vessantaraṃ vinā’’ti.

    ཏཏྠ ཏམབྲཝཱིཏི ཏཾ སསུརཾ ཨབྲཝི།

    Tattha tamabravīti taṃ sasuraṃ abravi.

    ༡༨༢༢.

    1822.

    ‘‘ཏམབྲཝི མཧཱརཱཛཱ, སིཝཱིནཾ རཊྛཝཌྜྷནོ།

    ‘‘Tamabravi mahārājā, sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhano;

    ཨིངྒྷ མདྡི ནིསཱམེཧི, ཝནེ ཡེ ཧོནྟི དུསྶཧཱ༎

    Iṅgha maddi nisāmehi, vane ye honti dussahā.

    ༡༨༢༣.

    1823.

    ‘‘བཧཱུ ཀཱིཊཱ པཊངྒཱ ཙ, མཀསཱ མདྷུམཀྑིཀཱ།

    ‘‘Bahū kīṭā paṭaṅgā ca, makasā madhumakkhikā;

    ཏེཔི ཏཾ ཏཏྠ ཧིཾ སེཡྻུཾ, ཏཾ ཏེ དུཀྑཏརཾ སིཡཱ༎

    Tepi taṃ tattha hiṃ seyyuṃ, taṃ te dukkhataraṃ siyā.

    ༡༨༢༤.

    1824.

    ‘‘ཨཔརེ པསྶ སནྟཱཔེ, ནདཱིནུཔནིསེཝིཏེ།

    ‘‘Apare passa santāpe, nadīnupanisevite;

    སཔྤཱ ཨཛགརཱ ནཱམ, ཨཝིསཱ ཏེ མཧབྦལཱ༎

    Sappā ajagarā nāma, avisā te mahabbalā.

    ༡༨༢༥.

    1825.

    ‘‘ཏེ མནུསྶཾ མིགཾ ཝཱཔི, ཨཔི མཱསནྣམཱགཏཾ།

    ‘‘Te manussaṃ migaṃ vāpi, api māsannamāgataṃ;

    པརིཀྑིཔིཏྭཱ བྷོགེཧི, ཝསམཱནེནྟི ཨཏྟནོ༎

    Parikkhipitvā bhogehi, vasamānenti attano.

    ༡༨༢༦.

    1826.

    ‘‘ཨཉྙེཔི ཀཎྷཛཊིནོ, ཨཙྪཱ ནཱམ ཨགྷམྨིགཱ།

    ‘‘Aññepi kaṇhajaṭino, acchā nāma aghammigā;

    ན ཏེཧི པུརིསོ དིཊྛོ, རུཀྑམཱརུཡ྄ཧ མུཙྩཏི༎

    Na tehi puriso diṭṭho, rukkhamāruyha muccati.

    ༡༨༢༧.

    1827.

    ‘‘སངྒྷཊྚཡནྟཱ སིངྒཱནི, ཏིཀྑགྒཱཏིཔྤཧཱརིནོ།

    ‘‘Saṅghaṭṭayantā siṅgāni, tikkhaggātippahārino;

    མཧིཾསཱ ཝིཙརནྟེཏྠ, ནདིཾ སོཏུམྦརཾ པཏི༎

    Mahiṃsā vicarantettha, nadiṃ sotumbaraṃ pati.

    ༡༨༢༨.

    1828.

    ‘‘དིསྭཱ མིགཱནཾ ཡཱུཐཱནཾ, གཝཾ སཉྩརཏཾ ཝནེ།

    ‘‘Disvā migānaṃ yūthānaṃ, gavaṃ sañcarataṃ vane;

    དྷེནུཝ ཝཙྪགིདྡྷཱཝ, ཀཐཾ མདྡི ཀརིསྶསི༎

    Dhenuva vacchagiddhāva, kathaṃ maddi karissasi.

    ༡༨༢༩.

    1829.

    ‘‘དིསྭཱ སམྤཏིཏེ གྷོརེ, དུམགྒེསུ པླཝངྒམེ།

    ‘‘Disvā sampatite ghore, dumaggesu plavaṅgame;

    ཨཁེཏྟཉྙཱཡ ཏེ མདྡི, བྷཝིསྶཏེ མཧབྦྷཡཾ༎

    Akhettaññāya te maddi, bhavissate mahabbhayaṃ.

    ༡༨༣༠.

    1830.

    ‘‘ཡཱ ཏྭཾ སིཝཱཡ སུཏྭཱན, མུཧུཾ ཨུཏྟསཡཱི པུརེ།

    ‘‘Yā tvaṃ sivāya sutvāna, muhuṃ uttasayī pure;

    སཱ ཏྭཾ ཝངྐམནུཔྤཏྟཱ, ཀཐཾ མདྡི ཀརིསྶསི༎

    Sā tvaṃ vaṅkamanuppattā, kathaṃ maddi karissasi.

    ༡༨༣༡.

    1831.

    ‘‘ཋིཏེ མཛ྄ཛྷནྷིཀེ ཀཱལེ, སནྣིསིནྣེསུ པཀྑིསུ།

    ‘‘Ṭhite majjhanhike kāle, sannisinnesu pakkhisu;

    སཎཏེཝ བྲཧཱརཉྙཾ, ཏཏྠ ཀིཾ གནྟུམིཙྪསཱི’’ཏི༎

    Saṇateva brahāraññaṃ, tattha kiṃ gantumicchasī’’ti.

    ཏཏྠ ཏམབྲཝཱིཏི ཏཾ སུཎྷཾ ཨབྲཝི། ཨཔརེ པསྶ སནྟཱཔེཏི ཨཉྙེཔི སནྟཱཔེ བྷཡཛནཀེ པེཀྑ། ནདཱིནུཔནིསེཝིཏེཏི ནདཱིནཾ ཨུཔནིསེཝིཏེ ཨཱསནྣཊྛཱནེ, ནདཱིཀཱུལེ ཝསནྟེཏི ཨཏྠོ། ཨཝིསཱཏི ནིབྦིསཱ། ཨཔི མཱསནྣནྟི ཨཱསནྣཾ ཨཏྟནོ སརཱིརསམྥསྶཾ ཨཱགཏནྟི ཨཏྠོ། ཨགྷམྨིགཱཏི ཨགྷཀརཱ མིགཱ, དུཀྑཱཝཧཱ མིགཱཏི ཨཏྠོ། ནདིཾ སོཏུམྦརཾ པཏཱིཏི སོཏུམྦརཱཡ ནཱམ ནདིཡཱ ཏཱིརེ། ཡཱུཐཱནནྟི ཡཱུཐཱནི, ཨཡམེཝ ཝཱ པཱཋོ། དྷེནུཝ ཝཙྪགིདྡྷཱཝཱཏི ཏཝ དཱརཀེ ཨཔསྶནྟཱི ཝཙྪགིདྡྷཱ དྷེནུ ཝིཡ ཀཐཾ ཀརིསྶསི། -ཀཱརོ པནེཏྠ ནིཔཱཏམཏྟོཝ། སམྤཏིཏེཏི སམྤཏནྟེ། གྷོརེཏི བྷཱིསནཀེ ཝིརཱུཔེ། པླཝངྒམེཏི མཀྐཊེ། ཨཁེཏྟཉྙཱཡཱཏི ཨརཉྙབྷཱུམིཨཀུསལཏཱཡ། བྷཝིསྶཏེཏི བྷཝིསྶཏི། སིཝཱཡ སུཏྭཱནཱཏི སིངྒཱལིཡཱ སདྡཾ སུཏྭཱ། མུཧུནྟི པུནཔྤུནཾ། ཨུཏྟསཡཱིཏི ཨུཏྟསསི། སཎཏེཝཱཏི ནདཏི ཝིཡ སཎནྟཾ ཝིཡ བྷཝིསྶཏི།

    Tattha tamabravīti taṃ suṇhaṃ abravi. Apare passa santāpeti aññepi santāpe bhayajanake pekkha. Nadīnupaniseviteti nadīnaṃ upanisevite āsannaṭṭhāne, nadīkūle vasanteti attho. Avisāti nibbisā. Api māsannanti āsannaṃ attano sarīrasamphassaṃ āgatanti attho. Aghammigāti aghakarā migā, dukkhāvahā migāti attho. Nadiṃ sotumbaraṃ patīti sotumbarāya nāma nadiyā tīre. Yūthānanti yūthāni, ayameva vā pāṭho. Dhenuva vacchagiddhāvāti tava dārake apassantī vacchagiddhā dhenu viya kathaṃ karissasi. Va-kāro panettha nipātamattova. Sampatiteti sampatante. Ghoreti bhīsanake virūpe. Plavaṅgameti makkaṭe. Akhettaññāyāti araññabhūmiakusalatāya. Bhavissateti bhavissati. Sivāya sutvānāti siṅgāliyā saddaṃ sutvā. Muhunti punappunaṃ. Uttasayīti uttasasi. Saṇatevāti nadati viya saṇantaṃ viya bhavissati.

    ༡༨༣༢.

    1832.

    ‘‘ཏམབྲཝི རཱཛཔུཏྟཱི, མདྡཱི སབྦངྒསོབྷནཱ།

    ‘‘Tamabravi rājaputtī, maddī sabbaṅgasobhanā;

    ཡཱནི ཨེཏཱནི ཨཀྑཱསི, ཝནེ པཊིབྷཡཱནི མེ།

    Yāni etāni akkhāsi, vane paṭibhayāni me;

    སབྦཱནི ཨབྷིསམྦྷོསྶཾ, གཙྪཉྙེཝ རཐེསབྷ༎

    Sabbāni abhisambhossaṃ, gacchaññeva rathesabha.

    ༡༨༣༣.

    1833.

    ‘‘ཀཱསཾ ཀུསཾ པོཊཀིལཾ, ཨུསིརཾ མུཉྩཔབྦཛཾ།

    ‘‘Kāsaṃ kusaṃ poṭakilaṃ, usiraṃ muñcapabbajaṃ;

    ཨུརསཱ པནུདཧིསྶཱམི, ནསྶ ཧེསྶཱམི དུནྣཡཱ༎

    Urasā panudahissāmi, nassa hessāmi dunnayā.

    ༡༨༣༤.

    1834.

    ‘‘བཧཱུཧི ཝཏ ཙརིཡཱཧི, ཀུམཱརཱི ཝིནྡཏེ པཏིཾ།

    ‘‘Bahūhi vata cariyāhi, kumārī vindate patiṃ;

    ཨུདརསྶུཔརོདྷེན, གོཧནུཝེཋནེན ཙ༎

    Udarassuparodhena, gohanuveṭhanena ca.

    ༡༨༣༥.

    1835.

    ‘‘ཨགྒིསྶ པཱརིཙརིཡཱཡ, ཨུདཀུམྨུཛྫནེན ཙ།

    ‘‘Aggissa pāricariyāya, udakummujjanena ca;

    ཝེདྷབྱཾ ཀཊུཀཾ ལོཀེ, གཙྪཉྙེཝ རཐེསབྷ༎

    Vedhabyaṃ kaṭukaṃ loke, gacchaññeva rathesabha.

    ༡༨༣༦.

    1836.

    ‘‘ཨཔིསྶཱ ཧོཏི ཨཔྤཏྟོ, ཨུཙྪིཊྛམཔི བྷུཉྫིཏུཾ།

    ‘‘Apissā hoti appatto, ucchiṭṭhamapi bhuñjituṃ;

    ཡོ ནཾ ཧཏྠེ གཧེཏྭཱན, ཨཀཱམཾ པརིཀཌྜྷཏི།

    Yo naṃ hatthe gahetvāna, akāmaṃ parikaḍḍhati;

    ཝེདྷབྱཾ ཀཊུཀཾ ལོཀེ, གཙྪཉྙེཝ རཐེསབྷ༎

    Vedhabyaṃ kaṭukaṃ loke, gacchaññeva rathesabha.

    ༡༨༣༧.

    1837.

    ‘‘ཀེསགྒཧཎམུཀྑེཔཱ, བྷཱུམྱཱ ཙ པརིསུམྦྷནཱ།

    ‘‘Kesaggahaṇamukkhepā, bhūmyā ca parisumbhanā;

    དཏྭཱ ཙ ནོ པཀྐམཏི, བཧུཾ དུཀྑཾ ཨནཔྤཀཾ།

    Datvā ca no pakkamati, bahuṃ dukkhaṃ anappakaṃ;

    ཝེདྷབྱཾ ཀཊུཀཾ ལོཀེ, གཙྪཉྙེཝ རཐེསབྷ༎

    Vedhabyaṃ kaṭukaṃ loke, gacchaññeva rathesabha.

    ༡༨༣༨.

    1838.

    ‘‘སུཀྐཙྪཝཱི ཝེདྷཝེརཱ, དཏྭཱ སུབྷགམཱནིནོ།

    ‘‘Sukkacchavī vedhaverā, datvā subhagamānino;

    ཨཀཱམཾ པརིཀཌྜྷནྟི, ཨུལཱུཀཉྙེཝ ཝཱཡསཱ།

    Akāmaṃ parikaḍḍhanti, ulūkaññeva vāyasā;

    ཝེདྷབྱཾ ཀཊུཀཾ ལོཀེ, གཙྪཉྙེཝ རཐེསབྷ༎

    Vedhabyaṃ kaṭukaṃ loke, gacchaññeva rathesabha.

    ༡༨༣༩.

    1839.

    ‘‘ཨཔི ཉཱཏིཀུལེ ཕཱིཏེ, ཀཾསཔཛྫོཏནེ ཝསཾ།

    ‘‘Api ñātikule phīte, kaṃsapajjotane vasaṃ;

    ནེཝཱཏིཝཱཀྱཾ ན ལབྷེ, བྷཱཏཱུཧི སཁིནཱིཧིཔི།

    Nevātivākyaṃ na labhe, bhātūhi sakhinīhipi;

    ཝེདྷབྱཾ ཀཊུཀཾ ལོཀེ, གཙྪཉྙེཝ རཐེསབྷ༎

    Vedhabyaṃ kaṭukaṃ loke, gacchaññeva rathesabha.

    ༡༨༤༠.

    1840.

    ‘‘ནགྒཱ ནདཱི ཨནུདཀཱ, ནགྒཾ རཊྛཾ ཨརཱཛཀཾ།

    ‘‘Naggā nadī anudakā, naggaṃ raṭṭhaṃ arājakaṃ;

    ཨིཏྠཱིཔི ཝིདྷཝཱ ནགྒཱ, ཡསྶཱཔི དས བྷཱཏརོ།

    Itthīpi vidhavā naggā, yassāpi dasa bhātaro;

    ཝེདྷབྱཾ ཀཊུཀཾ ལོཀེ, གཙྪཉྙེཝ རཐེསབྷ༎

    Vedhabyaṃ kaṭukaṃ loke, gacchaññeva rathesabha.

    ༡༨༤༡.

    1841.

    ‘‘དྷཛོ རཐསྶ པཉྙཱཎཾ, དྷཱུམོ པཉྙཱཎམགྒིནོ།

    ‘‘Dhajo rathassa paññāṇaṃ, dhūmo paññāṇamaggino;

    རཱཛཱ རཊྛསྶ པཉྙཱཎཾ, བྷཏྟཱ པཉྙཱཎམིཏྠིཡཱ།

    Rājā raṭṭhassa paññāṇaṃ, bhattā paññāṇamitthiyā;

    ཝེདྷབྱཾ ཀཊུཀཾ ལོཀེ, གཙྪཉྙེཝ རཐེསབྷ༎

    Vedhabyaṃ kaṭukaṃ loke, gacchaññeva rathesabha.

    ༡༨༤༢.

    1842.

    ‘‘ཡཱ དལིདྡཱི དལིདྡསྶ, ཨཌྜྷཱ ཨཌྜྷསྶ ཀིཏྟིམཱ།

    ‘‘Yā daliddī daliddassa, aḍḍhā aḍḍhassa kittimā;

    ཏཾ ཝེ དེཝཱ པསཾསནྟི, དུཀྐརཉྷི ཀརོཏི སཱ༎

    Taṃ ve devā pasaṃsanti, dukkarañhi karoti sā.

    ༡༨༤༣.

    1843.

    ‘‘སཱམིཀཾ ཨནུབནྡྷིསྶཾ, སདཱ ཀཱསཱཡཝཱསིནཱི།

    ‘‘Sāmikaṃ anubandhissaṃ, sadā kāsāyavāsinī;

    པཐབྱཱཔི ཨབྷིཛྫནྟྱཱ, ཝེདྷབྱཾ ཀཊུཀིཏྠིཡཱ༎

    Pathabyāpi abhijjantyā, vedhabyaṃ kaṭukitthiyā.

    ༡༨༤༤.

    1844.

    ‘‘ཨཔི སཱགརཔརིཡནྟཾ, བཧུཝིཏྟདྷརཾ མཧིཾ།

    ‘‘Api sāgarapariyantaṃ, bahuvittadharaṃ mahiṃ;

    ནཱནཱརཏནཔརིཔཱུརཾ, ནིཙྪེ ཝེསྶནྟརཾ ཝིནཱ༎

    Nānāratanaparipūraṃ, nicche vessantaraṃ vinā.

    ༡༨༤༥.

    1845.

    ‘‘ཀཐཾ ནུ ཏཱསཾ ཧདཡཾ, སུཁརཱ ཝཏ ཨིཏྠིཡོ།

    ‘‘Kathaṃ nu tāsaṃ hadayaṃ, sukharā vata itthiyo;

    ཡཱ སཱམིཀེ དུཀྑིཏམྷི, སུཁམིཙྪནྟི ཨཏྟནོ༎

    Yā sāmike dukkhitamhi, sukhamicchanti attano.

    ༡༨༤༦.

    1846.

    ‘‘ནིཀྑམནྟེ མཧཱརཱཛེ, སིཝཱིནཾ རཊྛཝཌྜྷནེ།

    ‘‘Nikkhamante mahārāje, sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhane;

    ཏམཧཾ ཨནུབནྡྷིསྶཾ, སབྦཀཱམདདོ ཧི མེ’’ཏི༎

    Tamahaṃ anubandhissaṃ, sabbakāmadado hi me’’ti.

    ཏཏྠ ཏམབྲཝཱིཏི བྷིཀྑཝེ, མདྡཱི རཉྙོ ཝཙནཾ སུཏྭཱ ཏཾ རཱཛཱནཾ ཨབྲཝི། ཨབྷིསམྦྷོསྶནྟི སཧིསྶཱམི ཨདྷིཝཱསེསྶཱམི། པོཊཀིལནྟི པོཊཀིལཏིཎཾ། པནུདཧིསྶཱམཱིཏི དྭེདྷཱ ཀཏྭཱ ཝེསྶནྟརསྶ པུརཏོ གམིསྶཱམི། ཨུདརསྶུཔརོདྷེནཱཏི ཨུཔཝཱསེན ཁུདཱདྷིཝཱསེན། གོཧནུཝེཋནེན ཙཱཏི ཝིསཱལཀཊིཡོ ཨོནཏཔསྶཱ ཙ ཨིཏྠིཡོ སཱམིཀཾ ལབྷནྟཱིཏི ཀཏྭཱ གོཧནུནཱ ཀཊིཕལཀཾ ཀོཊྚཱཔེཏྭཱ ཝེཋནེན ཙ པསྶཱནི ཨོནཱམེཏྭཱ ཀུམཱརིཀཱ པཏིཾ ལབྷཏི། ཀཊུཀནྟི ཨསཱཏཾ། གཙྪཉྙེཝཱཏི གམིསྶཱམིཡེཝ།

    Tattha tamabravīti bhikkhave, maddī rañño vacanaṃ sutvā taṃ rājānaṃ abravi. Abhisambhossanti sahissāmi adhivāsessāmi. Poṭakilanti poṭakilatiṇaṃ. Panudahissāmīti dvedhā katvā vessantarassa purato gamissāmi. Udarassuparodhenāti upavāsena khudādhivāsena. Gohanuveṭhanena cāti visālakaṭiyo onatapassā ca itthiyo sāmikaṃ labhantīti katvā gohanunā kaṭiphalakaṃ koṭṭāpetvā veṭhanena ca passāni onāmetvā kumārikā patiṃ labhati. Kaṭukanti asātaṃ. Gacchaññevāti gamissāmiyeva.

    ཨཔིསྶཱ ཧོཏི ཨཔྤཏྟོཏི ཏསྶཱ ཝིདྷཝཱཡ ཨུཙྪིཊྛཀམྤི བྷུཉྫིཏུཾ ཨནནུཙྪཝིཀོཝ། ཡོ ནནྟི ཡོ ནཱིཙཛཙྩོ ཏཾ ཝིདྷཝཾ ཨནིཙྪམཱནཉྙེཝ ཧཏྠེ གཧེཏྭཱ ཀཌྜྷཏི། ཀེསགྒཧཎམུཀྑེཔཱ, བྷཱུམྱཱ ཙ པརིསུམྦྷནཱཏི ཨསཱམིཀཾ ཨིཏྠིཾ ཧཏྠཔཱདེཧི ཀེསགྒཧཎཾ, ཨུཀྑེཔཱ, བྷཱུམིཡཾ པཱཏནནྟི ཨེཏཱནི ཨཝམཉྙནཱནི ཀཏྭཱ ཨཏིཀྐམནྟི། དཏྭཱ ཙཱཏི ཨསཱམིཀཱཡ ཨིཏྠིཡཱ ཨེཝརཱུཔཾ བཧུཾ ཨནཔྤཀཾ དུཀྑཾ པརཔུརིསོ དཏྭཱ ཙ ནོ པཀྐམཏི ནིརཱསངྐོ ཨོལོཀེནྟོཝ ཏིཊྛཏི།

    Apissā hoti appattoti tassā vidhavāya ucchiṭṭhakampi bhuñjituṃ ananucchavikova. Yo nanti yo nīcajacco taṃ vidhavaṃ anicchamānaññeva hatthe gahetvā kaḍḍhati. Kesaggahaṇamukkhepā, bhūmyā ca parisumbhanāti asāmikaṃ itthiṃ hatthapādehi kesaggahaṇaṃ, ukkhepā, bhūmiyaṃ pātananti etāni avamaññanāni katvā atikkamanti. Datvā cāti asāmikāya itthiyā evarūpaṃ bahuṃ anappakaṃ dukkhaṃ parapuriso datvā ca no pakkamati nirāsaṅko olokentova tiṭṭhati.

    སུཀྐཙྪཝཱིཏི ནྷཱནཱིཡཙུཎྞེན ཨུཊྛཱཔིཏཙྪཝིཝཎྞཱ། ཝེདྷཝེརཱཏི ཝིདྷཝིཏྠིཀཱམཱ པུརིསཱ། དཏྭཱཏི ཀིཉྩིདེཝ ཨཔྤམཏྟཀཾ དྷནཾ དཏྭཱ། སུབྷགམཱནིནོཏི མཡཾ སུབྷགཱཏི མཉྙམཱནཱ། ཨཀཱམནྟི ཏཾ ཝིདྷཝཾ ཨསཱམིཀཾ ཨཀཱམཾ། ཨུལཱུཀཉྙེཝ ཝཱཡསཱཏི ཀཱཀཱ ཝིཡཨུལཱུཀཾ པརིཀཌྜྷནྟི། ཀཾསཔཛྫོཏནེཏི སུཝཎྞབྷཱཛནཱབྷཱཡ པཛྫོཏནྟེ། ཝསནྟི ཨེཝརཱུཔེཔི ཉཱཏིཀུལེ ཝསམཱནཱ། ནེཝཱཏིཝཱཀྱཾ ན ལབྷེཏི ‘‘ཨཡཾ ཨིཏྠཱི ནིསྶཱམིཀཱ, ཡཱཝཛཱིཝཾ ཨམྷཱཀཉྙེཝ བྷཱརོ ཛཱཏོ’’ཏིཨཱདཱིནི ཝཙནཱནི ཝདནྟེཧི བྷཱཏཱུཧིཔི སཁིནཱིཧིཔི ཨཏིཝཱཀྱཾ གརཧཝཙནཾ ནེཝ ན ལབྷཏི། པཉྙཱཎནྟི པཱཀཊབྷཱཝཀཱརཎཾ།

    Sukkacchavīti nhānīyacuṇṇena uṭṭhāpitacchavivaṇṇā. Vedhaverāti vidhavitthikāmā purisā. Datvāti kiñcideva appamattakaṃ dhanaṃ datvā. Subhagamāninoti mayaṃ subhagāti maññamānā. Akāmanti taṃ vidhavaṃ asāmikaṃ akāmaṃ. Ulūkaññeva vāyasāti kākā viyaulūkaṃ parikaḍḍhanti. Kaṃsapajjotaneti suvaṇṇabhājanābhāya pajjotante. Vasanti evarūpepi ñātikule vasamānā. Nevātivākyaṃ na labheti ‘‘ayaṃ itthī nissāmikā, yāvajīvaṃ amhākaññeva bhāro jāto’’tiādīni vacanāni vadantehi bhātūhipi sakhinīhipi ativākyaṃ garahavacanaṃ neva na labhati. Paññāṇanti pākaṭabhāvakāraṇaṃ.

    ཡཱ དལིདྡཱི དལིདྡསྶཱཏི དེཝ, ཀིཏྟིསམྤནྣཱ ཡཱ ཨིཏྠཱི ཨཏྟནོ སཱམིཀསྶ དལིདྡསྶ དུཀྑཔྤཏྟཀཱལེ སཡམྤི དལིདྡཱི སམཱནཱ དུཀྑཱཝ ཧོཏི, ཏསྶ ཨཌྜྷཀཱལེ ཏེནེཝ སདྡྷིཾ ཨཌྜྷཱ སུཁཔྤཏྟཱ ཧོཏི, ཏཾ ཝེ དེཝཱ པསཾསནྟི། ཨབྷིཛྫནྟྱཱཏི ཨབྷིཛྫནྟིཡཱ། སཙེཔི ཧི ཨིཏྠིཡཱ སཀལཔཐཝཱི ན བྷིཛྫཏི, ཏཱཡ སཀལཱཡ པཐཝིཡཱ སཱཝ ཨིསྶརཱ ཧོཏི, ཏཐཱཔི ཝེདྷབྱཾ ཀཊུཀམེཝཱཏི ཨཏྠོ། སུཁརཱ ཝཏ ཨིཏྠིཡོཏི སུཊྛུ ཁརཱ ཝཏ ཨིཏྠིཡོ།

    daliddī daliddassāti deva, kittisampannā yā itthī attano sāmikassa daliddassa dukkhappattakāle sayampi daliddī samānā dukkhāva hoti, tassa aḍḍhakāle teneva saddhiṃ aḍḍhā sukhappattā hoti, taṃ ve devā pasaṃsanti. Abhijjantyāti abhijjantiyā. Sacepi hi itthiyā sakalapathavī na bhijjati, tāya sakalāya pathaviyā sāva issarā hoti, tathāpi vedhabyaṃ kaṭukamevāti attho. Sukharā vata itthiyoti suṭṭhu kharā vata itthiyo.

    ༡༨༤༧.

    1847.

    ‘‘ཏམབྲཝི མཧཱརཱཛཱ, མདྡིཾ སབྦངྒསོབྷནཾ།

    ‘‘Tamabravi mahārājā, maddiṃ sabbaṅgasobhanaṃ;

    ཨིམེ ཏེ དཧརཱ པུཏྟཱ, ཛཱལཱི ཀཎྷཱཛིནཱ ཙུབྷོ།

    Ime te daharā puttā, jālī kaṇhājinā cubho;

    ནིཀྑིཔྤ ལཀྑཎེ གཙྪ, མཡཾ ཏེ པོསཡཱམསེ’’ཏི༎

    Nikkhippa lakkhaṇe gaccha, mayaṃ te posayāmase’’ti.

    ཏཏྠ ཛཱལཱི ཀཎྷཱཛིནཱ ཙུབྷོཏི ཛཱལཱི ཙ ཀཎྷཱཛིནཱ ཙཱཏི ཨུབྷོ། ནིཀྑིཔྤཱཏི ཨིམེ ནིཀྑིཔིཏྭཱ གཙྪཱཧཱིཏི།

    Tattha jālī kaṇhājinā cubhoti jālī ca kaṇhājinā cāti ubho. Nikkhippāti ime nikkhipitvā gacchāhīti.

    ༡༨༤༨.

    1848.

    ‘‘ཏམབྲཝི རཱཛཔུཏྟཱི, མདྡཱི སབྦངྒསོབྷནཱ།

    ‘‘Tamabravi rājaputtī, maddī sabbaṅgasobhanā;

    པིཡཱ མེ པུཏྟཀཱ དེཝ, ཛཱལཱི ཀཎྷཱཛིནཱ ཙུབྷོ།

    Piyā me puttakā deva, jālī kaṇhājinā cubho;

    ཏྱམྷཾ ཏཏྠ རམེསྶནྟི, ཨརཉྙེ ཛཱིཝསོཀིན’’ནྟི༎

    Tyamhaṃ tattha ramessanti, araññe jīvasokina’’nti.

    ཏཏྠ ཏྱམྷནྟི ཏེ དཱརཀཱ ཨམྷཱཀཾ ཏཏྠ ཨརཉྙེ། ཛཱིཝསོཀིནནྟི ཨཝིགཏསོཀཱནཾ ཧདཡཾ རམཡིསྶནྟཱིཏི ཨཏྠོ།

    Tattha tyamhanti te dārakā amhākaṃ tattha araññe. Jīvasokinanti avigatasokānaṃ hadayaṃ ramayissantīti attho.

    ༡༨༤༩.

    1849.

    ‘‘ཏམབྲཝི མཧཱརཱཛཱ, སིཝཱིནཾ རཊྛཝཌྜྷནོ།

    ‘‘Tamabravi mahārājā, sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhano;

    སཱལཱིནཾ ཨོདནཾ བྷུཏྭཱ, སུཙིཾ མཾསཱུཔསེཙནཾ།

    Sālīnaṃ odanaṃ bhutvā, suciṃ maṃsūpasecanaṃ;

    རུཀྑཕལཱནི བྷུཉྫནྟཱ, ཀཐཾ ཀཱཧནྟི དཱརཀཱ༎

    Rukkhaphalāni bhuñjantā, kathaṃ kāhanti dārakā.

    ༡༨༥༠.

    1850.

    ‘‘བྷུཏྭཱ སཏཔལེ ཀཾསེ, སོཝཎྞེ སཏརཱཛིཀེ།

    ‘‘Bhutvā satapale kaṃse, sovaṇṇe satarājike;

    རུཀྑཔཏྟེསུ བྷུཉྫནྟཱ, ཀཐཾ ཀཱཧནྟི དཱརཀཱ༎

    Rukkhapattesu bhuñjantā, kathaṃ kāhanti dārakā.

    ༡༨༥༡.

    1851.

    ‘‘ཀཱསིཡཱནི ཙ དྷཱརེཏྭཱ, ཁོམཀོཊུམྦརཱནི ཙ།

    ‘‘Kāsiyāni ca dhāretvā, khomakoṭumbarāni ca;

    ཀུསཙཱིརཱནི དྷཱརེནྟཱ, ཀཐཾ ཀཱཧནྟི དཱརཀཱ༎

    Kusacīrāni dhārentā, kathaṃ kāhanti dārakā.

    ༡༨༥༢.

    1852.

    ‘‘ཝཡ྄ཧཱཧི པརིཡཱཡིཏྭཱ, སིཝིཀཱཡ རཐེན ཙ།

    ‘‘Vayhāhi pariyāyitvā, sivikāya rathena ca;

    པཏྟིཀཱ པརིདྷཱཝནྟཱ, ཀཐཾ ཀཱཧནྟི དཱརཀཱ༎

    Pattikā paridhāvantā, kathaṃ kāhanti dārakā.

    ༡༨༥༣.

    1853.

    ‘‘ཀཱུཊཱགཱརེ སཡིཏྭཱན, ནིཝཱཏེ ཕུསིཏགྒལེ༹།

    ‘‘Kūṭāgāre sayitvāna, nivāte phusitaggaḷe;

    སཡནྟཱ རུཀྑམཱུལསྨིཾ, ཀཐཾ ཀཱཧནྟི དཱརཀཱ༎

    Sayantā rukkhamūlasmiṃ, kathaṃ kāhanti dārakā.

    ༡༨༥༤.

    1854.

    ‘‘པལླངྐེསུ སཡིཏྭཱན, གོནཀེ ཙིཏྟསནྠཏེ།

    ‘‘Pallaṅkesu sayitvāna, gonake cittasanthate;

    སཡནྟཱ ཏིཎསནྠཱརེ, ཀཐཾ ཀཱཧནྟི དཱརཀཱ༎

    Sayantā tiṇasanthāre, kathaṃ kāhanti dārakā.

    ༡༨༥༥.

    1855.

    ‘‘གནྡྷཀེན ཝིལིམྤིཏྭཱ, ཨགརུཙནྡནེན ཙ།

    ‘‘Gandhakena vilimpitvā, agarucandanena ca;

    རཛོཛལླཱནི དྷཱརེནྟཱ, ཀཐཾ ཀཱཧནྟི དཱརཀཱ༎

    Rajojallāni dhārentā, kathaṃ kāhanti dārakā.

    ༡༨༥༦.

    1856.

    ‘‘ཙཱམརམོརཧཏྠེཧི, བཱིཛིཏངྒཱ སུཁེདྷིཏཱ།

    ‘‘Cāmaramorahatthehi, bījitaṅgā sukhedhitā;

    ཕུཊྛཱ ཌཾསེཧི མཀསེཧི, ཀཐཾ ཀཱཧནྟི དཱརཀཱ’’ཏི༎

    Phuṭṭhā ḍaṃsehi makasehi, kathaṃ kāhanti dārakā’’ti.

    ཏཏྠ པལསཏེ ཀཾསེཏི པལསཏེན ཀཏཱཡ ཀཉྩནཔཱཏིཡཱ། གོནཀེ ཙིཏྟསནྠཏེཏི མཧཱཔིཊྛིཡཾ ཀཱལ༹ཀོཛཝེ ཙེཝ ཝིཙིཏྟཀེ སནྠརེ ཙ། ཙཱམརམོརཧཏྠེཧཱིཏི ཙཱམརེཧི ཙེཝ མོརཧཏྠེཧི ཙ བཱིཛིཏངྒཱ།

    Tattha palasate kaṃseti palasatena katāya kañcanapātiyā. Gonake cittasanthateti mahāpiṭṭhiyaṃ kāḷakojave ceva vicittake santhare ca. Cāmaramorahatthehīti cāmarehi ceva morahatthehi ca bījitaṅgā.

    ཨེཝཾ ཏེསཾ སལླཔནྟཱནཉྙེཝ རཏྟི ཝིབྷཱཡི, སཱུརིཡོ ཨུགྒཉྪི། མཧཱསཏྟསྶ ཙཏུསིནྡྷཝཡུཏྟཾ ཨལངྐཏརཐཾ ཨཱནེཏྭཱ རཱཛདྭཱརེ ཋཔཡིཾསུ། མདྡཱིཔི སསྶུསསུརེ ཝནྡིཏྭཱ སེསིཏྠིཡོ ཨཔལོཀེཏྭཱ དྭེ པུཏྟེ ཨཱདཱཡ ཝེསྶནྟརཏོ པཋམཏརཾ གནྟྭཱ རཐེ ཨཊྛཱསི། ཏམཏྠཾ པཀཱསེནྟོ སཏྠཱ ཨཱཧ –

    Evaṃ tesaṃ sallapantānaññeva ratti vibhāyi, sūriyo uggañchi. Mahāsattassa catusindhavayuttaṃ alaṅkatarathaṃ ānetvā rājadvāre ṭhapayiṃsu. Maddīpi sassusasure vanditvā sesitthiyo apaloketvā dve putte ādāya vessantarato paṭhamataraṃ gantvā rathe aṭṭhāsi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ༡༨༥༧.

    1857.

    ‘‘ཏམབྲཝི རཱཛཔུཏྟཱི, མདྡཱི སབྦངྒསོབྷནཱ།

    ‘‘Tamabravi rājaputtī, maddī sabbaṅgasobhanā;

    མཱ དེཝ པརིདེཝེསི, མཱ ཙ ཏྭཾ ཝིམནོ ཨཧུ།

    Mā deva paridevesi, mā ca tvaṃ vimano ahu;

    ཡཐཱ མཡཾ བྷཝིསྶཱམ, ཏཐཱ ཧེསྶནྟི དཱརཀཱ༎

    Yathā mayaṃ bhavissāma, tathā hessanti dārakā.

    ༡༨༥༨.

    1858.

    ‘‘ཨིདཾ ཝཏྭཱན པཀྐཱམི, མདྡཱི སབྦངྒསོབྷནཱ།

    ‘‘Idaṃ vatvāna pakkāmi, maddī sabbaṅgasobhanā;

    སིཝིམགྒེན ཨནྭེསི, པུཏྟེ ཨཱདཱཡ ལཀྑཎཱ’’ཏི༎

    Sivimaggena anvesi, putte ādāya lakkhaṇā’’ti.

    ཏཏྠ སིཝིམགྒེནཱཏི སིཝིརཉྙོ གནྟབྦམགྒེན། ཨནྭེསཱིཏི ཏཾ ཨགམཱསི, པཱསཱདཱ ཨོཏརིཏྭཱ རཐཾ ཨབྷིརུཧཱིཏི ཨཏྠོ།

    Tattha sivimaggenāti sivirañño gantabbamaggena. Anvesīti taṃ agamāsi, pāsādā otaritvā rathaṃ abhiruhīti attho.

    ༡༨༥༩.

    1859.

    ‘‘ཏཏོ ཝེསྶནྟརོ རཱཛཱ, དཱནཾ དཏྭཱན ཁཏྟིཡོ།

    ‘‘Tato vessantaro rājā, dānaṃ datvāna khattiyo;

    པིཏུ མཱཏུ ཙ ཝནྡིཏྭཱ, ཀཏྭཱ ཙ ནཾ པདཀྑིཎཾ༎

    Pitu mātu ca vanditvā, katvā ca naṃ padakkhiṇaṃ.

    ༡༨༦༠.

    1860.

    ‘‘ཙཏུཝཱཧིཾ རཐཾ ཡུཏྟཾ, སཱིགྷམཱརུཡ྄ཧ སནྡནཾ།

    ‘‘Catuvāhiṃ rathaṃ yuttaṃ, sīghamāruyha sandanaṃ;

    ཨཱདཱཡ པུཏྟདཱརཉྩ, ཝངྐཾ པཱཡཱསི པབྦཏ’’ནྟི༎

    Ādāya puttadārañca, vaṅkaṃ pāyāsi pabbata’’nti.

    ཏཏྠ ཏཏོཏི བྷིཀྑཝེ, ཏསྶཱ མདྡིཡཱ རཐཾ ཨབྷིརུཧིཏྭཱ ཋིཏཀཱལེ། དཏྭཱཏི ཧིཡྻོ དཱནཾ དཏྭཱ། ཀཏྭཱ ཙ ནཾ པདཀྑིཎནྟི པདཀྑིཎཉྩ ཀཏྭཱ། ནྟི ནིཔཱཏམཏྟཾ།

    Tattha tatoti bhikkhave, tassā maddiyā rathaṃ abhiruhitvā ṭhitakāle. Datvāti hiyyo dānaṃ datvā. Katvā ca naṃ padakkhiṇanti padakkhiṇañca katvā. Nanti nipātamattaṃ.

    ༡༨༦༡.

    1861.

    ‘‘ཏཏོ ཝེསྶནྟརོ རཱཛཱ, ཡེནཱསི བཧུཀོ ཛནོ།

    ‘‘Tato vessantaro rājā, yenāsi bahuko jano;

    ཨཱམནྟ ཁོ ཏཾ གཙྪཱམ, ཨརོགཱ ཧོནྟུ ཉཱཏཡོ’’ཏི༎

    Āmanta kho taṃ gacchāma, arogā hontu ñātayo’’ti.

    ཏསྶཏྠོ – བྷིཀྑཝེ, ཏཏོ ཝེསྶནྟརོ རཱཛཱ ཡཏྠ ‘‘ཝེསྶནྟརཾ རཱཛཱནཾ པསྶིསྶཱམཱ’’ཏི བཧུཀོ ཛནོ ཋིཏོ ཨཱསི, ཏཏྠ རཐཾ པེསེཏྭཱ མཧཱཛནཾ ཨཱཔུཙྪནྟོ ‘‘ཨཱམནྟ ཁོ ཏཾ གཙྪཱམ, ཨརོགཱ ཧོནྟུ ཉཱཏཡོ’’ཏི ཨཱཧ། ཏཏྠ ནྟི ནིཔཱཏམཏྟཾ། བྷིཀྑཝེ, ཏཏོ ཝེསྶནྟརོ རཱཛཱ ཉཱཏཀེ ཨཱཧ – ‘‘ཏུམྷེ ཨཱམནྟེཏྭཱ མཡཾ གཙྪཱམ, ཏུམྷེ སུཁིཏཱ ཧོཐ ནིདུཀྑཱ’’ཏི།

    Tassattho – bhikkhave, tato vessantaro rājā yattha ‘‘vessantaraṃ rājānaṃ passissāmā’’ti bahuko jano ṭhito āsi, tattha rathaṃ pesetvā mahājanaṃ āpucchanto ‘‘āmanta kho taṃ gacchāma, arogā hontu ñātayo’’ti āha. Tattha tanti nipātamattaṃ. Bhikkhave, tato vessantaro rājā ñātake āha – ‘‘tumhe āmantetvā mayaṃ gacchāma, tumhe sukhitā hotha nidukkhā’’ti.

    ཨེཝཾ མཧཱསཏྟོ མཧཱཛནཾ ཨཱམནྟེཏྭཱ ‘‘ཨཔྤམཏྟཱ ཧོཐ, དཱནཱདཱིནི པུཉྙཱནི ཀརོཐཱ’’ཏི ཏེསཾ ཨོཝདིཏྭཱ པཀྐཱམི། གཙྪནྟེ པན བོདྷིསཏྟེ མཱཏཱ ‘‘པུཏྟོ མེ དཱནཝིཏྟཀོ དཱནཾ དེཏཱུ’’ཏི ཨཱབྷརཎེཧི སདྡྷིཾ སཏྟརཏནཔཱུརཱནི སཀཊཱནི ཨུབྷོསུ པསྶེསུ པེསེསི། སོཔི ཨཏྟནོ ཀཱཡཱརུལ༹ྷམེཝ ཨཱབྷརཎབྷཎྜཾ ཨོམུཉྩིཏྭཱ སམྤཏྟཡཱཙཀཱནཾ ཨཊྛཱརས ཝཱརེ དཏྭཱ ཨཝསེསཾ སབྦཾ ཨདཱསི། སོ ནགརཱ ནིཀྑམིཏྭཱ ཙ ནིཝཏྟིཏྭཱ ཨོལོཀེཏུཀཱམོ ཨཧོསི། ཨཐསྶ མནཾ པཊིཙྩ རཐཔྤམཱཎཊྛཱནེ མཧཱཔཐཝཱི བྷིཛྫིཏྭཱ ཀུལཱལཙཀྐཾ ཝིཡ པརིཝཏྟིཏྭཱ རཐཾ ནགརཱབྷིམུཁཾ ཨཀཱསི། སོ མཱཏཱཔིཏཱུནཾ ཝསནཊྛཱནཾ ཨོལོཀེསི། ཏེན ཀཱརཎེན པཐཝཱིཀམྤོ ཨཧོསི། ཏེན ཝུཏྟཾ –

    Evaṃ mahāsatto mahājanaṃ āmantetvā ‘‘appamattā hotha, dānādīni puññāni karothā’’ti tesaṃ ovaditvā pakkāmi. Gacchante pana bodhisatte mātā ‘‘putto me dānavittako dānaṃ detū’’ti ābharaṇehi saddhiṃ sattaratanapūrāni sakaṭāni ubhosu passesu pesesi. Sopi attano kāyāruḷhameva ābharaṇabhaṇḍaṃ omuñcitvā sampattayācakānaṃ aṭṭhārasa vāre datvā avasesaṃ sabbaṃ adāsi. So nagarā nikkhamitvā ca nivattitvā oloketukāmo ahosi. Athassa manaṃ paṭicca rathappamāṇaṭṭhāne mahāpathavī bhijjitvā kulālacakkaṃ viya parivattitvā rathaṃ nagarābhimukhaṃ akāsi. So mātāpitūnaṃ vasanaṭṭhānaṃ olokesi. Tena kāraṇena pathavīkampo ahosi. Tena vuttaṃ –

    ‘‘ནིཀྑམིཏྭཱན ནགརཱ, ནིཝཏྟིཏྭཱ ཝིལོཀིཏེ།

    ‘‘Nikkhamitvāna nagarā, nivattitvā vilokite;

    ཏདཱཔི པཐཝཱི ཀམྤི, སིནེརུཝནཝཊཾསཀཱ’’ཏི༎ (ཙརིཡཱ॰ ༡.༩༣)།

    Tadāpi pathavī kampi, sineruvanavaṭaṃsakā’’ti. (cariyā. 1.93);

    སཡཾ པན ཨོལོཀེཏྭཱ མདྡིམྤི ཨོལོཀཱཔེཏུཾ གཱཐམཱཧ –

    Sayaṃ pana oloketvā maddimpi olokāpetuṃ gāthamāha –

    ༡༨༦༢.

    1862.

    ‘‘ཨིངྒྷ མདྡི ནིསཱམེཧི, རམྨརཱུཔཾཝ དིསྶཏི།

    ‘‘Iṅgha maddi nisāmehi, rammarūpaṃva dissati;

    ཨཱཝཱསཾ སིཝིསེཊྛསྶ, པེཏྟིཀཾ བྷཝནཾ མམཱ’’ཏི༎

    Āvāsaṃ siviseṭṭhassa, pettikaṃ bhavanaṃ mamā’’ti.

    ཏཏྠ ནིསཱམེཧཱིཏི ཨོལོཀེཧི།

    Tattha nisāmehīti olokehi.

    ཨཐ མཧཱསཏྟོ སཧཛཱཏེ སཊྛིསཧསྶཨམཙྩེ ཙ སེསཛནཉྩ ནིཝཏྟཱཔེཏྭཱ རཐཾ པཱཛེནྟོ མདྡིཾ ཨཱཧ – ‘‘བྷདྡེ, སཙེ པཙྪཏོ ཡཱཙཀཱ ཨཱགཙྪནྟི, ཨུཔདྷཱརེཡྻཱསཱི’’ཏི། སཱཔི ཨོལོཀེནྟཱི ནིསཱིདི། ཨཐསྶ སཏྟསཏཀཾ མཧཱདཱནཾ སམྤཱཔུཎིཏུཾ ཨསཀྐོནྟཱ ཙཏྟཱརོ བྲཱཧྨཎཱ ནགརཾ ཨཱགནྟྭཱ ‘‘ཀུཧིཾ ཝེསྶནྟརོ རཱཛཱ’’ཏི པུཙྪིཏྭཱ ‘‘དཱནཾ དཏྭཱ གཏོ’’ཏི ཝུཏྟེ ‘‘ཀིཉྩི གཧེཏྭཱ གཏོ’’ཏི པུཙྪིཏྭཱ ‘‘རཐེན གཏོ’’ཏི སུཏྭཱ ‘‘ཨསྶེ ནཾ ཡཱཙིསྶཱམཱ’’ཏི ཨནུབནྡྷིཾསུ། ཨཐ མདྡཱི ཏེ ཨཱགཙྪནྟེ དིསྭཱ ‘‘ཡཱཙཀཱ ཨཱགཙྪནྟི, དེཝཱ’’ཏི ཨཱརོཙེསི། མཧཱསཏྟོ རཐཾ ཋཔེསི། ཏེ ཨཱགནྟྭཱ ཨསྶེ ཡཱཙིཾསུ། མཧཱསཏྟོ ཨསྶེ ཨདཱསི། ཏམཏྠཾ པཀཱསེནྟོ སཏྠཱ ཨཱཧ –

    Atha mahāsatto sahajāte saṭṭhisahassaamacce ca sesajanañca nivattāpetvā rathaṃ pājento maddiṃ āha – ‘‘bhadde, sace pacchato yācakā āgacchanti, upadhāreyyāsī’’ti. Sāpi olokentī nisīdi. Athassa sattasatakaṃ mahādānaṃ sampāpuṇituṃ asakkontā cattāro brāhmaṇā nagaraṃ āgantvā ‘‘kuhiṃ vessantaro rājā’’ti pucchitvā ‘‘dānaṃ datvā gato’’ti vutte ‘‘kiñci gahetvā gato’’ti pucchitvā ‘‘rathena gato’’ti sutvā ‘‘asse naṃ yācissāmā’’ti anubandhiṃsu. Atha maddī te āgacchante disvā ‘‘yācakā āgacchanti, devā’’ti ārocesi. Mahāsatto rathaṃ ṭhapesi. Te āgantvā asse yāciṃsu. Mahāsatto asse adāsi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ༡༨༦༣.

    1863.

    ‘‘ཏཾ བྲཱཧྨཎཱ ཨནྭགམུཾ, ཏེ ནཾ ཨསྶེ ཨཡཱཙིསུཾ།

    ‘‘Taṃ brāhmaṇā anvagamuṃ, te naṃ asse ayācisuṃ;

    ཡཱཙིཏོ པཊིཔཱདེསི, ཙཏུནྣཾ ཙཏུརོ ཧཡེ’’ཏི༎

    Yācito paṭipādesi, catunnaṃ caturo haye’’ti.

    ཨསྶེསུ པན དིནྣེསུ རཐདྷུརཾ ཨཱཀཱསེཡེཝ ཨཊྛཱསི། ཨཐ བྲཱཧྨཎེསུ གཏམཏྟེསུཡེཝ ཙཏྟཱརོ དེཝཔུཏྟཱ རོཧིཙྩམིགཝཎྞེན ཨཱགནྟྭཱ རཐདྷུརཾ སམྤཊིཙྪིཏྭཱ ཨགམཾསུ། མཧཱསཏྟོ ཏེསཾ དེཝཔུཏྟབྷཱཝཾ ཉཏྭཱ ཨིམཾ གཱཐམཱཧ –

    Assesu pana dinnesu rathadhuraṃ ākāseyeva aṭṭhāsi. Atha brāhmaṇesu gatamattesuyeva cattāro devaputtā rohiccamigavaṇṇena āgantvā rathadhuraṃ sampaṭicchitvā agamaṃsu. Mahāsatto tesaṃ devaputtabhāvaṃ ñatvā imaṃ gāthamāha –

    ༡༨༦༤.

    1864.

    ‘‘ཨིངྒྷ མདྡི ནིསཱམེཧི, ཙིཏྟརཱུཔཾཝ དིསྶཏི།

    ‘‘Iṅgha maddi nisāmehi, cittarūpaṃva dissati;

    མིགརོཧིཙྩཝཎྞེན, དཀྑིཎསྶཱ ཝཧནྟི མ’’ནྟི༎

    Migarohiccavaṇṇena, dakkhiṇassā vahanti ma’’nti.

    ཏཏྠ དཀྑིཎསྶཱཏི སུསིཀྑིཏཱ ཨསྶཱ ཝིཡ མཾ ཝཧནྟི།

    Tattha dakkhiṇassāti susikkhitā assā viya maṃ vahanti.

    ཨཐ ནཾ ཨེཝཾ གཙྪནྟཾ ཨཔརོ བྲཱཧྨཎོ ཨཱགནྟྭཱ རཐཾ ཡཱཙི། མཧཱསཏྟོ པུཏྟདཱརཾ ཨོཏཱརེཏྭཱ ཏསྶ རཐཾ ཨདཱསི། རཐེ པན དིནྣེ དེཝཔུཏྟཱ ཨནྟརདྷཱཡིཾསུ། རཐསྶ དིནྣབྷཱཝཾ པཀཱསེནྟོ སཏྠཱ ཨཱཧ –

    Atha naṃ evaṃ gacchantaṃ aparo brāhmaṇo āgantvā rathaṃ yāci. Mahāsatto puttadāraṃ otāretvā tassa rathaṃ adāsi. Rathe pana dinne devaputtā antaradhāyiṃsu. Rathassa dinnabhāvaṃ pakāsento satthā āha –

    ༡༨༦༥.

    1865.

    ‘‘ཨཐེཏྠ པཉྩམོ ཨཱགཱ, སོ ཏཾ རཐམཡཱཙཐ།

    ‘‘Athettha pañcamo āgā, so taṃ rathamayācatha;

    ཏསྶ ཏཾ ཡཱཙིཏོདཱསི, ན ཙསྶུཔཧཏོ མནོ༎

    Tassa taṃ yācitodāsi, na cassupahato mano.

    ༡༨༦༦.

    1866.

    ‘‘ཏཏོ ཝེསྶནྟརོ རཱཛཱ, ཨོརོཔེཏྭཱ སཀཾ ཛནཾ།

    ‘‘Tato vessantaro rājā, oropetvā sakaṃ janaṃ;

    ཨསྶཱསཡི ཨསྶརཐཾ, བྲཱཧྨཎསྶ དྷནེསིནོ’’ཏི༎

    Assāsayi assarathaṃ, brāhmaṇassa dhanesino’’ti.

    ཏཏྠ ཨཐེཏྠཱཏི ཨཐ ཏསྨིཾ ཝནེ། ན ཙསྶུཔཧཏོ མནོཏི ན ཙསྶ མནོ ཨོལཱིནོ། ཨསྶཱསཡཱིཏི པརིཏོསེནྟོ ནིཡྻཱདེསི།

    Tattha athetthāti atha tasmiṃ vane. Na cassupahato manoti na cassa mano olīno. Assāsayīti paritosento niyyādesi.

    ཏཏོ པཊྛཱཡ པན ཏེ སབྦེཔི པཏྟིཀཱཝ ཨཧེསུཾ། ཨཐ མཧཱསཏྟོ མདྡིཾ ཨཝོཙ –

    Tato paṭṭhāya pana te sabbepi pattikāva ahesuṃ. Atha mahāsatto maddiṃ avoca –

    ༡༨༦༧.

    1867.

    ‘‘ཏྭཾ མདྡི ཀཎྷཾ གཎྷཱཧི, ལཧུ ཨེསཱ ཀནིཊྛིཀཱ།

    ‘‘Tvaṃ maddi kaṇhaṃ gaṇhāhi, lahu esā kaniṭṭhikā;

    ཨཧཾ ཛཱལིཾ གཧེསྶཱམི, གརུཀོ བྷཱཏིཀོ ཧི སོ’’ཏི༎

    Ahaṃ jāliṃ gahessāmi, garuko bhātiko hi so’’ti.

    ཨེཝཉྩ པན ཝཏྭཱ ཨུབྷོཔི ཁཏྟིཡཱ དྭེ དཱརཀེ ཨངྐེནཱདཱཡ པཀྐམིཾསུ། ཏམཏྠཾ པཀཱསེནྟོ སཏྠཱ ཨཱཧ –

    Evañca pana vatvā ubhopi khattiyā dve dārake aṅkenādāya pakkamiṃsu. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ༡༨༦༨.

    1868.

    ‘‘རཱཛཱ ཀུམཱརམཱདཱཡ, རཱཛཔུཏྟཱི ཙ དཱརིཀཾ།

    ‘‘Rājā kumāramādāya, rājaputtī ca dārikaṃ;

    སམྨོདམཱནཱ པཀྐཱམུཾ, ཨཉྙམཉྙཾ པིཡཾཝདཱ’’ཏི༎

    Sammodamānā pakkāmuṃ, aññamaññaṃ piyaṃvadā’’ti.

    དཱནཀཎྜཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ།

    Dānakaṇḍavaṇṇanā niṭṭhitā.

    ཝནཔཝེསནཀཎྜཝཎྞནཱ

    Vanapavesanakaṇḍavaṇṇanā

    ཏེ པཊིཔཐཾ ཨཱགཙྪནྟེ མནུསྶེ དིསྭཱ ‘‘ཀུཧིཾ ཝངྐཔབྦཏོ’’ཏི པུཙྪནྟི། མནུསྶཱ ‘‘དཱུརེ’’ཏི ཝདནྟི། ཏེན ཝུཏྟཾ –

    Te paṭipathaṃ āgacchante manusse disvā ‘‘kuhiṃ vaṅkapabbato’’ti pucchanti. Manussā ‘‘dūre’’ti vadanti. Tena vuttaṃ –

    ༡༨༦༩.

    1869.

    ‘‘ཡདི ཀེཙི མནུཛཱ ཨེནྟི, ཨནུམགྒེ པཊིཔཐེ།

    ‘‘Yadi keci manujā enti, anumagge paṭipathe;

    མགྒཾ ཏེ པཊིཔུཙྪཱམ, ‘ཀུཧིཾ ཝངྐཏཔབྦཏོ’༎

    Maggaṃ te paṭipucchāma, ‘kuhiṃ vaṅkatapabbato’.

    ༡༨༧༠.

    1870.

    ‘‘ཏེ ཏཏྠ ཨམྷེ པསྶིཏྭཱ, ཀལུནཾ པརིདེཝཡུཾ།

    ‘‘Te tattha amhe passitvā, kalunaṃ paridevayuṃ;

    དུཀྑཾ ཏེ པཊིཝེདེནྟི, དཱུརེ ཝངྐཏཔབྦཏོ’’ཏི༎

    Dukkhaṃ te paṭivedenti, dūre vaṅkatapabbato’’ti.

    མགྒསྶ ཨུབྷོསུ པསྶེསུ ཝིཝིདྷཕལདྷཱརིནོ རུཀྑེ དིསྭཱ དཱརཀཱ ཀནྡནྟི། མཧཱསཏྟསྶཱནུབྷཱཝེན ཕལདྷཱརིནོ རུཀྑཱ ཨོནམིཏྭཱ ཧཏྠསམྥསྶཾ ཨཱགཙྪནྟི། ཏཏོ སུཔཀྐཕལཱཕལཱནི ཨུཙྩིནིཏྭཱ ཏེསཾ དེཏི། ཏཾ དིསྭཱ མདྡཱི ཨཙྪརིཡཾ པཝེདེསི། ཏེན ཝུཏྟཾ –

    Maggassa ubhosu passesu vividhaphaladhārino rukkhe disvā dārakā kandanti. Mahāsattassānubhāvena phaladhārino rukkhā onamitvā hatthasamphassaṃ āgacchanti. Tato supakkaphalāphalāni uccinitvā tesaṃ deti. Taṃ disvā maddī acchariyaṃ pavedesi. Tena vuttaṃ –

    ༡༨༧༡.

    1871.

    ‘‘ཡདི པསྶནྟི པཝནེ, དཱརཀཱ ཕལིནེ དུམེ།

    ‘‘Yadi passanti pavane, dārakā phaline dume;

    ཏེསཾ ཕལཱནཾ ཧེཏུམྷི, ཨུཔརོདནྟི དཱརཀཱ༎

    Tesaṃ phalānaṃ hetumhi, uparodanti dārakā.

    ༡༨༧༢.

    1872.

    ‘‘རོདནྟེ དཱརཀེ དིསྭཱ, ཨུབྦིདྡྷཱ ཝིཔུལཱ དུམཱ།

    ‘‘Rodante dārake disvā, ubbiddhā vipulā dumā;

    སཡམེཝོནམིཏྭཱན, ཨུཔགཙྪནྟི དཱརཀེ༎

    Sayamevonamitvāna, upagacchanti dārake.

    ༡༨༧༣.

    1873.

    ‘‘ཨིདཾ ཨཙྪེརཀཾ དིསྭཱ, ཨབྦྷུཏཾ ལོམཧཾསནཾ།

    ‘‘Idaṃ accherakaṃ disvā, abbhutaṃ lomahaṃsanaṃ;

    སཱདྷུཀཱརཾ པཝཏྟེསི, མདྡཱི སབྦངྒསོབྷནཱ༎

    Sādhukāraṃ pavattesi, maddī sabbaṅgasobhanā.

    ༡༨༧༤.

    1874.

    ‘‘ཨཙྪེརཾ ཝཏ ལོཀསྨིཾ, ཨབྦྷུཏཾ ལོམཧཾསནཾ།

    ‘‘Accheraṃ vata lokasmiṃ, abbhutaṃ lomahaṃsanaṃ;

    ཝེསྶནྟརསྶ ཏེཛེན, སཡམེཝོནཏཱ དུམཱ’’ཏི༎

    Vessantarassa tejena, sayamevonatā dumā’’ti.

    ཛེཏུཏྟརནགརཏོ སུཝཎྞགིརིཏཱལོ ནཱམ པབྦཏོ པཉྩ ཡོཛནཱནི, ཏཏོ ཀོནྟིམཱརཱ ནཱམ ནདཱི པཉྩ ཡོཛནཱནི, ཏཏོ ཨཉྩརགིརི ནཱམ པབྦཏོ པཉྩ ཡོཛནཱནི, ཏཏོ དུནྣིཝིཊྛབྲཱཧྨཎགཱམོ ནཱམ པཉྩ ཡོཛནཱནི, ཏཏོ མཱཏུལནགརཾ དས ཡོཛནཱནི། ཨིཏི ཏཾ མགྒཾ ཛེཏུཏྟརནགརཏོ ཏིཾསཡོཛནཾ ཧོཏི། དེཝཏཱ ཏཾ མགྒཾ སཾཁིཔིཾསུ། ཏེ ཨེཀདིཝསེནེཝ མཱཏུལནགརཾ པཱཔུཎིཾསུ། ཏེན ཝུཏྟཾ –

    Jetuttaranagarato suvaṇṇagiritālo nāma pabbato pañca yojanāni, tato kontimārā nāma nadī pañca yojanāni, tato añcaragiri nāma pabbato pañca yojanāni, tato dunniviṭṭhabrāhmaṇagāmo nāma pañca yojanāni, tato mātulanagaraṃ dasa yojanāni. Iti taṃ maggaṃ jetuttaranagarato tiṃsayojanaṃ hoti. Devatā taṃ maggaṃ saṃkhipiṃsu. Te ekadivaseneva mātulanagaraṃ pāpuṇiṃsu. Tena vuttaṃ –

    ༡༨༧༥.

    1875.

    ‘‘སངྑིཔིཾསུ པཐཾ ཡཀྑཱ, ཨནུཀམྤཱཡ དཱརཀེ།

    ‘‘Saṅkhipiṃsu pathaṃ yakkhā, anukampāya dārake;

    ནིཀྑནྟདིཝསེནེཝ, ཙེཏརཊྛཾ ཨུཔཱགམུ’’ནྟི༎

    Nikkhantadivaseneva, cetaraṭṭhaṃ upāgamu’’nti.

    ཨུཔགཙྪནྟཱ ཙ པན ཛེཏུཏྟརནགརཏོ པཱཏརཱསསམཡེ ནིཀྑམིཏྭཱ སཱཡནྷསམཡེ ཙེཏརཊྛེ མཱཏུལནགརཾ པཏྟཱ། ཏམཏྠཾ པཀཱསེནྟོ སཏྠཱ ཨཱཧ –

    Upagacchantā ca pana jetuttaranagarato pātarāsasamaye nikkhamitvā sāyanhasamaye cetaraṭṭhe mātulanagaraṃ pattā. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ༡༨༧༦.

    1876.

    ‘‘ཏེ གནྟྭཱ དཱིགྷམདྡྷཱནཾ, ཙེཏརཊྛཾ ཨུཔཱགམུཾ།

    ‘‘Te gantvā dīghamaddhānaṃ, cetaraṭṭhaṃ upāgamuṃ;

    ཨིདྡྷཾ ཕཱིཏཾ ཛནཔདཾ, བཧུམཾསསུརོདན’’ནྟི༎

    Iddhaṃ phītaṃ janapadaṃ, bahumaṃsasurodana’’nti.

    ཏདཱ མཱཏུལནགརེ སཊྛི ཁཏྟིཡསཧསྶཱནི ཝསནྟི། མཧཱསཏྟོ ཨནྟོནགརཾ ཨཔཝིསིཏྭཱ ནགརདྭཱརེཡེཝ སཱལཱཡཾ ནིསཱིདི། ཨཐསྶ མདྡཱི བོདྷིསཏྟསྶ པཱདེསུ རཛཾ པུཉྪིཏྭཱ པཱདེ སམྦཱཧིཏྭཱ ‘‘ཝེསྶནྟརསྶ ཨཱགཏབྷཱཝཾ ཛཱནཱཔེསྶཱམཱི’’ཏི སཱལཱཏོ ནིཀྑམིཏྭཱ ཏསྶ ཙཀྑུཔཐེ སཱལཱདྭཱརེ ཨཊྛཱསི། ནགརཾ པཝིསནྟིཡོ ཙ ནིཀྑམནྟིཡོ ཙ ཨིཏྠིཡོ ཏཾ དིསྭཱ པརིཝཱརེསུཾ། ཏམཏྠཾ པཀཱསེནྟོ སཏྠཱ ཨཱཧ –

    Tadā mātulanagare saṭṭhi khattiyasahassāni vasanti. Mahāsatto antonagaraṃ apavisitvā nagaradvāreyeva sālāyaṃ nisīdi. Athassa maddī bodhisattassa pādesu rajaṃ puñchitvā pāde sambāhitvā ‘‘vessantarassa āgatabhāvaṃ jānāpessāmī’’ti sālāto nikkhamitvā tassa cakkhupathe sālādvāre aṭṭhāsi. Nagaraṃ pavisantiyo ca nikkhamantiyo ca itthiyo taṃ disvā parivāresuṃ. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ༡༨༧༧.

    1877.

    ‘‘ཙེཏིཡོ པརིཝཱརིཾསུ, དིསྭཱ ལཀྑཎམཱགཏཾ།

    ‘‘Cetiyo parivāriṃsu, disvā lakkhaṇamāgataṃ;

    སུཁུམཱལཱི ཝཏ ཨཡྻཱ, པཏྟིཀཱ པརིདྷཱཝཏི༎

    Sukhumālī vata ayyā, pattikā paridhāvati.

    ༡༨༧༨.

    1878.

    ‘‘ཝཡ྄ཧཱཧི པརིཡཱཡིཏྭཱ, སིཝིཀཱཡ རཐེན ཙ།

    ‘‘Vayhāhi pariyāyitvā, sivikāya rathena ca;

    སཱཛྫ མདྡཱི ཨརཉྙསྨིཾ, པཏྟིཀཱ པརིདྷཱཝཏཱི’’ཏི༎

    Sājja maddī araññasmiṃ, pattikā paridhāvatī’’ti.

    ཏཏྠ ལཀྑཎམཱགཏནྟི ལཀྑཎསམྤནྣཾ མདྡིཾ ཨཱགཏཾ། པརིདྷཱཝཏཱིཏི ཨེཝཾ སུཁུམཱལཱི ཧུཏྭཱ པཏྟིཀཱཝ ཝིཙརཏི། པརིཡཱཡིཏྭཱཏི ཛེཏུཏྟརནགརེ ཝིཙརིཏྭཱ། སིཝིཀཱཡཱཏི སུཝཎྞསིཝིཀཱཡ།

    Tattha lakkhaṇamāgatanti lakkhaṇasampannaṃ maddiṃ āgataṃ. Paridhāvatīti evaṃ sukhumālī hutvā pattikāva vicarati. Pariyāyitvāti jetuttaranagare vicaritvā. Sivikāyāti suvaṇṇasivikāya.

    མཧཱཛནོ མདྡིཉྩ ཝེསྶནྟརཉྩ དྭེ པུཏྟེ ཙསྶ ཨནཱཐཱགམནེན ཨཱགཏེ དིསྭཱ གནྟྭཱ རཱཛཱུནཾ ཨཱཙིཀྑི། སཊྛིསཧསྶཱ རཱཛཱནོ རོདནྟཱ པརིདེཝནྟཱ ཏསྶ སནྟིཀཾ ཨཱགམཾསུ། ཏམཏྠཾ པཀཱསེནྟོ སཏྠཱ ཨཱཧ –

    Mahājano maddiñca vessantarañca dve putte cassa anāthāgamanena āgate disvā gantvā rājūnaṃ ācikkhi. Saṭṭhisahassā rājāno rodantā paridevantā tassa santikaṃ āgamaṃsu. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ༡༨༧༩.

    1879.

    ‘‘ཏཾ དིསྭཱ ཙེཏཔཱམོཀྑཱ, རོདམཱནཱ ཨུཔཱགམུཾ།

    ‘‘Taṃ disvā cetapāmokkhā, rodamānā upāgamuṃ;

    ཀཙྩི ནུ དེཝ ཀུསལཾ, ཀཙྩི དེཝ ཨནཱམཡཾ།

    Kacci nu deva kusalaṃ, kacci deva anāmayaṃ;

    ཀཙྩི པིཏཱ ཨརོགོ ཏེ, སིཝཱིནཉྩ ཨནཱམཡཾ༎

    Kacci pitā arogo te, sivīnañca anāmayaṃ.

    ༡༨༨༠.

    1880.

    ‘‘ཀོ ཏེ བལཾ མཧཱརཱཛ, ཀོ ནུ ཏེ རཐམཎྜལཾ།

    ‘‘Ko te balaṃ mahārāja, ko nu te rathamaṇḍalaṃ;

    ཨནསྶཀོ ཨརཐཀོ, དཱིགྷམདྡྷཱནམཱགཏོ།

    Anassako arathako, dīghamaddhānamāgato;

    ཀཙྩཱམིཏྟེཧི པཀཏོ, ཨནུཔྤཏྟོསིམཾ དིས’’ནྟི༎

    Kaccāmittehi pakato, anuppattosimaṃ disa’’nti.

    ཏཏྠ དིསྭཱཏི དཱུརཏོཝ པསྶིཏྭཱ། ཙེཏཔཱམོཀྑཱཏི ཙེཏརཱཛཱནོ། ཨུཔཱགམུནྟི ཨུཔསངྐམིཾསུ། ཀུསལནྟི ཨཱརོགྱཾ། ཨནཱམཡནྟི ནིདྡུཀྑབྷཱཝཾ། ཀོ ཏེ བལནྟི ཀུཧིཾ ཏཝ བལཀཱཡོ། རཐམཎྜལནྟི ཡེནཱསི རཐེན ཨཱགཏོ, སོ ཀུཧིནྟི པུཙྪནྟི། ཨནསྶཀོཏི ཨསྶཝིརཧིཏོ། ཨརཐཀོཏི ཨཡཱནཀོ། དཱིགྷམདྡྷཱནམཱགཏོཏི དཱིགྷམགྒཾ ཨཱགཏོ། པཀཏོཏི ཨབྷིབྷཱུཏོ།

    Tattha disvāti dūratova passitvā. Cetapāmokkhāti cetarājāno. Upāgamunti upasaṅkamiṃsu. Kusalanti ārogyaṃ. Anāmayanti niddukkhabhāvaṃ. Ko te balanti kuhiṃ tava balakāyo. Rathamaṇḍalanti yenāsi rathena āgato, so kuhinti pucchanti. Anassakoti assavirahito. Arathakoti ayānako. Dīghamaddhānamāgatoti dīghamaggaṃ āgato. Pakatoti abhibhūto.

    ཨཐ ནེསཾ མཧཱསཏྟོ ཨཏྟནོ ཨཱགཏཀཱརཎཾ ཀཐེནྟོ ཨཱཧ –

    Atha nesaṃ mahāsatto attano āgatakāraṇaṃ kathento āha –

    ༡༨༨༡.

    1881.

    ‘‘ཀུསལཉྩེཝ མེ སམྨཱ, ཨཐོ སམྨཱ ཨནཱམཡཾ།

    ‘‘Kusalañceva me sammā, atho sammā anāmayaṃ;

    ཨཐོ པིཏཱ ཨརོགོ མེ, སིཝཱིནཉྩ ཨནཱམཡཾ༎

    Atho pitā arogo me, sivīnañca anāmayaṃ.

    ༡༨༨༢.

    1882.

    ‘‘ཨཧཉྷི ཀུཉྫརཾ དཛྫཾ, ཨཱིསཱདནྟཾ ཨུརཱུལ༹ྷཝཾ།

    ‘‘Ahañhi kuñjaraṃ dajjaṃ, īsādantaṃ urūḷhavaṃ;

    ཁེཏྟཉྙུཾ སབྦཡུདྡྷཱནཾ, སབྦསེཏཾ གཛུཏྟམཾ༎

    Khettaññuṃ sabbayuddhānaṃ, sabbasetaṃ gajuttamaṃ.

    ༡༨༨༣.

    1883.

    ‘‘པཎྜུཀམྦལསཉྪནྣཾ, པབྷིནྣཾ སཏྟུམདྡནཾ།

    ‘‘Paṇḍukambalasañchannaṃ, pabhinnaṃ sattumaddanaṃ;

    དནྟིཾ སཝཱལབཱིཛནིཾ, སེཏཾ ཀེལཱསསཱདིསཾ༎

    Dantiṃ savālabījaniṃ, setaṃ kelāsasādisaṃ.

    ༡༨༨༤.

    1884.

    ‘‘སསེཏཙྪཏྟཾ སཨུཔཱདྷེཡྻཾ, སཱཐབྦནཾ སཧཏྠིཔཾ།

    ‘‘Sasetacchattaṃ saupādheyyaṃ, sāthabbanaṃ sahatthipaṃ;

    ཨགྒཡཱནཾ རཱཛཝཱཧིཾ, བྲཱཧྨཎཱནཾ ཨདཱསཧཾ༎

    Aggayānaṃ rājavāhiṃ, brāhmaṇānaṃ adāsahaṃ.

    ༡༨༨༥.

    1885.

    ‘‘ཏསྨིཾ མེ སིཝཡོ ཀུདྡྷཱ, པིཏཱ ཙུཔཧཏོམནོ།

    ‘‘Tasmiṃ me sivayo kuddhā, pitā cupahatomano;

    ཨཝརུདྡྷསི མཾ རཱཛཱ, ཝངྐཾ གཙྪཱམི པབྦཏཾ།

    Avaruddhasi maṃ rājā, vaṅkaṃ gacchāmi pabbataṃ;

    ཨོཀཱསཾ སམྨཱ ཛཱནཱཐ, ཝནེ ཡཏྠ ཝསཱམསེ’’ཏི༎

    Okāsaṃ sammā jānātha, vane yattha vasāmase’’ti.

    ཏཏྠ ཏསྨིཾ མེཏི ཏསྨིཾ ཀཱརཎེ མཡ྄ཧཾ སིཝཡོ ཀུདྡྷཱ། ཨུཔཧཏོམནོཏི ཨུཔཧཏཙིཏྟོ ཀུདྡྷོཝ མཾ རཊྛཱ པབྦཱཛེསི། ཡཏྠཱཏི ཡསྨིཾ ཝནེ མཡཾ ཝསེཡྻཱམ, ཏཏྠ ཝསནོཀཱསཾ ཛཱནཱཐཱཏི།

    Tattha tasmiṃ meti tasmiṃ kāraṇe mayhaṃ sivayo kuddhā. Upahatomanoti upahatacitto kuddhova maṃ raṭṭhā pabbājesi. Yatthāti yasmiṃ vane mayaṃ vaseyyāma, tattha vasanokāsaṃ jānāthāti.

    ཏེ རཱཛཱནོ ཨཱཧཾསུ –

    Te rājāno āhaṃsu –

    ༡༨༨༦.

    1886.

    ‘‘སྭཱགཏཾ ཏེ མཧཱརཱཛ, ཨཐོ ཏེ ཨདུརཱགཏཾ།

    ‘‘Svāgataṃ te mahārāja, atho te adurāgataṃ;

    ཨིསྶརོསི ཨནུཔྤཏྟོ, ཡཾ ཨིདྷཏྠི པཝེདཡ༎

    Issarosi anuppatto, yaṃ idhatthi pavedaya.

    ༡༨༨༧.

    1887.

    ‘‘སཱཀཾ བྷིསཾ མདྷུཾ མཾསཾ, སུདྡྷཾ སཱལཱིནམོདནཾ།

    ‘‘Sākaṃ bhisaṃ madhuṃ maṃsaṃ, suddhaṃ sālīnamodanaṃ;

    པརིབྷུཉྫ མཧཱརཱཛ, པཱཧུནོ ནོསི ཨཱགཏོ’’ཏི༎

    Paribhuñja mahārāja, pāhuno nosi āgato’’ti.

    ཏཏྠ པཝེདཡཱཏི ཀཐེཧི, སབྦཾ པཊིཡཱདེཏྭཱ དསྶཱམ། བྷིསནྟི བྷིསམཱུལཾ, ཡཾཀིཉྩི ཀནྡཛཱཏཾ ཝཱ།

    Tattha pavedayāti kathehi, sabbaṃ paṭiyādetvā dassāma. Bhisanti bhisamūlaṃ, yaṃkiñci kandajātaṃ vā.

    ཝེསྶནྟརོ ཨཱཧ –

    Vessantaro āha –

    ༡༨༨༨.

    1888.

    ‘‘པཊིགྒཧིཏཾ ཡཾ དིནྣཾ, སབྦསྶ ཨགྒྷིཡཾ ཀཏཾ།

    ‘‘Paṭiggahitaṃ yaṃ dinnaṃ, sabbassa agghiyaṃ kataṃ;

    ཨཝརུདྡྷསི མཾ རཱཛཱ, ཝངྐཾ གཙྪཱམི པབྦཏཾ།

    Avaruddhasi maṃ rājā, vaṅkaṃ gacchāmi pabbataṃ;

    ཨོཀཱསཾ སམྨཱ ཛཱནཱཐ, ཝནེ ཡཏྠ ཝསཱམསེ’’ཏི༎

    Okāsaṃ sammā jānātha, vane yattha vasāmase’’ti.

    ཏཏྠ པཊིགྒཧིཏནྟི སབྦམེཏཾ ཏུམྷེཧི དིནྣཾ མཡཱ ཙ པཊིགྒཧིཏམེཝ ཧོཏུ, སབྦསྶ ཏུམྷེཧི མཡ྄ཧཾ ཨགྒྷིཡཾ ནིཝེདནཾ ཀཏཾ། རཱཛཱ པན མཾ ཨཝརུདྡྷསི རཊྛཱ པབྦཱཛེསི, ཏསྨཱ ཝངྐམེཝ གམིསྶཱམི, ཏསྨིཾ མེ ཨརཉྙེ ཝསནཊྛཱནཾ ཛཱནཱཐཱཏི།

    Tattha paṭiggahitanti sabbametaṃ tumhehi dinnaṃ mayā ca paṭiggahitameva hotu, sabbassa tumhehi mayhaṃ agghiyaṃ nivedanaṃ kataṃ. Rājā pana maṃ avaruddhasi raṭṭhā pabbājesi, tasmā vaṅkameva gamissāmi, tasmiṃ me araññe vasanaṭṭhānaṃ jānāthāti.

    ཏེ རཱཛཱནོ ཨཱཧཾསུ –

    Te rājāno āhaṃsu –

    ༡༨༨༩.

    1889.

    ‘‘ཨིདྷེཝ ཏཱཝ ཨཙྪསྶུ, ཙེཏརཊྛེ རཐེསབྷ།

    ‘‘Idheva tāva acchassu, cetaraṭṭhe rathesabha;

    ཡཱཝ ཙེཏཱ གམིསྶནྟི, རཉྙོ སནྟིཀ ཡཱཙིཏུཾ༎

    Yāva cetā gamissanti, rañño santika yācituṃ.

    ༡༨༩༠.

    1890.

    ‘‘ནིཛ྄ཛྷཱཔེཏུཾ མཧཱརཱཛཾ, སིཝཱིནཾ རཊྛཝཌྜྷནཾ།

    ‘‘Nijjhāpetuṃ mahārājaṃ, sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhanaṃ;

    ཏཾ ཏཾ ཙེཏཱ པུརཀྑཏྭཱ, པཏཱིཏཱ ལདྡྷཔཙྩཡཱ།

    Taṃ taṃ cetā purakkhatvā, patītā laddhapaccayā;

    པརིཝཱརེཏྭཱན གཙྪནྟི, ཨེཝཾ ཛཱནཱཧི ཁཏྟིཡཱ’’ཏི༎

    Parivāretvāna gacchanti, evaṃ jānāhi khattiyā’’ti.

    ཏཏྠ རཉྙོ སནྟིཀ ཡཱཙིཏུནྟི རཉྙོ སནྟིཀཾ ཡཱཙནཏྠཱཡ གམིསྶནྟི། ནིཛ྄ཛྷཱཔེཏུནྟི ཏུམྷཱཀཾ ནིདྡོསབྷཱཝཾ ཛཱནཱཔེཏུཾ། ལདྡྷཔཙྩཡཱཏི ལདྡྷཔཏིཊྛཱ། གཙྪནྟཱིཏི གམིསྶནྟི།

    Tattha rañño santika yācitunti rañño santikaṃ yācanatthāya gamissanti. Nijjhāpetunti tumhākaṃ niddosabhāvaṃ jānāpetuṃ. Laddhapaccayāti laddhapatiṭṭhā. Gacchantīti gamissanti.

    མཧཱསཏྟོ ཨཱཧ –

    Mahāsatto āha –

    ༡༨༩༡.

    1891.

    ‘‘མཱ ཝོ རུཙྩིཏྠ གམནཾ, རཉྙོ སནྟིཀ ཡཱཙིཏུཾ།

    ‘‘Mā vo ruccittha gamanaṃ, rañño santika yācituṃ;

    ནིཛ྄ཛྷཱཔེཏུཾ མཧཱརཱཛཾ, རཱཛཱཔི ཏཏྠ ནིསྶརོ༎

    Nijjhāpetuṃ mahārājaṃ, rājāpi tattha nissaro.

    ༡༨༩༢.

    1892.

    ‘‘ཨཙྩུགྒཏཱ ཧི སིཝཡོ, བལགྒཱ ནེགམཱ ཙ ཡེ།

    ‘‘Accuggatā hi sivayo, balaggā negamā ca ye;

    ཏེ ཝིདྷཾསེཏུམིཙྪནྟི, རཱཛཱནཾ མམ ཀཱརཎཱ’’ཏི༎

    Te vidhaṃsetumicchanti, rājānaṃ mama kāraṇā’’ti.

    ཏཏྠ ཏཏྠཱཏི ཏསྨིཾ མམ ནིདྡོསབྷཱཝཾ ནིཛ྄ཛྷཱཔནེ རཱཛཱཔི ཨནིསྶརོ། ཨཙྩུགྒཏཱཏི ཨཏིཀུདྡྷཱ། བལགྒཱཏི བལཀཱཡཱ། ཝིདྷཾསེཏུནྟི རཛྫཏོ ནཱིཧརིཏུཾ། རཱཛཱནནྟི རཱཛཱནམྤི།

    Tattha tatthāti tasmiṃ mama niddosabhāvaṃ nijjhāpane rājāpi anissaro. Accuggatāti atikuddhā. Balaggāti balakāyā. Vidhaṃsetunti rajjato nīharituṃ. Rājānanti rājānampi.

    ཏེ རཱཛཱནོ ཨཱཧཾསུ –

    Te rājāno āhaṃsu –

    ༡༨༩༣.

    1893.

    ‘‘སཙེ ཨེསཱ པཝཏྟེཏྠ, རཊྛསྨིཾ རཊྛཝཌྜྷན།

    ‘‘Sace esā pavattettha, raṭṭhasmiṃ raṭṭhavaḍḍhana;

    ཨིདྷེཝ རཛྫཾ ཀཱརེཧི, ཙེཏེཧི པརིཝཱརིཏོ༎

    Idheva rajjaṃ kārehi, cetehi parivārito.

    ༡༨༩༤.

    1894.

    ‘‘ཨིདྡྷཾ ཕཱིཏཉྩིདཾ རཊྛཾ, ཨིདྡྷོ ཛནཔདོ མཧཱ།

    ‘‘Iddhaṃ phītañcidaṃ raṭṭhaṃ, iddho janapado mahā;

    མཏིཾ ཀརོཧི ཏྭཾ དེཝ, རཛྫསྶ མནུསཱསིཏུ’’ནྟི༎

    Matiṃ karohi tvaṃ deva, rajjassa manusāsitu’’nti.

    ཏཏྠ སཙེ ཨེསཱ པཝཏྟེཏྠཱཏི སཙེ ཨེཏསྨིཾ རཊྛེ ཨེསཱ པཝཏྟི། རཛྫསྶ མནུསཱསིཏུནྟི རཛྫཾ སམནུསཱསིཏུཾ, ཨཡམེཝ ཝཱ པཱཋོ།

    Tattha sace esā pavattetthāti sace etasmiṃ raṭṭhe esā pavatti. Rajjassa manusāsitunti rajjaṃ samanusāsituṃ, ayameva vā pāṭho.

    ཝེསྶནྟརོ ཨཱཧ –

    Vessantaro āha –

    ༡༨༩༥.

    1895.

    ‘‘ན མེ ཚནྡོ མཏི ཨཏྠི, རཛྫསྶ ཨནུསཱསིཏུཾ།

    ‘‘Na me chando mati atthi, rajjassa anusāsituṃ;

    པབྦཱཛིཏསྶ རཊྛསྨཱ, ཙེཏཔུཏྟཱ སུཎཱཐ མེ༎

    Pabbājitassa raṭṭhasmā, cetaputtā suṇātha me.

    ༡༨༩༦.

    1896.

    ‘‘ཨཏུཊྛཱ སིཝཡོ ཨཱསུཾ, བལགྒཱ ནེགམཱ ཙ ཡེ།

    ‘‘Atuṭṭhā sivayo āsuṃ, balaggā negamā ca ye;

    པབྦཱཛིཏསྶ རཊྛསྨཱ, ཙེཏཱ རཛྫེབྷིསེཙཡུཾ༎

    Pabbājitassa raṭṭhasmā, cetā rajjebhisecayuṃ.

    ༡༨༩༧.

    1897.

    ‘‘ཨསམྨོདིཡམྤི ཝོ ཨསྶ, ཨཙྩནྟཾ མམ ཀཱརཎཱ།

    ‘‘Asammodiyampi vo assa, accantaṃ mama kāraṇā;

    སིཝཱིཧི བྷཎྜནཾ ཙཱཔི, ཝིགྒཧོ མེ ན རུཙྩཏི༎

    Sivīhi bhaṇḍanaṃ cāpi, viggaho me na ruccati.

    ༡༨༩༨.

    1898.

    ‘‘ཨཐསྶ བྷཎྜནཾ གྷོརཾ, སམྤཧཱརོ ཨནཔྤཀོ།

    ‘‘Athassa bhaṇḍanaṃ ghoraṃ, sampahāro anappako;

    ཨེཀསྶ ཀཱརཎཱ མཡ྄ཧཾ, ཧིཾསེཡྻ བཧུཀོ ཛནོ༎

    Ekassa kāraṇā mayhaṃ, hiṃseyya bahuko jano.

    ༡༨༩༩.

    1899.

    ‘‘པཊིགྒཧིཏཾ ཡཾ དིནྣཾ, སབྦསྶ ཨགྒྷིཡཾ ཀཏཾ།

    ‘‘Paṭiggahitaṃ yaṃ dinnaṃ, sabbassa agghiyaṃ kataṃ;

    ཨཝརུདྡྷསི མཾ རཱཛཱ, ཝངྐཾ གཙྪཱམི པབྦཏཾ།

    Avaruddhasi maṃ rājā, vaṅkaṃ gacchāmi pabbataṃ;

    ཨོཀཱསཾ སམྨཱ ཛཱནཱཐ, ཝནེ ཡཏྠ ཝསཱམསེ’’ཏི༎

    Okāsaṃ sammā jānātha, vane yattha vasāmase’’ti.

    ཏཏྠ ཙེཏཱ རཛྫེབྷིསེཙཡུནྟི ཙེཏརཊྛཝཱསིནོ ཀིར ཝེསྶནྟརཾ རཛྫེ ཨབྷིསིཉྩིཾསཱུཏི ཏུམྷཱཀམྤི ཏེ ཨཏུཊྛཱ ཨཱསུཾ། ཨསམྨོདིཡནྟི ཨསཱམགྒིཡཾ། ཨསྶཱཏི བྷཝེཡྻ། ཨཐསྶཱཏི ཨཐ མཡ྄ཧཾ ཨེཀསྶ ཀཱརཎཱ ཏུམྷཱཀཾ བྷཎྜནཾ བྷཝིསྶཏཱིཏི།

    Tattha cetā rajjebhisecayunti cetaraṭṭhavāsino kira vessantaraṃ rajje abhisiñciṃsūti tumhākampi te atuṭṭhā āsuṃ. Asammodiyanti asāmaggiyaṃ. Assāti bhaveyya. Athassāti atha mayhaṃ ekassa kāraṇā tumhākaṃ bhaṇḍanaṃ bhavissatīti.

    ཨེཝཾ མཧཱསཏྟོ ཨནེཀཔརིཡཱཡེན ཡཱཙིཏོཔི རཛྫཾ ན ཨིཙྪི། ཨཐསྶ ཏེ ཙེཏརཱཛཱནོ མཧནྟཾ སཀྐཱརཾ ཀརིཾསུ། སོ ནགརཾ པཝིསིཏུཾ ན ཨིཙྪི། ཨཐ ནཾ སཱལམེཝ ཨལངྐརིཏྭཱ སཱཎིཡཱ པརིཀྑེཔཾ ཀཏྭཱ མཧཱསཡནཾ པཉྙཱཔེཏྭཱ སབྦེ ཨཱརཀྑཾ ཀརིཾསུ། སོ ཨེཀརཏྟིཾ ཏེཧི སངྒཧིཏཱརཀྑོ སཱལཱཡཾ སཡིཏྭཱ པུནདིཝསེ པཱཏོཝ ནྷཏྭཱ ནཱནགྒརསབྷོཛནཾ བྷུཉྫིཏྭཱ ཏེཧི པརིཝུཏོ ནིཀྑམི། སཊྛིསཧསྶཱ ཁཏྟིཡཱ ཏེན སདྡྷིཾ པནྣརསཡོཛནམགྒཾ གནྟྭཱ ཝནདྭཱརེ ཋཏྭཱ པུརཏོ པནྣརསཡོཛནམགྒཾ ཨཱཙིཀྑནྟཱ ཨཱཧཾསུ –

    Evaṃ mahāsatto anekapariyāyena yācitopi rajjaṃ na icchi. Athassa te cetarājāno mahantaṃ sakkāraṃ kariṃsu. So nagaraṃ pavisituṃ na icchi. Atha naṃ sālameva alaṅkaritvā sāṇiyā parikkhepaṃ katvā mahāsayanaṃ paññāpetvā sabbe ārakkhaṃ kariṃsu. So ekarattiṃ tehi saṅgahitārakkho sālāyaṃ sayitvā punadivase pātova nhatvā nānaggarasabhojanaṃ bhuñjitvā tehi parivuto nikkhami. Saṭṭhisahassā khattiyā tena saddhiṃ pannarasayojanamaggaṃ gantvā vanadvāre ṭhatvā purato pannarasayojanamaggaṃ ācikkhantā āhaṃsu –

    ༡༩༠༠.

    1900.

    ‘‘ཏགྒྷ ཏེ མཡམཀྑཱམ, ཡཐཱཔི ཀུསལཱ ཏཐཱ།

    ‘‘Taggha te mayamakkhāma, yathāpi kusalā tathā;

    རཱཛིསཱི ཡཏྠ སམྨནྟི, ཨཱཧུཏགྒཱི སམཱཧིཏཱ༎

    Rājisī yattha sammanti, āhutaggī samāhitā.

    ༡༩༠༡.

    1901.

    ‘‘ཨེས སེལོ མཧཱརཱཛ, པབྦཏོ གནྡྷམཱདནོ།

    ‘‘Esa selo mahārāja, pabbato gandhamādano;

    ཡཏྠ ཏྭཾ སཧ པུཏྟེཧི, སཧ བྷརིཡཱཡ ཙཙྪསི༎

    Yattha tvaṃ saha puttehi, saha bhariyāya cacchasi.

    ༡༩༠༢.

    1902.

    ‘‘ཏཾ ཙེཏཱ ཨནུསཱསིཾསུ, ཨསྶུནེཏྟཱ རུདཾམུཁཱ།

    ‘‘Taṃ cetā anusāsiṃsu, assunettā rudaṃmukhā;

    ཨིཏོ གཙྪ མཧཱརཱཛ, ཨུཛུཾ ཡེནུཏྟརཱམུཁོ༎

    Ito gaccha mahārāja, ujuṃ yenuttarāmukho.

    ༡༩༠༣.

    1903.

    ‘‘ཨཐ དཀྑིསི བྷདྡནྟེ, ཝེཔུལླཾ ནཱམ པབྦཏཾ།

    ‘‘Atha dakkhisi bhaddante, vepullaṃ nāma pabbataṃ;

    ནཱནཱདུམགཎཱཀིཎྞཾ, སཱིཏཙྪཱཡཾ མནོརམཾ༎

    Nānādumagaṇākiṇṇaṃ, sītacchāyaṃ manoramaṃ.

    ༡༩༠༤.

    1904.

    ‘‘ཏམཏིཀྐམྨ བྷདྡནྟེ, ཨཐ དཀྑིསི ཨཱཔགཾ།

    ‘‘Tamatikkamma bhaddante, atha dakkhisi āpagaṃ;

    ནདིཾ ཀེཏུམཏིཾ ནཱམ, གམྦྷཱིརཾ གིརིགབྦྷརཾ༎

    Nadiṃ ketumatiṃ nāma, gambhīraṃ girigabbharaṃ.

    ༡༩༠༥.

    1905.

    ‘‘པུཐུལོམམཙྪཱཀིཎྞཾ, སུཔཏིཏྠཾ མཧོདཀཾ།

    ‘‘Puthulomamacchākiṇṇaṃ, supatitthaṃ mahodakaṃ;

    ཏཏྠ ནྷཏྭཱ པིཝིཏྭཱ ཙ, ཨསྶཱསེཏྭཱ སཔུཏྟཀེ༎

    Tattha nhatvā pivitvā ca, assāsetvā saputtake.

    ༡༩༠༦.

    1906.

    ‘‘ཨཐ དཀྑིསི བྷདྡནྟེ, ནིགྲོདྷཾ མདྷུཔིཔྥལཾ།

    ‘‘Atha dakkhisi bhaddante, nigrodhaṃ madhupipphalaṃ;

    རམྨཀེ སིཁརེ ཛཱཏཾ, སཱིཏཙྪཱཡཾ མནོརམཾ༎

    Rammake sikhare jātaṃ, sītacchāyaṃ manoramaṃ.

    ༡༩༠༧.

    1907.

    ‘‘ཨཐ དཀྑིསི བྷདྡནྟེ, ནཱལི༹ཀཾ ནཱམ པབྦཏཾ།

    ‘‘Atha dakkhisi bhaddante, nāḷikaṃ nāma pabbataṃ;

    ནཱནཱདིཛགཎཱཀིཎྞཾ, སེལཾ ཀིམྤུརིསཱཡུཏཾ༎

    Nānādijagaṇākiṇṇaṃ, selaṃ kimpurisāyutaṃ.

    ༡༩༠༨.

    1908.

    ‘‘ཏསྶ ཨུཏྟརཔུབྦེན, མུཙལིནྡོ ནཱམ སོ སརོ།

    ‘‘Tassa uttarapubbena, mucalindo nāma so saro;

    པུཎྜརཱིཀེཧི སཉྪནྣོ, སེཏསོགནྡྷིཀེཧི ཙ༎

    Puṇḍarīkehi sañchanno, setasogandhikehi ca.

    ༡༩༠༩.

    1909.

    ‘‘སོ ཝནཾ མེགྷསངྐཱསཾ, དྷུཝཾ ཧརིཏསདྡལཾ།

    ‘‘So vanaṃ meghasaṅkāsaṃ, dhuvaṃ haritasaddalaṃ;

    སཱིཧོཝཱམིསཔེཀྑཱིཝ, ཝནསཎྜཾ ཝིགཱཧཡ།

    Sīhovāmisapekkhīva, vanasaṇḍaṃ vigāhaya;

    པུཔྥརུཀྑེཧི སཉྪནྣཾ, ཕལརུཀྑེཧི ཙཱུབྷཡཾ༎

    Puppharukkhehi sañchannaṃ, phalarukkhehi cūbhayaṃ.

    ༡༩༡༠.

    1910.

    ‘‘ཏཏྠ བིནྡུསྶརཱ ཝགྒཱུ, ནཱནཱཝཎྞཱ བཧཱུ དིཛཱ།

    ‘‘Tattha bindussarā vaggū, nānāvaṇṇā bahū dijā;

    ཀཱུཛནྟམུཔཀཱུཛནྟི, ཨུཏུསཾཔུཔྥིཏེ དུམེ༎

    Kūjantamupakūjanti, utusaṃpupphite dume.

    ༡༩༡༡.

    1911.

    ‘‘གནྟྭཱ གིརིཝིདུགྒཱནཾ, ནདཱིནཾ པབྷཝཱནི ཙ།

    ‘‘Gantvā girividuggānaṃ, nadīnaṃ pabhavāni ca;

    སོ དཀྑིསི པོཀྑརཎིཾ, ཀརཉྫཀཀུདྷཱཡུཏཾ༎

    So dakkhisi pokkharaṇiṃ, karañjakakudhāyutaṃ.

    ༡༩༡༢.

    1912.

    ‘‘པུཐུལོམམཙྪཱཀིཎྞཾ , སུཔཏིཏྠཾ མཧོདཀཾ།

    ‘‘Puthulomamacchākiṇṇaṃ , supatitthaṃ mahodakaṃ;

    སམཉྩ ཙཏུརཾསཉྩ, སཱདུཾ ཨཔྤཊིགནྡྷིཡཾ༎

    Samañca caturaṃsañca, sāduṃ appaṭigandhiyaṃ.

    ༡༩༡༣.

    1913.

    ‘‘ཏསྶཱ ཨུཏྟརཔུབྦེན, པཎྞསཱལཾ ཨམཱཔཡ།

    ‘‘Tassā uttarapubbena, paṇṇasālaṃ amāpaya;

    པཎྞསཱལཾ ཨམཱཔེཏྭཱ, ཨུཉྪཱཙརིཡཱཡ ཨཱིཧཐཱ’’ཏི༎

    Paṇṇasālaṃ amāpetvā, uñchācariyāya īhathā’’ti.

    ཏཏྠ རཱཛིསཱིཏི རཱཛཱནོ ཧུཏྭཱ པབྦཛིཏཱ། སམཱཧིཏཱཏི ཨེཀགྒཙིཏྟཱ། ཨེསཱཏི དཀྑིཎཧཏྠཾ ཨུཀྑིཔིཏྭཱ ཨིམིནཱ པབྦཏཔཱདེན གཙྪཐཱཏི ཨཱཙིཀྑནྟཱ ཝདནྟི། ཨཙྪསཱིཏི ཝསིསྶསི། ཨཱཔགནྟི ཨུདཀཝཱཧནདིཨཱཝཊྚཾ། གིརིགབྦྷརནྟི གིརཱིནཾ ཀུཙྪིཏོ པཝཏྟཾ། མདྷུཔིཔྥལནྟི མདྷུརཕལཾ། རམྨཀེཏི རམཎཱིཡེ། ཀིམྤུརིསཱཡུཏནྟི ཀིམྤུརིསེཧི ཨཱཡུཏཾ པརིཀིཎྞཾ། སེཏསོགནྡྷཱིཀེཧི ཙཱཏི ནཱནཔྤཀཱརེཧི སེཏུཔྤལེཧི ཙེཝ སོགནྡྷིཀེཧི ཙ སཉྪནྣོ། སཱིཧོཝཱམིསཔེཀྑཱིཝཱཏི ཨཱམིསཾ པེཀྑནྟོ སཱིཧོ ཝིཡ།

    Tattha rājisīti rājāno hutvā pabbajitā. Samāhitāti ekaggacittā. Esāti dakkhiṇahatthaṃ ukkhipitvā iminā pabbatapādena gacchathāti ācikkhantā vadanti. Acchasīti vasissasi. Āpaganti udakavāhanadiāvaṭṭaṃ. Girigabbharanti girīnaṃ kucchito pavattaṃ. Madhupipphalanti madhuraphalaṃ. Rammaketi ramaṇīye. Kimpurisāyutanti kimpurisehi āyutaṃ parikiṇṇaṃ. Setasogandhīkehi cāti nānappakārehi setuppalehi ceva sogandhikehi ca sañchanno. Sīhovāmisapekkhīvāti āmisaṃ pekkhanto sīho viya.

    བིནྡུསྶརཱཏི སམྤིཎྜིཏསྶརཱ། ཝགྒཱུཏི མདྷུརསྶརཱ། ཀཱུཛནྟམུཔཀཱུཛནྟཱིཏི པཋམཾ ཀཱུཛམཱནཾ པཀྑིཾ པཙྪཱ ཨུཔཀཱུཛནྟི། ཨུཏུསཾཔུཔྥིཏེ དུམེཏི ཨུཏུསམཡེ པུཔྥིཏེ དུམེ ནིལཱིཡིཏྭཱ ཀཱུཛནྟཾ ཨུཔཀཱུཛནྟི། སོ དཀྑིསཱིཏི སོ ཏྭཾ པསྶིསྶསཱིཏི ཨཏྠོ། ཀརཉྫཀཀུདྷཱཡུཏནྟི ཀརཉྫརུཀྑེཧི ཙ ཀཀུདྷརུཀྑེཧི ཙ སམྤརིཀིཎྞཾ། ཨཔྤཊིགནྡྷིཡནྟི པཊིཀཱུལགནྡྷཝིརཧིཏཾ མདྷུརོདཀཔརིཀིཎྞཾནཱནཔྤཀཱརཔདུམུཔྤལཱདཱིཧི སཉྪནྣཾ། པཎྞསཱལཾ ཨམཱཔཡཱཏི པཎྞསཱལཾ མཱཔེཡྻཱསི། ཨམཱཔེཏྭཱཏི མཱཔེཏྭཱ། ཨུཉྪཱཙརིཡཱཡ ཨཱིཧཐཱཏི ཨཐ ཏུམྷེ, དེཝ, ཨུཉྪཱཙརིཡཱཡ ཡཱཔེནྟཱ ཨཔྤམཏྟཱ ཨཱིཧཐ, ཨཱརདྡྷཝཱིརིཡཱ ཧུཏྭཱ ཝིཧརེཡྻཱཐཱཏི ཨཏྠོ།

    Bindussarāti sampiṇḍitassarā. Vaggūti madhurassarā. Kūjantamupakūjantīti paṭhamaṃ kūjamānaṃ pakkhiṃ pacchā upakūjanti. Utusaṃpupphite dumeti utusamaye pupphite dume nilīyitvā kūjantaṃ upakūjanti. So dakkhisīti so tvaṃ passissasīti attho. Karañjakakudhāyutanti karañjarukkhehi ca kakudharukkhehi ca samparikiṇṇaṃ. Appaṭigandhiyanti paṭikūlagandhavirahitaṃ madhurodakaparikiṇṇaṃnānappakārapadumuppalādīhi sañchannaṃ. Paṇṇasālaṃ amāpayāti paṇṇasālaṃ māpeyyāsi. Amāpetvāti māpetvā. Uñchācariyāya īhathāti atha tumhe, deva, uñchācariyāya yāpentā appamattā īhatha, āraddhavīriyā hutvā vihareyyāthāti attho.

    ཨེཝཾ ཏེ རཱཛཱནོ ཏསྶ པནྣརསཡོཛནམགྒཾ ཨཱཙིཀྑིཏྭཱ ཏཾ ཨུཡྻོཛེཏྭཱ ཝེསྶནྟརསྶ ཨནྟརཱཡབྷཡསྶ ཝིནོདནཏྠཾ ‘‘མཱ ཀོཙིདེཝ པཙྩཱམིཏྟོ ཨོཀཱསཾ ལབྷེཡྻཱ’’ཏི ཙིནྟེཏྭཱ ཨེཀཾ བྱཏྟཾ སུསིཀྑིཏཾ ཙེཏཔུཏྟཾ ཨཱམནྟེཏྭཱ ‘‘ཏྭཾ གཙྪནྟེ ཙ ཨཱགཙྪནྟེ ཙ པརིགྒཎྷཱཧཱི’’ཏི ཝནདྭཱརེ ཨཱརཀྑཎཏྠཱཡ ཋཔེཏྭཱ སཀནགརཾ གམིཾསུ། ཝེསྶནྟརོཔི སཔུཏྟདཱརོ གནྡྷམཱདནཔབྦཏཾ པཏྭཱ, ཏཾ དིཝསཾ ཏཏྠ ཝསིཏྭཱ ཏཏོ ཨུཏྟརཱབྷིམུཁོ ཝེཔུལླཔབྦཏཔཱདེན གནྟྭཱ, ཀེཏུམཏིཡཱ ནཱམ ནདིཡཱ ཏཱིརེ ནིསཱིདིཏྭཱ ཝནཙརཀེན དིནྣཾ མདྷུམཾསཾ ཁཱདིཏྭཱ ཏསྶ སུཝཎྞསཱུཙིཾ དཏྭཱ ཏཏྠ ནྷཏྭཱ པིཝིཏྭཱ པཊིཔྤསྶདྡྷདརཐོ ནདིཏོ ཨུཏྟརིཏྭཱ སཱནུཔབྦཏསིཁརེ ཋིཏསྶ ནིགྲོདྷསྶ མཱུལེ ཐོཀཾ ནིསཱིདིཏྭཱ ནིགྲོདྷཕལཱནི ཁཱདིཏྭཱ ཨུཊྛཱཡ གཙྪནྟོ ནཱལི༹ཀཾ ནཱམ པབྦཏཾ པཏྭཱ ཏཾ པརིཧརནྟོ མུཙལིནྡསརཾ གནྟྭཱ སརསྶ ཏཱིརེན པུབྦུཏྟརཀཎྞཾ པཏྭཱ, ཨེཀཔདིཀམགྒེན ཝནགྷཊཾ པཝིསིཏྭཱ ཏཾ ཨཏིཀྐམྨ གིརིཝིདུགྒཱནཾ ནདིཔྤབྷཝཱནཾ པུརཏོ ཙཏུརཾསཔོཀྑརཎིཾ པཱཔུཎི།

    Evaṃ te rājāno tassa pannarasayojanamaggaṃ ācikkhitvā taṃ uyyojetvā vessantarassa antarāyabhayassa vinodanatthaṃ ‘‘mā kocideva paccāmitto okāsaṃ labheyyā’’ti cintetvā ekaṃ byattaṃ susikkhitaṃ cetaputtaṃ āmantetvā ‘‘tvaṃ gacchante ca āgacchante ca pariggaṇhāhī’’ti vanadvāre ārakkhaṇatthāya ṭhapetvā sakanagaraṃ gamiṃsu. Vessantaropi saputtadāro gandhamādanapabbataṃ patvā, taṃ divasaṃ tattha vasitvā tato uttarābhimukho vepullapabbatapādena gantvā, ketumatiyā nāma nadiyā tīre nisīditvā vanacarakena dinnaṃ madhumaṃsaṃ khāditvā tassa suvaṇṇasūciṃ datvā tattha nhatvā pivitvā paṭippassaddhadaratho nadito uttaritvā sānupabbatasikhare ṭhitassa nigrodhassa mūle thokaṃ nisīditvā nigrodhaphalāni khāditvā uṭṭhāya gacchanto nāḷikaṃ nāma pabbataṃ patvā taṃ pariharanto mucalindasaraṃ gantvā sarassa tīrena pubbuttarakaṇṇaṃ patvā, ekapadikamaggena vanaghaṭaṃ pavisitvā taṃ atikkamma girividuggānaṃ nadippabhavānaṃ purato caturaṃsapokkharaṇiṃ pāpuṇi.

    ཏསྨིཾ ཁཎེ སཀྐོ ཨཱཝཛྫེནྟོ ‘‘མཧཱསཏྟོ ཧིམཝནྟཾ པཝིཊྛོ’’ཏི ཉཏྭཱ ‘‘ཏསྶ ཝསནཊྛཱནཾ ལདྡྷུཾ ཝཊྚཏཱི’’ཏི ཙིནྟེཏྭཱ ཝིསྶཀམྨཾ པཀྐོསཱཔེཏྭཱ ‘‘གཙྪ, ཏཱཏ, ཏྭཾ ཝངྐཔབྦཏཀུཛྷཙྪིམྷི རམཎཱིཡེ ཋཱནེ ཨསྶམཔདཾ མཱཔེཏྭཱ ཨེཧཱི’’ཏི པེསེསི། སོ ‘‘སཱདྷུ, དེཝཱ’’ཏི དེཝལོཀཏོ ཨོཏརིཏྭཱ ཏཏྠ དྭེ པཎྞསཱལཱཡོ དྭེ ཙངྐམེ རཏྟིཊྛཱནདིཝཱཊྛཱནཱནི ཙ མཱཔེཏྭཱ ཙངྐམཀོཊིཡཾ ཏེསུ ཏེསུ ཋཱནེསུ ནཱནཱཕལདྷརེ རུཀྑེ ཙ ཀདལིཝནཱནི ཙ དསྶེཏྭཱ སབྦེ པབྦཛིཏཔརིཀྑཱརེ པཊིཡཱདེཏྭཱ ‘‘ཡེ ཀེཙི པབྦཛིཏུཀཱམཱ, ཏེ ཨིམེ གཎྷནྟཱུ’’ཏི ཨཀྑརཱནི ལིཁིཏྭཱ ཨམནུསྶེ ཙ བྷེརཝསདྡེ མིགཔཀྑིནོ ཙ པཊིཀྐམཱཔེཏྭཱ སཀཊྛཱནམེཝ གཏོ།

    Tasmiṃ khaṇe sakko āvajjento ‘‘mahāsatto himavantaṃ paviṭṭho’’ti ñatvā ‘‘tassa vasanaṭṭhānaṃ laddhuṃ vaṭṭatī’’ti cintetvā vissakammaṃ pakkosāpetvā ‘‘gaccha, tāta, tvaṃ vaṅkapabbatakujhacchimhi ramaṇīye ṭhāne assamapadaṃ māpetvā ehī’’ti pesesi. So ‘‘sādhu, devā’’ti devalokato otaritvā tattha dve paṇṇasālāyo dve caṅkame rattiṭṭhānadivāṭṭhānāni ca māpetvā caṅkamakoṭiyaṃ tesu tesu ṭhānesu nānāphaladhare rukkhe ca kadalivanāni ca dassetvā sabbe pabbajitaparikkhāre paṭiyādetvā ‘‘ye keci pabbajitukāmā, te ime gaṇhantū’’ti akkharāni likhitvā amanusse ca bheravasadde migapakkhino ca paṭikkamāpetvā sakaṭṭhānameva gato.

    མཧཱསཏྟོ ཨེཀཔདིཀམགྒཾ དིསྭཱ ‘‘པབྦཛིཏཱནཾ ཝསནཊྛཱནཾ བྷཝིསྶཏཱི’’ཏི མདྡིཉྩ པུཏྟེ ཙ ཨསྶམཔདདྭཱརེ ཋཔེཏྭཱ ཨསྶམཔདཾ པཝིསིཏྭཱ ཨཀྑརཱནི ཨོལོཀེཏྭཱ ‘‘སཀྐེནམྷི དིཊྛོ’’ཏི ཉཏྭཱ པཎྞསཱལཾ པཝིསིཏྭཱ ཁགྒཉྩ དྷནུཉྩ ཨཔནེཏྭཱ སཱཊཀེ ཨོམུཉྩིཏྭཱ རཏྟཝཱཀཙཱིརཾ ནིཝཱསེཏྭཱ ཨཛིནཙམྨཾ ཨཾསེ ཀཏྭཱ ཛཊཱམཎྜལཾ བནྡྷིཏྭཱ ཨིསིཝེསཾ གཧེཏྭཱ ཀཏྟརདཎྜཾ ཨཱདཱཡ པཎྞསཱལཏོ ནིཀྑམིཏྭཱ པབྦཛིཏསིརིཾ སམུབྦཧནྟོ ‘‘ཨཧོ སུཁཾ, ཨཧོ སུཁཾ, པབྦཛྫཱ མེ ཨདྷིགཏཱ’’ཏི ཨུདཱནཾ ཨུདཱནེཏྭཱ ཙངྐམཾ ཨཱརུཡ྄ཧ ཨཔརཱཔརཾ ཙངྐམིཏྭཱ པཙྩེཀབུདྡྷསདིསེན ཨུཔསམེན པུཏྟདཱརཱནཾ སནྟིཀཾ ཨགམཱསི། མདྡཱིཔི མཧཱསཏྟསྶ པཱདེསུ པཏིཏྭཱ རོདིཏྭཱ ཏེནེཝ སདྡྷིཾ ཨསྶམཔདཾ པཝིསིཏྭཱ ཨཏྟནོ པཎྞསཱལཾ གནྟྭཱ ཨིསིཝེསཾ གཎྷི། པཙྪཱ པུཏྟེཔི ཏཱཔསཀུམཱརཀེ ཀརིཾསུ། ཙཏྟཱརོ ཁཏྟིཡཱ ཝངྐཔབྦཏཀུཙྪིམྷི ཝསིཾསུ། ཨཐ མདྡཱི མཧཱསཏྟཾ ཝརཾ ཡཱཙི ‘‘དེཝ, ཏུམྷེ ཕལཱཕལཏྠཱཡ ཝནཾ ཨགནྟྭཱ པུཏྟེ གཧེཏྭཱ ཨིདྷེཝ ཧོཐ, ཨཧཾ ཕལཱཕལཾ ཨཱཧརིསྶཱམཱི’’ཏི། ཏཏོ པཊྛཱཡ སཱ ཨརཉྙཏོ ཕལཱཕལཱནི ཨཱཧརིཏྭཱ ཏཡོ ཛནེ པཊིཛགྒཏི།

    Mahāsatto ekapadikamaggaṃ disvā ‘‘pabbajitānaṃ vasanaṭṭhānaṃ bhavissatī’’ti maddiñca putte ca assamapadadvāre ṭhapetvā assamapadaṃ pavisitvā akkharāni oloketvā ‘‘sakkenamhi diṭṭho’’ti ñatvā paṇṇasālaṃ pavisitvā khaggañca dhanuñca apanetvā sāṭake omuñcitvā rattavākacīraṃ nivāsetvā ajinacammaṃ aṃse katvā jaṭāmaṇḍalaṃ bandhitvā isivesaṃ gahetvā kattaradaṇḍaṃ ādāya paṇṇasālato nikkhamitvā pabbajitasiriṃ samubbahanto ‘‘aho sukhaṃ, aho sukhaṃ, pabbajjā me adhigatā’’ti udānaṃ udānetvā caṅkamaṃ āruyha aparāparaṃ caṅkamitvā paccekabuddhasadisena upasamena puttadārānaṃ santikaṃ agamāsi. Maddīpi mahāsattassa pādesu patitvā roditvā teneva saddhiṃ assamapadaṃ pavisitvā attano paṇṇasālaṃ gantvā isivesaṃ gaṇhi. Pacchā puttepi tāpasakumārake kariṃsu. Cattāro khattiyā vaṅkapabbatakucchimhi vasiṃsu. Atha maddī mahāsattaṃ varaṃ yāci ‘‘deva, tumhe phalāphalatthāya vanaṃ agantvā putte gahetvā idheva hotha, ahaṃ phalāphalaṃ āharissāmī’’ti. Tato paṭṭhāya sā araññato phalāphalāni āharitvā tayo jane paṭijaggati.

    བོདྷིསཏྟོཔི ཏཾ ཝརཾ ཡཱཙི ‘‘བྷདྡེ, མདྡི མཡཾ ཨིཏོ པཊྛཱཡ པབྦཛིཏཱ ནཱམ, ཨིཏྠཱི ཙ ནཱམ བྲཧྨཙརིཡསྶ མལཾ, ཨིཏོ པཊྛཱཡ ཨཀཱལེ མམ སནྟིཀཾ མཱ ཨཱགཙྪཱཧཱི’’ཏི། སཱ ‘‘སཱདྷཱུ’’ཏི སམྤཊིཙྪི། མཧཱསཏྟསྶ མེཏྟཱནུབྷཱཝེན སམནྟཱ ཏིཡོཛནེ སབྦེ ཏིརཙྪཱནཱཔི ཨཉྙམཉྙཾ མེཏྟཙིཏྟཾ པཊིལབྷིཾསུ། མདྡཱིདེཝཱིཔི པཱཏོཝ ཨུཊྛཱཡ པཱནཱིཡཔརིབྷོཛནཱིཡཾ ཨུཔཊྛཱཔེཏྭཱ མུཁོདཀཾ ཨཱཧརིཏྭཱ དནྟཀཊྛཾ དཏྭཱ ཨསྶམཔདཾ སམྨཛྫིཏྭཱ དྭེ པུཏྟེ པིཏུ སནྟིཀེ ཋཔེཏྭཱ པཙྪིཁཎིཏྟིཨངྐུསཧཏྠཱ ཨརཉྙཾ པཝིསིཏྭཱ ཝནམཱུལཕལཱཕལཱནི ཨཱདཱཡ པཙྪིཾ པཱུརེཏྭཱ སཱཡནྷསམཡེ ཨརཉྙཏོ ཨཱགནྟྭཱ པཎྞསཱལཱཡ ཕལཱཕལཾ ཋཔེཏྭཱ ནྷཏྭཱ པུཏྟེ ནྷཱཔེསི། ཨཐ ཙཏྟཱརོཔི ཛནཱ པཎྞསཱལཱདྭཱརེ ནིསཱིདིཏྭཱ ཕལཱཕལཾ པརིབྷུཉྫནྟི། ཏཏོ མདྡཱི པུཏྟེ གཧེཏྭཱ ཨཏྟནོ པཎྞསཱལཾ པཱཝིསི། ཨིམིནཱ ནིཡཱམེན ཏེ པབྦཏཀུཙྪིམྷི སཏྟ མཱསེ ཝསིཾསཱུཏི།

    Bodhisattopi taṃ varaṃ yāci ‘‘bhadde, maddi mayaṃ ito paṭṭhāya pabbajitā nāma, itthī ca nāma brahmacariyassa malaṃ, ito paṭṭhāya akāle mama santikaṃ mā āgacchāhī’’ti. Sā ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchi. Mahāsattassa mettānubhāvena samantā tiyojane sabbe tiracchānāpi aññamaññaṃ mettacittaṃ paṭilabhiṃsu. Maddīdevīpi pātova uṭṭhāya pānīyaparibhojanīyaṃ upaṭṭhāpetvā mukhodakaṃ āharitvā dantakaṭṭhaṃ datvā assamapadaṃ sammajjitvā dve putte pitu santike ṭhapetvā pacchikhaṇittiaṅkusahatthā araññaṃ pavisitvā vanamūlaphalāphalāni ādāya pacchiṃ pūretvā sāyanhasamaye araññato āgantvā paṇṇasālāya phalāphalaṃ ṭhapetvā nhatvā putte nhāpesi. Atha cattāropi janā paṇṇasālādvāre nisīditvā phalāphalaṃ paribhuñjanti. Tato maddī putte gahetvā attano paṇṇasālaṃ pāvisi. Iminā niyāmena te pabbatakucchimhi satta māse vasiṃsūti.

    ཝནཔཝེསནཀཎྜཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ།

    Vanapavesanakaṇḍavaṇṇanā niṭṭhitā.

    ཛཱུཛཀཔབྦཝཎྞནཱ

    Jūjakapabbavaṇṇanā

    ཏདཱ ཀཱལིངྒརཊྛེ དུནྣིཝིཊྛབྲཱཧྨཎགཱམཝཱསཱི ཛཱུཛཀོ ནཱམ བྲཱཧྨཎོ བྷིཀྑཱཙརིཡཱཡ ཀཧཱཔཎསཏཾ ལབྷིཏྭཱ ཨེཀསྨིཾ བྲཱཧྨཎཀུལེ ཋཔེཏྭཱ པུན དྷནཔརིཡེསནཏྠཱཡ གཏོ། ཏསྨིཾ ཙིརཱཡནྟེ བྲཱཧྨཎཀུལཱ ཀཧཱཔཎསཏཾ ཝལཉྫེཏྭཱ པཙྪཱ ཨིཏརེན ཨཱགནྟྭཱ ཙོདིཡམཱནཱ ཀཧཱཔཎེ དཱཏུཾ ཨསཀྐོནྟཱ ཨམིཏྟཏཱཔནཾ ནཱམ དྷཱིཏརཾ ཏསྶ ཨདཾསུ། སོ ཏཾ ཨཱདཱཡ ཀཱལིངྒརཊྛེ དུནྣིཝིཊྛབྲཱཧྨཎགཱམཾ གནྟྭཱ ཝསི། ཨམིཏྟཏཱཔནཱ སམྨཱ བྲཱཧྨཎཾ པརིཙརཏི། ཨཐ ཨཉྙེ ཏརུཎབྲཱཧྨཎཱ ཏསྶཱ ཨཱཙཱརསམྤཏྟིཾ དིསྭཱ ‘‘ཨཡཾ མཧལླཀབྲཱཧྨཎཾ སམྨཱ པཊིཛགྒཏི, ཏུམྷེ པན ཨམྷེསུ ཀིཾ པམཛྫཐཱ’’ཏི ཨཏྟནོ ཨཏྟནོ བྷརིཡཱཡོ ཏཛྫེནྟི། ཏཱ ‘‘ཨིམཾ ཨམིཏྟཏཱཔནཾ ཨིམམྷཱ གཱམཱ པལཱཔེསྶཱམཱ’’ཏི ནདཱིཏིཏྠཱདཱིསུ སནྣིཔཏིཏྭཱ ཏཾ པརིབྷཱསིཾསུ། ཏམཏྠཾ པཀཱསེནྟོ སཏྠཱ ཨཱཧ –

    Tadā kāliṅgaraṭṭhe dunniviṭṭhabrāhmaṇagāmavāsī jūjako nāma brāhmaṇo bhikkhācariyāya kahāpaṇasataṃ labhitvā ekasmiṃ brāhmaṇakule ṭhapetvā puna dhanapariyesanatthāya gato. Tasmiṃ cirāyante brāhmaṇakulā kahāpaṇasataṃ valañjetvā pacchā itarena āgantvā codiyamānā kahāpaṇe dātuṃ asakkontā amittatāpanaṃ nāma dhītaraṃ tassa adaṃsu. So taṃ ādāya kāliṅgaraṭṭhe dunniviṭṭhabrāhmaṇagāmaṃ gantvā vasi. Amittatāpanā sammā brāhmaṇaṃ paricarati. Atha aññe taruṇabrāhmaṇā tassā ācārasampattiṃ disvā ‘‘ayaṃ mahallakabrāhmaṇaṃ sammā paṭijaggati, tumhe pana amhesu kiṃ pamajjathā’’ti attano attano bhariyāyo tajjenti. Tā ‘‘imaṃ amittatāpanaṃ imamhā gāmā palāpessāmā’’ti nadītitthādīsu sannipatitvā taṃ paribhāsiṃsu. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ༡༩༡༤.

    1914.

    ‘‘ཨཧུ ཝཱསཱི ཀལིངྒེསུ, ཛཱུཛཀོ ནཱམ བྲཱཧྨཎོ།

    ‘‘Ahu vāsī kaliṅgesu, jūjako nāma brāhmaṇo;

    ཏསྶཱསི དཧརཱ བྷརིཡཱ, ནཱམེནཱམིཏྟཏཱཔནཱ༎

    Tassāsi daharā bhariyā, nāmenāmittatāpanā.

    ༡༩༡༥.

    1915.

    ‘‘ཏཱ ནཾ ཏཏྠ གཏཱཝོཙུཾ, ནདིཾ ཨུདཀཧཱརིཡཱ།

    ‘‘Tā naṃ tattha gatāvocuṃ, nadiṃ udakahāriyā;

    ཐིཡོ ནཾ པརིབྷཱསིཾསུ, སམཱགནྟྭཱ ཀུཏཱུཧལཱ༎

    Thiyo naṃ paribhāsiṃsu, samāgantvā kutūhalā.

    ༡༩༡༦.

    1916.

    ‘‘ཨམིཏྟཱ ནཱུན ཏེ མཱཏཱ, ཨམིཏྟོ ནཱུན ཏེ པིཏཱ།

    ‘‘Amittā nūna te mātā, amitto nūna te pitā;

    ཡེ ཏཾ ཛིཎྞསྶ པཱདཾསུ, ཨེཝཾ དཧརིཡཾ སཏིཾ༎

    Ye taṃ jiṇṇassa pādaṃsu, evaṃ dahariyaṃ satiṃ.

    ༡༩༡༧.

    1917.

    ‘‘ཨཧིཏཾ ཝཏ ཏེ ཉཱཏཱི, མནྟཡིཾསུ རཧོགཏཱ།

    ‘‘Ahitaṃ vata te ñātī, mantayiṃsu rahogatā;

    ཡེ ཏཾ ཛིཎྞསྶ པཱདཾསུ, ཨེཝཾ དཧརིཡཾ སཏིཾ༎

    Ye taṃ jiṇṇassa pādaṃsu, evaṃ dahariyaṃ satiṃ.

    ༡༩༡༨.

    1918.

    ‘‘ཨམིཏྟཱ ཝཏ ཏེ ཉཱཏཱི, མནྟཡིཾསུ རཧོགཏཱ།

    ‘‘Amittā vata te ñātī, mantayiṃsu rahogatā;

    ཡེ ཏཾ ཛིཎྞསྶ པཱདཾསུ, ཨེཝཾ དཧརིཡཾ སཏིཾ༎

    Ye taṃ jiṇṇassa pādaṃsu, evaṃ dahariyaṃ satiṃ.

    ༡༩༡༩.

    1919.

    ‘‘དུཀྐཊཾ ཝཏ ཏེ ཉཱཏཱི, མནྟཡིཾསུ རཧོགཏཱ།

    ‘‘Dukkaṭaṃ vata te ñātī, mantayiṃsu rahogatā;

    ཡེ ཏཾ ཛིཎྞསྶ པཱདཾསུ, ཨེཝཾ དཧརིཡཾ སཏིཾ༎

    Ye taṃ jiṇṇassa pādaṃsu, evaṃ dahariyaṃ satiṃ.

    ༡༩༢༠.

    1920.

    ‘‘པཱཔཀཾ ཝཏ ཏེ ཉཱཏཱི, མནྟཡིཾསུ རཧོགཏཱ།

    ‘‘Pāpakaṃ vata te ñātī, mantayiṃsu rahogatā;

    ཡེ ཏཾ ཛིཎྞསྶ པཱདཾསུ, ཨེཝཾ དཧརིཡཾ སཏིཾ༎

    Ye taṃ jiṇṇassa pādaṃsu, evaṃ dahariyaṃ satiṃ.

    ༡༩༢༡.

    1921.

    ‘‘ཨམནཱཔཾ ཝཏ ཏེ ཉཱཏཱི, མནྟཡིཾསུ རཧོགཏཱ།

    ‘‘Amanāpaṃ vata te ñātī, mantayiṃsu rahogatā;

    ཡེ ཏཾ ཛིཎྞསྶ པཱདཾསུ, ཨེཝཾ དཧརིཡཾ སཏིཾ༎

    Ye taṃ jiṇṇassa pādaṃsu, evaṃ dahariyaṃ satiṃ.

    ༡༩༢༢.

    1922.

    ‘‘ཨམནཱཔཝཱསཾ ཝསི, ཛིཎྞེན པཏིནཱ སཧ།

    ‘‘Amanāpavāsaṃ vasi, jiṇṇena patinā saha;

    ཡཱ ཏྭཾ ཝསསི ཛིཎྞསྶ, མཏཾ ཏེ ཛཱིཝིཏཱ ཝརཾ༎

    Yā tvaṃ vasasi jiṇṇassa, mataṃ te jīvitā varaṃ.

    ༡༩༢༣.

    1923.

    ‘‘ན ཧི ནཱུན ཏུཡ྄ཧཾ ཀལྱཱཎི, པིཏཱ མཱཏཱ ཙ སོབྷནེ།

    ‘‘Na hi nūna tuyhaṃ kalyāṇi, pitā mātā ca sobhane;

    ཨཉྙཾ བྷཏྟཱརཾ ཝིནྡིཾསུ, ཡེ ཏཾ ཛིཎྞསྶ པཱདཾསུ།

    Aññaṃ bhattāraṃ vindiṃsu, ye taṃ jiṇṇassa pādaṃsu;

    ཨེཝཾ དཧརིཡཾ སཏིཾ༎

    Evaṃ dahariyaṃ satiṃ.

    ༡༩༢༤.

    1924.

    ‘‘དུཡིཊྛཾ ཏེ ནཝམིཡཾ, ཨཀཏཾ ཨགྒིཧུཏྟཀཾ།

    ‘‘Duyiṭṭhaṃ te navamiyaṃ, akataṃ aggihuttakaṃ;

    ཡེ ཏཾ ཛིཎྞསྶ པཱདཾསུ, ཨེཝཾ དཧརིཡཾ སཏིཾ༎

    Ye taṃ jiṇṇassa pādaṃsu, evaṃ dahariyaṃ satiṃ.

    ༡༩༢༥.

    1925.

    ‘‘སམཎེ བྲཱཧྨཎེ ནཱུན, བྲཧྨཙརིཡཔརཱཡཎེ།

    ‘‘Samaṇe brāhmaṇe nūna, brahmacariyaparāyaṇe;

    སཱ ཏྭཾ ལོཀེ ཨབྷིསཔི, སཱིལཝནྟེ བཧུསྶུཏེ།

    Sā tvaṃ loke abhisapi, sīlavante bahussute;

    ཡཱ ཏྭཾ ཝསསི ཛིཎྞསྶ, ཨེཝཾ དཧརིཡཱ སཏཱི༎

    Yā tvaṃ vasasi jiṇṇassa, evaṃ dahariyā satī.

    ༡༩༢༦.

    1926.

    ‘‘ན དུཀྑཾ ཨཧིནཱ དཊྛཾ, ན དུཀྑཾ སཏྟིཡཱ ཧཏཾ།

    ‘‘Na dukkhaṃ ahinā daṭṭhaṃ, na dukkhaṃ sattiyā hataṃ;

    ཏཉྩ དུཀྑཉྩ ཏིབྦཉྩ, ཡཾ པསྶེ ཛིཎྞཀཾ པཏིཾ༎

    Tañca dukkhañca tibbañca, yaṃ passe jiṇṇakaṃ patiṃ.

    ༡༩༢༧.

    1927.

    ‘‘ནཏྠི ཁིཌྜཱ ནཏྠི རཏི, ཛིཎྞེན པཏིནཱ སཧ།

    ‘‘Natthi khiḍḍā natthi rati, jiṇṇena patinā saha;

    ནཏྠི ཨཱལཱཔསལླཱཔོ, ཛགྒྷིཏམྤི ན སོབྷཏི༎

    Natthi ālāpasallāpo, jagghitampi na sobhati.

    ༡༩༢༨.

    1928.

    ‘‘ཡདཱ ཙ དཧརོ དཧརཱ, མནྟཡནྟི རཧོགཏཱ།

    ‘‘Yadā ca daharo daharā, mantayanti rahogatā;

    སབྦེསཾ སོཀཱ ནསྶནྟི, ཡེ ཀེཙི ཧདཡསྶིཏཱ༎

    Sabbesaṃ sokā nassanti, ye keci hadayassitā.

    ༡༩༢༩.

    1929.

    ‘‘དཧརཱ ཏྭཾ རཱུཔཝཏཱི, པུརིསཱནཾབྷིཔཏྠིཏཱ།

    ‘‘Daharā tvaṃ rūpavatī, purisānaṃbhipatthitā;

    གཙྪ ཉཱཏིཀུལེ ཨཙྪ, ཀིཾ ཛིཎྞོ རམཡིསྶཏཱི’’ཏི༎

    Gaccha ñātikule accha, kiṃ jiṇṇo ramayissatī’’ti.

    ཏཏྠ ཨཧཱུཏི ཨཧོསི། ཝཱསཱི ཀལིངྒེསཱུཏི ཀཱལིངྒརཊྛེསུ དུནྣིཝིཊྛབྲཱཧྨཎགཱམཝཱསཱི། ཏཱ ནཾ ཏཏྠ གཏཱཝོཙུནྟི ཏཏྠ གཱམེ ཏཱ ཨིཏྠིཡོ ནདཱིཏིཏྠེ ཨུདཀཧཱརིཀཱ ཧུཏྭཱ གཏཱ ནཾ ཨཝོཙུཾ། ཐིཡོ ནཾ པརིབྷཱསིཾསཱུཏི ཨིཏྠིཡོ ན ཨཉྙཾ ཀིཉྩི ཨཝོཙུཾ, ཨཐ ཁོ ནཾ པརིབྷཱསིཾསུ། ཀུཏཱུཧལཱཏི ཀོཏཱུཧལཛཱཏཱ ཝིཡ ཧུཏྭཱ། སམཱགནྟྭཱཏི སམནྟཱ པརིཀྑིཔིཏྭཱ། དཧརིཡཾ སཏིནྟི དཧརིཾ ཏརུཎིཾ སོབྷགྒཔྤཏྟཾ སམཱནཾ། ཛིཎྞསྶཱཏི ཛརཱཛིཎྞསྶ གེཧེ། དུཡིཊྛཾ ཏེ ནཝམིཡནྟི ཏཝ ནཝམིཡཾ ཡཱགཾ དུཡིཊྛཾ བྷཝིསྶཏི, སོ ཏེ ཡཱགཔིཎྜོ པཋམཾ མཧལླཀཀཱཀེན གཧིཏོ བྷཝིསྶཏི། ‘‘དུཡིཊྛཱ ཏེ ནཝམིཡཱ’’ཏིཔི པཱཋོ, ནཝམིཡཱ ཏཡཱ དུཡིཊྛཱ བྷཝིསྶཏཱིཏི ཨཏྠོ། ཨཀཏཾ ཨགྒིཧུཏྟཀནྟི ཨགྒིཛུཧནམྤི ཏཡཱ ཨཀཏཾ བྷཝིསྶཏི། ཨབྷིསཔཱིཏི སམཎབྲཱཧྨཎེ སམིཏཔཱཔེ ཝཱ བཱཧིཏཔཱཔེ ཝཱ ཨཀྐོསི། ཏསྶ ཏེ པཱཔསྶ ཨིདཾ ཕལནྟི ཨདྷིཔྤཱཡེནེཝ ཨཱཧཾསུ། ཛགྒྷིཏམྤི ན སོབྷཏཱིཏི ཁཎྜདནྟེ ཝིཝརིཏྭཱ ཧསནྟསྶ མཧལླཀསྶ ཧསིཏམྤི ན སོབྷཏི། སབྦེསཾ སོཀཱ ནསྶནྟཱིཏི སབྦེ ཨེཏེསཾ སོཀཱ ཝིནསྶནྟི། ཀིཾ ཛིཎྞོཏི ཨཡཾ ཛིཎྞོ ཏཾ པཉྩཧི ཀཱམགུཎེཧི ཀཐཾ རམཡིསྶཏཱིཏི།

    Tattha ahūti ahosi. Vāsī kaliṅgesūti kāliṅgaraṭṭhesu dunniviṭṭhabrāhmaṇagāmavāsī. Tā naṃ tattha gatāvocunti tattha gāme tā itthiyo nadītitthe udakahārikā hutvā gatā naṃ avocuṃ. Thiyo naṃ paribhāsiṃsūti itthiyo na aññaṃ kiñci avocuṃ, atha kho naṃ paribhāsiṃsu. Kutūhalāti kotūhalajātā viya hutvā. Samāgantvāti samantā parikkhipitvā. Dahariyaṃ satinti dahariṃ taruṇiṃ sobhaggappattaṃ samānaṃ. Jiṇṇassāti jarājiṇṇassa gehe. Duyiṭṭhaṃ te navamiyanti tava navamiyaṃ yāgaṃ duyiṭṭhaṃ bhavissati, so te yāgapiṇḍo paṭhamaṃ mahallakakākena gahito bhavissati. ‘‘Duyiṭṭhā te navamiyā’’tipi pāṭho, navamiyā tayā duyiṭṭhā bhavissatīti attho. Akataṃ aggihuttakanti aggijuhanampi tayā akataṃ bhavissati. Abhisapīti samaṇabrāhmaṇe samitapāpe vā bāhitapāpe vā akkosi. Tassa te pāpassa idaṃ phalanti adhippāyeneva āhaṃsu. Jagghitampi na sobhatīti khaṇḍadante vivaritvā hasantassa mahallakassa hasitampi na sobhati. Sabbesaṃ sokā nassantīti sabbe etesaṃ sokā vinassanti. Kiṃ jiṇṇoti ayaṃ jiṇṇo taṃ pañcahi kāmaguṇehi kathaṃ ramayissatīti.

    སཱ ཏཱསཾ སནྟིཀཱ པརིབྷཱསཾ ལབྷིཏྭཱ ཨུདཀགྷཊཾ ཨཱདཱཡ རོདམཱནཱ གྷརཾ གནྟྭཱ ‘‘ཀིཾ བྷོཏི རོདསཱི’’ཏི བྲཱཧྨཎེན པུཊྛཱ ཏསྶ ཨཱརོཙེནྟཱི ཨིམཾ གཱཐམཱཧ –

    Sā tāsaṃ santikā paribhāsaṃ labhitvā udakaghaṭaṃ ādāya rodamānā gharaṃ gantvā ‘‘kiṃ bhoti rodasī’’ti brāhmaṇena puṭṭhā tassa ārocentī imaṃ gāthamāha –

    ༡༩༣༠.

    1930.

    ‘‘ན ཏེ བྲཱཧྨཎ གཙྪཱམི, ནདིཾ ཨུདཀཧཱརིཡཱ།

    ‘‘Na te brāhmaṇa gacchāmi, nadiṃ udakahāriyā;

    ཐིཡོ མཾ པརིབྷཱསནྟི, ཏཡཱ ཛིཎྞེན བྲཱཧྨཎཱ’’ཏི༎

    Thiyo maṃ paribhāsanti, tayā jiṇṇena brāhmaṇā’’ti.

    ཏསྶཏྠོ – བྲཱཧྨཎ, ཏཡཱ ཛིཎྞེན མཾ ཨིཏྠིཡོ པརིབྷཱསནྟི, ཏསྨཱ ཨིཏོ པཊྛཱཡ ཏཝ ཨུདཀཧཱརིཀཱ ཧུཏྭཱ ནདིཾ ན གཙྪཱམཱིཏི།

    Tassattho – brāhmaṇa, tayā jiṇṇena maṃ itthiyo paribhāsanti, tasmā ito paṭṭhāya tava udakahārikā hutvā nadiṃ na gacchāmīti.

    ཛཱུཛཀོ ཨཱཧ –

    Jūjako āha –

    ༡༩༣༡.

    1931.

    ‘‘མཱ མེ ཏྭཾ ཨཀརཱ ཀམྨཾ, མཱ མེ ཨུདཀམཱཧརི།

    ‘‘Mā me tvaṃ akarā kammaṃ, mā me udakamāhari;

    ཨཧཾ ཨུདཀམཱཧིསྶཾ, མཱ བྷོཏི ཀུཔིཏཱ ཨཧཱུ’’ཏི༎

    Ahaṃ udakamāhissaṃ, mā bhoti kupitā ahū’’ti.

    ཏཏྠ ཨུདཀམཱཧིསྶནྟི བྷོཏི ཨཧཾ ཨུདཀཾ ཨཱཧརིསྶཱམི།

    Tattha udakamāhissanti bhoti ahaṃ udakaṃ āharissāmi.

    བྲཱཧྨཎཱི ཨཱཧ –

    Brāhmaṇī āha –

    ༡༩༣༢.

    1932.

    ‘‘ནཱཧཾ ཏམྷི ཀུལེ ཛཱཏཱ, ཡཾ ཏྭཾ ཨུདཀམཱཧརེ།

    ‘‘Nāhaṃ tamhi kule jātā, yaṃ tvaṃ udakamāhare;

    ཨེཝཾ བྲཱཧྨཎ ཛཱནཱཧི, ན ཏེ ཝཙྪཱམཧཾ གྷརེ༎

    Evaṃ brāhmaṇa jānāhi, na te vacchāmahaṃ ghare.

    ༡༩༣༣.

    1933.

    ‘‘སཙེ མེ དཱསཾ དཱསིཾ ཝཱ, ནཱནཡིསྶསི བྲཱཧྨཎ།

    ‘‘Sace me dāsaṃ dāsiṃ vā, nānayissasi brāhmaṇa;

    ཨེཝཾ བྲཱཧྨཎ ཛཱནཱཧི, ན ཏེ ཝཙྪཱམི སནྟིཀེ’’ཏི༎

    Evaṃ brāhmaṇa jānāhi, na te vacchāmi santike’’ti.

    ཏཏྠ ནཱཧནྟི བྲཱཧྨཎ, ཡམྷི ཀུལེ སཱམིཀོ ཀམྨཾ ཀརོཏི, ནཱཧཾ ཏཏྠ ཛཱཏཱ། ཡཾ ཏྭནྟི ཏསྨཱ ཡཾ ཨུདཀཾ ཏྭཾ ཨཱཧརིསྶསི, ན མཡ྄ཧཾ ཏེན ཨཏྠོ།

    Tattha nāhanti brāhmaṇa, yamhi kule sāmiko kammaṃ karoti, nāhaṃ tattha jātā. Yaṃ tvanti tasmā yaṃ udakaṃ tvaṃ āharissasi, na mayhaṃ tena attho.

    ཛཱུཛཀོ ཨཱཧ –

    Jūjako āha –

    ༡༩༣༤.

    1934.

    ‘‘ནཏྠི མེ སིཔྤཋཱནཾ ཝཱ, དྷནཾ དྷཉྙཉྩ བྲཱཧྨཎི།

    ‘‘Natthi me sippaṭhānaṃ vā, dhanaṃ dhaññañca brāhmaṇi;

    ཀུཏོཧཾ དཱསཾ དཱསིཾ ཝཱ, ཨཱནཡིསྶཱམི བྷོཏིཡཱ།

    Kutohaṃ dāsaṃ dāsiṃ vā, ānayissāmi bhotiyā;

    ཨཧཾ བྷོཏིཾ ཨུཔཊྛིསྶཾ, མཱ བྷོཏི ཀུཔིཏཱ ཨཧཱུ’’ཏི༎

    Ahaṃ bhotiṃ upaṭṭhissaṃ, mā bhoti kupitā ahū’’ti.

    བྲཱཧྨཎཱི ཨཱཧ –

    Brāhmaṇī āha –

    ༡༩༣༥.

    1935.

    ‘‘ཨེཧི ཏེ ཨཧམཀྑིསྶཾ, ཡཐཱ མེ ཝཙནཾ སུཏཾ།

    ‘‘Ehi te ahamakkhissaṃ, yathā me vacanaṃ sutaṃ;

    ཨེས ཝེསྶནྟརོ རཱཛཱ, ཝངྐེ ཝསཏི པབྦཏེ༎

    Esa vessantaro rājā, vaṅke vasati pabbate.

    ༡༩༣༦.

    1936.

    ‘‘ཏཾ ཏྭཾ གནྟྭཱན ཡཱཙསྶུ, དཱསཾ དཱསིཉྩ བྲཱཧྨཎ།

    ‘‘Taṃ tvaṃ gantvāna yācassu, dāsaṃ dāsiñca brāhmaṇa;

    སོ ཏེ དསྶཏི ཡཱཙིཏོ, དཱསཾ དཱསིཉྩ ཁཏྟིཡོ’’ཏི༎

    So te dassati yācito, dāsaṃ dāsiñca khattiyo’’ti.

    ཏཏྠ ཨེཧི ཏེ ཨཧམཀྑིསྶནྟི ཨཧཾ ཏེ ཨཱཙིཀྑིསྶཱམི། ཨིདཾ སཱ དེཝཏཱདྷིགྒཧིཏཱ ཧུཏྭཱ ཨཱཧ།

    Tattha ehi te ahamakkhissanti ahaṃ te ācikkhissāmi. Idaṃ sā devatādhiggahitā hutvā āha.

    ཛཱུཛཀོ ཨཱཧ –

    Jūjako āha –

    ༡༩༣༧.

    1937.

    ‘‘ཛིཎྞོཧམསྨི དུབྦལོ, དཱིགྷོ ཙདྡྷཱ སུདུགྒམོ།

    ‘‘Jiṇṇohamasmi dubbalo, dīgho caddhā suduggamo;

    མཱ བྷོཏི པརིདེཝེསི, མཱ ཙ ཏྭཾ ཝིམནཱ ཨཧུ།

    Mā bhoti paridevesi, mā ca tvaṃ vimanā ahu;

    ཨཧཾ བྷོཏིཾ ཨུཔཊྛིསྶཾ, མཱ བྷོཏི ཀུཔིཏཱ ཨཧཱུ’’ཏི༎

    Ahaṃ bhotiṃ upaṭṭhissaṃ, mā bhoti kupitā ahū’’ti.

    ཏཏྠ ཛིཎྞོཧམསྨཱིཏི བྷདྡེ, ཨཧཾ ཛིཎྞོ ཨམྷི, ཀཐཾ གམིསྶཱམཱིཏི།

    Tattha jiṇṇohamasmīti bhadde, ahaṃ jiṇṇo amhi, kathaṃ gamissāmīti.

    བྲཱཧྨཎཱི ཨཱཧ –

    Brāhmaṇī āha –

    ༡༩༣༨.

    1938.

    ‘‘ཡཐཱ ཨགནྟྭཱ སངྒཱམཾ, ཨཡུདྡྷོཝ པརཱཛིཏོ།

    ‘‘Yathā agantvā saṅgāmaṃ, ayuddhova parājito;

    ཨེཝམེཝ ཏུཝཾ བྲཧྨེ, ཨགནྟྭཱཝ པརཱཛིཏོ༎

    Evameva tuvaṃ brahme, agantvāva parājito.

    ༡༩༣༩.

    1939.

    ‘‘སཙེ མེ དཱསཾ དཱསིཾ ཝཱ, ནཱནཡིསྶསི བྲཱཧྨཎ།

    ‘‘Sace me dāsaṃ dāsiṃ vā, nānayissasi brāhmaṇa;

    ཨེཝཾ བྲཱཧྨཎ ཛཱནཱཧི, ན ཏེ ཝཙྪཱམཧཾ གྷརེ།

    Evaṃ brāhmaṇa jānāhi, na te vacchāmahaṃ ghare;

    ཨམནཱཔཾ ཏེ ཀརིསྶཱམི, ཏཾ ཏེ དུཀྑཾ བྷཝིསྶཏི༎

    Amanāpaṃ te karissāmi, taṃ te dukkhaṃ bhavissati.

    ༡༩༤༠.

    1940.

    ‘‘ནཀྑཏྟེ ཨུཏུཔུབྦེསུ, ཡདཱ མཾ དཀྑིསིལངྐཏཾ།

    ‘‘Nakkhatte utupubbesu, yadā maṃ dakkhisilaṅkataṃ;

    ཨཉྙེཧི སདྡྷིཾ རམམཱནཾ, ཏཾ ཏེ དུཀྑཾ བྷཝིསྶཏི༎

    Aññehi saddhiṃ ramamānaṃ, taṃ te dukkhaṃ bhavissati.

    ༡༩༤༡.

    1941.

    ‘‘ཨདསྶནེན མཡ྄ཧཾ ཏེ, ཛིཎྞསྶ པརིདེཝཏོ།

    ‘‘Adassanena mayhaṃ te, jiṇṇassa paridevato;

    བྷིཡྻོ ཝངྐཱ ཙ པལིཏཱ, བཧཱུ ཧེསྶནྟི བྲཱཧྨཎཱ’’ཏི༎

    Bhiyyo vaṅkā ca palitā, bahū hessanti brāhmaṇā’’ti.

    ཏཏྠ ཨམནཱཔཾ ཏེཏི ཝེསྶནྟརསྶ སནྟིཀཾ གནྟྭཱ དཱསཾ ཝཱ དཱསིཾ ཝཱ ཨནཱཧརནྟསྶ ཏཝ ཨརུཙྩནཀཾ ཀམྨཾ ཀརིསྶཱམི། ནཀྑཏྟེ ཨུཏུཔུབྦེསཱུཏི ནཀྑཏྟཡོགཝསེན ཝཱ ཚནྣཾ ཨུཏཱུནཾ ཏསྶ ཏསྶ པུབྦཝསེན ཝཱ པཝཏྟེསུ ཚཎེསུ།

    Tattha amanāpaṃ teti vessantarassa santikaṃ gantvā dāsaṃ vā dāsiṃ vā anāharantassa tava aruccanakaṃ kammaṃ karissāmi. Nakkhatte utupubbesūti nakkhattayogavasena vā channaṃ utūnaṃ tassa tassa pubbavasena vā pavattesu chaṇesu.

    ཏཾ སུཏྭཱ བྲཱཧྨཎོ བྷཱིཏོ ཨཧོསི། ཏམཏྠཾ པཀཱསེནྟོ སཏྠཱ ཨཱཧ –

    Taṃ sutvā brāhmaṇo bhīto ahosi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ༡༩༤༢.

    1942.

    ‘‘ཏཏོ སོ བྲཱཧྨཎོ བྷཱིཏོ, བྲཱཧྨཎིཡཱ ཝསཱནུགོ།

    ‘‘Tato so brāhmaṇo bhīto, brāhmaṇiyā vasānugo;

    ཨཊྚིཏོ ཀཱམརཱགེན, བྲཱཧྨཎིཾ ཨེཏདབྲཝི༎

    Aṭṭito kāmarāgena, brāhmaṇiṃ etadabravi.

    ༡༩༤༣.

    1943.

    ‘‘པཱཐེཡྻཾ མེ ཀརོཧི ཏྭཾ, སཾཀུལྱཱ སགུལཱ༹ནི ཙ།

    ‘‘Pātheyyaṃ me karohi tvaṃ, saṃkulyā saguḷāni ca;

    མདྷུཔིཎྜིཀཱ ཙ སུཀཏཱཡོ, སཏྟུབྷཏྟཉྩ བྲཱཧྨཎི༎

    Madhupiṇḍikā ca sukatāyo, sattubhattañca brāhmaṇi.

    ༡༩༤༤.

    1944.

    ‘‘ཨཱནཡིསྶཾ མེཐུནཀེ, ཨུབྷོ དཱསཀུམཱརཀེ།

    ‘‘Ānayissaṃ methunake, ubho dāsakumārake;

    ཏེ ཏཾ པརིཙརིསྶནྟི, རཏྟིནྡིཝམཏནྡིཏཱ’’ཏི༎

    Te taṃ paricarissanti, rattindivamatanditā’’ti.

    ཏཏྠ ཨཊྚིཏོཏི ཨུཔདྡུཏོ པཱིལི༹ཏོ། སགུལཱ༹ནི ཙཱཏི སགུལ༹པཱུཝེ ཙ། སཏྟུབྷཏྟནྟི བདྡྷསཏྟུཨབདྡྷསཏྟུཉྩེཝ པུཊབྷཏྟཉྩ། མེཐུནཀེཏི ཛཱཏིགོཏྟཀུལཔདེསེཧི སདིསེ། དཱསཀུམཱརཀེཏི ཏཝ དཱསཏྠཱཡ ཀུམཱརཀེ།

    Tattha aṭṭitoti upadduto pīḷito. Saguḷāni cāti saguḷapūve ca. Sattubhattanti baddhasattuabaddhasattuñceva puṭabhattañca. Methunaketi jātigottakulapadesehi sadise. Dāsakumāraketi tava dāsatthāya kumārake.

    སཱ ཁིཔྤཾ པཱཐེཡྻཾ པཊིཡཱདེཏྭཱ བྲཱཧྨཎསྶ ཨཱརོཙེསི། སོ གེཧེ དུབྦལཊྛཱནཾ ཐིརཾ ཀཏྭཱ དྭཱརཾ སངྑརིཏྭཱ ཨརཉྙཱ དཱརཱུནི ཨཱཧརིཏྭཱ གྷཊེན ཨུདཀཾ ཨཱཧརིཏྭཱ གེཧེ སབྦབྷཱཛནཱནི པཱུརེཏྭཱ ཏཏྠེཝ ཏཱཔསཝེསཾ གཧེཏྭཱ ‘‘བྷདྡེ, ཨིཏོ པཊྛཱཡ ཝིཀཱལེ མཱ ནིཀྑམི, ཡཱཝ མམཱགམནཱ ཨཔྤམཏྟཱ ཧོཧཱི’’ཏི ཨོཝདིཏྭཱ ཨུཔཱཧནཾ ཨཱརུཡ྄ཧ པཱཐེཡྻཔསིབྦཀཾ ཨཾསེ ལགྒེཏྭཱ ཨམིཏྟཏཱཔནཾ པདཀྑིཎཾ ཀཏྭཱ ཨསྶུཔུཎྞེཧི ནེཏྟེཧི རོདིཏྭཱ པཀྐཱམི། ཏམཏྠཾ པཀཱསེནྟོ སཏྠཱ ཨཱཧ –

    Sā khippaṃ pātheyyaṃ paṭiyādetvā brāhmaṇassa ārocesi. So gehe dubbalaṭṭhānaṃ thiraṃ katvā dvāraṃ saṅkharitvā araññā dārūni āharitvā ghaṭena udakaṃ āharitvā gehe sabbabhājanāni pūretvā tattheva tāpasavesaṃ gahetvā ‘‘bhadde, ito paṭṭhāya vikāle mā nikkhami, yāva mamāgamanā appamattā hohī’’ti ovaditvā upāhanaṃ āruyha pātheyyapasibbakaṃ aṃse laggetvā amittatāpanaṃ padakkhiṇaṃ katvā assupuṇṇehi nettehi roditvā pakkāmi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ༡༩༤༥.

    1945.

    ‘‘ཨིདཾ ཝཏྭཱ བྲཧྨབནྡྷུ, པཊིམུཉྩི ཨུཔཱཧནཱ།

    ‘‘Idaṃ vatvā brahmabandhu, paṭimuñci upāhanā;

    ཏཏོ སོ མནྟཡིཏྭཱན, བྷརིཡཾ ཀཏྭཱ པདཀྑིཎཾ༎

    Tato so mantayitvāna, bhariyaṃ katvā padakkhiṇaṃ.

    ༡༩༤༦.

    1946.

    ‘‘པཀྐཱམི སོ རུཎྞམུཁོ, བྲཱཧྨཎོ སཧིཏབྦཏོ།

    ‘‘Pakkāmi so ruṇṇamukho, brāhmaṇo sahitabbato;

    སིཝཱིནཾ ནགརཾ ཕཱིཏཾ, དཱསཔརིཡེསནཾ ཙར’’ནྟི༎

    Sivīnaṃ nagaraṃ phītaṃ, dāsapariyesanaṃ cara’’nti.

    ཏཏྠ རུཎྞམུཁོཏི རུདཾམུཁོ། སཧིཏབྦཏོཏི སམཱདིནྣཝཏོ, གཧིཏཏཱཔསཝེསོཏི ཨཏྠོ། ཙརནྟི དཱསཔརིཡེསནཾ ཙརནྟོ སིཝཱིནཾ ནགརཾ ཨཱརབྦྷ པཀྐཱམི།

    Tattha ruṇṇamukhoti rudaṃmukho. Sahitabbatoti samādinnavato, gahitatāpasavesoti attho. Caranti dāsapariyesanaṃ caranto sivīnaṃ nagaraṃ ārabbha pakkāmi.

    སོ ཏཾ ནགརཾ གནྟྭཱ སནྣིཔཏིཏཾ ཛནཾ ‘‘ཝེསྶནྟརོ ཀུཧི’’ནྟི པུཙྪཏི། ཏམཏྠཾ པཀཱསེནྟོ སཏྠཱ ཨཱཧ –

    So taṃ nagaraṃ gantvā sannipatitaṃ janaṃ ‘‘vessantaro kuhi’’nti pucchati. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ༡༩༤༧.

    1947.

    ‘‘སོ ཏཏྠ གནྟྭཱ ཨཝཙ, ཡེ ཏཏྠཱསུཾ སམཱགཏཱ།

    ‘‘So tattha gantvā avaca, ye tatthāsuṃ samāgatā;

    ཀུཧིཾ ཝེསྶནྟརོ རཱཛཱ, ཀཏྠ པསྶེམུ ཁཏྟིཡཾ༎

    Kuhiṃ vessantaro rājā, kattha passemu khattiyaṃ.

    ༡༩༤༨.

    1948.

    ‘‘ཏེ ཛནཱ ཏཾ ཨཝཙིཾསུ, ཡེ ཏཏྠཱསུཾ སམཱགཏཱ།

    ‘‘Te janā taṃ avaciṃsu, ye tatthāsuṃ samāgatā;

    ཏུམྷེཧི བྲཧྨེ པཀཏོ, ཨཏིདཱནེན ཁཏྟིཡོ།

    Tumhehi brahme pakato, atidānena khattiyo;

    པབྦཱཛིཏོ སཀཱ རཊྛཱ, ཝངྐེ ཝསཏི པབྦཏེ༎

    Pabbājito sakā raṭṭhā, vaṅke vasati pabbate.

    ༡༩༤༩.

    1949.

    ‘‘ཏུམྷེཧི བྲཧྨེ པཀཏོ, ཨཏིདཱནེན ཁཏྟིཡོ།

    ‘‘Tumhehi brahme pakato, atidānena khattiyo;

    ཨཱདཱཡ པུཏྟདཱརཉྩ, ཝངྐེ ཝསཏི པབྦཏེ’’ཏི༎

    Ādāya puttadārañca, vaṅke vasati pabbate’’ti.

    ཏཏྠ པཀཏོཏི ཨུཔདྡུཏོ པཱིལི༹ཏོ ཨཏྟནོ ནགརེ ཝསིཏུཾ ཨལབྷིཏྭཱ ཨིདཱནི ཝངྐཔབྦཏེ ཝསཏི།

    Tattha pakatoti upadduto pīḷito attano nagare vasituṃ alabhitvā idāni vaṅkapabbate vasati.

    ཨེཝཾ ‘‘ཏུམྷེ ཨམྷཱཀཾ རཱཛཱནཾ ནཱསེཏྭཱ པུནཔི ཨཱགཏཱ ཨིདྷ ཏིཊྛཐཱ’’ཏི ཏེ ལེཌྜུདཎྜཱདིཧཏྠཱ བྲཱཧྨཎཾ ཨནུབནྡྷིཾསུ། སོ དེཝཏཱདྷིགྒཧིཏོ ཧུཏྭཱ ཝངྐཔབྦཏམགྒམེཝ གཎྷི། ཏམཏྠཾ པཀཱསེནྟོ སཏྠཱ ཨཱཧ –

    Evaṃ ‘‘tumhe amhākaṃ rājānaṃ nāsetvā punapi āgatā idha tiṭṭhathā’’ti te leḍḍudaṇḍādihatthā brāhmaṇaṃ anubandhiṃsu. So devatādhiggahito hutvā vaṅkapabbatamaggameva gaṇhi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ༡༩༥༠.

    1950.

    ‘‘སོ ཙོདིཏོ བྲཱཧྨཎིཡཱ, བྲཱཧྨཎོ ཀཱམགིདྡྷིམཱ།

    ‘‘So codito brāhmaṇiyā, brāhmaṇo kāmagiddhimā;

    ཨགྷཾ ཏཾ པཊིསེཝིཏྠ, ཝནེ ཝཱལ༹མིགཱཀིཎྞེ།

    Aghaṃ taṃ paṭisevittha, vane vāḷamigākiṇṇe;

    ཁགྒདཱིཔིནིསེཝིཏེ༎

    Khaggadīpinisevite.

    ༡༩༥༡.

    1951.

    ‘‘ཨཱདཱཡ བེལུ༹ཝཾ དཎྜཾ, ཨགྒིཧུཏྟཾ ཀམཎྜལུཾ།

    ‘‘Ādāya beḷuvaṃ daṇḍaṃ, aggihuttaṃ kamaṇḍaluṃ;

    སོ པཱཝིསི བྲཧཱརཉྙཾ, ཡཏྠ ཨསྶོསི ཀཱམདཾ༎

    So pāvisi brahāraññaṃ, yattha assosi kāmadaṃ.

    ༡༩༥༢.

    1952.

    ‘‘ཏཾ པཝིཊྛཾ བྲཧཱརཉྙཾ, ཀོཀཱ ནཾ པརིཝཱརཡུཾ།

    ‘‘Taṃ paviṭṭhaṃ brahāraññaṃ, kokā naṃ parivārayuṃ;

    ཝིཀྐནྡི སོ ཝིཔྤནཊྛོ, དཱུརེ པནྠཱ ཨཔཀྐམི༎

    Vikkandi so vippanaṭṭho, dūre panthā apakkami.

    ༡༩༥༣.

    1953.

    ‘‘ཏཏོ སོ བྲཱཧྨཎོ གནྟྭཱ, བྷོགལུདྡྷོ ཨསཉྙཏོ།

    ‘‘Tato so brāhmaṇo gantvā, bhogaluddho asaññato;

    ཝངྐསྶོརོཧཎེ ནཊྛེ, ཨིམཱ གཱཐཱ ཨབྷཱསཐཱ’’ཏི༎

    Vaṅkassorohaṇe naṭṭhe, imā gāthā abhāsathā’’ti.

    ཏཏྠ ཨགྷཾ ཏནྟི ཏཾ མཧཱཛནེན ཨནུབནྡྷནདུཀྑཉྩེཝ ཝནཔརིཡོགཱཧནདུཀྑཉྩ། ཨགྒིཧུཏྟནྟི ཨགྒིཛུཧནཀཊཙྪུཾ། ཀོཀཱ ནཾ པརིཝཱརཡུནྟི སོ ཧི ཨརཉྙཾ པཝིསིཏྭཱ ཝངྐཔབྦཏགཱམིམགྒཾ ཨཛཱནནྟོ མགྒམཱུལ༹ྷོ ཧུཏྭཱ ཨརཉྙེ ཝིཙརི། ཨཐ ནཾ ཨཱརཀྑཎཏྠཱཡ ནིསིནྣསྶ ཙེཏཔུཏྟསྶ སུནཁཱ པརིཝཱརཡིཾསཱུཏི ཨཏྠོ། ཝིཀྐནྡི སོཏི སོ ཨེཀརུཀྑཾ ཨཱརུཡ྄ཧ མཧནྟེན རཝེན ཀནྡི། ཝིཔྤནཊྛོཏི ཝིནཊྛམགྒོ། དཱུརེ པནྠཱཏི ཝངྐཔབྦཏགཱམིཔནྠཏོ དཱུརེ པཀྐཱམི། བྷོགལུདྡྷོཏི བྷོགརཏྟོ། ཨསཉྙཏོཏི དུསྶཱིལོ། ཝངྐསྶོརོཧཎེ ནཊྛེཏི ཝངྐཔབྦཏསྶ གམནམགྒེ ཝིནཊྛེ།

    Tattha aghaṃ tanti taṃ mahājanena anubandhanadukkhañceva vanapariyogāhanadukkhañca. Aggihuttanti aggijuhanakaṭacchuṃ. Kokā naṃ parivārayunti so hi araññaṃ pavisitvā vaṅkapabbatagāmimaggaṃ ajānanto maggamūḷho hutvā araññe vicari. Atha naṃ ārakkhaṇatthāya nisinnassa cetaputtassa sunakhā parivārayiṃsūti attho. Vikkandi soti so ekarukkhaṃ āruyha mahantena ravena kandi. Vippanaṭṭhoti vinaṭṭhamaggo. Dūre panthāti vaṅkapabbatagāmipanthato dūre pakkāmi. Bhogaluddhoti bhogaratto. Asaññatoti dussīlo. Vaṅkassorohaṇe naṭṭheti vaṅkapabbatassa gamanamagge vinaṭṭhe.

    སོ སུནཁེཧི པརིཝཱརིཏོ རུཀྑེ ནིསིནྣོཝ ཨིམཱ གཱཐཱ ཨབྷཱསཐ –

    So sunakhehi parivārito rukkhe nisinnova imā gāthā abhāsatha –

    ༡༩༥༤.

    1954.

    ‘‘ཀོ རཱཛཔུཏྟཾ ནིསབྷཾ, ཛཡནྟམཔརཱཛིཏཾ།

    ‘‘Ko rājaputtaṃ nisabhaṃ, jayantamaparājitaṃ;

    བྷཡེ ཁེམསྶ དཱཏཱརཾ, ཀོ མེ ཝེསྶནྟརཾ ཝིདཱུ༎

    Bhaye khemassa dātāraṃ, ko me vessantaraṃ vidū.

    ༡༩༥༥.

    1955.

    ‘‘ཡོ ཡཱཙཏཾ པཏིཊྛཱསི, བྷཱུཏཱནཾ དྷརཎཱིརིཝ།

    ‘‘Yo yācataṃ patiṭṭhāsi, bhūtānaṃ dharaṇīriva;

    དྷརཎཱུཔམཾ མཧཱརཱཛཾ, ཀོ མེ ཝེསྶནྟརཾ ཝིདཱུ༎

    Dharaṇūpamaṃ mahārājaṃ, ko me vessantaraṃ vidū.

    ༡༩༥༦.

    1956.

    ‘‘ཡོ ཡཱཙཏཾ གཏཱི ཨཱསི, སཝནྟཱིནཾཝ སཱགརོ།

    ‘‘Yo yācataṃ gatī āsi, savantīnaṃva sāgaro;

    སཱགརཱུཔམཾ མཧཱརཱཛཾ, ཀོ མེ ཝེསྶནྟརཾ ཝིདཱུ༎

    Sāgarūpamaṃ mahārājaṃ, ko me vessantaraṃ vidū.

    ༡༩༥༧.

    1957.

    ‘‘ཀལྱཱཎཏིཏྠཾ སུཙིམཾ, སཱིཏཱུདཀཾ མནོརམཾ།

    ‘‘Kalyāṇatitthaṃ sucimaṃ, sītūdakaṃ manoramaṃ;

    པུཎྜརཱིཀེཧི སཉྪནྣཾ, ཡུཏྟཾ ཀིཉྫཀྑརེཎུནཱ།

    Puṇḍarīkehi sañchannaṃ, yuttaṃ kiñjakkhareṇunā;

    རཧདཱུཔམཾ མཧཱརཱཛཾ, ཀོ མེ ཝེསྶནྟརཾ ཝིདཱུ༎

    Rahadūpamaṃ mahārājaṃ, ko me vessantaraṃ vidū.

    ༡༩༥༨.

    1958.

    ‘‘ཨསྶཏྠཾཝ པཐེ ཛཱཏཾ, སཱིཏཙྪཱཡཾ མནོརམཾ།

    ‘‘Assatthaṃva pathe jātaṃ, sītacchāyaṃ manoramaṃ;

    སནྟཱནཾ ཝིསམེཏཱརཾ, ཀིལནྟཱནཾ པཊིགྒཧཾ།

    Santānaṃ visametāraṃ, kilantānaṃ paṭiggahaṃ;

    ཏཐཱུཔམཾ མཧཱརཱཛཾ, ཀོ མེ ཝེསྶནྟརཾ ཝིདཱུ༎

    Tathūpamaṃ mahārājaṃ, ko me vessantaraṃ vidū.

    ༡༩༥༩.

    1959.

    ‘‘ནིགྲོདྷཾཝ པཐེ ཛཱཏཾ, སཱིཏཙྪཱཡཾ མནོརམཾ།

    ‘‘Nigrodhaṃva pathe jātaṃ, sītacchāyaṃ manoramaṃ;

    སནྟཱནཾ ཝིསམེཏཱརཾ, ཀིལནྟཱནཾ པཊིགྒཧཾ།

    Santānaṃ visametāraṃ, kilantānaṃ paṭiggahaṃ;

    ཏཐཱུཔམཾ མཧཱརཱཛཾ, ཀོ མེ ཝེསྶནྟརཾ ཝིདཱུ༎

    Tathūpamaṃ mahārājaṃ, ko me vessantaraṃ vidū.

    ༡༩༦༠.

    1960.

    ‘‘ཨམྦཾ ཨིཝ པཐེ ཛཱཏཾ, སཱིཏཙྪཱཡཾ མནོརམཾ།

    ‘‘Ambaṃ iva pathe jātaṃ, sītacchāyaṃ manoramaṃ;

    སནྟཱནཾ ཝིསམེཏཱརཾ, ཀིལནྟཱནཾ པཊིགྒཧཾ།

    Santānaṃ visametāraṃ, kilantānaṃ paṭiggahaṃ;

    ཏཐཱུཔམཾ མཧཱརཱཛཾ, ཀོ མེ ཝེསྶནྟརཾ ཝིདཱུ༎

    Tathūpamaṃ mahārājaṃ, ko me vessantaraṃ vidū.

    ༡༩༦༡.

    1961.

    ‘‘སཱལཾ ཨིཝ པཐེ ཛཱཏཾ, སཱིཏཙྪཱཡཾ མནོརམཾ།

    ‘‘Sālaṃ iva pathe jātaṃ, sītacchāyaṃ manoramaṃ;

    སནྟཱནཾ ཝིསམེཏཱརཾ, ཀིལནྟཱནཾ པཊིགྒཧཾ།

    Santānaṃ visametāraṃ, kilantānaṃ paṭiggahaṃ;

    ཏཐཱུཔམཾ མཧཱརཱཛཾ, ཀོ མེ ཝེསྶནྟརཾ ཝིདཱུ༎

    Tathūpamaṃ mahārājaṃ, ko me vessantaraṃ vidū.

    ༡༩༦༢.

    1962.

    ‘‘དུམཾ ཨིཝ པཐེ ཛཱཏཾ, སཱིཏཙྪཱཡཾ མནོརམཾ།

    ‘‘Dumaṃ iva pathe jātaṃ, sītacchāyaṃ manoramaṃ;

    སནྟཱནཾ ཝིསམེཏཱརཾ, ཀིལནྟཱནཾ པཊིགྒཧཾ།

    Santānaṃ visametāraṃ, kilantānaṃ paṭiggahaṃ;

    ཏཐཱུཔམཾ མཧཱརཱཛཾ, ཀོ མེ ཝེསྶནྟརཾ ཝིདཱུ༎

    Tathūpamaṃ mahārājaṃ, ko me vessantaraṃ vidū.

    ༡༩༦༣.

    1963.

    ‘‘ཨེཝཉྩ མེ ཝིལཔཏོ, པཝིཊྛསྶ བྲཧཱཝནེ།

    ‘‘Evañca me vilapato, paviṭṭhassa brahāvane;

    ཨཧཾ ཛཱནནྟི ཡོ ཝཛྫཱ, ནནྡིཾ སོ ཛནཡེ མམ༎

    Ahaṃ jānanti yo vajjā, nandiṃ so janaye mama.

    ༡༩༦༤.

    1964.

    ‘‘ཨེཝཉྩ མེ ཝིལཔཏོ, པཝིཊྛསྶ བྲཧཱཝནེ།

    ‘‘Evañca me vilapato, paviṭṭhassa brahāvane;

    ཨཧཾ ཛཱནནྟི ཡོ ཝཛྫཱ, ཏཱཡ སོ ཨེཀཝཱཙཱཡ།

    Ahaṃ jānanti yo vajjā, tāya so ekavācāya;

    པསཝེ པུཉྙཾ ཨནཔྤཀ’’ནྟི༎

    Pasave puññaṃ anappaka’’nti.

    ཏཏྠ ཛཡནྟནྟི མཙྪེརཙིཏྟཾ ཝིཛཡནྟཾ། ཀོ མེ ཝེསྶནྟརཾ ཝིདཱུཏི ཀོ མཡ྄ཧཾ ཝེསྶནྟརཾ ཨཱཙིཀྑེཡྻཱཏི ཝདཏི། པཏིཊྛཱསཱིཏི པཏིཊྛཱ ཨཱསི། སནྟཱནནྟི པརིསྶནྟཱནཾ། ཀིལནྟཱནནྟི མགྒཀིལནྟཱནཾ། པཊིགྒཧནྟི པཊིགྒཱཧཀཾ པཏིཊྛཱབྷཱུཏཾ། ཨཧཾ ཛཱནནྟི ཡོ ཝཛྫཱཏི ཨཧཾ ཝེསྶནྟརསྶ ཝསནཊྛཱནཾ ཛཱནཱམཱིཏི ཡོ ཝདེཡྻཱཏི ཨཏྠོ།

    Tattha jayantanti maccheracittaṃ vijayantaṃ. Ko me vessantaraṃ vidūti ko mayhaṃ vessantaraṃ ācikkheyyāti vadati. Patiṭṭhāsīti patiṭṭhā āsi. Santānanti parissantānaṃ. Kilantānanti maggakilantānaṃ. Paṭiggahanti paṭiggāhakaṃ patiṭṭhābhūtaṃ. Ahaṃ jānanti yo vajjāti ahaṃ vessantarassa vasanaṭṭhānaṃ jānāmīti yo vadeyyāti attho.

    ཏསྶ ཏཾ པརིདེཝསདྡཾ སུཏྭཱ ཨཱརཀྑཎཏྠཱཡ ཋཔིཏོ ཙེཏཔུཏྟོ མིགལུདྡཀོ ཧུཏྭཱ ཨརཉྙེ ཝིཙརནྟོ ‘‘ཨཡཾ བྲཱཧྨཎོ ཝེསྶནྟརསྶ ཝསནཊྛཱནཏྠཱཡ པརིདེཝཏི, ན ཁོ པནེས དྷམྨཏཱཡ ཨཱགཏོ, མདྡིཾ ཝཱ དཱརཀེ ཝཱ ཡཱཙིསྶཏི, ཨིདྷེཝ ནཾ མཱརེསྶཱམཱི’’ཏི ཏསྶ སནྟིཀཾ གནྟྭཱ ‘‘བྲཱཧྨཎ, ན ཏེ ཛཱིཝིཏཾ དསྶཱམཱི’’ཏི དྷནུཾ ཨཱརོཔེཏྭཱ ཨཱཀཌྜྷིཏྭཱ ཏཛྫེསི། ཏམཏྠཾ པཀཱསེནྟོ སཏྠཱ ཨཱཧ –

    Tassa taṃ paridevasaddaṃ sutvā ārakkhaṇatthāya ṭhapito cetaputto migaluddako hutvā araññe vicaranto ‘‘ayaṃ brāhmaṇo vessantarassa vasanaṭṭhānatthāya paridevati, na kho panesa dhammatāya āgato, maddiṃ vā dārake vā yācissati, idheva naṃ māressāmī’’ti tassa santikaṃ gantvā ‘‘brāhmaṇa, na te jīvitaṃ dassāmī’’ti dhanuṃ āropetvā ākaḍḍhitvā tajjesi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ༡༩༦༥.

    1965.

    ‘‘ཏསྶ ཙེཏོ པཊིསྶོསི, ཨརཉྙེ ལུདྡཀོ ཙརཾ།

    ‘‘Tassa ceto paṭissosi, araññe luddako caraṃ;

    ཏུམྷེཧི བྲཧྨེ པཀཏོ, ཨཏིདཱནེན ཁཏྟིཡོ།

    Tumhehi brahme pakato, atidānena khattiyo;

    པབྦཱཛིཏོ སཀཱ རཊྛཱ, ཝངྐེ ཝསཏི པབྦཏེ༎

    Pabbājito sakā raṭṭhā, vaṅke vasati pabbate.

    ༡༩༦༦.

    1966.

    ‘‘ཏུམྷེཧི བྲཧྨེ པཀཏོ, ཨཏིདཱནེན ཁཏྟིཡོ།

    ‘‘Tumhehi brahme pakato, atidānena khattiyo;

    ཨཱདཱཡ པུཏྟདཱརཉྩ, ཝངྐེ ཝསཏི པབྦཏེ༎

    Ādāya puttadārañca, vaṅke vasati pabbate.

    ༡༩༦༧.

    1967.

    ‘‘ཨཀིཙྩཀཱརཱི དུམྨེདྷོ, རཊྛཱ པཝནམཱགཏོ།

    ‘‘Akiccakārī dummedho, raṭṭhā pavanamāgato;

    རཱཛཔུཏྟཾ གཝེསནྟོ, བཀོ མཙྪམིཝོདཀེ༎

    Rājaputtaṃ gavesanto, bako macchamivodake.

    ༡༩༦༨.

    1968.

    ‘‘ཏསྶ ཏྱཱཧཾ ན དསྶཱམི, ཛཱིཝིཏཾ ཨིདྷ བྲཱཧྨཎ།

    ‘‘Tassa tyāhaṃ na dassāmi, jīvitaṃ idha brāhmaṇa;

    ཨཡཉྷི ཏེ མཡཱ ནུནྣོ, སརོ པིསྶཏི ལོཧིཏཾ༎

    Ayañhi te mayā nunno, saro pissati lohitaṃ.

    ༡༩༦༩.

    1969.

    ‘‘སིརོ ཏེ ཝཛ྄ཛྷཡིཏྭཱན, ཧདཡཾ ཚེཏྭཱ སབནྡྷནཾ།

    ‘‘Siro te vajjhayitvāna, hadayaṃ chetvā sabandhanaṃ;

    པནྠསཀུཎཾ ཡཛིསྶཱམི, ཏུཡ྄ཧཾ མཾསེན བྲཱཧྨཎ༎

    Panthasakuṇaṃ yajissāmi, tuyhaṃ maṃsena brāhmaṇa.

    ༡༩༧༠.

    1970.

    ‘‘ཏུཡ྄ཧཾ མཾསེན མེདེན, མཏྠཀེན ཙ བྲཱཧྨཎ།

    ‘‘Tuyhaṃ maṃsena medena, matthakena ca brāhmaṇa;

    ཨཱཧུཏིཾ པགྒཧེསྶཱམི, ཚེཏྭཱན ཧདཡཾ ཏཝ༎

    Āhutiṃ paggahessāmi, chetvāna hadayaṃ tava.

    ༡༩༧༡.

    1971.

    ‘‘ཏཾ མེ སུཡིཊྛཾ སུཧུཏཾ, ཏུཡ྄ཧཾ མཾསེན བྲཱཧྨཎ།

    ‘‘Taṃ me suyiṭṭhaṃ suhutaṃ, tuyhaṃ maṃsena brāhmaṇa;

    ན ཙ ཏྭཾ རཱཛཔུཏྟསྶ, བྷརིཡཾ པུཏྟེ ཙ ནེསྶསཱི’’ཏི༎

    Na ca tvaṃ rājaputtassa, bhariyaṃ putte ca nessasī’’ti.

    ཏཏྠ ཨཀིཙྩཀཱརཱིཏི ཏྭཾ ཨཀིཙྩཀཱརཀོ། དུམྨེདྷོཏི ནིཔྤཉྙོ། རཊྛཱ པཝནམཱགཏོཏི རཊྛཏོ མཧཱརཉྙཾ ཨཱགཏོ། སརོ པིསྶཏཱིཏི ཨཡཾ སརོ ཏཝ ལོཧིཏཾ པིཝིསྶཏི། ཝཛ྄ཛྷཡིཏྭཱནཱཏི ཏཾ མཱརེཏྭཱ རུཀྑཱ པཏིཏསྶ ཏེ སཱིསཾ ཏཱལཕལཾ ཝིཡ ལུཉྩིཏྭཱ སབནྡྷནཾ ཧདཡམཾསཾ ཚིནྡིཏྭཱ པནྠདེཝཏཱཡ པནྠསཀུཎཾ ནཱམ ཡཛིསྶཱམི། ན ཙ ཏྭནྟི ཨེཝཾ སནྟེ ན ཏྭཾ རཱཛཔུཏྟསྶ བྷརིཡཾ ཝཱ པུཏྟེ ཝཱ ནེསྶསཱིཏི།

    Tattha akiccakārīti tvaṃ akiccakārako. Dummedhoti nippañño. Raṭṭhā pavanamāgatoti raṭṭhato mahāraññaṃ āgato. Saro pissatīti ayaṃ saro tava lohitaṃ pivissati. Vajjhayitvānāti taṃ māretvā rukkhā patitassa te sīsaṃ tālaphalaṃ viya luñcitvā sabandhanaṃ hadayamaṃsaṃ chinditvā panthadevatāya panthasakuṇaṃ nāma yajissāmi. Na ca tvanti evaṃ sante na tvaṃ rājaputtassa bhariyaṃ vā putte vā nessasīti.

    སོ ཏསྶ ཝཙནཾ སུཏྭཱ མརཎབྷཡཏཛྫིཏོ མུསཱཝཱདཾ ཀཐེནྟོ ཨཱཧ –

    So tassa vacanaṃ sutvā maraṇabhayatajjito musāvādaṃ kathento āha –

    ༡༩༧༢.

    1972.

    ‘‘ཨཝཛ྄ཛྷོ བྲཱཧྨཎོ དཱུཏོ, ཙེཏཔུཏྟ སུཎོཧི མེ།

    ‘‘Avajjho brāhmaṇo dūto, cetaputta suṇohi me;

    ཏསྨཱ ཧི དཱུཏཾ ན ཧནྟི, ཨེས དྷམྨོ སནནྟནོ༎

    Tasmā hi dūtaṃ na hanti, esa dhammo sanantano.

    ༡༩༧༣.

    1973.

    ‘‘ནིཛ྄ཛྷཏྟཱ སིཝཡོ སབྦེ, པིཏཱ ནཾ དཊྛུམིཙྪཏི།

    ‘‘Nijjhattā sivayo sabbe, pitā naṃ daṭṭhumicchati;

    མཱཏཱ ཙ དུབྦལཱ ཏསྶ, ཨཙིརཱ ཙཀྑཱུནི ཛཱིཡརེ༎

    Mātā ca dubbalā tassa, acirā cakkhūni jīyare.

    ༡༩༧༤.

    1974.

    ‘‘ཏེསཱཧཾ པཧིཏོ དཱུཏོ, ཙེཏཔུཏྟ སུཎོཧི མེ།

    ‘‘Tesāhaṃ pahito dūto, cetaputta suṇohi me;

    རཱཛཔུཏྟཾ ནཡིསྶཱམི, ཡདི ཛཱནཱསི སཾས མེ’’ཏི༎

    Rājaputtaṃ nayissāmi, yadi jānāsi saṃsa me’’ti.

    ཏཏྠ ནིཛ྄ཛྷཏྟཱཏི སཉྙཏྟཱ། ཨཙིརཱ ཙཀྑཱུནི ཛཱིཡརེཏི ནིཙྩརོདནེན ན ཙིརསྶེཝ ཙཀྑཱུནི ཛཱིཡིསྶནྟི།

    Tattha nijjhattāti saññattā. Acirā cakkhūni jīyareti niccarodanena na cirasseva cakkhūni jīyissanti.

    ཏདཱ ཙེཏཔུཏྟོ ‘‘ཝེསྶནྟརཾ ཀིར ཨཱནེཏུཾ ཨཱགཏོ’’ཏི སོམནསྶཔྤཏྟོ ཧུཏྭཱ སུནཁེ བནྡྷིཏྭཱ ཋཔེཏྭཱ བྲཱཧྨཎཾ ཨོཏཱརེཏྭཱ སཱཁཱསནྠརེ ནིསཱིདཱཔེཏྭཱ བྷོཛནཾ དཏྭཱ ཨིམཾ གཱཐམཱཧ –

    Tadā cetaputto ‘‘vessantaraṃ kira ānetuṃ āgato’’ti somanassappatto hutvā sunakhe bandhitvā ṭhapetvā brāhmaṇaṃ otāretvā sākhāsanthare nisīdāpetvā bhojanaṃ datvā imaṃ gāthamāha –

    ༡༩༧༥.

    1975.

    ‘‘པིཡསྶ མེ པིཡོ དཱུཏོ, པུཎྞཔཏྟཾ དདཱམི ཏེ།

    ‘‘Piyassa me piyo dūto, puṇṇapattaṃ dadāmi te;

    ཨིམཉྩ མདྷུནོ ཏུམྦཾ, མིགསཏྠིཉྩ བྲཱཧྨཎ།

    Imañca madhuno tumbaṃ, migasatthiñca brāhmaṇa;

    ཏཉྩ ཏེ དེསམཀྑིསྶཾ, ཡཏྠ སམྨཏི ཀཱམདོ’’ཏི༎

    Tañca te desamakkhissaṃ, yattha sammati kāmado’’ti.

    ཏཏྠ པིཡསྶ མེཏི མམ པིཡསྶ ཝེསྶནྟརསྶ ཏྭཾ པིཡོ དཱུཏོ། པུཎྞཔཏྟནྟི ཏཝ ཨཛ྄ཛྷཱསཡཔཱུརཎཾ པུཎྞཔཏྟཾ དདཱམཱིཏི།

    Tattha piyassa meti mama piyassa vessantarassa tvaṃ piyo dūto. Puṇṇapattanti tava ajjhāsayapūraṇaṃ puṇṇapattaṃ dadāmīti.

    ཛཱུཛཀཔབྦཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ།

    Jūjakapabbavaṇṇanā niṭṭhitā.

    ཙཱུལ༹ཝནཝཎྞནཱ

    Cūḷavanavaṇṇanā

    ཨེཝཾ ཙེཏཔུཏྟོ བྲཱཧྨཎཾ བྷོཛེཏྭཱ པཱཐེཡྻཏྠཱཡ ཏསྶ མདྷུནོ ཏུམྦཉྩེཝ པཀྐམིགསཏྠིཉྩ དཏྭཱ མགྒེ ཋཏྭཱ དཀྑིཎཧཏྠཾ ཨུཀྑིཔིཏྭཱ མཧཱསཏྟསྶ ཝསནོཀཱསཾ ཨཱཙིཀྑནྟོ ཨཱཧ –

    Evaṃ cetaputto brāhmaṇaṃ bhojetvā pātheyyatthāya tassa madhuno tumbañceva pakkamigasatthiñca datvā magge ṭhatvā dakkhiṇahatthaṃ ukkhipitvā mahāsattassa vasanokāsaṃ ācikkhanto āha –

    ༡༩༧༦.

    1976.

    ‘‘ཨེས སེལོ མཧཱབྲཧྨེ, པབྦཏོ གནྡྷམཱདནོ།

    ‘‘Esa selo mahābrahme, pabbato gandhamādano;

    ཡཏྠ ཝེསྶནྟརོ རཱཛཱ, སཧ པུཏྟེཧི སམྨཏི༎

    Yattha vessantaro rājā, saha puttehi sammati.

    ༡༩༧༧.

    1977.

    ‘‘དྷཱརེནྟོ བྲཱཧྨཎཝཎྞཾ, ཨཱསདཉྩ མསཾ ཛཊཾ།

    ‘‘Dhārento brāhmaṇavaṇṇaṃ, āsadañca masaṃ jaṭaṃ;

    ཙམྨཝཱསཱི ཚམཱ སེཏི, ཛཱཏཝེདཾ ནམསྶཏི༎

    Cammavāsī chamā seti, jātavedaṃ namassati.

    ༡༩༧༨.

    1978.

    ‘‘ཨེཏེ ནཱིལཱ པདིསྶནྟི, ནཱནཱཕལདྷརཱ དུམཱ།

    ‘‘Ete nīlā padissanti, nānāphaladharā dumā;

    ཨུགྒཏཱ ཨབྦྷཀཱུཊཱཝ, ནཱིལཱ ཨཉྫནཔབྦཏཱ༎

    Uggatā abbhakūṭāva, nīlā añjanapabbatā.

    ༡༩༧༩.

    1979.

    ‘‘དྷཝསྶཀཎྞཱ ཁདིརཱ, སཱལཱ ཕནྡནམཱལུཝཱ།

    ‘‘Dhavassakaṇṇā khadirā, sālā phandanamāluvā;

    སམྤཝེདྷནྟི ཝཱཏེན, སཀིཾ པཱིཏཱཝ མཱཎཝཱ༎

    Sampavedhanti vātena, sakiṃ pītāva māṇavā.

    ༡༩༨༠.

    1980.

    ‘‘ཨུཔརི དུམཔརིཡཱཡེསུ, སངྒཱིཏིཡོཝ སུཡྻརེ།

    ‘‘Upari dumapariyāyesu, saṅgītiyova suyyare;

    ནཛྫུཧཱ ཀོཀིལསངྒྷཱ, སམྤཏནྟི དུམཱ དུམཾ༎

    Najjuhā kokilasaṅghā, sampatanti dumā dumaṃ.

    ༡༩༨༡.

    1981.

    ‘‘ཨཝ྄ཧཡནྟེཝ གཙྪནྟཾ, སཱཁཱཔཏྟསམཱིརིཏཱ།

    ‘‘Avhayanteva gacchantaṃ, sākhāpattasamīritā;

    རམཡནྟེཝ ཨཱགནྟཾ, མོདཡནྟི ནིཝཱསིནཾ།

    Ramayanteva āgantaṃ, modayanti nivāsinaṃ;

    ཡཏྠ ཝེསྶནྟརོ རཱཛཱ, སཧ པུཏྟེཧི སམྨཏི༎

    Yattha vessantaro rājā, saha puttehi sammati.

    ༡༩༨༢.

    1982.

    ‘‘དྷཱརེནྟོ བྲཱཧྨཎཝཎྞཾ, ཨཱསདཉྩ མསཾ ཛཊཾ།

    ‘‘Dhārento brāhmaṇavaṇṇaṃ, āsadañca masaṃ jaṭaṃ;

    ཙམྨཝཱསཱི ཚམཱ སེཏི, ཛཱཏཝེདཾ ནམསྶཏཱི’’ཏི༎

    Cammavāsī chamā seti, jātavedaṃ namassatī’’ti.

    ཏཏྠ གནྡྷམཱདནོཏི ཨེས གནྡྷམཱདནཔབྦཏོ, ཨེཏསྶ པཱདེན ཨུཏྟརཱབྷིམུཁོ གཙྪནྟོ ཡཏྠ སཀྐདཏྟིཡེ ཨསྶམཔདེ ཝེསྶནྟརོ རཱཛཱ སཧ པུཏྟདཱརེཧི ཝསཏི, ཏཾ པསྶིསྶསཱིཏི ཨཏྠོ། བྲཱཧྨཎཝཎྞནྟི སེཊྛཔབྦཛིཏཝེསཾ། ཨཱསདཉྩ མསཾ ཛཊནྟི ཨཱཀཌྜྷིཏྭཱ ཕལཱནཾ གཧཎཏྠཾ ཨངྐུསཉྩ ཨགྒིཛུཧནཀཊཙྪུཉྩ ཛཊཱམཎྜལཉྩ དྷཱརེནྟོ། ཙམྨཝཱསཱིཏི ཨཛིནཙམྨདྷརོ། ཚམཱ སེཏཱིཏི པཐཝིཡཾ པཎྞསནྠརེ སཡཏི། དྷཝསྶཀཎྞཱ ཁདིརཱཏི དྷཝཱ ཙ ཨསྶཀཎྞཱ ཙ ཁདིརཱ ཙ། སཀིཾ པཱིཏཱཝ མཱཎཝཱཏི ཨེཀཝཱརམེཝ པཱིཏཱ སུརཱསོཎྜཱ ཝིཡ། ཨུཔརི དུམཔརིཡཱཡེསཱུཏི རུཀྑསཱཁཱསུ། སངྒཱིཏིཡོཝ སུཡྻརེཏི ནཱནཱསཀུཎཱནཾ ཝསྶནྟཱནཾ སདྡཱ དིབྦསངྒཱིཏིཡོ ཝིཡ སུཡྻརེ། ནཛྫུཧཱཏི ནཛྫུཧསཀུཎཱ། སམྤཏནྟཱིཏི ཝིཀཱུཛནྟཱ ཝིཙརནྟི། སཱཁཱཔཏྟསམཱིརིཏཱཏི སཱཁཱནཾ པཏྟེཧི སངྒྷཊྚིཏཱ ཧུཏྭཱ ཝིཀཱུཛནྟཱ སཀུཎཱ, ཝཱཏེན སམཱིརིཏཱ པཏྟསཱཁཱཡེཝ ཝཱ། ཨཱགནྟནྟི ཨཱགཙྪནྟཾ ཛནཾ། ཡཏྠཱཏི ཡསྨིཾ ཨསྶམེ ཝེསྶནྟརོ ཝསཏི, ཏཏྠ གནྟྭཱ ཨིམཾ ཨསྶམཔདསམྤཏྟིཾ པསྶིསྶསཱིཏི།

    Tattha gandhamādanoti esa gandhamādanapabbato, etassa pādena uttarābhimukho gacchanto yattha sakkadattiye assamapade vessantaro rājā saha puttadārehi vasati, taṃ passissasīti attho. Brāhmaṇavaṇṇanti seṭṭhapabbajitavesaṃ. Āsadañca masaṃ jaṭanti ākaḍḍhitvā phalānaṃ gahaṇatthaṃ aṅkusañca aggijuhanakaṭacchuñca jaṭāmaṇḍalañca dhārento. Cammavāsīti ajinacammadharo. Chamā setīti pathaviyaṃ paṇṇasanthare sayati. Dhavassakaṇṇā khadirāti dhavā ca assakaṇṇā ca khadirā ca. Sakiṃ pītāva māṇavāti ekavārameva pītā surāsoṇḍā viya. Upari dumapariyāyesūti rukkhasākhāsu. Saṅgītiyova suyyareti nānāsakuṇānaṃ vassantānaṃ saddā dibbasaṅgītiyo viya suyyare. Najjuhāti najjuhasakuṇā. Sampatantīti vikūjantā vicaranti. Sākhāpattasamīritāti sākhānaṃ pattehi saṅghaṭṭitā hutvā vikūjantā sakuṇā, vātena samīritā pattasākhāyeva vā. Āgantanti āgacchantaṃ janaṃ. Yatthāti yasmiṃ assame vessantaro vasati, tattha gantvā imaṃ assamapadasampattiṃ passissasīti.

    ཏཏོ ཨུཏྟརིཔི ཨསྶམཔདཾ ཝཎྞེནྟོ ཨཱཧ –

    Tato uttaripi assamapadaṃ vaṇṇento āha –

    ༡༩༨༣.

    1983.

    ‘‘ཨམྦཱ ཀཔིཏྠཱ པནསཱ, སཱལཱ ཛམྦཱུ ཝིབྷཱིཏཀཱ།

    ‘‘Ambā kapitthā panasā, sālā jambū vibhītakā;

    ཧརཱིཏཀཱི ཨཱམལཀཱ, ཨསྶཏྠཱ བདརཱནི ཙ༎

    Harītakī āmalakā, assatthā badarāni ca.

    ༡༩༨༤.

    1984.

    ‘‘ཙཱརུཏིམྦརུཀྑཱ ཙེཏྠ, ནིགྲོདྷཱ ཙ ཀཔིཏྠནཱ།

    ‘‘Cārutimbarukkhā cettha, nigrodhā ca kapitthanā;

    མདྷུམདྷུཀཱ ཐེཝནྟི, ནཱིཙེ པཀྐཱ ཙུདུམྦརཱ༎

    Madhumadhukā thevanti, nīce pakkā cudumbarā.

    ༡༩༨༥.

    1985.

    ‘‘པཱརེཝཏཱ བྷཝེཡྻཱ ཙ, མུདྡིཀཱ ཙ མདྷུཏྠིཀཱ།

    ‘‘Pārevatā bhaveyyā ca, muddikā ca madhutthikā;

    མདྷུཾ ཨནེལཀཾ ཏཏྠ, སཀམཱདཱཡ བྷུཉྫརེ༎

    Madhuṃ anelakaṃ tattha, sakamādāya bhuñjare.

    ༡༩༨༦.

    1986.

    ‘‘ཨཉྙེཏྠ པུཔྥིཏཱ ཨམྦཱ, ཨཉྙེ ཏིཊྛནྟི དོཝིལཱ།

    ‘‘Aññettha pupphitā ambā, aññe tiṭṭhanti dovilā;

    ཨཉྙེ ཨཱམཱ ཙ པཀྐཱ ཙ, བྷེཀཝཎྞཱ ཏདཱུབྷཡཾ༎

    Aññe āmā ca pakkā ca, bhekavaṇṇā tadūbhayaṃ.

    ༡༩༨༧.

    1987.

    ‘‘ཨཐེཏྠ ཧེཊྛཱ པུརིསོ, ཨམྦཔཀྐཱནི གཎྷཏི།

    ‘‘Athettha heṭṭhā puriso, ambapakkāni gaṇhati;

    ཨཱམཱནི ཙེཝ པཀྐཱནི, ཝཎྞགནྡྷརསུཏྟམེ༎

    Āmāni ceva pakkāni, vaṇṇagandharasuttame.

    ༡༩༨༨.

    1988.

    ‘‘ཨཏེཝ མེ ཨཙྪརིཡཾ, ཧཱིངྐཱརོ པཊིབྷཱཏི མཾ།

    ‘‘Ateva me acchariyaṃ, hīṅkāro paṭibhāti maṃ;

    དེཝཱནམིཝ ཨཱཝཱསོ, སོབྷཏི ནནྡནཱུཔམོ༎

    Devānamiva āvāso, sobhati nandanūpamo.

    ༡༩༨༩.

    1989.

    ‘‘ཝིབྷེདིཀཱ ནཱལི༹ཀེརཱ, ཁཛྫུརཱིནཾ བྲཧཱཝནེ།

    ‘‘Vibhedikā nāḷikerā, khajjurīnaṃ brahāvane;

    མཱལཱཝ གནྠིཏཱ ཋནྟི, དྷཛགྒཱནེཝ དིསྶརེ།

    Mālāva ganthitā ṭhanti, dhajaggāneva dissare;

    ནཱནཱཝཎྞེཧི པུཔྥེཧི, ནབྷཾ ཏཱརཱཙིཏཱམིཝ༎

    Nānāvaṇṇehi pupphehi, nabhaṃ tārācitāmiva.

    ༡༩༩༠.

    1990.

    ‘‘ཀུཊཛཱི ཀུཊྛཏགརཱ, པཱཊལིཡོ ཙ པུཔྥིཏཱ།

    ‘‘Kuṭajī kuṭṭhatagarā, pāṭaliyo ca pupphitā;

    པུནྣཱགཱ གིརིཔུནྣཱགཱ, ཀོཝིལཱ༹རཱ ཙ པུཔྥིཏཱ༎

    Punnāgā giripunnāgā, koviḷārā ca pupphitā.

    ༡༩༩༡.

    1991.

    ‘‘ཨུདྡཱལཀཱ སོམརུཀྑཱ, ཨགརུཕལླིཡཱ བཧཱུ།

    ‘‘Uddālakā somarukkhā, agaruphalliyā bahū;

    པུཏྟཛཱིཝཱ ཙ ཀཀུདྷཱ, ཨསནཱ ཙེཏྠ པུཔྥིཏཱ༎

    Puttajīvā ca kakudhā, asanā cettha pupphitā.

    ༡༩༩༢.

    1992.

    ‘‘ཀུཊཛཱ སལལཱ༹ ནཱིཔཱ, ཀོསམྦཱ ལབུཛཱ དྷཝཱ།

    ‘‘Kuṭajā salaḷā nīpā, kosambā labujā dhavā;

    སཱལཱ ཙ པུཔྥིཏཱ ཏཏྠ, པལཱལཁལསནྣིབྷཱ༎

    Sālā ca pupphitā tattha, palālakhalasannibhā.

    ༡༩༩༣.

    1993.

    ‘‘ཏསྶཱཝིདཱུརེ པོཀྑརཎཱི, བྷཱུམིབྷཱགེ མནོརམེ།

    ‘‘Tassāvidūre pokkharaṇī, bhūmibhāge manorame;

    པདུམུཔྤལསཉྪནྣཱ, དེཝཱནམིཝ ནནྡནེ༎

    Padumuppalasañchannā, devānamiva nandane.

    ༡༩༩༤.

    1994.

    ‘‘ཨཐེཏྠ པུཔྥརསམཏྟཱ, ཀོཀིལཱ མཉྫུབྷཱཎིཀཱ།

    ‘‘Athettha puppharasamattā, kokilā mañjubhāṇikā;

    ཨབྷིནཱདེནྟི པཝནཾ, ཨུཏུསམྤུཔྥིཏེ དུམེ༎

    Abhinādenti pavanaṃ, utusampupphite dume.

    ༡༩༩༥.

    1995.

    ‘‘བྷསྶནྟི མཀརནྡེཧི, པོཀྑརེ པོཀྑརེ མདྷཱུ།

    ‘‘Bhassanti makarandehi, pokkhare pokkhare madhū;

    ཨཐེཏྠ ཝཱཏཱ ཝཱཡནྟི, དཀྑིཎཱ ཨཐ པཙྪིམཱ།

    Athettha vātā vāyanti, dakkhiṇā atha pacchimā;

    པདུམཀིཉྫཀྑརེཎཱུཧི, ཨོཀིཎྞོ ཧོཏི ཨསྶམོ༎

    Padumakiñjakkhareṇūhi, okiṇṇo hoti assamo.

    ༡༩༩༦.

    1996.

    ‘‘ཐཱུལཱ སིངྒྷཱཊཀཱ ཙེཏྠ, སཾསཱདིཡཱ པསཱདིཡཱ།

    ‘‘Thūlā siṅghāṭakā cettha, saṃsādiyā pasādiyā;

    མཙྪཀཙྪཔབྱཱཝིདྡྷཱ, བཧཱུ ཙེཏྠ མུཔཡཱནཀཱ།

    Macchakacchapabyāviddhā, bahū cettha mupayānakā;

    མདྷུཾ བྷིསེཧི སཝཏི, ཁཱིརསཔྤི མུལཱ༹ལིབྷི༎

    Madhuṃ bhisehi savati, khīrasappi muḷālibhi.

    ༡༩༩༧.

    1997.

    ‘‘སུརབྷཱི ཏཾ ཝནཾ ཝཱཏི, ནཱནཱགནྡྷསམོདིཏཾ།

    ‘‘Surabhī taṃ vanaṃ vāti, nānāgandhasamoditaṃ;

    སམྨདྡཏེཝ གནྡྷེན, པུཔྥསཱཁཱཧི ཏཾ ཝནཾ།

    Sammaddateva gandhena, pupphasākhāhi taṃ vanaṃ;

    བྷམརཱ པུཔྥགནྡྷེན, སམནྟཱ མབྷིནཱདིཏཱ༎

    Bhamarā pupphagandhena, samantā mabhināditā.

    ༡༩༩༨.

    1998.

    ‘‘ཨཐེཏྠ སཀུཎཱ སནྟི, ནཱནཱཝཎྞཱ བཧཱུ དིཛཱ།

    ‘‘Athettha sakuṇā santi, nānāvaṇṇā bahū dijā;

    མོདནྟི སཧ བྷརིཡཱཧི, ཨཉྙམཉྙཾ པཀཱུཛིནོ༎

    Modanti saha bhariyāhi, aññamaññaṃ pakūjino.

    ༡༩༩༩.

    1999.

    ‘‘ནནྡིཀཱ ཛཱིཝཔུཏྟཱ ཙ, ཛཱིཝཔུཏྟཱ པིཡཱ ཙ ནོ།

    ‘‘Nandikā jīvaputtā ca, jīvaputtā piyā ca no;

    པིཡཱ པུཏྟཱ པིཡཱ ནནྡཱ, དིཛཱ པོཀྑརཎཱིགྷརཱ༎

    Piyā puttā piyā nandā, dijā pokkharaṇīgharā.

    ༢༠༠༠.

    2000.

    ‘‘མཱལཱཝ གནྠིཏཱ ཋནྟི, དྷཛགྒཱནེཝ དིསྶརེ།

    ‘‘Mālāva ganthitā ṭhanti, dhajaggāneva dissare;

    ནཱནཱཝཎྞེཧི པུཔྥེཧི, ཀུསལེཧེཝ སུགནྠིཏཱ།

    Nānāvaṇṇehi pupphehi, kusaleheva suganthitā;

    ཡཏྠ ཝེསྶནྟརོ རཱཛཱ, སཧ པུཏྟེཧི སམྨཏི༎

    Yattha vessantaro rājā, saha puttehi sammati.

    ༢༠༠༡.

    2001.

    ‘‘དྷཱརེནྟོ བྲཱཧྨཎཝཎྞཾ, ཨཱསདཉྩ མསཾ ཛཊཾ།

    ‘‘Dhārento brāhmaṇavaṇṇaṃ, āsadañca masaṃ jaṭaṃ;

    ཙམྨཝཱསཱི ཚམཱ སེཏི, ཛཱཏཝེདཾ ནམསྶཏཱི’’ཏི༎

    Cammavāsī chamā seti, jātavedaṃ namassatī’’ti.

    ཏཏྠ ཙཱརུཏིམྦརུཀྑཱཏི སུཝཎྞཏིམྦརུཀྑཱ། མདྷུམདྷུཀཱཏི མདྷུརསཱ མདྷུཀཱ། ཐེཝནྟཱིཏི ཝིརོཙནྟི། པཱརེཝཏཱཏི པཱརེཝཏཔཱདསདིསཱ རུཀྑཱ། བྷཝེཡྻཱཏི དཱིགྷཕལཱ ཀདལིཡོ། མདྷུཏྠིཀཱཏི མདྷུཏྠེཝེ པགྒྷརནྟིཡོ, མདྷུརཏཱཡ ཝཱ མདྷུཏྠེཝསདིསཱ། སཀམཱདཱཡཱཏི ཏཾ སཡམེཝ གཧེཏྭཱ པརིབྷུཉྫནྟི། དོཝིལཱཏི པཏིཏཔུཔྥཔཏྟཱ སཉྫཱཡམཱནཕལཱ། བྷེཀཝཎྞཱ ཏདཱུབྷཡནྟི ཏེ ཨུབྷོཔི ཨཱམཱ ཙ པཀྐཱ ཙ མཎྜཱུཀཔིཊྛིཝཎྞཱཡེཝ། ཨཐེཏྠ ཧེཊྛཱ པུརིསོཏི ཨཐ ཨེཏྠ ཨསྶམེ ཏེསཾ ཨམྦཱནཾ ཧེཊྛཱ ཋིཏཀོཝ པུརིསོ ཨམྦཕལཱནི གཎྷཱཏི, ཨཱརོཧཎཀིཙྩཾ ནཏྠི། ཝཎྞགནྡྷརསུཏྟམེཏི ཨེཏེཧི ཝཎྞཱདཱིཧི ཨུཏྟམཱནི།

    Tattha cārutimbarukkhāti suvaṇṇatimbarukkhā. Madhumadhukāti madhurasā madhukā. Thevantīti virocanti. Pārevatāti pārevatapādasadisā rukkhā. Bhaveyyāti dīghaphalā kadaliyo. Madhutthikāti madhuttheve paggharantiyo, madhuratāya vā madhutthevasadisā. Sakamādāyāti taṃ sayameva gahetvā paribhuñjanti. Dovilāti patitapupphapattā sañjāyamānaphalā. Bhekavaṇṇā tadūbhayanti te ubhopi āmā ca pakkā ca maṇḍūkapiṭṭhivaṇṇāyeva. Athettha heṭṭhā purisoti atha ettha assame tesaṃ ambānaṃ heṭṭhā ṭhitakova puriso ambaphalāni gaṇhāti, ārohaṇakiccaṃ natthi. Vaṇṇagandharasuttameti etehi vaṇṇādīhi uttamāni.

    ཨཏེཝ མེ ཨཙྪརིཡནྟི ཨཏིཝིཡ མེ ཨཙྪརིཡཾ། ཧིངྐཱརོཏི ཧིནྟི ཀརཎཾ། ཝིབྷེདིཀཱཏི ཏཱལཱ། མཱལཱཝ གནྠིཏཱཏི སུཔུཔྥིཏརུཀྑཱནཾ ཨུཔརི གནྠིཏཱ མཱལཱ ཝིཡ པུཔྥཱནི ཏིཊྛནྟི། དྷཛགྒཱནེཝ དིསྶརེཏི ཏཱནི རུཀྑཱནི ཨལངྐཏདྷཛགྒཱནི ཝིཡ དིསྶནྟི། ཀུཊཛཱི ཀུཊྛཏགརཱཏི ཀུཊཛི ནཱམེཀཱ རུཀྑཛཱཏི ཀུཊྛགཙྪཱ ཙ ཏགརགཙྪཱ ཙ། གིརིཔུནྣཱགཱཏི མཧཱཔུནྣཱགཱ། ཀོཝིལཱ༹རཱཏི ཀོཝིལཱ༹རརུཀྑཱ ནཱམ། ཨུདྡཱལཀཱཏི ཨུདྡཱལརུཀྑཱ། སོམརུཀྑཱཏི པཱིཏཔུཔྥཝཎྞཱ རཱཛརུཀྑཱ། ཕལླིཡཱཏི ཕལླིཡརུཀྑཱ ནཱམ། པུཏྟཛཱིཝཱཏི མཧཱནིགྲོདྷཱ། ལབུཛཱཏི ལབུཛརུཀྑཱ ནཱམ། པལཱལཁལསནྣིབྷཱཏི ཏེསཾ ཧེཊྛཱ པགྒྷརིཏཔུཔྥཔུཉྫཱ པལཱལཁལསནྣིབྷཱཏི ཝདཏི།

    Ateva me acchariyanti ativiya me acchariyaṃ. Hiṅkāroti hinti karaṇaṃ. Vibhedikāti tālā. Mālāva ganthitāti supupphitarukkhānaṃ upari ganthitā mālā viya pupphāni tiṭṭhanti. Dhajaggāneva dissareti tāni rukkhāni alaṅkatadhajaggāni viya dissanti. Kuṭajī kuṭṭhatagarāti kuṭaji nāmekā rukkhajāti kuṭṭhagacchā ca tagaragacchā ca. Giripunnāgāti mahāpunnāgā. Koviḷārāti koviḷārarukkhā nāma. Uddālakāti uddālarukkhā. Somarukkhāti pītapupphavaṇṇā rājarukkhā. Phalliyāti phalliyarukkhā nāma. Puttajīvāti mahānigrodhā. Labujāti labujarukkhā nāma. Palālakhalasannibhāti tesaṃ heṭṭhā paggharitapupphapuñjā palālakhalasannibhāti vadati.

    པོཀྑརཎཱིཏི ཙཏུརསྶཔོཀྑརཎཱི། ནནྡནེཏི ནནྡནཝནེ ནནྡཱཔོཀྑརཎཱི ཝིཡ། པུཔྥརསམཏྟཱཏི པུཔྥརསེན མཏྟཱ ཙལིཏཱ། མཀརནྡེཧཱིཏི ཀིཉྫཀྑེཧི། པོཀྑརེ པོཀྑརེཏི པདུམིནིཔཎྞེ པདུམིནིཔཎྞེ། ཏེསུ ཧི ཀིཉྫཀྑཏོ རེཎུ བྷསྶིཏྭཱ པོཀྑརམདྷུ ནཱམ ཧོཏི། དཀྑིཎཱ ཨཐ པཙྪིམཱཏི ཨེཏྟཱཝཏཱ སབྦཱ དིསཱ ཝིདིསཱཔི ཝཱཏཱ དསྶིཏཱ ཧོནྟི། ཐཱུལཱ སིངྒྷཱཊཀཱཏི མཧནྟཱ སིངྒྷཱཊཀཱ ཙ། སཾསཱདིཡཱཏི སཡཾ ཛཱཏསཱལཱི, སུཀསཱལཱིཏིཔི ཝུཙྩནྟི། པསཱདིཡཱཏི ཏེཡེཝ བྷཱུམིཡཾ པཏིཏཱ། བྱཱཝིདྡྷཱཏི པསནྣེ ཨུདཀེ བྱཱཝིདྡྷཱ པཊིཔཱཊིཡཱ གཙྪནྟཱ དིསྶནྟི། མུཔཡཱནཀཱཏི ཀཀྐཊཀཱ། མདྷཨུནྟི བྷིསཀོཊིཡཱ བྷིནྣཱཡ པགྒྷརཎརསོ མདྷུསདིསོ ཧོཏི། ཁཱིརསཔྤི མུལཱ༹ལིབྷཱིཏི མུལཱ༹ལེཧི པགྒྷརཎརསོ ཁཱིརམིསྶཀནཝནཱིཏསཔྤི ཝིཡ ཧོཏི།

    Pokkharaṇīti caturassapokkharaṇī. Nandaneti nandanavane nandāpokkharaṇī viya. Puppharasamattāti puppharasena mattā calitā. Makarandehīti kiñjakkhehi. Pokkharepokkhareti paduminipaṇṇe paduminipaṇṇe. Tesu hi kiñjakkhato reṇu bhassitvā pokkharamadhu nāma hoti. Dakkhiṇā atha pacchimāti ettāvatā sabbā disā vidisāpi vātā dassitā honti. Thūlāsiṅghāṭakāti mahantā siṅghāṭakā ca. Saṃsādiyāti sayaṃ jātasālī, sukasālītipi vuccanti. Pasādiyāti teyeva bhūmiyaṃ patitā. Byāviddhāti pasanne udake byāviddhā paṭipāṭiyā gacchantā dissanti. Mupayānakāti kakkaṭakā. Madhaunti bhisakoṭiyā bhinnāya paggharaṇaraso madhusadiso hoti. Khīrasappi muḷālibhīti muḷālehi paggharaṇaraso khīramissakanavanītasappi viya hoti.

    སམྨདྡཏེཝཱཏི སམྤཏྟཛནཾ མདཡཏི ཝིཡ། སམནྟཱ མབྷིནཱདིཏཱཏི སམནྟཱ ཨབྷིནདནྟཱ ཝིཙརནྟི། ‘‘ནནྡིཀཱ’’ཏིཨཱདཱིནི ཏེསཾ ནཱམཱནི། ཏེསུ ཧི པཋམཱ ‘‘སཱམི ཝེསྶནྟར, ཨིམསྨིཾ ཝནེ ཝསནྟོ ནནྡཱ’’ཏི ཝདནྟི། དུཏིཡཱ ‘‘ཏྭཉྩ སུཁེན ཛཱིཝ, པུཏྟཱ ཙ ཏེ’’ཏི ཝདནྟི། ཏཏིཡཱ ‘‘ཏྭཉྩ ཛཱིཝ, པིཡཱ པུཏྟཱ ཙ ཏེ’’ཏི ཝདནྟི། ཙཏུཏྠཱ ‘‘ཏྭཉྩ ནནྡ, པིཡཱ པུཏྟཱ ཙ ཏེ’’ཏི ཝདནྟི། ཏེན ཏེསཾ ཨེཏཱནེཝ ནཱམཱནི ཨཧེསུཾ། པོཀྑརཎཱིགྷརཱཏི པོཀྑརཎིཝཱསིནོ།

    Sammaddatevāti sampattajanaṃ madayati viya. Samantā mabhināditāti samantā abhinadantā vicaranti. ‘‘Nandikā’’tiādīni tesaṃ nāmāni. Tesu hi paṭhamā ‘‘sāmi vessantara, imasmiṃ vane vasanto nandā’’ti vadanti. Dutiyā ‘‘tvañca sukhena jīva, puttā ca te’’ti vadanti. Tatiyā ‘‘tvañca jīva, piyā puttā ca te’’ti vadanti. Catutthā ‘‘tvañca nanda, piyā puttā ca te’’ti vadanti. Tena tesaṃ etāneva nāmāni ahesuṃ. Pokkharaṇīgharāti pokkharaṇivāsino.

    ཨེཝཾ ཙེཏཔུཏྟེན ཝེསྶནྟརསྶ ཝསནཊྛཱནེ ཨཀྑཱཏེ ཛཱུཛཀོ ཏུསྶིཏྭཱ པཊིསནྠཱརཾ ཀརོནྟོ ཨིམཾ གཱཐམཱཧ –

    Evaṃ cetaputtena vessantarassa vasanaṭṭhāne akkhāte jūjako tussitvā paṭisanthāraṃ karonto imaṃ gāthamāha –

    ༢༠༠༢.

    2002.

    ‘‘ཨིདཉྩ མེ སཏྟུབྷཏྟཾ, མདྷུནཱ པཊིསཾཡུཏཾ།

    ‘‘Idañca me sattubhattaṃ, madhunā paṭisaṃyutaṃ;

    མདྷུཔིཎྜིཀཱ ཙ སུཀཏཱཡོ, སཏྟུབྷཏྟཾ དདཱམི ཏེ’’ཏི༎

    Madhupiṇḍikā ca sukatāyo, sattubhattaṃ dadāmi te’’ti.

    ཏཏྠ སཏྟུབྷཏྟནྟི པཀྐམདྷུསནྣིབྷཾ སཏྟུསངྑཱཏཾ བྷཏྟཾ། ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ཨིདཾ མམ ཨཏྠི, ཏཾ ཏེ དམྨི, གཎྷཱཧི ནནྟི།

    Tattha sattubhattanti pakkamadhusannibhaṃ sattusaṅkhātaṃ bhattaṃ. Idaṃ vuttaṃ hoti – idaṃ mama atthi, taṃ te dammi, gaṇhāhi nanti.

    ཏཾ སུཏྭཱ ཙེཏཔུཏྟོ ཨཱཧ –

    Taṃ sutvā cetaputto āha –

    ༢༠༠༣.

    2003.

    ‘‘ཏུཡ྄ཧེཝ སམྦལཾ ཧོཏུ, ནཱཧཾ ཨིཙྪཱམི སམྦལཾ།

    ‘‘Tuyheva sambalaṃ hotu, nāhaṃ icchāmi sambalaṃ;

    ཨིཏོཔི བྲཧྨེ གཎྷཱཧི, གཙྪ བྲཧྨེ ཡཐཱསུཁཾ༎

    Itopi brahme gaṇhāhi, gaccha brahme yathāsukhaṃ.

    ༢༠༠༤.

    2004.

    ‘‘ཨཡཾ ཨེཀཔདཱི ཨེཏི, ཨུཛུཾ གཙྪཏི ཨསྶམཾ།

    ‘‘Ayaṃ ekapadī eti, ujuṃ gacchati assamaṃ;

    ཨིསཱིཔི ཨཙྩུཏོ ཏཏྠ, པངྐདནྟོ རཛསྶིརོ།

    Isīpi accuto tattha, paṅkadanto rajassiro;

    དྷཱརེནྟོ བྲཱཧྨཎཝཎྞཾ, ཨཱསདཉྩ མསཾ ཛཊཾ༎

    Dhārento brāhmaṇavaṇṇaṃ, āsadañca masaṃ jaṭaṃ.

    ༢༠༠༥.

    2005.

    ‘‘ཙམྨཝཱསཱི ཚམཱ སེཏི, ཛཱཏཝེདཾ ནམསྶཏི།

    ‘‘Cammavāsī chamā seti, jātavedaṃ namassati;

    ཏཾ ཏྭཾ གནྟྭཱན པུཙྪསྶུ, སོ ཏེ མགྒཾ པཝཀྑཏཱི’’ཏི༎

    Taṃ tvaṃ gantvāna pucchassu, so te maggaṃ pavakkhatī’’ti.

    ཏཏྠ སམྦལནྟི པཱཐེཡྻཾ། ཨེཏཱིཏི ཡོ ཨེཀཔདིཀམགྒོ ཨམྷཱཀཾ ཨབྷིམུཁོ ཨེཏི, ཨེས ཨསྶམཾ ཨུཛུཾ གཙྪཏི། ཨཙྩུཏོཏི ཨེཝཾནཱམཀོ ཨིསི ཏཏྠ ཝསཏི།

    Tattha sambalanti pātheyyaṃ. Etīti yo ekapadikamaggo amhākaṃ abhimukho eti, esa assamaṃ ujuṃ gacchati. Accutoti evaṃnāmako isi tattha vasati.

    ༢༠༠༦.

    2006.

    ‘‘ཨིདཾ སུཏྭཱ བྲཧྨབནྡྷུ, ཙེཏཾ ཀཏྭཱ པདཀྑིཎཾ།

    ‘‘Idaṃ sutvā brahmabandhu, cetaṃ katvā padakkhiṇaṃ;

    ཨུདགྒཙིཏྟོ པཀྐཱམི, ཡེནཱསི ཨཙྩུཏོ ཨིསཱི’’ཏི༎

    Udaggacitto pakkāmi, yenāsi accuto isī’’ti.

    ཏཏྠ ཡེནཱསཱིཏི ཡསྨིཾ ཋཱནེ ཨཙྩུཏོ ཨིསི ཨཧོསི, ཏཏྠ གཏོཏི།

    Tattha yenāsīti yasmiṃ ṭhāne accuto isi ahosi, tattha gatoti.

    ཙཱུལ༹ཝནཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ།

    Cūḷavanavaṇṇanā niṭṭhitā.

    མཧཱཝནཝཎྞནཱ

    Mahāvanavaṇṇanā

    ༢༠༠༧.

    2007.

    ‘‘གཙྪནྟོ སོ བྷཱརདྭཱཛོ, ཨདྡསྶ ཨཙྩུཏཾ ཨིསིཾ།

    ‘‘Gacchanto so bhāradvājo, addassa accutaṃ isiṃ;

    དིསྭཱན ཏཾ བྷཱརདྭཱཛོ, སམྨོདི ཨིསིནཱ སཧ༎

    Disvāna taṃ bhāradvājo, sammodi isinā saha.

    ༢༠༠༨.

    2008.

    ‘‘ཀཙྩི ནུ བྷོཏོ ཀུསལཾ, ཀཙྩི བྷོཏོ ཨནཱམཡཾ།

    ‘‘Kacci nu bhoto kusalaṃ, kacci bhoto anāmayaṃ;

    ཀཙྩི ཨུཉྪེན ཡཱཔེསི, ཀཙྩི མཱུལཕལཱ བཧཱུ༎

    Kacci uñchena yāpesi, kacci mūlaphalā bahū.

    ༢༠༠༩.

    2009.

    ‘‘ཀཙྩི ཌཾསཱ མཀསཱ ཙ, ཨཔྤམེཝ སརཱིསཔཱ།

    ‘‘Kacci ḍaṃsā makasā ca, appameva sarīsapā;

    ཝནེ ཝཱལ༹མིགཱཀིཎྞེ, ཀཙྩི ཧིཾསཱ ན ཝིཛྫཏཱི’’ཏི༎

    Vane vāḷamigākiṇṇe, kacci hiṃsā na vijjatī’’ti.

    ཏཏྠ བྷཱརདྭཱཛོཏི ཛཱུཛཀོ། ཨཔྤམེཝཱཏི ཨཔྤཱཡེཝ། ཧིཾསཱཏི ཏེསཾ ཝསེན ཏུམྷཱཀཾ ཝིཧིཾསཱ།

    Tattha bhāradvājoti jūjako. Appamevāti appāyeva. Hiṃsāti tesaṃ vasena tumhākaṃ vihiṃsā.

    ཏཱཔསོ ཨཱཧ –

    Tāpaso āha –

    ༢༠༡༠.

    2010.

    ‘‘ཀུསལཉྩེཝ མེ བྲཧྨེ, ཨཐོ བྲཧྨེ ཨནཱམཡཾ།

    ‘‘Kusalañceva me brahme, atho brahme anāmayaṃ;

    ཨཐོ ཨུཉྪེན ཡཱཔེམི, ཨཐོ མཱུལཕལཱ བཧཱུ༎

    Atho uñchena yāpemi, atho mūlaphalā bahū.

    ༢༠༡༡.

    2011.

    ‘‘ཨཐོ ཌཾསཱ མཀསཱ ཙ, ཨཔྤམེཝ སརཱིསཔཱ།

    ‘‘Atho ḍaṃsā makasā ca, appameva sarīsapā;

    ཝནེ ཝཱལ༹མིགཱཀིཎྞེ, ཧིཾསཱ མཡ྄ཧཾ ན ཝིཛྫཏི༎

    Vane vāḷamigākiṇṇe, hiṃsā mayhaṃ na vijjati.

    ༢༠༡༢.

    2012.

    ‘‘བཧཱུནི ཝསྶཔཱུགཱནི, ཨསྶམེ ཝསཏོ མམ།

    ‘‘Bahūni vassapūgāni, assame vasato mama;

    ནཱབྷིཛཱནཱམི ཨུཔྤནྣཾ, ཨཱབཱདྷཾ ཨམནོརམཾ༎

    Nābhijānāmi uppannaṃ, ābādhaṃ amanoramaṃ.

    ༢༠༡༣.

    2013.

    ‘‘སྭཱགཏཾ ཏེ མཧཱབྲཧྨེ, ཨཐོ ཏེ ཨདུརཱགཏཾ།

    ‘‘Svāgataṃ te mahābrahme, atho te adurāgataṃ;

    ཨནྟོ པཝིས བྷདྡནྟེ, པཱདེ པཀྑཱལཡསྶུ ཏེ༎

    Anto pavisa bhaddante, pāde pakkhālayassu te.

    ༢༠༡༤.

    2014.

    ‘‘ཏིནྡུཀཱནི པིཡཱལཱནི, མདྷུཀེ ཀཱསུམཱརིཡོ།

    ‘‘Tindukāni piyālāni, madhuke kāsumāriyo;

    ཕལཱནི ཁུདྡཀཔྤཱནི, བྷུཉྫ བྲཧྨེ ཝརཾ ཝརཾ༎

    Phalāni khuddakappāni, bhuñja brahme varaṃ varaṃ.

    ༢༠༡༥.

    2015.

    ‘‘ཨིདམྤི པཱནཱིཡཾ སཱིཏཾ, ཨཱབྷཏཾ གིརིགབྦྷརཱ།

    ‘‘Idampi pānīyaṃ sītaṃ, ābhataṃ girigabbharā;

    ཏཏོ པིཝ མཧཱབྲཧྨེ, སཙེ ཏྭཾ ཨབྷིཀངྑསཱི’’ཏི༎

    Tato piva mahābrahme, sace tvaṃ abhikaṅkhasī’’ti.

    ཛཱུཛཀོ ཨཱཧ –

    Jūjako āha –

    ༢༠༡༦.

    2016.

    ‘‘པཊིགྒཧིཏཾ ཡཾ དིནྣཾ, སབྦསྶ ཨགྒྷིཡཾ ཀཏཾ།

    ‘‘Paṭiggahitaṃ yaṃ dinnaṃ, sabbassa agghiyaṃ kataṃ;

    སཉྫཡསྶ སཀཾ པུཏྟཾ, སིཝཱིཧི ཝིཔྤཝཱསིཏཾ།

    Sañjayassa sakaṃ puttaṃ, sivīhi vippavāsitaṃ;

    ཏམཧཾ དསྶནམཱགཏོ, ཡདི ཛཱནཱསི སཾས མེ’’ཏི༎

    Tamahaṃ dassanamāgato, yadi jānāsi saṃsa me’’ti.

    ཏཏྠ ཏམཧཾ དསྶནམཱགཏོཏི ཏཾ ཨཧཾ དསྶནཱཡ ཨཱགཏོ། ཏཱཔསོ ཨཱཧ –

    Tattha tamahaṃ dassanamāgatoti taṃ ahaṃ dassanāya āgato. Tāpaso āha –

    ༢༠༡༧.

    2017.

    ‘‘ན བྷཝཾ ཨེཏི པུཉྙཏྠཾ, སིཝིརཱཛསྶ དསྶནཾ།

    ‘‘Na bhavaṃ eti puññatthaṃ, sivirājassa dassanaṃ;

    མཉྙེ བྷཝཾ པཏྠཡཏི, རཉྙོ བྷརིཡཾ པཏིབྦཏཾ།

    Maññe bhavaṃ patthayati, rañño bhariyaṃ patibbataṃ;

    མཉྙེ ཀཎྷཱཛིནཾ དཱསིཾ, ཛཱལིཾ དཱསཉྩ ཨིཙྪསི༎

    Maññe kaṇhājinaṃ dāsiṃ, jāliṃ dāsañca icchasi.

    ༢༠༡༨.

    2018.

    ‘‘ཨཐ ཝཱ ཏཡོ མཱཏཱཔུཏྟེ, ཨརཉྙཱ ནེཏུམཱགཏོ།

    ‘‘Atha vā tayo mātāputte, araññā netumāgato;

    ན ཏསྶ བྷོགཱ ཝིཛྫནྟི, དྷནཾ དྷཉྙཉྩ བྲཱཧྨཎཱ’’ཏི༎

    Na tassa bhogā vijjanti, dhanaṃ dhaññañca brāhmaṇā’’ti.

    ཏཏྠ ན ཏསྶ བྷོགཱཏི བྷོ བྲཱཧྨཎ, ཏསྶ ཝེསྶནྟརསྶ ཨརཉྙེ ཝིཧརནྟསྶ ནེཝ བྷོགཱ ཝིཛྫནྟི, དྷནདྷཉྙཉྩ ན ཝིཛྫཏི, དུགྒཏོ ཧུཏྭཱ ཝསཏི, ཏསྶ སནྟིཀཾ གནྟྭཱ ཀིཾ ཀརིསྶསཱིཏི?

    Tattha na tassa bhogāti bho brāhmaṇa, tassa vessantarassa araññe viharantassa neva bhogā vijjanti, dhanadhaññañca na vijjati, duggato hutvā vasati, tassa santikaṃ gantvā kiṃ karissasīti?

    ཏཾ སུཏྭཱ ཛཱུཛཀོ ཨཱཧ –

    Taṃ sutvā jūjako āha –

    ༢༠༡༩.

    2019.

    ‘‘ཨཀུདྡྷརཱུཔོཧཾ བྷོཏོ, ནཱཧཾ ཡཱཙིཏུམཱགཏོ།

    ‘‘Akuddharūpohaṃ bhoto, nāhaṃ yācitumāgato;

    སཱདྷུ དསྶནམརིཡཱནཾ, སནྣིཝཱསོ སདཱ སུཁོ༎

    Sādhu dassanamariyānaṃ, sannivāso sadā sukho.

    ༢༠༢༠.

    2020.

    ‘‘ཨདིཊྛཔུབྦོ སིཝིརཱཛཱ, སིཝཱིཧི ཝིཔྤཝཱསིཏོ།

    ‘‘Adiṭṭhapubbo sivirājā, sivīhi vippavāsito;

    ཏམཧཾ དསྶནམཱགཏོ, ཡདི ཛཱནཱསི སཾས མེ’’ཏི༎

    Tamahaṃ dassanamāgato, yadi jānāsi saṃsa me’’ti.

    ཏསྶཏྠོ – ཨཧཾ, བྷོ ཏཱཔས, ཨཀུདྡྷརཱུཔོ, ཨལཾ ཨེཏྟཱཝཏཱ, ཨཧཾ པན ན ཀིཉྩི ཝེསྶནྟརཾ ཡཱཙིཏུམཱགཏོ, ཨརིཡཱནཾ པན དསྶནཾ སཱདྷུ, སནྣིཝཱསོ ཙ ཏེཧི སདྡྷིཾ སུཁོ། ཨཧཾ ཏསྶ ཨཱཙརིཡབྲཱཧྨཎོ, མཡཱ ཙ སོ ཡཏོ སིཝཱིཧི ཝིཔྤཝཱསིཏོ, ཏཏོ པཊྛཱཡ ཨདིཊྛཔུབྦོ, ཏེནཱཧཾ ཏཾ དསྶནཏྠཱཡ ཨཱགཏོ། ཡདི ཏསྶ ཝསནཊྛཱནཾ ཛཱནཱསི, སཾས མེཏི།

    Tassattho – ahaṃ, bho tāpasa, akuddharūpo, alaṃ ettāvatā, ahaṃ pana na kiñci vessantaraṃ yācitumāgato, ariyānaṃ pana dassanaṃ sādhu, sannivāso ca tehi saddhiṃ sukho. Ahaṃ tassa ācariyabrāhmaṇo, mayā ca so yato sivīhi vippavāsito, tato paṭṭhāya adiṭṭhapubbo, tenāhaṃ taṃ dassanatthāya āgato. Yadi tassa vasanaṭṭhānaṃ jānāsi, saṃsa meti.

    སོ ཏསྶ ཝཙནཾ སུཏྭཱ སདྡཧིཏྭཱ ‘‘ཧོཏུ སྭེ སཾསིསྶཱམི ཏེ, ཨཛྫ ཏཱཝ ཨིདྷེཝ ཝསཱཧཱི’’ཏི ཏཾ ཕལཱཕལེཧི སནྟཔྤེཏྭཱ པུནདིཝསེ མགྒཾ དསྶེནྟོ དཀྑིཎཧཏྠཾ པསཱརེཏྭཱ ཨཱཧ –

    So tassa vacanaṃ sutvā saddahitvā ‘‘hotu sve saṃsissāmi te, ajja tāva idheva vasāhī’’ti taṃ phalāphalehi santappetvā punadivase maggaṃ dassento dakkhiṇahatthaṃ pasāretvā āha –

    ༢༠༢༡.

    2021.

    ‘‘ཨེས སེལོ མཧཱབྲཧྨེ, པབྦཏོ གནྡྷམཱདནོ།

    ‘‘Esa selo mahābrahme, pabbato gandhamādano;

    ཡཏྠ ཝེསྶནྟརོ རཱཛཱ, སཧ པུཏྟེཧི སམྨཏི༎

    Yattha vessantaro rājā, saha puttehi sammati.

    ༢༠༢༢.

    2022.

    ‘‘དྷཱརེནྟོ བྲཱཧྨཎཝཎྞཾ, ཨཱསདཉྩ མསཾ ཛཊཾ།

    ‘‘Dhārento brāhmaṇavaṇṇaṃ, āsadañca masaṃ jaṭaṃ;

    ཙམྨཝཱསཱི ཚམཱ སེཏི, ཛཱཏཝེདཾ ནམསྶཏི༎

    Cammavāsī chamā seti, jātavedaṃ namassati.

    ༢༠༢༣.

    2023.

    ‘‘ཨེཏེ ནཱིལཱ པདིསྶནྟི, ནཱནཱཕལདྷརཱ དུམཱ།

    ‘‘Ete nīlā padissanti, nānāphaladharā dumā;

    ཨུགྒཏཱ ཨབྦྷཀཱུཊཱཝ, ནཱིལཱ ཨཉྫནཔབྦཏཱ༎

    Uggatā abbhakūṭāva, nīlā añjanapabbatā.

    ༢༠༢༤.

    2024.

    ‘‘དྷཝསྶཀཎྞཱ ཁདིརཱ, སཱལཱ ཕནྡནམཱལུཝཱ།

    ‘‘Dhavassakaṇṇā khadirā, sālā phandanamāluvā;

    སམྤཝེདྷནྟི ཝཱཏེན, སཀིཾ པཱིཏཱཝ མཱཎཝཱ༎

    Sampavedhanti vātena, sakiṃ pītāva māṇavā.

    ༢༠༢༥.

    2025.

    ‘‘ཨུཔརི དུམཔརིཡཱཡེསུ, སཾགཱིཏིཡོཝ སུཡྻརེ།

    ‘‘Upari dumapariyāyesu, saṃgītiyova suyyare;

    ནཛྫུཧཱ ཀོཀིལསངྒྷཱ, སམྤཏནྟི དུམཱ དུམཾ༎

    Najjuhā kokilasaṅghā, sampatanti dumā dumaṃ.

    ༢༠༢༦.

    2026.

    ‘‘ཨཝ྄ཧཡནྟེཝ གཙྪནྟཾ, སཱཁཱཔཏྟསམཱིརིཏཱ།

    ‘‘Avhayanteva gacchantaṃ, sākhāpattasamīritā;

    རམཡནྟེཝ ཨཱགནྟཾ, མོདཡནྟི ནིཝཱསིནཾ།

    Ramayanteva āgantaṃ, modayanti nivāsinaṃ;

    ཡཏྠ ཝེསྶནྟརོ རཱཛཱ, སཧ པུཏྟེཧི སམྨཏི༎

    Yattha vessantaro rājā, saha puttehi sammati.

    ༢༠༢༧.

    2027.

    ‘‘དྷཱརེནྟོ བྲཱཧྨཎཝཎྞཾ, ཨཱསདཉྩ མསཾ ཛཊཾ།

    ‘‘Dhārento brāhmaṇavaṇṇaṃ, āsadañca masaṃ jaṭaṃ;

    ཙམྨཝཱསཱི ཚམཱ སེཏི, ཛཱཏཝེདཾ ནམསྶཏི༎

    Cammavāsī chamā seti, jātavedaṃ namassati.

    ༢༠༢༨.

    2028.

    ‘‘ཀརེརིམཱལཱ ཝིཏཏཱ, བྷཱུམིབྷཱགེ མནོརམེ།

    ‘‘Karerimālā vitatā, bhūmibhāge manorame;

    སདྡལཱཧརིཏཱ བྷཱུམི, ན ཏཏྠུདྡྷཾསཏེ རཛོ༎

    Saddalāharitā bhūmi, na tatthuddhaṃsate rajo.

    ༢༠༢༩.

    2029.

    ‘‘མཡཱུརགཱིཝསངྐཱསཱ, ཏཱུལཕསྶསམཱུཔམཱ།

    ‘‘Mayūragīvasaṅkāsā, tūlaphassasamūpamā;

    ཏིཎཱནི ནཱཏིཝཏྟནྟི, སམནྟཱ ཙཏུརངྒུལཱ༎

    Tiṇāni nātivattanti, samantā caturaṅgulā.

    ༢༠༣༠.

    2030.

    ‘‘ཨམྦཱ ཛམྦཱུ ཀཔིཏྠཱ ཙ, ནཱིཙེ པཀྐཱ ཙུདུམྦརཱ།

    ‘‘Ambā jambū kapitthā ca, nīce pakkā cudumbarā;

    པརིབྷོགེཧི རུཀྑེཧི, ཝནཾ ཏཾ རཏིཝཌྜྷནཾ༎

    Paribhogehi rukkhehi, vanaṃ taṃ rativaḍḍhanaṃ.

    ༢༠༣༡.

    2031.

    ‘‘ཝེལུ༹རིཡཝཎྞསནྣིབྷཾ, མཙྪགུམྦནིསེཝིཏཾ།

    ‘‘Veḷuriyavaṇṇasannibhaṃ, macchagumbanisevitaṃ;

    སུཙིཾ སུགནྡྷཾ སལིལཾ, ཨཱཔོ ཏཏྠཔི སནྡཏི༎

    Suciṃ sugandhaṃ salilaṃ, āpo tatthapi sandati.

    ༢༠༣༢.

    2032.

    ‘‘ཏསྶཱཝིདཱུརེ པོཀྑརཎཱི, བྷཱུམིབྷཱགེ མནོརམེ།

    ‘‘Tassāvidūre pokkharaṇī, bhūmibhāge manorame;

    པདུམུཔྤལསཉྪནྣཱ, དེཝཱནམིཝ ནནྡནེ༎

    Padumuppalasañchannā, devānamiva nandane.

    ༢༠༣༣.

    2033.

    ‘‘ཏཱིཎི ཨུཔྤལཛཱཏཱནི, ཏསྨིཾ སརསི བྲཱཧྨཎ།

    ‘‘Tīṇi uppalajātāni, tasmiṃ sarasi brāhmaṇa;

    ཝིཙིཏྟཾ ནཱིལཱནེཀཱནི, སེཏཱ ལོཧིཏཀཱནི ཙཱ’’ཏི༎

    Vicittaṃ nīlānekāni, setā lohitakāni cā’’ti.

    ཏསྶཏྠོ ཧེཊྛཱ ཝུཏྟསདིསོཡེཝ། ཀརེརིམཱལཱ ཝིཏཏཱཏི ཀརེརིཔུཔྥེཧི ཝིཏཏཱ། སདྡལཱཧརིཏཱཏི དྷུཝསདྡལེན ཧརིཏཱ། ན ཏཏྠུདྡྷཾསཏེ རཛོཏི ཏསྨིཾ ཝནེ ཨཔྤམཏྟཀོཔི རཛོ ན ཨུདྡྷཾསཏེ། ཏཱུལཕསྶསམཱུཔམཱཏི མུདུསམྥསྶཏཱཡ ཏཱུལཕསྶསདིསཱ། ཏིཎཱནི ནཱཏིཝཏྟནྟཱིཏི ཏཱནི ཏསྶཱ བྷཱུམིཡཱ མཡཱུརགཱིཝཝཎྞཱནི ཏིཎཱནི སམནྟཏོ ཙཏུརངྒུལཔྤམཱཎཱནེཝ ཝཏྟནྟི, ཏཏོ པན ཨུཏྟརི ན ཝཌྜྷནྟི། ཨམྦཱ ཛམྦཱུ ཀཔིཏྠཱ ཙཱཏི ཨམྦཱ ཙ ཛམྦཱུ ཙ ཀཔིཏྠཱ ཙ། པརིབྷོགེཧཱིཏི ནཱནཱཝིདྷེཧི པུཔྥཱུཔགཕལཱུཔགེཧི པརིབྷོགརུཀྑེཧི། སནྡཏཱིཏི ཏསྨིཾ ཝནསཎྜེ ཝངྐཔབྦཏེ ཀུནྣདཱིཧི ཨོཏརནྟཾ ཨུདཀཾ སནྡཏི, པཝཏྟཏཱིཏི ཨཏྠོ། ཝིཙིཏྟཾ ནཱིལཱནེཀཱནི, སེཏཱ ལོཧིཏཀཱནི ཙཱཏི ཨེཀཱནི ནཱིལཱནི, ཨེཀཱནི སེཏཱནི, ཨེཀཱནི ལོཧིཏཀཱནཱིཏི ཨིམེཧི ཏཱིཧི ཨུཔྤལཛཱཏེཧི ཏཾ སརཾ ཝིཙིཏྟཾ། སུསཛྫིཏཔུཔྥཙངྐོཊཀཾ ཝིཡ སོབྷཏཱིཏི དསྶེཏི།

    Tassattho heṭṭhā vuttasadisoyeva. Karerimālā vitatāti kareripupphehi vitatā. Saddalāharitāti dhuvasaddalena haritā. Na tatthuddhaṃsate rajoti tasmiṃ vane appamattakopi rajo na uddhaṃsate. Tūlaphassasamūpamāti mudusamphassatāya tūlaphassasadisā. Tiṇāni nātivattantīti tāni tassā bhūmiyā mayūragīvavaṇṇāni tiṇāni samantato caturaṅgulappamāṇāneva vattanti, tato pana uttari na vaḍḍhanti. Ambā jambū kapitthā cāti ambā ca jambū ca kapitthā ca. Paribhogehīti nānāvidhehi pupphūpagaphalūpagehi paribhogarukkhehi. Sandatīti tasmiṃ vanasaṇḍe vaṅkapabbate kunnadīhi otarantaṃ udakaṃ sandati, pavattatīti attho. Vicittaṃ nīlānekāni, setā lohitakāni cāti ekāni nīlāni, ekāni setāni, ekāni lohitakānīti imehi tīhi uppalajātehi taṃ saraṃ vicittaṃ. Susajjitapupphacaṅkoṭakaṃ viya sobhatīti dasseti.

    ཨེཝཾ ཙཏུརསྶཔོཀྑརཎིཾ ཝཎྞེཏྭཱ པུན མུཙལིནྡསརཾ ཝཎྞེནྟོ ཨཱཧ –

    Evaṃ caturassapokkharaṇiṃ vaṇṇetvā puna mucalindasaraṃ vaṇṇento āha –

    ༢༠༣༤.

    2034.

    ‘‘ཁོམཱཝ ཏཏྠ པདུམཱ, སེཏསོགནྡྷིཀེཧི ཙ།

    ‘‘Khomāva tattha padumā, setasogandhikehi ca;

    ཀལམྦཀེཧི སཉྪནྣོ, མུཙལིནྡོ ནཱམ སོ སརོ༎

    Kalambakehi sañchanno, mucalindo nāma so saro.

    ༢༠༣༥.

    2035.

    ‘‘ཨཐེཏྠ པདུམཱ ཕུལླཱ, ཨཔརིཡནྟཱཝ དིསྶརེ།

    ‘‘Athettha padumā phullā, apariyantāva dissare;

    གིམྷཱ ཧེམནྟིཀཱ ཕུལླཱ, ཛཎྞུཏགྒྷཱ ཨུཔཏྠརཱ༎

    Gimhā hemantikā phullā, jaṇṇutagghā upattharā.

    ༢༠༣༦.

    2036.

    ‘‘སུརབྷཱི སམྤཝཱཡནྟི, ཝིཙིཏྟཔུཔྥསནྠཏཱ།

    ‘‘Surabhī sampavāyanti, vicittapupphasanthatā;

    བྷམརཱ པུཔྥགནྡྷེན, སམནྟཱ མབྷིནཱདིཏཱ’’ཏི༎

    Bhamarā pupphagandhena, samantā mabhināditā’’ti.

    ཏཏྠ ཁོམཱཝཱཏི ཁོམམཡཱ ཝིཡ པཎྜརཱ། སེཏསོགནྡྷིཀེཧི ཙཱཏི སེཏུཔྤལེཧི ཙ སོགནྡྷིཀེཧི ཙ ཀལམྦཀེཧི ཙ སོ སརོ སཉྪནྣོ། ཨཔརིཡནྟཱཝ དིསྶརེཏི ཨཔརིམཱཎཱ ཝིཡ དིསྶནྟི། གིམྷཱ ཧེམནྟིཀཱཏི གིམྷེ ཙ ཧེམནྟིཀེ ཙ པུཔྥིཏཔདུམཱ། ཛཎྞུཏགྒྷཱ ཨུཔཏྠརཱཏི ཛཎྞུཔམཱཎེ ཨུདཀེ ཨུཔཏྠརཱ ཕུལླཱ ཧོནྟི, སནྠཏཱ ཝིཡ ཁཱཡནྟི། ཝིཙིཏྟཔུཔྥསནྠཏཱཏི ཝིཙིཏྟཱ ཧུཏྭཱ པུཔྥེཧི སནྠཏཱ སདཱ སུརབྷཱི སམྤཝཱཡནྟི།

    Tattha khomāvāti khomamayā viya paṇḍarā. Setasogandhikehi cāti setuppalehi ca sogandhikehi ca kalambakehi ca so saro sañchanno. Apariyantāva dissareti aparimāṇā viya dissanti. Gimhā hemantikāti gimhe ca hemantike ca pupphitapadumā. Jaṇṇutagghā upattharāti jaṇṇupamāṇe udake upattharā phullā honti, santhatā viya khāyanti. Vicittapupphasanthatāti vicittā hutvā pupphehi santhatā sadā surabhī sampavāyanti.

    ༢༠༣༧.

    2037.

    ‘‘ཨཐེཏྠ ཨུདཀནྟསྨིཾ, རུཀྑཱ ཏིཊྛནྟི བྲཱཧྨཎ།

    ‘‘Athettha udakantasmiṃ, rukkhā tiṭṭhanti brāhmaṇa;

    ཀདམྦཱ པཱཊལཱི ཕུལླཱ, ཀོཝིལཱ༹རཱ ཙ པུཔྥིཏཱ༎

    Kadambā pāṭalī phullā, koviḷārā ca pupphitā.

    ༢༠༣༨.

    2038.

    ‘‘ཨངྐོལཱ ཀཙྪིཀཱརཱ ཙ, པཱརིཛཉྙཱ ཙ པུཔྥིཏཱ།

    ‘‘Aṅkolā kacchikārā ca, pārijaññā ca pupphitā;

    ཝཱརཎཱ ཝཡནཱ རུཀྑཱ, མུཙལིནྡམུབྷཏོ སརཾ༎

    Vāraṇā vayanā rukkhā, mucalindamubhato saraṃ.

    ༢༠༣༩.

    2039.

    ‘‘སིརཱིསཱ སེཏཔཱརིསཱ, སཱདྷུ ཝཱཡནྟི པདྡྷཀཱ།

    ‘‘Sirīsā setapārisā, sādhu vāyanti paddhakā;

    ནིགྒུཎྜཱི སིརཱིནིགྒུཎྜཱི, ཨསནཱ ཙེཏྠ པུཔྥིཏཱ༎

    Nigguṇḍī sirīnigguṇḍī, asanā cettha pupphitā.

    ༢༠༤༠.

    2040.

    ‘‘པངྒུརཱ བཧུལཱ སེལཱ, སོབྷཉྫནཱ ཙ པུཔྥིཏཱ།

    ‘‘Paṅgurā bahulā selā, sobhañjanā ca pupphitā;

    ཀེཏཀཱ ཀཎིཀཱརཱ ཙ, ཀཎཝེརཱ ཙ པུཔྥིཏཱ༎

    Ketakā kaṇikārā ca, kaṇaverā ca pupphitā.

    ༢༠༤༡.

    2041.

    ‘‘ཨཛྫུནཱ ཨཛྫུཀཎྞཱ ཙ, མཧཱནཱམཱ ཙ པུཔྥིཏཱ།

    ‘‘Ajjunā ajjukaṇṇā ca, mahānāmā ca pupphitā;

    སུཔུཔྥིཏགྒཱ ཏིཊྛནྟི, པཛྫལནྟེཝ ཀིཾསུཀཱ༎

    Supupphitaggā tiṭṭhanti, pajjalanteva kiṃsukā.

    ༢༠༤༢.

    2042.

    ‘‘སེཏཔཎྞཱི སཏྟཔཎྞཱ, ཀདལིཡོ ཀུསུམྦྷརཱ།

    ‘‘Setapaṇṇī sattapaṇṇā, kadaliyo kusumbharā;

    དྷནུཏཀྐཱརཱི པུཔྥེཧི, སཱིསཔཱཝརཎཱནི ཙ༎

    Dhanutakkārī pupphehi, sīsapāvaraṇāni ca.

    ༢༠༤༣.

    2043.

    ‘‘ཨཙྪིཝཱ སལླཝཱ རུཀྑཱ, སལླཀིཡོ ཙ པུཔྥིཏཱ།

    ‘‘Acchivā sallavā rukkhā, sallakiyo ca pupphitā;

    སེཏགེརུ ཙ ཏགརཱ, མཾསིཀུཊྛཱ ཀུལཱཝརཱ༎

    Setageru ca tagarā, maṃsikuṭṭhā kulāvarā.

    ༢༠༤༤.

    2044.

    ‘‘དཧརཱ རུཀྑཱ ཙ ཝུདྡྷཱ ཙ, ཨཀུཊིལཱ ཙེཏྠ པུཔྥིཏཱ།

    ‘‘Daharā rukkhā ca vuddhā ca, akuṭilā cettha pupphitā;

    ཨསྶམཾ ཨུབྷཏོ ཋནྟི, ཨགྱཱགཱརཾ སམནྟཏོ’’ཏི༎

    Assamaṃ ubhato ṭhanti, agyāgāraṃ samantato’’ti.

    ཏཏྠ ཏིཊྛནྟཱིཏི སརཾ པརིཀྑིཔིཏྭཱ ཏིཊྛནྟི། ཀདམྦཱཏི ཀདམྦརུཀྑཱ། ཀཙྪིཀཱརཱ ཙཱཏི ཨེཝཾནཱམཀཱ རུཀྑཱ། པཱརིཛཉྙཱཏི རཏྟམཱལཱ། ཝཱརཎཱ ཝཡནཱཏི ཝཱརཎརུཀྑཱ ཙ ཝཡནརུཀྑཱ ཙ། མུཙལིནྡམུབྷཏོ སརནྟི མུཙལིནྡསྶ སརསྶ ཨུབྷཡཔསྶེསུ། སེཏཔཱརིསཱཏི སེཏགཙྪརུཀྑཱ ། ཏེ ཀིར སེཏཀྑནྡྷཱ མཧཱཔཎྞཱ ཀཎིཀཱརསདིསཔུཔྥཱ ཧོནྟི། ནིགྒུཎྜཱི སིརཱིནིགྒུཎྜཱིཏི པཀཏིནིགྒུཎྜཱི ཙེཝ ཀཱལ༹ནིགྒུཎྜཱི ཙ། པངྒུརཱཏི པངྒུརརུཀྑཱ། ཀུསུམྦྷརཱཏི ཨེཀགཙྪཱ། དྷནུཏཀྐཱརཱི པུཔྥེཧཱིཏི དྷནཱུནཉྩ ཏཀྐཱརཱིནཉྩ པུཔྥེཧི སོབྷིཏཱ། སཱིསཔཱཝརཎཱནི ཙཱཏི སཱིསཔེཧི ཙ ཝརཎེཧི ཙ སོབྷིཏཱ། ཨཙྪིཝཱཏིཨཱདཡོཔི རུཀྑཱཡེཝ། སེཏགེརུ ཙ ཏགརཱཏི སེཏགེརུ ཙ ཏགརཱ ཙ། མཾསིཀུཊྛཱ ཀུལཱཝརཱཏི མཾསིགཙྪཱ ཙ ཀུཊྛགཙྪཱ ཙ ཀུལཱཝརཱ ཙ། ཨཀུཊིལཱཏི ཨུཛུཀཱ། ཨགྱཱགཱརཾ སམནྟཏོཏི ཨགྱཱགཱརཾ པརིཀྑིཔིཏྭཱ ཋིཏཱཏི ཨཏྠོ།

    Tattha tiṭṭhantīti saraṃ parikkhipitvā tiṭṭhanti. Kadambāti kadambarukkhā. Kacchikārā cāti evaṃnāmakā rukkhā. Pārijaññāti rattamālā. Vāraṇā vayanāti vāraṇarukkhā ca vayanarukkhā ca. Mucalindamubhato saranti mucalindassa sarassa ubhayapassesu. Setapārisāti setagaccharukkhā . Te kira setakkhandhā mahāpaṇṇā kaṇikārasadisapupphā honti. Nigguṇḍī sirīnigguṇḍīti pakatinigguṇḍī ceva kāḷanigguṇḍī ca. Paṅgurāti paṅgurarukkhā. Kusumbharāti ekagacchā. Dhanutakkārī pupphehīti dhanūnañca takkārīnañca pupphehi sobhitā. Sīsapāvaraṇāni cāti sīsapehi ca varaṇehi ca sobhitā. Acchivātiādayopi rukkhāyeva. Setageru ca tagarāti setageru ca tagarā ca. Maṃsikuṭṭhā kulāvarāti maṃsigacchā ca kuṭṭhagacchā ca kulāvarā ca. Akuṭilāti ujukā. Agyāgāraṃ samantatoti agyāgāraṃ parikkhipitvā ṭhitāti attho.

    ༢༠༤༥.

    2045.

    ‘‘ཨཐེཏྠ ཨུདཀནྟསྨིཾ, བཧུཛཱཏོ ཕཎིཛྫཀོ།

    ‘‘Athettha udakantasmiṃ, bahujāto phaṇijjako;

    མུགྒཏིཡོ ཀརཏིཡོ, སེཝཱལསཱིསཀཱ བཧཱུ༎

    Muggatiyo karatiyo, sevālasīsakā bahū.

    ༢༠༤༦.

    2046.

    ‘‘ཨུདྡཱཔཝཏྟཾ ཨུལླུལི༹ཏཾ, མཀྑིཀཱ ཧིངྒུཛཱལིཀཱ།

    ‘‘Uddāpavattaṃ ulluḷitaṃ, makkhikā hiṅgujālikā;

    དཱསིམཀཉྫཀོ ཙེཏྠ, བཧཱུ ནཱིཙེཀལམྦཀཱ༎

    Dāsimakañjako cettha, bahū nīcekalambakā.

    ༢༠༤༧.

    2047.

    ‘‘ཨེལམྥུརཀསཉྪནྣཱ, རུཀྑཱ ཏིཊྛནྟི བྲཱཧྨཎ།

    ‘‘Elamphurakasañchannā, rukkhā tiṭṭhanti brāhmaṇa;

    སཏྟཱཧཾ དྷཱརིཡམཱནཱནཾ, གནྡྷོ ཏེསཾ ན ཚིཛྫཏི༎

    Sattāhaṃ dhāriyamānānaṃ, gandho tesaṃ na chijjati.

    ༢༠༤༨.

    2048.

    ‘‘ཨུབྷཏོ སརཾ མུཙལིནྡཾ, པུཔྥཱ ཏིཊྛནྟི སོབྷནཱ།

    ‘‘Ubhato saraṃ mucalindaṃ, pupphā tiṭṭhanti sobhanā;

    ཨིནྡཱིཝརེཧི སཉྪནྣཾ, ཝནཾ ཏཾ ཨུཔསོབྷཏི༎

    Indīvarehi sañchannaṃ, vanaṃ taṃ upasobhati.

    ༢༠༤༩.

    2049.

    ‘‘ཨཌྜྷམཱསཾ དྷཱརིཡམཱནཱནཾ, གནྡྷོ ཏེསཾ ན ཚིཛྫཏི།

    ‘‘Aḍḍhamāsaṃ dhāriyamānānaṃ, gandho tesaṃ na chijjati;

    ནཱིལཔུཔྥཱི སེཏཝཱརཱི, པུཔྥིཏཱ གིརིཀཎྞིཀཱ།

    Nīlapupphī setavārī, pupphitā girikaṇṇikā;

    ཀལེརུཀྑེཧི སཉྪནྣཾ, ཝནཾ ཏཾ ཏུལསཱིཧི ཙ༎

    Kalerukkhehi sañchannaṃ, vanaṃ taṃ tulasīhi ca.

    ༢༠༥༠.

    2050.

    ‘‘སམྨདྡཏེཝ གནྡྷེན, པུཔྥསཱཁཱཧི ཏཾ ཝནཾ།

    ‘‘Sammaddateva gandhena, pupphasākhāhi taṃ vanaṃ;

    བྷམརཱ པུཔྥགནྡྷེན, སམནྟཱ མབྷིནཱདིཏཱ༎

    Bhamarā pupphagandhena, samantā mabhināditā.

    ༢༠༥༡.

    2051.

    ‘‘ཏཱིཎི ཀཀྐཱརུཛཱཏཱནི, ཏསྨིཾ སརསི བྲཱཧྨཎ།

    ‘‘Tīṇi kakkārujātāni, tasmiṃ sarasi brāhmaṇa;

    ཀུམྦྷམཏྟཱནི ཙེཀཱནི, མུརཛམཏྟཱནི ཏཱ ཨུབྷོ’’ཏི༎

    Kumbhamattāni cekāni, murajamattāni tā ubho’’ti.

    ཏཏྠ ཕཎིཛྫཀོཏི བྷཱུཏནཀོ། མུགྒཏིཡོཏི ཨེཀཱ མུགྒཛཱཏི། ཀརཏིཡོཏི རཱཛམཱསོ། སེཝཱལསཱིསཀཱཏི ཨིམེཔི གཙྪཱཡེཝ, ཨཔི ཙ སཱིསཀཱཏི རཏྟཙནྡནཾ ཝུཏྟཾ། ཨུདྡཱཔཝཏྟཾ ཨུལླུལི༹ཏནྟི ཏཾ ཨུདཀཾ ཏཱིརམརིཡཱདབནྡྷཾ ཝཱཏཱཔཧཏཾ ཨུལླུལི༹ཏཾ ཧུཏྭཱ ཏིཊྛཏི། མཀྑིཀཱ ཧིངྒུཛཱལིཀཱཏི ཧིངྒུཛཱལསངྑཱཏེ ཝིཀསིཏཔུཔྥགཙྪེ པཉྩཝཎྞཱ མདྷུམཀྑིཀཱ མདྷུརསྶརེན ཝིརཝནྟིཡོ ཏཏྠ ཝིཙརནྟཱིཏི ཨཏྠོ། དཱསིམཀཉྫཀོ ཙེཏྠཱཏི ཨིམཱནི དྭེ རུཀྑཛཱཏིཡོ ཙ ཨེཏྠ། ནཱིཙེཀལམྦཀཱཏི ནཱིཙཀལམྦཀཱ། ཨེལམྥུརཀསཉྪནྣཱཏི ཨེཝཾནཱམིཀཱཡ ཝལླིཡཱ སཉྪནྣཱ། ཏེསནྟི ཏེསཾ ཏསྶཱ ཝལླིཡཱ པུཔྥཱནཾ སབྦེསམྤི ཝཱ ཨེཏེསཾ དཱསིམཀཉྫཀཱདཱིནཾ པུཔྥཱནཾ སཏྟཱཧཾ གནྡྷོ ན ཚིཛྫཏི། ཨེཝཾ གནྡྷསམྤནྣཱནི པུཔྥཱནི, རཛཏཔཊྚསདིསཝཱལུཀཔུཎྞཱ བྷཱུམིབྷཱགཱ། གནྡྷོ ཏེསནྟི ཏེསཾ ཨིནྡཱིཝརཔུཔྥཱདཱིནཾ གནྡྷོ ཨཌྜྷམཱསཾ ན ཚིཛྫཏི། ནཱིལཔུཔྥཱིཏིཨཱདིཀཱ པུཔྥཝལླིཡོ། ཏུལསཱིཧི ཙཱཏི ཏུལསིགཙྪེཧི ཙ། ཀཀྐཱརུཛཱཏཱནཱིཏི ཝལླིཕལཱནི། ཏཏྠ ཨེཀིསྶཱ ཝལླིཡཱ ཕལཱནི མཧཱགྷཊམཏྟཱནི, དྭིནྣཾ མུདིངྒམཏྟཱནི། ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘མུརཛམཏྟཱནི ཏཱ ཨུབྷོ’’ཏི།

    Tattha phaṇijjakoti bhūtanako. Muggatiyoti ekā muggajāti. Karatiyoti rājamāso. Sevālasīsakāti imepi gacchāyeva, api ca sīsakāti rattacandanaṃ vuttaṃ. Uddāpavattaṃ ulluḷitanti taṃ udakaṃ tīramariyādabandhaṃ vātāpahataṃ ulluḷitaṃ hutvā tiṭṭhati. Makkhikā hiṅgujālikāti hiṅgujālasaṅkhāte vikasitapupphagacche pañcavaṇṇā madhumakkhikā madhurassarena viravantiyo tattha vicarantīti attho. Dāsimakañjako cetthāti imāni dve rukkhajātiyo ca ettha. Nīcekalambakāti nīcakalambakā. Elamphurakasañchannāti evaṃnāmikāya valliyā sañchannā. Tesanti tesaṃ tassā valliyā pupphānaṃ sabbesampi vā etesaṃ dāsimakañjakādīnaṃ pupphānaṃ sattāhaṃ gandho na chijjati. Evaṃ gandhasampannāni pupphāni, rajatapaṭṭasadisavālukapuṇṇā bhūmibhāgā. Gandho tesanti tesaṃ indīvarapupphādīnaṃ gandho aḍḍhamāsaṃ na chijjati. Nīlapupphītiādikā pupphavalliyo. Tulasīhi cāti tulasigacchehi ca. Kakkārujātānīti valliphalāni. Tattha ekissā valliyā phalāni mahāghaṭamattāni, dvinnaṃ mudiṅgamattāni. Tena vuttaṃ ‘‘murajamattāni tā ubho’’ti.

    ༢༠༥༢.

    2052.

    ‘‘ཨཐེཏྠ སཱསཔོ བཧུཀོ, ནཱདིཡོ ཧརིཏཱཡུཏོ།

    ‘‘Athettha sāsapo bahuko, nādiyo haritāyuto;

    ཨསཱི ཏཱལཱཝ ཏིཊྛནྟི, ཚེཛྫཱ ཨིནྡཱིཝརཱ བཧཱུ༎

    Asī tālāva tiṭṭhanti, chejjā indīvarā bahū.

    ༢༠༥༣.

    2053.

    ‘‘ཨཔྥོཊཱ སཱུརིཡཝལླཱི ཙ, ཀཱལཱི༹ཡཱ མདྷུགནྡྷིཡཱ།

    ‘‘Apphoṭā sūriyavallī ca, kāḷīyā madhugandhiyā;

    ཨསོཀཱ མུདཡནྟཱི ཙ, ཝལླིབྷོ ཁུདྡཔུཔྥིཡོ༎

    Asokā mudayantī ca, vallibho khuddapupphiyo.

    ༢༠༥༤.

    2054.

    ‘‘ཀོརཎྜཀཱ ཨནོཛཱ ཙ, པུཔྥིཏཱ ནཱགམལླིཀཱ།

    ‘‘Koraṇḍakā anojā ca, pupphitā nāgamallikā;

    རུཀྑམཱརུཡ྄ཧ ཏིཊྛནྟི, ཕུལླཱ ཀིཾསུཀཝལླིཡོ༎

    Rukkhamāruyha tiṭṭhanti, phullā kiṃsukavalliyo.

    ༢༠༥༥.

    2055.

    ‘‘ཀཊེརུཧཱ ཙ ཝཱསནྟཱི, ཡཱུཐིཀཱ མདྷུགནྡྷིཡཱ།

    ‘‘Kaṭeruhā ca vāsantī, yūthikā madhugandhiyā;

    ནིལིཡཱ སུམནཱ བྷཎྜཱི, སོབྷཏི པདུམུཏྟརོ༎

    Niliyā sumanā bhaṇḍī, sobhati padumuttaro.

    ༢༠༥༦.

    2056.

    ‘‘པཱཊལཱི སམུདྡཀཔྤཱསཱི, ཀཎིཀཱརཱ ཙ པུཔྥིཏཱ།

    ‘‘Pāṭalī samuddakappāsī, kaṇikārā ca pupphitā;

    ཧེམཛཱལཱཝ དིསྶནྟི, རུཙིརགྒི སིཁཱུཔམཱ༎

    Hemajālāva dissanti, ruciraggi sikhūpamā.

    ༢༠༥༧.

    2057.

    ‘‘ཡཱནི ཏཱནི ཙ པུཔྥཱནི, ཐལཛཱནུདཀཱནི ཙ།

    ‘‘Yāni tāni ca pupphāni, thalajānudakāni ca;

    སབྦཱནི ཏཏྠ དིསྶནྟི, ཨེཝཾ རམྨོ མཧོདདྷཱི’’ཏི༎

    Sabbāni tattha dissanti, evaṃ rammo mahodadhī’’ti.

    ཏཏྠ སཱསཔོཏི སིདྡྷཏྠཀོ། བཧུཀོཏི བཧུ། ནཱདིཡོ ཧརིཏཱཡུཏོཏི ཧརིཏེན ཨཱཡུཏོ ནཱདིཡོ། ཨིམཱ དྭེཔི ལསུཎཛཱཏིཡོ, སོཔི ལསུཎོ ཏཏྠ བཧུཀོཏི ཨཏྠོ། ཨསཱི ཏཱལཱཝ ཏིཊྛནྟཱིཏི ཨསཱིཏི ཨེཝཾནཱམཀཱ རུཀྑཱ སིནིདྡྷཱཡ བྷཱུམིཡཱ ཋིཏཱ ཏཱལཱ ཝིཡ ཏིཊྛནྟི། ཚེཛྫཱ ཨིནྡཱིཝརཱ བཧཱུཏི ཨུདཀཔརིཡནྟེ བཧཱུ སུཝཎྞཨིནྡཱིཝརཱ མུཊྛིནཱ ཚིནྡིཏབྦཱ ཧུཏྭཱ ཋིཏཱ། ཨཔྥོཊཱཏི ཨཔྥོཊཝལླིཡོ། ཝལླིབྷོ ཁུདྡཔུཔྥིཡོཏི ཝལླིབྷོ ཙ ཁུདྡཔུཔྥིཡོ ཙ། ནཱགམལླིཀཱཏི ཝལླིནཱགཱ ཙ མལླིཀཱ ཙ། ཀིཾསུཀཝལླིཡོཏི སུགནྡྷཔཏྟཱ ཝལླིཛཱཏཱི། ཀཊེརུཧཱ ཙ ཝཱསནྟཱིཏི ཨིམེ ཙ དྭེ པུཔྥགཙྪཱ། མདྷུགནྡྷིཡཱཏི མདྷུསམཱནགནྡྷཱ། ནིལིཡཱ སུམནཱ བྷཎྜཱིཏི ནཱིལཝལླིསུམནཱ ཙ པཀཏིསུམནཱ ཙ བྷཎྜཱི ཙ། པདུམུཏྟརོཏི ཨེཝཾནཱམཀོ རུཀྑོ། ཀཎིཀཱརཱཏི ཝལླིཀཎིཀཱརཱ རུཀྑཀཎིཀཱརཱ། ཧེམཛཱལཱཝཱཏི པསཱརིཏཧེམཛཱལཱ ཝིཡ དིསྶནྟི། མཧོདདྷཱིཏི མཧཏོ ཨུདཀཀྑནྡྷསྶ ཨཱདྷཱརབྷཱུཏོ མུཙལིནྡསརོཏི།

    Tattha sāsapoti siddhatthako. Bahukoti bahu. Nādiyo haritāyutoti haritena āyuto nādiyo. Imā dvepi lasuṇajātiyo, sopi lasuṇo tattha bahukoti attho. Asī tālāva tiṭṭhantīti asīti evaṃnāmakā rukkhā siniddhāya bhūmiyā ṭhitā tālā viya tiṭṭhanti. Chejjā indīvarā bahūti udakapariyante bahū suvaṇṇaindīvarā muṭṭhinā chinditabbā hutvā ṭhitā. Apphoṭāti apphoṭavalliyo. Vallibho khuddapupphiyoti vallibho ca khuddapupphiyo ca. Nāgamallikāti vallināgā ca mallikā ca. Kiṃsukavalliyoti sugandhapattā vallijātī. Kaṭeruhā ca vāsantīti ime ca dve pupphagacchā. Madhugandhiyāti madhusamānagandhā. Niliyā sumanā bhaṇḍīti nīlavallisumanā ca pakatisumanā ca bhaṇḍī ca. Padumuttaroti evaṃnāmako rukkho. Kaṇikārāti vallikaṇikārā rukkhakaṇikārā. Hemajālāvāti pasāritahemajālā viya dissanti. Mahodadhīti mahato udakakkhandhassa ādhārabhūto mucalindasaroti.

    ༢༠༥༨.

    2058.

    ‘‘ཨཐསྶཱ པོཀྑརཎིཡཱ, བཧུཀཱ ཝཱརིགོཙརཱ།

    ‘‘Athassā pokkharaṇiyā, bahukā vārigocarā;

    རོཧིཏཱ ནལ༹པཱི སིངྒཱུ, ཀུམྦྷིལཱ མཀརཱ སུསཱུ༎

    Rohitā naḷapī siṅgū, kumbhilā makarā susū.

    ༢༠༥༩.

    2059.

    ‘‘མདྷུ ཙ མདྷུལཊྛི ཙ, ཏཱལིསཱ ཙ པིཡངྒུཀཱ།

    ‘‘Madhu ca madhulaṭṭhi ca, tālisā ca piyaṅgukā;

    ཀུཊནྡཛཱ བྷདྡམུཏྟཱ, སེཏཔུཔྥཱ ཙ ལོལུཔཱ༎

    Kuṭandajā bhaddamuttā, setapupphā ca lolupā.

    ༢༠༦༠.

    2060.

    ‘‘སུརབྷཱི ཙ རུཀྑཱ ཏགརཱ, བཧུཀཱ ཏུངྒཝཎྚཀཱ།

    ‘‘Surabhī ca rukkhā tagarā, bahukā tuṅgavaṇṭakā;

    པདྡྷཀཱ ནརདཱ ཀུཊྛཱ, ཛྷཱམཀཱ ཙ ཧརེཎུཀཱ༎

    Paddhakā naradā kuṭṭhā, jhāmakā ca hareṇukā.

    ༢༠༦༡.

    2061.

    ‘‘ཧལིདྡཀཱ གནྡྷསིལཱ, ཧིརིཝེརཱ ཙ གུགྒུལཱ།

    ‘‘Haliddakā gandhasilā, hiriverā ca guggulā;

    ཝིབྷེདིཀཱ ཙོརཀཱ ཀུཊྛཱ, ཀཔྤཱུརཱ ཙ ཀལིངྒུཀཱ’’ཏི༎

    Vibhedikā corakā kuṭṭhā, kappūrā ca kaliṅgukā’’ti.

    ཏཏྠ ཨཐསྶཱ པོཀྑརཎིཡཱཏི ཨིདྷ པོཀྑརཎིསདིསཏཱཡ སརམེཝ པོཀྑརཎཱིཏི ཝདཏི། རོཧིཏཱཏིཨཱདཱིནི ཏེསཾ ཝཱརིགོཙརཱནཾ ནཱམཱནི། མདྷུ ཙཱཏི ནིམྨཀྑིཀམདྷུ ཙ། མདྷུལཊྛི ཙཱཏི ལཊྛིམདྷུཀཉྩ། ཏཱལིསཱ ཙཱཏིཨཱདིཀཱ སབྦཱ གནྡྷཛཱཏིཡོ།

    Tattha athassā pokkharaṇiyāti idha pokkharaṇisadisatāya sarameva pokkharaṇīti vadati. Rohitātiādīni tesaṃ vārigocarānaṃ nāmāni. Madhu cāti nimmakkhikamadhu ca. Madhulaṭṭhi cāti laṭṭhimadhukañca. Tālisā cātiādikā sabbā gandhajātiyo.

    ༢༠༦༢.

    2062.

    ‘‘ཨཐེཏྠ སཱིཧབྱགྒྷཱ ཙ, པུརིསཱལཱུ ཙ ཧཏྠིཡོ།

    ‘‘Athettha sīhabyagghā ca, purisālū ca hatthiyo;

    ཨེཎེཡྻཱ པསདཱ ཙེཝ, རོཧིཙྩཱ སརབྷཱ མིགཱ༎

    Eṇeyyā pasadā ceva, rohiccā sarabhā migā.

    ༢༠༦༣.

    2063.

    ‘‘ཀོཊྛསུཎཱ སུཎོཔི ཙ, ཏུལིཡཱ ནལ༹སནྣིབྷཱ།

    ‘‘Koṭṭhasuṇā suṇopi ca, tuliyā naḷasannibhā;

    ཙཱམརཱི ཙལནཱི ལངྒྷཱི, ཛྷཱཔིཏཱ མཀྐཊཱ པིཙུ༎

    Cāmarī calanī laṅghī, jhāpitā makkaṭā picu.

    ༢༠༦༤.

    2064.

    ‘‘ཀཀྐཊཱ ཀཊམཱཡཱ ཙ, ཨིཀྐཱ གོཎསིརཱ བཧཱུ།

    ‘‘Kakkaṭā kaṭamāyā ca, ikkā goṇasirā bahū;

    ཁགྒཱ ཝརཱཧཱ ནཀུལཱ, ཀཱལ༹ཀེཏྠ བཧཱུཏསོ༎

    Khaggā varāhā nakulā, kāḷakettha bahūtaso.

    ༢༠༦༥.

    2065.

    ‘‘མཧིཾསཱ སོཎསིངྒཱལཱ, པམྤཀཱ ཙ སམནྟཏོ།

    ‘‘Mahiṃsā soṇasiṅgālā, pampakā ca samantato;

    ཨཱཀུཙྪཱ པཙལཱཀཱ ཙ, ཙིཏྲཀཱ ཙཱཔི དཱིཔིཡོ༎

    Ākucchā pacalākā ca, citrakā cāpi dīpiyo.

    ༢༠༦༦.

    2066.

    ‘‘པེལཀཱ ཙ ཝིགྷཱསཱདཱ, སཱིཧཱ གོགཎིསཱདཀཱ།

    ‘‘Pelakā ca vighāsādā, sīhā gogaṇisādakā;

    ཨཊྛཔཱདཱ ཙ མོརཱ ཙ, བྷསྶརཱ ཙ ཀུཀུཏྠཀཱ༎

    Aṭṭhapādā ca morā ca, bhassarā ca kukutthakā.

    ༢༠༦༧.

    2067.

    ‘‘ཙངྐོརཱ ཀུཀྐུཊཱ ནཱགཱ, ཨཉྙམཉྙཾ པཀཱུཛིནོ།

    ‘‘Caṅkorā kukkuṭā nāgā, aññamaññaṃ pakūjino;

    བཀཱ བལཱཀཱ ནཛྫུཧཱ, དིནྡིབྷཱ ཀུཉྫཝཱཛིཏཱ༎

    Bakā balākā najjuhā, dindibhā kuñjavājitā.

    ༢༠༦༨.

    2068.

    ‘‘བྱགྒྷིནསཱ ལོཧཔིཊྛཱ, པམྤཀཱ ཛཱིཝཛཱིཝཀཱ།

    ‘‘Byagghinasā lohapiṭṭhā, pampakā jīvajīvakā;

    ཀཔིཉྫརཱ ཏིཏྟིརཱཡོ, ཀུལཱ ཙ པཊིཀུཏྠཀཱ༎

    Kapiñjarā tittirāyo, kulā ca paṭikutthakā.

    ༢༠༦༩.

    2069.

    ‘‘མནྡཱལཀཱ ཙེལཀེཊུ, བྷཎྜུཏིཏྟིརནཱམཀཱ།

    ‘‘Mandālakā celakeṭu, bhaṇḍutittiranāmakā;

    ཙེལཱཝཀཱ པིངྒལཱཡོ, གོཊཀཱ ཨངྒཧེཏུཀཱ༎

    Celāvakā piṅgalāyo, goṭakā aṅgahetukā.

    ༢༠༧༠.

    2070.

    ‘‘ཀརཝིཡཱ ཙ སགྒཱ ཙ, ཨུཧུངྐཱརཱ ཙ ཀུཀྐུཧཱ།

    ‘‘Karaviyā ca saggā ca, uhuṅkārā ca kukkuhā;

    ནཱནཱདིཛགཎཱཀིཎྞཾ, ནཱནཱསརནིཀཱུཛིཏ’’ནྟི༎

    Nānādijagaṇākiṇṇaṃ, nānāsaranikūjita’’nti.

    ཏཏྠ པུརིསཱལཱུཏི ཝལ༹ཝཱམུཁཡཀྑིནིཡོ། རོཧིཙྩཱ སརབྷཱ མིགཱཏི རོཧིཏཱ ཙེཝ སརབྷཱ མིགཱ ཙ། ཀོཊྛསུཀཱཏི སིངྒཱལསུནཁཱ། ‘‘ཀོཏྠུསུཎཱ’’ཏིཔི པཱཋོ། སུཎོཔི ཙཱཏི ཨེསཱཔེཀཱ ཁུདྡཀམིགཛཱཏི། ཏུལིཡཱཏི པཀྑིབིལཱ༹རཱ། ནལ༹སནྣིབྷཱཏི ནལ༹པུཔྥཝཎྞཱ རུཀྑསུནཁཱ། ཙཱམརཱི ཙལནཱི ལངྒྷཱིཏི ཙཱམརཱིམིགཱ ཙ ཙལནཱིམིགཱ ཙ ལངྒྷཱིམིགཱ ཙ། ཛྷཱཔིཏཱ མཀྐཊཱཏི དྭེ མཀྐཊཛཱཏིཡོཝ། པིཙཱུཏི སརཔརིཡནྟེ གོཙརགྒཱཧཱི ཨེཀོ མཀྐཊོ། ཀཀྐཊཱ ཀཊམཱཡཱ ཙཱཏི དྭེ མཧཱམིགཱ། ཨིཀྐཱཏི ཨཙྪཱ། གོཎསིརཱཏི ཨརཉྙགོཎཱ། ཀཱལ༹ཀེཏྠ བཧཱུཏསོཏི ཀཱལ༹མིགཱ ནཱམེཏྠ བཧཱུཏསོ། སོཎསིངྒཱལཱཏི རུཀྑསུནཁཱ ཙ སིངྒཱལཱ ཙ། པམྤཀཱཏི ཨསྶམཔདཾ པརིཀྑིཔིཏྭཱ ཋིཏཱ མཧཱཝེལུ༹པམྤཀཱ། ཨཱཀུཙྪཱཏི གོདྷཱ། པཙལཱཀཱ ཙཱཏི གཛཀུམྦྷམིགཱ། ཙིཏྲཀཱ ཙཱཔི དཱིཔིཡོཏི ཙིཏྲཀམིགཱ ཙ དཱིཔིམིགཱ ཙ།

    Tattha purisālūti vaḷavāmukhayakkhiniyo. Rohiccā sarabhā migāti rohitā ceva sarabhā migā ca. Koṭṭhasukāti siṅgālasunakhā. ‘‘Kotthusuṇā’’tipi pāṭho. Suṇopi cāti esāpekā khuddakamigajāti. Tuliyāti pakkhibiḷārā. Naḷasannibhāti naḷapupphavaṇṇā rukkhasunakhā. Cāmarī calanī laṅghīti cāmarīmigā ca calanīmigā ca laṅghīmigā ca. Jhāpitā makkaṭāti dve makkaṭajātiyova. Picūti sarapariyante gocaraggāhī eko makkaṭo. Kakkaṭā kaṭamāyā cāti dve mahāmigā. Ikkāti acchā. Goṇasirāti araññagoṇā. Kāḷakettha bahūtasoti kāḷamigā nāmettha bahūtaso. Soṇasiṅgālāti rukkhasunakhā ca siṅgālā ca. Pampakāti assamapadaṃ parikkhipitvā ṭhitā mahāveḷupampakā. Ākucchāti godhā. Pacalākā cāti gajakumbhamigā. Citrakā cāpi dīpiyoti citrakamigā ca dīpimigā ca.

    པེལཀཱ ཙཱཏི སསཱ། ཝིགྷཱསཱདཱཏི ཨེཏེ གིཛ྄ཛྷཱ སཀུཎཱ། སཱིཧཱཏི ཀེསརསཱིཧཱ། གོགཎིསཱདཀཱཏི གོགཎེ གཧེཏྭཱ ཁཱདནསཱིལཱ དུཊྛམིགཱ། ཨཊྛཔཱདཱཏི སརབྷཱ མིགཱ། བྷསྶརཱཏི སེཏཧཾསཱ། ཀུཀུཏྠཀཱཏི ཀུཀུཏྠཀསཀུཎཱ། ཙངྐོརཱཏི ཙངྐོརསཀུཎཱ། ཀུཀྐུཊཱཏི ཝནཀུཀྐུཊཱ། དིནྡིབྷཱ ཀུཉྫཝཱཛིཏཱཏི ཨིམེ ཏཡོཔི སཀུཎཱཡེཝ། བྱགྒྷིནསཱཏི སེནཱ། ལོཧཔིཊྛཱཏི ལོཧིཏཝཎྞསཀུཎཱ། པམྤཀཱཏི པམྤཊཀཱ། ཀཔིཉྫརཱ ཏིཏྟིརཱཡོཏི ཀཔིཉྫརཱ ཙ ཏིཏྟིརཱ ཙ། ཀུལཱ ཙ པཊིཀུཏྠཀཱཏི ཨིམེཔི དྭེ སཀུཎཱ། མནྡཱལཀཱ ཙེལཀེཊཱུཏི མནྡཱལཀཱ ཙེཝ ཙེལཀེཊུ ཙ། བྷཎྜུཏིཏྟིརནཱམཀཱཏི བྷཎྜཱུ ཙ ཏིཏྟིརཱ ཙ ནཱམཀཱ ཙ། ཙེལཱཝཀཱ པིངྒལཱཡོཏི དྭེ སཀུཎཛཱཏིཡོ ཙ, ཏཐཱ གོཊཀཱ ཨངྒཧེཏུཀཱ། སགྒཱཏི ཙཱཏཀསཀུཎཱ། ཨུཧུངྐཱརཱཏི ཨུལཱུཀཱ།

    Pelakā cāti sasā. Vighāsādāti ete gijjhā sakuṇā. Sīhāti kesarasīhā. Gogaṇisādakāti gogaṇe gahetvā khādanasīlā duṭṭhamigā. Aṭṭhapādāti sarabhā migā. Bhassarāti setahaṃsā. Kukutthakāti kukutthakasakuṇā. Caṅkorāti caṅkorasakuṇā. Kukkuṭāti vanakukkuṭā. Dindibhā kuñjavājitāti ime tayopi sakuṇāyeva. Byagghinasāti senā. Lohapiṭṭhāti lohitavaṇṇasakuṇā. Pampakāti pampaṭakā. Kapiñjarā tittirāyoti kapiñjarā ca tittirā ca. Kulā ca paṭikutthakāti imepi dve sakuṇā. Mandālakā celakeṭūti mandālakā ceva celakeṭu ca. Bhaṇḍutittiranāmakāti bhaṇḍū ca tittirā ca nāmakā ca. Celāvakāpiṅgalāyoti dve sakuṇajātiyo ca, tathā goṭakā aṅgahetukā. Saggāti cātakasakuṇā. Uhuṅkārāti ulūkā.

    ༢༠༧༡.

    2071.

    ‘‘ཨཐེཏྠ སཀུཎཱ སནྟི, ནཱིལཀཱ མཉྫུབྷཱཎཀཱ།

    ‘‘Athettha sakuṇā santi, nīlakā mañjubhāṇakā;

    མོདནྟི སཧ བྷརིཡཱཧི, ཨཉྙམཉྙཾ པཀཱུཛིནོ༎

    Modanti saha bhariyāhi, aññamaññaṃ pakūjino.

    ༢༠༧༢.

    2072.

    ‘‘ཨཐེཏྠ སཀུཎཱ སནྟི, དིཛཱ མཉྫུསྶརཱ སིཏཱ།

    ‘‘Athettha sakuṇā santi, dijā mañjussarā sitā;

    སེཏཙྪིཀཱུཊཱ བྷདྲཀྑཱ, ཨཎྜཛཱ ཙིཏྲཔེཁུཎཱ༎

    Setacchikūṭā bhadrakkhā, aṇḍajā citrapekhuṇā.

    ༢༠༧༣.

    2073.

    ‘‘ཨཐེཏྠ སཀུཎཱ སནྟི, དིཛཱ མཉྫུསྶརཱ སིཏཱ།

    ‘‘Athettha sakuṇā santi, dijā mañjussarā sitā;

    སིཁཎྜཱི ནཱིལགཱིཝཱཧི, ཨཉྙམཉྙཾ པཀཱུཛིནོ༎

    Sikhaṇḍī nīlagīvāhi, aññamaññaṃ pakūjino.

    ༢༠༧༤.

    2074.

    ‘‘ཀུཀུཏྠཀཱ ཀུལཱི༹རཀཱ, ཀོཊྛཱ པོཀྑརསཱཏཀཱ།

    ‘‘Kukutthakā kuḷīrakā, koṭṭhā pokkharasātakā;

    ཀཱལཱམེཡྻཱ བལཱིཡཀྑཱ, ཀདམྦཱ སུཝསཱལི༹ཀཱ༎

    Kālāmeyyā balīyakkhā, kadambā suvasāḷikā.

    ༢༠༧༥.

    2075.

    ‘‘ཧལིདྡཱ ལོཧིཏཱ སེཏཱ, ཨཐེཏྠ ནལཀཱ བཧཱུ།

    ‘‘Haliddā lohitā setā, athettha nalakā bahū;

    ཝཱརཎཱ བྷིངྒརཱཛཱ ཙ, ཀདམྦཱ སུཝཀོཀིལཱ༎

    Vāraṇā bhiṅgarājā ca, kadambā suvakokilā.

    ༢༠༧༦.

    2076.

    ‘‘ཨུཀྐུསཱ ཀུརརཱ ཧཾསཱ, ཨཱཊཱ པརིཝདེནྟིཀཱ།

    ‘‘Ukkusā kurarā haṃsā, āṭā parivadentikā;

    པཱཀཧཾསཱ ཨཏིབལཱ, ནཛྫུཧཱ ཛཱིཝཛཱིཝཀཱ༎

    Pākahaṃsā atibalā, najjuhā jīvajīvakā.

    ༢༠༧༧.

    2077.

    ‘‘པཱརེཝཏཱ རཝིཧཾསཱ, ཙཀྐཝཱཀཱ ནདཱིཙརཱ།

    ‘‘Pārevatā ravihaṃsā, cakkavākā nadīcarā;

    ཝཱརཎཱབྷིརུདཱ རམྨཱ, ཨུབྷོ ཀཱལཱུཔཀཱུཛིནོ༎

    Vāraṇābhirudā rammā, ubho kālūpakūjino.

    ༢༠༧༨.

    2078.

    ‘‘ཨཐེཏྠ སཀུཎཱ སནྟི, ནཱནཱཝཎྞཱ བཧཱུ དིཛཱ།

    ‘‘Athettha sakuṇā santi, nānāvaṇṇā bahū dijā;

    མོདནྟི སཧ བྷརིཡཱཧི, ཨཉྙམཉྙཾ པཀཱུཛིནོ༎

    Modanti saha bhariyāhi, aññamaññaṃ pakūjino.

    ༢༠༧༩.

    2079.

    ‘‘ཨཐེཏྠ སཀུཎཱ སནྟི, ནཱནཱཝཎྞཱ བཧཱུ དིཛཱ།

    ‘‘Athettha sakuṇā santi, nānāvaṇṇā bahū dijā;

    སབྦེ མཉྫཱུ ནིཀཱུཛནྟི, མུཙལིནྡམུབྷཏོ སརཾ༎

    Sabbe mañjū nikūjanti, mucalindamubhato saraṃ.

    ༢༠༨༠.

    2080.

    ‘‘ཨཐེཏྠ སཀུཎཱ སནྟི, ཀརཝིཡཱ ནཱམ ཏེ དིཛཱ།

    ‘‘Athettha sakuṇā santi, karaviyā nāma te dijā;

    མོདནྟི སཧ བྷརིཡཱཧི, ཨཉྙམཉྙཾ པཀཱུཛིནོ༎

    Modanti saha bhariyāhi, aññamaññaṃ pakūjino.

    ༢༠༨༡.

    2081.

    ‘‘ཨཐེཏྠ སཀུཎཱ སནྟི, ཀརཝིཡཱ ནཱམ ཏེ དིཛཱ།

    ‘‘Athettha sakuṇā santi, karaviyā nāma te dijā;

    སབྦེ མཉྫཱུ ནིཀཱུཛནྟི, མུཙལིནྡམུབྷཏོ སརཾ༎

    Sabbe mañjū nikūjanti, mucalindamubhato saraṃ.

    ༢༠༨༢.

    2082.

    ‘‘ཨེཎེཡྻཔསདཱཀིཎྞཾ, ནཱགསཾསེཝིཏཾ ཝནཾ།

    ‘‘Eṇeyyapasadākiṇṇaṃ, nāgasaṃsevitaṃ vanaṃ;

    ནཱནཱལཏཱཧི སཉྪནྣཾ, ཀདལཱིམིགསེཝིཏཾ༎

    Nānālatāhi sañchannaṃ, kadalīmigasevitaṃ.

    ༢༠༨༣.

    2083.

    ‘‘ཨཐེཏྠ སཱསཔོ བཧུཀོ, ནཱིཝཱརོ ཝརཀོ བཧུ།

    ‘‘Athettha sāsapo bahuko, nīvāro varako bahu;

    སཱལི ཨཀཊྛཔཱཀོ ཙ, ཨུཙྪུ ཏཏྠ ཨནཔྤཀོ༎

    Sāli akaṭṭhapāko ca, ucchu tattha anappako.

    ༢༠༨༤.

    2084.

    ‘‘ཨཡཾ ཨེཀཔདཱི ཨེཏི, ཨུཛུཾ གཙྪཏི ཨསྶམཾ།

    ‘‘Ayaṃ ekapadī eti, ujuṃ gacchati assamaṃ;

    ཁུདཾ པིཔཱསཾ ཨརཏིཾ, ཏཏྠ པཏྟོ ན ཝིནྡཏི།

    Khudaṃ pipāsaṃ aratiṃ, tattha patto na vindati;

    ཡཏྠ ཝེསྶནྟརོ རཱཛཱ, སཧ པུཏྟེཧི སམྨཏི༎

    Yattha vessantaro rājā, saha puttehi sammati.

    ༢༠༨༥.

    2085.

    ‘‘དྷཱརེནྟོ བྲཱཧྨཎཝཎྞཾ, ཨཱསདཉྩ མསཾ ཛཊཾ།

    ‘‘Dhārento brāhmaṇavaṇṇaṃ, āsadañca masaṃ jaṭaṃ;

    ཙམྨཝཱསཱི ཚམཱ སེཏི, ཛཱཏཝེདཾ ནམསྶཏཱི’’ཏི༎

    Cammavāsī chamā seti, jātavedaṃ namassatī’’ti.

    ཏཏྠ ནཱིལཀཱཏི ཙིཏྲརཱཛིཔཏྟཱ། མཉྫཱུསྶརཱ སིཏཱཏི ནིབདྡྷམདྷུརསྶརཱ། སེཏཙྪིཀཱུཊཱ བྷདྲཀྑཱཏི ཨུབྷཡཔསྶེསུ སེཏེཧི ཨཀྑིཀཱུཊེཧི སམནྣཱགཏཱ སུནྡརཀྑཱ། ཙིཏྲཔེཁུཎཱཏི ཝིཙིཏྲཔཏྟཱ། ཀུལཱི༹རཀཱཏི ཀཀྐཊཀཱ། ཀོཊྛཱཏིཨཱདཡོ སཀུཎཱཝ། ཝཱརཎཱཏི ཧཏྠིལིངྒསཀུཎཱ། ཀདམྦཱཏི མཧཱཀདམྦཱ གཧིཏཱ། སུཝཀོཀིལཱཏི ཀོཀིལེཧི སདྡྷིཾ ཝིཙརཎསུཝཀཱ ཙེཝ ཀོཀིལཱ ཙ། ཨུཀྐུསཱཏི ཀཱལ༹ཀུརརཱ། ཀུརརཱཏི སེཏཀུརརཱ། ཧཾསཱཏི སཀུཎཧཾསཱ། ཨཱཊཱཏི དབྦིསཎྛཱནམུཁསཀུཎཱ། པརིཝདེནྟིཀཱཏི ཨེཀཱ སཀུཎཛཱཏི། ཝཱརཎཱབྷིརུདཱ རམྨཱཏི རམྨཱབྷིརུདཱ ཝཱརཎཱ། ཨུབྷོ ཀཱལཱུཔཀཱུཛིནོཏི སཱཡཾ པཱཏོ པབྦཏཔཱདཾ ཨེཀནིནྣཱདཾ ཀརོནྟཱ ནིཀཱུཛནྟི། ཨེཎེཡྻཔསདཱཀིཎྞནྟི ཨེཎེཡྻམིགེཧི ཙ པསདམིགེཧི ཙ ཨཱཀིཎྞཾ། ཏཏྠ པཏྟོ ན ཝིནྡཏཱིཏི བྲཱཧྨཎ, ཝེསྶནྟརསྶ ཨསྶམཔདཾ པཏྟོ པུརིསོ ཏཏྠ ཨསྶམེ ཚཱཏཀཾ ཝཱ པཱནཱིཡཔིཔཱསཾ ཝཱ ཨུཀྐཎྛིཏཾ ཝཱ ན པཊིལབྷཏི།

    Tattha nīlakāti citrarājipattā. Mañjūssarā sitāti nibaddhamadhurassarā. Setacchikūṭā bhadrakkhāti ubhayapassesu setehi akkhikūṭehi samannāgatā sundarakkhā. Citrapekhuṇāti vicitrapattā. Kuḷīrakāti kakkaṭakā. Koṭṭhātiādayo sakuṇāva. Vāraṇāti hatthiliṅgasakuṇā. Kadambāti mahākadambā gahitā. Suvakokilāti kokilehi saddhiṃ vicaraṇasuvakā ceva kokilā ca. Ukkusāti kāḷakurarā. Kurarāti setakurarā. Haṃsāti sakuṇahaṃsā. Āṭāti dabbisaṇṭhānamukhasakuṇā. Parivadentikāti ekā sakuṇajāti. Vāraṇābhirudā rammāti rammābhirudā vāraṇā. Ubho kālūpakūjinoti sāyaṃ pāto pabbatapādaṃ ekaninnādaṃ karontā nikūjanti. Eṇeyyapasadākiṇṇanti eṇeyyamigehi ca pasadamigehi ca ākiṇṇaṃ. Tattha patto na vindatīti brāhmaṇa, vessantarassa assamapadaṃ patto puriso tattha assame chātakaṃ vā pānīyapipāsaṃ vā ukkaṇṭhitaṃ vā na paṭilabhati.

    ༢༠༨༦.

    2086.

    ‘‘ཨིདཾ སུཏྭཱ བྲཧྨབནྡྷུ, ཨིསིཾ ཀཏྭཱ པདཀྑིཎཾ།

    ‘‘Idaṃ sutvā brahmabandhu, isiṃ katvā padakkhiṇaṃ;

    ཨུདགྒཙིཏྟོ པཀྐཱམི, ཡཏྠ ཝེསྶནྟརོ ཨཧཱུ’’ཏི༎

    Udaggacitto pakkāmi, yattha vessantaro ahū’’ti.

    ཏཏྠ ཡཏྠ ཝེསྶནྟརོ ཨཧཱུཏི ཡསྨིཾ ཋཱནེ ཝེསྶནྟརོ ཨཧོསི, ཏཾ ཋཱནཾ གཏོཏི།

    Tattha yattha vessantaro ahūti yasmiṃ ṭhāne vessantaro ahosi, taṃ ṭhānaṃ gatoti.

    མཧཱཝནཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ།

    Mahāvanavaṇṇanā niṭṭhitā.

    དཱརཀཔབྦཝཎྞནཱ

    Dārakapabbavaṇṇanā

    ཛཱུཛཀོཔི ཨཙྩུཏཏཱཔསེན ཀཐིཏམགྒེན གཙྪནྟོ ཙཏུརསྶཔོཀྑརཎིཾ པཏྭཱ ཙིནྟེསི ‘‘ཨཛྫ ཨཏིསཱཡནྷོ, ཨིདཱནི མདྡཱི ཨརཉྙཏོ ཨཱགམིསྶཏི། མཱཏུགཱམོ ཧི ནཱམ དཱནསྶ ཨནྟརཱཡཀརོ ཧོཏི, སྭེ ཏསྶཱ ཨརཉྙཾ གཏཀཱལེ ཨསྶམཾ གནྟྭཱ ཝེསྶནྟརཾ ཨུཔསངྐམིཏྭཱ དཱརཀེ ཡཱཙིཏྭཱ ཏཱཡ ཨནཱགཏཱཡ ཏེ གཧེཏྭཱ པཀྐམིསྶཱམཱི’’ཏི། ཨཐསྶ ཨཝིདཱུརེ ཨེཀཾ སཱནུཔབྦཏཾ ཨཱརུཡ྄ཧ ཨེཀསྨིཾ ཕཱསུཀཊྛཱནེ ནིཔཛྫི། ཏཾ པན རཏྟིཾ པཙྩཱུསཀཱལེ མདྡཱི སུཔིནཾ ཨདྡས། ཨེཝརཱུཔོ སུཔིནོ ཨཧོསི – ཨེཀོ པུརིསོ ཀཎྷོ དྭེ ཀཱསཱཡཱནི པརིདཧིཏྭཱ དྭཱིསུ ཀཎྞེསུ རཏྟམཱལཾ པིལ༹ནྡྷིཏྭཱ ཨཱཝུདྷཧཏྠོ ཏཛྫེནྟོ ཨཱགནྟྭཱ པཎྞསཱལཾ པཝིསིཏྭཱ མདྡིཾ ཛཊཱསུ གཧེཏྭཱ ཨཱཀཌྜྷིཏྭཱ བྷཱུམིཡཾ ཨུཏྟཱནཀཾ པཱཏེཏྭཱ ཝིརཝནྟིཡཱ ཏསྶཱ དྭེ ཨཀྑཱིནི ཨུཔྤཱཊེཏྭཱ བཱཧཱནི ཚིནྡིཏྭཱ ཨུརཾ བྷིནྡིཏྭཱ པགྒྷརནྟལོཧིཏབིནྡུཾ ཧདཡམཾསཾ ཨཱདཱཡ པཀྐཱམཱིཏི། སཱ པབུཛ྄ཛྷིཏྭཱ བྷཱིཏཏསིཏཱ ‘‘པཱཔཀོ སུཔིནོ མེ དིཊྛོ, སུཔིནཔཱཋཀོ པན ཝེསྶནྟརེན སདིསོ ནཱམ ནཏྠི, པུཙྪིསྶཱམི ན’’ནྟི ཙིནྟེཏྭཱ པཎྞསཱལཾ གནྟྭཱ མཧཱསཏྟསྶ པཎྞསཱལདྭཱརཾ ཨཱཀོཊེསི། མཧཱསཏྟོ ‘‘ཀོ ཨེསོ’’ཏི ཨཱཧ། ‘‘ཨཧཾ དེཝ, མདྡཱི’’ཏི། ‘‘བྷདྡེ, ཨམྷཱཀཾ ཀཏིཀཝཏྟཾ བྷིནྡིཏྭཱ ཀསྨཱ ཨཀཱལེ ཨཱགཏཱསཱི’’ཏི། ‘‘དེཝ, ནཱཧཾ ཀིལེསཝསེན ཨཱགཙྪཱམི, ཨཔིཙ ཁོ པན མེ པཱཔཀོ སུཔིནོ དིཊྛོ’’ཏི། ‘‘ཏེན ཧི ཀཐེཧི, མདྡཱི’’ཏི། སཱ ཨཏྟནཱ དིཊྛནིཡཱམེནེཝ ཀཐེསི།

    Jūjakopi accutatāpasena kathitamaggena gacchanto caturassapokkharaṇiṃ patvā cintesi ‘‘ajja atisāyanho, idāni maddī araññato āgamissati. Mātugāmo hi nāma dānassa antarāyakaro hoti, sve tassā araññaṃ gatakāle assamaṃ gantvā vessantaraṃ upasaṅkamitvā dārake yācitvā tāya anāgatāya te gahetvā pakkamissāmī’’ti. Athassa avidūre ekaṃ sānupabbataṃ āruyha ekasmiṃ phāsukaṭṭhāne nipajji. Taṃ pana rattiṃ paccūsakāle maddī supinaṃ addasa. Evarūpo supino ahosi – eko puriso kaṇho dve kāsāyāni paridahitvā dvīsu kaṇṇesu rattamālaṃ piḷandhitvā āvudhahattho tajjento āgantvā paṇṇasālaṃ pavisitvā maddiṃ jaṭāsu gahetvā ākaḍḍhitvā bhūmiyaṃ uttānakaṃ pātetvā viravantiyā tassā dve akkhīni uppāṭetvā bāhāni chinditvā uraṃ bhinditvā paggharantalohitabinduṃ hadayamaṃsaṃ ādāya pakkāmīti. Sā pabujjhitvā bhītatasitā ‘‘pāpako supino me diṭṭho, supinapāṭhako pana vessantarena sadiso nāma natthi, pucchissāmi na’’nti cintetvā paṇṇasālaṃ gantvā mahāsattassa paṇṇasāladvāraṃ ākoṭesi. Mahāsatto ‘‘ko eso’’ti āha. ‘‘Ahaṃ deva, maddī’’ti. ‘‘Bhadde, amhākaṃ katikavattaṃ bhinditvā kasmā akāle āgatāsī’’ti. ‘‘Deva, nāhaṃ kilesavasena āgacchāmi, apica kho pana me pāpako supino diṭṭho’’ti. ‘‘Tena hi kathehi, maddī’’ti. Sā attanā diṭṭhaniyāmeneva kathesi.

    མཧཱསཏྟོཔི སུཔིནཾ པརིགྒཎྷིཏྭཱ ‘‘མཡ྄ཧཾ དཱནཔཱརམཱི པཱུརིསྶཏི, སྭེ མཾ ཡཱཙཀོ ཨཱགནྟྭཱ པུཏྟེ ཡཱཙིསྶཏི, མདྡིཾ ཨསྶཱསེཏྭཱ ཨུཡྻོཛེསྶཱམཱི’’ཏི ཙིནྟེཏྭཱ ‘‘མདྡི, ཏཝ དུསྶཡནདུབྦྷོཛནེཧི ཙིཏྟཾ ཨཱལུལི༹ཏཾ བྷཝིསྶཏི, མཱ བྷཱཡཱི’’ཏི སཾམོཧེཏྭཱ ཨསྶཱསེཏྭཱ ཨུཡྻོཛེསི། སཱ ཝིབྷཱཏཱཡ རཏྟིཡཱ སབྦཾ ཀཏྟབྦཀིཙྩཾ ཀཏྭཱ དྭེ པུཏྟེ ཨཱལིངྒིཏྭཱ སཱིསེ ཙུམྦིཏྭཱ ‘‘ཏཱཏཱ, ཨཛྫ མེ དུསྶུཔིནོ དིཊྛོ, ཨཔྤམཏྟཱ བྷཝེཡྻཱཐཱ’’ཏི ཨོཝདིཏྭཱ ‘‘དེཝ, ཏུམྷེ དྭཱིསུ ཀུམཱརེསུ ཨཔྤམཏྟཱ ཧོཐཱ’’ཏི མཧཱསཏྟཾ པུཏྟེ པཊིཙྪཱཔེཏྭཱ པཙྪིཁཎིཏྟིཨཱདཱིནི ཨཱདཱཡ ཨསྶཱུནི པུཉྪནྟཱི མཱུལཕལཱཕལཏྠཱཡ ཝནཾ པཱཝིསི། ཏདཱ ཛཱུཛཀོཔི ‘‘ཨིདཱནི མདྡཱི ཨརཉྙཾ གཏཱ བྷཝིསྶཏཱི’’ཏི སཱནུཔབྦཏཱ ཨོརུཡ྄ཧ ཨེཀཔདིཀམགྒེན ཨསྶམཱབྷིམུཁོ པཱཡཱསི། མཧཱསཏྟོཔི པཎྞསཱལཏོ ནིཀྑམིཏྭཱ པཎྞསཱལདྭཱརེ པཱསཱཎཕལཀེ སུཝཎྞཔཊིམཱ ཝིཡ ནིསིནྣོ ‘‘ཨིདཱནི ཡཱཙཀོ ཨཱགམིསྶཏཱི’’ཏི པིཔཱསིཏོ ཝིཡ སུརཱསོཎྜོ ཏསྶཱགམནམགྒཾ ཨོལོཀེནྟོཝ ནིསཱིདི། པུཏྟཱཔིསྶ པཱདམཱུལེ ཀཱིལ༹ནྟི། སོ མགྒཾ ཨོལོཀེནྟོ བྲཱཧྨཎཾ ཨཱགཙྪནྟཾ དིསྭཱ སཏྟ མཱསེ ནིཀྑིཏྟཾ དཱནདྷུརཾ ཨུཀྑིཔནྟོ ཝིཡ ‘ཨེཧི, ཏྭཾ བྷོ བྲཱཧྨཎཱ’’ཏི སོམནསྶཛཱཏོ ཛཱལིཀུམཱརཾ ཨཱམནྟེནྟོ ཨིམཾ གཱཐམཱཧ –

    Mahāsattopi supinaṃ pariggaṇhitvā ‘‘mayhaṃ dānapāramī pūrissati, sve maṃ yācako āgantvā putte yācissati, maddiṃ assāsetvā uyyojessāmī’’ti cintetvā ‘‘maddi, tava dussayanadubbhojanehi cittaṃ āluḷitaṃ bhavissati, mā bhāyī’’ti saṃmohetvā assāsetvā uyyojesi. Sā vibhātāya rattiyā sabbaṃ kattabbakiccaṃ katvā dve putte āliṅgitvā sīse cumbitvā ‘‘tātā, ajja me dussupino diṭṭho, appamattā bhaveyyāthā’’ti ovaditvā ‘‘deva, tumhe dvīsu kumāresu appamattā hothā’’ti mahāsattaṃ putte paṭicchāpetvā pacchikhaṇittiādīni ādāya assūni puñchantī mūlaphalāphalatthāya vanaṃ pāvisi. Tadā jūjakopi ‘‘idāni maddī araññaṃ gatā bhavissatī’’ti sānupabbatā oruyha ekapadikamaggena assamābhimukho pāyāsi. Mahāsattopi paṇṇasālato nikkhamitvā paṇṇasāladvāre pāsāṇaphalake suvaṇṇapaṭimā viya nisinno ‘‘idāni yācako āgamissatī’’ti pipāsito viya surāsoṇḍo tassāgamanamaggaṃ olokentova nisīdi. Puttāpissa pādamūle kīḷanti. So maggaṃ olokento brāhmaṇaṃ āgacchantaṃ disvā satta māse nikkhittaṃ dānadhuraṃ ukkhipanto viya ‘ehi, tvaṃ bho brāhmaṇā’’ti somanassajāto jālikumāraṃ āmantento imaṃ gāthamāha –

    ༢༠༨༧.

    2087.

    ‘‘ཨུཊྛེཧི ཛཱལི པཏིཊྛ, པོརཱཎཾ ཝིཡ དིསྶཏི།

    ‘‘Uṭṭhehi jāli patiṭṭha, porāṇaṃ viya dissati;

    བྲཱཧྨཎཾ ཝིཡ པསྶཱམི, ནནྡིཡོ མཱབྷིཀཱིརརེ’’ཏི༎

    Brāhmaṇaṃ viya passāmi, nandiyo mābhikīrare’’ti.

    ཏཏྠ པོརཱཎཾ ཝིཡ དིསྶཏཱིཏི པུབྦེ ཛེཏུཏྟརནགརེ ནཱནཱདིསཱཧི ཡཱཙཀཱནཾ ཨཱགམནཾ ཝིཡ ཨཛྫ ཡཱཙཀཱནཾ ཨཱགམནཾ དིསྶཏི། ནནྡིཡོ མཱབྷིཀཱིརརེཏི ཨེཏསྶ བྲཱཧྨཎསྶ དིཊྛཀཱལཏོ པཊྛཱཡ མཾ སོམནསྶཱནི ཨབྷིཀཱིརནྟི, གྷམྨཱབྷིཏཏྟསྶ པུརིསསྶ སཱིསེ སཱིཏཱུདཀགྷཊསཧསྶེཧི ཨབྷིསེཙནཀཱལོ ཝིཡ ཛཱཏོཏི།

    Tattha porāṇaṃ viya dissatīti pubbe jetuttaranagare nānādisāhi yācakānaṃ āgamanaṃ viya ajja yācakānaṃ āgamanaṃ dissati. Nandiyo mābhikīrareti etassa brāhmaṇassa diṭṭhakālato paṭṭhāya maṃ somanassāni abhikīranti, ghammābhitattassa purisassa sīse sītūdakaghaṭasahassehi abhisecanakālo viya jātoti.

    ཏཾ སུཏྭཱ ཀུམཱརོ ཨཱཧ –

    Taṃ sutvā kumāro āha –

    ༢༠༨༨.

    2088.

    ‘‘ཨཧམྤི ཏཱཏ པསྶཱམི, ཡོ སོ བྲཧྨཱཝ དིསྶཏི།

    ‘‘Ahampi tāta passāmi, yo so brahmāva dissati;

    ཨདྡྷིཀོ ཝིཡ ཨཱཡཱཏི, ཨཏིཐཱི ནོ བྷཝིསྶཏཱི’’ཏི༎

    Addhiko viya āyāti, atithī no bhavissatī’’ti.

    ཝཏྭཱ ཙ པན ཀུམཱརོ མཧཱསཏྟསྶ ཨཔཙིཏིཾ ཀརོནྟོ ཨུཊྛཱཡཱསནཱ བྲཱཧྨཎཾ པཙྩུགྒནྟྭཱ པརིཀྑཱརགྒཧཎཾ ཨཱཔུཙྪི། བྲཱཧྨཎོ ཏཾ ཨོལོཀེནྟོ ‘‘ཨཡཾ ཝེསྶནྟརསྶ པུཏྟོ ཛཱལིཀུམཱརོ ནཱམ བྷཝིསྶཏི, ཨཱདིཏོ པཊྛཱཡེཝ ཕརུསཝཙནཾ ཀཐེསྶཱམཱི’’ཏི ཙིནྟེཏྭཱ ‘‘ཨཔེཧི ཨཔེཧཱི’’ཏི ཨཙྪརཾ པཧརི། ཀུམཱརོ ཨཔགནྟྭཱ ‘‘ཨཡཾ བྲཱཧྨཎོ ཨཏིཕརུསོ, ཀིཾ ནུ ཁོ’’ཏི ཏསྶ སརཱིརཾ ཨོལོཀེནྟོ ཨཊྛཱརས པུརིསདོསེ པསྶི། བྲཱཧྨཎོཔི བོདྷིསཏྟཾ ཨུཔསངྐམིཏྭཱ པཊིསནྠཱརཾ ཀརོནྟོ ཨཱཧ –

    Vatvā ca pana kumāro mahāsattassa apacitiṃ karonto uṭṭhāyāsanā brāhmaṇaṃ paccuggantvā parikkhāraggahaṇaṃ āpucchi. Brāhmaṇo taṃ olokento ‘‘ayaṃ vessantarassa putto jālikumāro nāma bhavissati, ādito paṭṭhāyeva pharusavacanaṃ kathessāmī’’ti cintetvā ‘‘apehi apehī’’ti accharaṃ pahari. Kumāro apagantvā ‘‘ayaṃ brāhmaṇo atipharuso, kiṃ nu kho’’ti tassa sarīraṃ olokento aṭṭhārasa purisadose passi. Brāhmaṇopi bodhisattaṃ upasaṅkamitvā paṭisanthāraṃ karonto āha –

    ༢༠༨༩.

    2089.

    ‘‘ཀཙྩི ནུ བྷོཏོ ཀུསལཾ, ཀཙྩི བྷོཏོ ཨནཱམཡཾ།

    ‘‘Kacci nu bhoto kusalaṃ, kacci bhoto anāmayaṃ;

    ཀཙྩི ཨུཉྪེན ཡཱཔེཐ, ཀཙྩི མཱུལཕལཱ བཧཱུ༎

    Kacci uñchena yāpetha, kacci mūlaphalā bahū.

    ༢༠༩༠.

    2090.

    ‘‘ཀཙྩི ཌཾསཱ མཀསཱ ཙ, ཨཔྤམེཝ སརཱིསཔཱ།

    ‘‘Kacci ḍaṃsā makasā ca, appameva sarīsapā;

    ཝནེ ཝཱལ༹མིགཱཀིཎྞེ, ཀཙྩི ཧིཾསཱ ན ཝིཛྫཏཱི’’ཏི༎

    Vane vāḷamigākiṇṇe, kacci hiṃsā na vijjatī’’ti.

    བོདྷིསཏྟོཔི ཏེན སདྡྷིཾ པཊིསནྠཱརཾ ཀརོནྟོ ཨཱཧ –

    Bodhisattopi tena saddhiṃ paṭisanthāraṃ karonto āha –

    ༢༠༩༡.

    2091.

    ‘‘ཀུསལཉྩེཝ ནོ བྲཧྨེ, ཨཐོ བྲཧྨེ ཨནཱམཡཾ།

    ‘‘Kusalañceva no brahme, atho brahme anāmayaṃ;

    ཨཐོ ཨུཉྪེན ཡཱཔེམ, ཨཐོ མཱུལཕལཱ བཧཱུ༎

    Atho uñchena yāpema, atho mūlaphalā bahū.

    ༢༠༩༢.

    2092.

    ‘‘ཨཐོ ཌཾསཱ མཀསཱ ཙ, ཨཔྤམེཝ སརཱིསཝཱ།

    ‘‘Atho ḍaṃsā makasā ca, appameva sarīsavā;

    ཝནེ ཝཱལ༹མིགཱཀིཎྞེ, ཧིཾསཱ ཨམྷཾ ན ཝིཛྫཏི༎

    Vane vāḷamigākiṇṇe, hiṃsā amhaṃ na vijjati.

    ༢༠༩༣.

    2093.

    ‘‘སཏྟ ནོ མཱསེ ཝསཏཾ, ཨརཉྙེ ཛཱིཝསོཀིནཾ།

    ‘‘Satta no māse vasataṃ, araññe jīvasokinaṃ;

    ཨིམམྤི པཋམཾ པསྶཱམ, བྲཱཧྨཎཾ དེཝཝཎྞིནཾ།

    Imampi paṭhamaṃ passāma, brāhmaṇaṃ devavaṇṇinaṃ;

    ཨཱདཱཡ ཝེལུ༹ཝཾ དཎྜཾ, ཨགྒིཧུཏྟཾ ཀམཎྜལུཾ༎

    Ādāya veḷuvaṃ daṇḍaṃ, aggihuttaṃ kamaṇḍaluṃ.

    ༢༠༩༤.

    2094.

    ‘‘སྭཱགཏཾ ཏེ མཧཱབྲཧྨེ, ཨཐོ ཏེ ཨདུརཱགཏཾ།

    ‘‘Svāgataṃ te mahābrahme, atho te adurāgataṃ;

    ཨནྟོ པཝིས བྷདྡནྟེ, པཱདེ པཀྑཱལཡསྶུ ཏེ༎

    Anto pavisa bhaddante, pāde pakkhālayassu te.

    ༢༠༩༥.

    2095.

    ‘‘ཏིཎྜུཀཱནི པིཡཱལཱནི, མདྷུཀེ ཀཱསུམཱརིཡོ།

    ‘‘Tiṇḍukāni piyālāni, madhuke kāsumāriyo;

    ཕལཱནི ཁུདྡཀཔྤཱནི, བྷུཉྫ བྲཧྨེ ཝརཾ ཝརཾ༎

    Phalāni khuddakappāni, bhuñja brahme varaṃ varaṃ.

    ༢༠༩༦.

    2096.

    ‘‘ཨིདམྤི པཱནཱིཡཾ སཱིཏཾ, ཨཱབྷཏཾ གིརིགབྦྷརཱ།

    ‘‘Idampi pānīyaṃ sītaṃ, ābhataṃ girigabbharā;

    ཏཏོ པིཝ མཧཱབྲཧྨེ, སཙེ ཏྭཾ ཨབྷིཀངྑསཱི’’ཏི༎

    Tato piva mahābrahme, sace tvaṃ abhikaṅkhasī’’ti.

    ཨེཝཉྩ པན ཝཏྭཱ མཧཱསཏྟོ ‘‘ཨཡཾ བྲཱཧྨཎོ ན ཨཀཱརཎེན ཨིམཾ བྲཧཱརཉྙཾ ཨཱགཏོ, ཨཱགམནཀཱརཎཾ པཔཉྩཾ ཨཀཏྭཱ པུཙྪིསྶཱམི ན’’ནྟི ཙིནྟེཏྭཱ ཨིམཾ གཱཐམཱཧ –

    Evañca pana vatvā mahāsatto ‘‘ayaṃ brāhmaṇo na akāraṇena imaṃ brahāraññaṃ āgato, āgamanakāraṇaṃ papañcaṃ akatvā pucchissāmi na’’nti cintetvā imaṃ gāthamāha –

    ༢༠༩༧.

    2097.

    ‘‘ཨཐ ཏྭཾ ཀེན ཝཎྞེན, ཀེན ཝཱ པན ཧེཏུནཱ།

    ‘‘Atha tvaṃ kena vaṇṇena, kena vā pana hetunā;

    ཨནུཔྤཏྟོ བྲཧཱརཉྙཾ, ཏཾ མེ ཨཀྑཱཧི པུཙྪིཏོ’’ཏི༎

    Anuppatto brahāraññaṃ, taṃ me akkhāhi pucchito’’ti.

    ཏཏྠ ཝཎྞེནཱཏི ཀཱརཎེན། ཧེཏུནཱཏི པཙྩཡེན།

    Tattha vaṇṇenāti kāraṇena. Hetunāti paccayena.

    ཛཱུཛཀོ ཨཱཧ –

    Jūjako āha –

    ༢༠༩༨.

    2098.

    ‘‘ཡཐཱ ཝཱརིཝཧོ པཱུརོ, སབྦཀཱལཾ ན ཁཱིཡཏི།

    ‘‘Yathā vārivaho pūro, sabbakālaṃ na khīyati;

    ཨེཝཾ ཏཾ ཡཱཙིཏཱགཙྪིཾ, པུཏྟེ མེ དེཧི ཡཱཙིཏོ’’ཏི༎

    Evaṃ taṃ yācitāgacchiṃ, putte me dehi yācito’’ti.

    ཏཏྠ ཝཱརིཝཧོཏི པཉྩསུ མཧཱནདཱིསུ ཨུདཀཝཱཧོ། ན ཁཱིཡཏཱིཏི པིཔཱསིཏེཧི ཨཱགནྟྭཱ ཧཏྠེཧིཔི བྷཱཛནེཧིཔི ཨུསྶིཉྩིཏྭཱ པིཝིཡམཱནོ ན ཁཱིཡཏི། ཨེཝཾ ཏཾ ཡཱཙིཏཱགཙྪིནྟི ཏྭམྤི སདྡྷཱཡ པཱུརིཏཏྟཱ ཨེཝརཱུཔོཡེཝཱཏི མཉྙམཱནོ ཨཧཾ ཏཾ ཡཱཙིཏུཾ ཨཱགཙྪིཾ། པུཏྟེ མེ དེཧི ཡཱཙིཏོཏི མཡཱ ཡཱཙིཏོ ཏཝ པུཏྟེ མཡ྄ཧཾ དཱསཏྠཱཡ དེཧཱིཏི།

    Tattha vārivahoti pañcasu mahānadīsu udakavāho. Na khīyatīti pipāsitehi āgantvā hatthehipi bhājanehipi ussiñcitvā piviyamāno na khīyati. Evaṃ taṃ yācitāgacchinti tvampi saddhāya pūritattā evarūpoyevāti maññamāno ahaṃ taṃ yācituṃ āgacchiṃ. Putte me dehi yācitoti mayā yācito tava putte mayhaṃ dāsatthāya dehīti.

    ཏཾ སུཏྭཱ མཧཱསཏྟོ སོམནསྶཛཱཏོ པསཱརིཏཧཏྠེ སཧསྶཏྠཝིཀཾ ཋཔེནྟོ ཝིཡ པབྦཏཔཱདཾ ཨུནྣཱདེནྟོ ཨིམཱ གཱཐཱ ཨཱཧ –

    Taṃ sutvā mahāsatto somanassajāto pasāritahatthe sahassatthavikaṃ ṭhapento viya pabbatapādaṃ unnādento imā gāthā āha –

    ༢༠༩༩.

    2099.

    ‘‘དདཱམི ན ཝིཀམྤཱམི, ཨིསྶརོ ནཡ བྲཱཧྨཎ།

    ‘‘Dadāmi na vikampāmi, issaro naya brāhmaṇa;

    པཱཏོ གཏཱ རཱཛཔུཏྟཱི, སཱཡཾ ཨུཉྪཱཏོ ཨེཧིཏི༎

    Pāto gatā rājaputtī, sāyaṃ uñchāto ehiti.

    ༢༡༠༠.

    2100.

    ‘‘ཨེཀརཏྟིཾ ཝསིཏྭཱན, པཱཏོ གཙྪསི བྲཱཧྨཎ།

    ‘‘Ekarattiṃ vasitvāna, pāto gacchasi brāhmaṇa;

    ཏསྶཱ ནྷཱཏེ ཨུཔགྷཱཏེ, ཨཐ ནེ མཱལདྷཱརིནེ༎

    Tassā nhāte upaghāte, atha ne māladhārine.

    ༢༡༠༡.

    2101.

    ‘‘ཨེཀརཏྟིཾ ཝསིཏྭཱན, པཱཏོ གཙྪསི བྲཱཧྨཎ།

    ‘‘Ekarattiṃ vasitvāna, pāto gacchasi brāhmaṇa;

    ནཱནཱཔུཔྥེཧི སཉྪནྣེ, ནཱནཱགནྡྷེཧི བྷཱུསིཏེ།

    Nānāpupphehi sañchanne, nānāgandhehi bhūsite;

    ནཱནཱམཱུལཕལཱཀིཎྞེ, གཙྪ སྭཱདཱཡ བྲཱཧྨཎཱ’’ཏི༎

    Nānāmūlaphalākiṇṇe, gaccha svādāya brāhmaṇā’’ti.

    ཏཏྠ ཨིསྶརོཏི ཏྭཾ མམ པུཏྟཱནཾ ཨིསྶརོ སཱམིཀོ ཧུཏྭཱ ཨེཏེ ནཡ, ཨཔིཙ ཁོ པནེཀཾ ཀཱརཎཾ ཨཏྠི། ཨེཏེསཾ མཱཏཱ རཱཛཔུཏྟཱི ཕལཱཕལཏྠཱཡ པཱཏོ གཏཱ སཱཡཾ ཨརཉྙཏོ ཨཱགམིསྶཏི, ཏཱཡ ཨཱནཱིཏཱནི མདྷུརཕལཱཕལཱནི བྷུཉྫིཏྭཱ ཨིདྷེཝ ཋཱནེ ཨཛྫེཀརཏྟིཾ ཝསིཏྭཱ པཱཏོཝ དཱརཀེ གཧེཏྭཱ གམིསྶསི། ཏསྶཱ ནྷཱཏེཏི ཏཱཡ ནྷཱཔིཏེ། ཨུཔགྷཱཏེཏི སཱིསམྷི ཨུཔསིངྒྷིཏེ། ཨཐ ནེ མཱལདྷཱརིནེཏི ཨཐ ནེ ཝིཙིཏྲཱཡ མཱལཱཡ ཨལངྐཏེ ཏཾ མཱལཾ ཝཧམཱནེ། པཱལི༹པོཏྠཀེསུ པན ‘‘ཨཐ ནེ མཱལདྷཱརིནོ’’ཏི ལིཁིཏཾ, ཏསྶཏྠོ ན ཝིཙཱརིཏོ། ནཱནཱམཱུལཕལཱཀིཎྞེཏི མགྒེ པཱཐེཡྻཏྠཱཡ དིནྣེཧི ནཱནཱམཱུལཕལཱཕལེཧི ཨཱཀིཎྞེ།

    Tattha issaroti tvaṃ mama puttānaṃ issaro sāmiko hutvā ete naya, apica kho panekaṃ kāraṇaṃ atthi. Etesaṃ mātā rājaputtī phalāphalatthāya pāto gatā sāyaṃ araññato āgamissati, tāya ānītāni madhuraphalāphalāni bhuñjitvā idheva ṭhāne ajjekarattiṃ vasitvā pātova dārake gahetvā gamissasi. Tassā nhāteti tāya nhāpite. Upaghāteti sīsamhi upasiṅghite. Atha ne māladhārineti atha ne vicitrāya mālāya alaṅkate taṃ mālaṃ vahamāne. Pāḷipotthakesu pana ‘‘atha ne māladhārino’’ti likhitaṃ, tassattho na vicārito. Nānāmūlaphalākiṇṇeti magge pātheyyatthāya dinnehi nānāmūlaphalāphalehi ākiṇṇe.

    ཛཱུཛཀོ ཨཱཧ –

    Jūjako āha –

    ༢༡༠༢.

    2102.

    ‘‘ན ཝཱསམབྷིརོཙཱམི, གམནཾ མཡ྄ཧ རུཙྩཏི།

    ‘‘Na vāsamabhirocāmi, gamanaṃ mayha ruccati;

    ཨནྟརཱཡོཔི མེ ཨསྶ, གཙྪཉྙེཝ རཐེསབྷ༎

    Antarāyopi me assa, gacchaññeva rathesabha.

    ༢༡༠༣.

    2103.

    ‘‘ན ཧེཏཱ ཡཱཙཡོགཱི ནཾ, ཨནྟརཱཡསྶ ཀཱརིཡཱ།

    ‘‘Na hetā yācayogī naṃ, antarāyassa kāriyā;

    ཨིཏྠིཡོ མནྟཾ ཛཱནནྟི, སབྦཾ གཎྷནྟི ཝཱམཏོ༎

    Itthiyo mantaṃ jānanti, sabbaṃ gaṇhanti vāmato.

    ༢༡༠༤.

    2104.

    ‘‘སདྡྷཱཡ དཱནཾ དདཏོ, མཱསཾ ཨདཀྑི མཱཏརཾ།

    ‘‘Saddhāya dānaṃ dadato, māsaṃ adakkhi mātaraṃ;

    ཨནྟརཱཡམྤི སཱ ཀཡིརཱ, གཙྪཉྙེཝ རཐེསབྷ༎

    Antarāyampi sā kayirā, gacchaññeva rathesabha.

    ༢༡༠༥.

    2105.

    ‘‘ཨཱམནྟཡསྶུ ཏེ པུཏྟེ, མཱ ཏེ མཱཏརམདྡསུཾ།

    ‘‘Āmantayassu te putte, mā te mātaramaddasuṃ;

    སདྡྷཱཡ དཱནཾ དདཏོ, ཨེཝཾ པུཉྙཾ པཝཌྜྷཏི༎

    Saddhāya dānaṃ dadato, evaṃ puññaṃ pavaḍḍhati.

    ༢༡༠༦.

    2106.

    ‘‘ཨཱམནྟཡསྶུ ཏེ པུཏྟེ, མཱ ཏེ མཱཏརམདྡསུཾ།

    ‘‘Āmantayassu te putte, mā te mātaramaddasuṃ;

    མཱདིསསྶ དྷནཾ དཏྭཱ, རཱཛ སགྒཾ གམིསྶསཱི’’ཏི༎

    Mādisassa dhanaṃ datvā, rāja saggaṃ gamissasī’’ti.

    ཏཏྠ ན ཧེཏཱ ཡཱཙཡོགཱི ནནྟི ཨེཏྠ ནྟི ནིཔཱཏམཏྟཾ། ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – མཧཱརཱཛ, ཨེཏཱ ཨིཏྠིཡོ ཙ ནཱམ ན ཧི ཡཱཙཡོགཱི, ན ཡཱཙནཱཡ ཨནུཙྪཝིཀཱ ཧོནྟི, ཀེཝལཾ ཨནྟརཱཡསྶ ཀཱརིཡཱ དཱཡཀཱནཾ པུཉྙནྟརཱཡཾ, ཡཱཙཀཱནཉྩ ལཱབྷནྟརཱཡཾ ཀརོནྟཱིཏི། ཨིཏྠིཡོ མནྟནྟི ཨིཏྠཱི མཱཡཾ ནཱམ ཛཱནནྟི། ཝཱམཏོཏི སབྦཾ ཝཱམཏོ གཎྷནྟི, ན དཀྑིཎཏོ། སདྡྷཱཡ དཱནཾ དདཏོཏི ཀམྨཉྩ ཕལཉྩ སདྡཧིཏྭཱ དཱནཾ དདཏོ། མཱསནྟི མཱ ཨེཏེསཾ མཱཏརཾ ཨདཀྑི། ཀཡིརཱཏི ཀརེཡྻ། ཨཱམནྟཡསྶཱུཏི ཛཱནཱཔེཧི, མཡཱ སདྡྷིཾ པེསེཧཱིཏི ཝདཏི། དདཏོཏི དདནྟསྶ།

    Tattha na hetā yācayogī nanti ettha nanti nipātamattaṃ. Idaṃ vuttaṃ hoti – mahārāja, etā itthiyo ca nāma na hi yācayogī, na yācanāya anucchavikā honti, kevalaṃ antarāyassa kāriyā dāyakānaṃ puññantarāyaṃ, yācakānañca lābhantarāyaṃ karontīti. Itthiyo mantanti itthī māyaṃ nāma jānanti. Vāmatoti sabbaṃ vāmato gaṇhanti, na dakkhiṇato. Saddhāya dānaṃ dadatoti kammañca phalañca saddahitvā dānaṃ dadato. Māsanti mā etesaṃ mātaraṃ adakkhi. Kayirāti kareyya. Āmantayassūti jānāpehi, mayā saddhiṃ pesehīti vadati. Dadatoti dadantassa.

    ཝེསྶནྟརོ ཨཱཧ –

    Vessantaro āha –

    ༢༡༠༧.

    2107.

    ‘‘སཙེ ཏྭཾ ནིཙྪསེ དཊྛུཾ, མམ བྷརིཡཾ པཏིབྦཏཾ།

    ‘‘Sace tvaṃ nicchase daṭṭhuṃ, mama bhariyaṃ patibbataṃ;

    ཨཡྻཀསྶཔི དསྶེཧི, ཛཱལིཾ ཀཎྷཱཛིནཾ ཙུབྷོ༎

    Ayyakassapi dassehi, jāliṃ kaṇhājinaṃ cubho.

    ༢༡༠༨.

    2108.

    ‘‘ཨིམེ ཀུམཱརེ དིསྭཱན, མཉྫུཀེ པིཡབྷཱཎིནེ།

    ‘‘Ime kumāre disvāna, mañjuke piyabhāṇine;

    པཏཱིཏོ སུམནོ ཝིཏྟོ, བཧུཾ དསྶཏི ཏེ དྷན’’ནྟི༎

    Patīto sumano vitto, bahuṃ dassati te dhana’’nti.

    ཏཏྠ ཨཡྻཀསྶཱཏི མཡ྄ཧཾ པིཏུནོ སཉྫཡམཧཱརཱཛསྶ དྭིནྣཾ ཀུམཱརཱནཾ ཨཡྻཀསྶ། དསྶཏི ཏེ དྷནནྟི སོ རཱཛཱ ཏུཡ྄ཧཾ བཧུཾ དྷནཾ དསྶཏི།

    Tattha ayyakassāti mayhaṃ pituno sañjayamahārājassa dvinnaṃ kumārānaṃ ayyakassa. Dassati te dhananti so rājā tuyhaṃ bahuṃ dhanaṃ dassati.

    ཛཱུཛཀོ ཨཱཧ –

    Jūjako āha –

    ༢༡༠༩.

    2109.

    ‘‘ཨཙྪེདནསྶ བྷཱཡཱམི, རཱཛཔུཏྟ སུཎོཧི མེ།

    ‘‘Acchedanassa bhāyāmi, rājaputta suṇohi me;

    རཱཛདཎྜཱཡ མཾ དཛྫཱ, ཝིཀྐིཎེཡྻ ཧནེཡྻ ཝཱ།

    Rājadaṇḍāya maṃ dajjā, vikkiṇeyya haneyya vā;

    ཛིནོ དྷནཉྩ དཱསེ ཙ, གཱརཡ྄ཧསྶ བྲཧྨབནྡྷུཡཱ’’ཏི༎

    Jino dhanañca dāse ca, gārayhassa brahmabandhuyā’’ti.

    ཏཏྠ ཨཙྪེདནསྶཱཏི ཨཙྪིནྡིཏྭཱ གཧཎསྶ བྷཱཡཱམི། རཱཛདཎྜཱཡ མཾ དཛྫཱཏི ‘‘ཨཡཾ བྲཱཧྨཎོ དཱརཀཙོརོ, དཎྜམསྶ དེཐཱ’’ཏི ཨེཝཾ དཎྜཏྠཱཡ མཾ ཨམཙྩཱནཾ དདེཡྻ། གཱརཡ྄ཧསྶ བྲཧྨབནྡྷུཡཱཏི ཀེཝལཾ བྲཱཧྨཎིཡཱཝ གརཧིཏབྦོ བྷཝིསྶཱམཱིཏི།

    Tattha acchedanassāti acchinditvā gahaṇassa bhāyāmi. Rājadaṇḍāya maṃ dajjāti ‘‘ayaṃ brāhmaṇo dārakacoro, daṇḍamassa dethā’’ti evaṃ daṇḍatthāya maṃ amaccānaṃ dadeyya. Gārayhassa brahmabandhuyāti kevalaṃ brāhmaṇiyāva garahitabbo bhavissāmīti.

    ཝེསྶནྟརོ ཨཱཧ –

    Vessantaro āha –

    ༢༡༡༠.

    2110.

    ‘‘ཨིམེ ཀུམཱརེ དིསྭཱན, མཉྫུཀེ པིཡབྷཱཎིནེ།

    ‘‘Ime kumāre disvāna, mañjuke piyabhāṇine;

    དྷམྨེ ཋིཏོ མཧཱརཱཛཱ, སིཝཱིནཾ རཊྛཝཌྜྷནོ།

    Dhamme ṭhito mahārājā, sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhano;

    ལདྡྷཱ པཱིཏིསོམནསྶཾ, བཧུཾ དསྶཏི ཏེ དྷན’’ནྟི༎

    Laddhā pītisomanassaṃ, bahuṃ dassati te dhana’’nti.

    ཛཱུཛཀོ ཨཱཧ –

    Jūjako āha –

    ༢༡༡༡.

    2111.

    ‘‘ནཱཧཾ ཏམྤི ཀརིསྶཱམི, ཡཾ མཾ ཏྭཾ ཨནུསཱསསི།

    ‘‘Nāhaṃ tampi karissāmi, yaṃ maṃ tvaṃ anusāsasi;

    དཱརཀེཝ ཨཧཾ ནེསྶཾ, བྲཱཧྨཎྱཱ པརིཙཱརཀེ’’ཏི༎

    Dārakeva ahaṃ nessaṃ, brāhmaṇyā paricārake’’ti.

    ཏཏྠ དཱརཀེཝཱཏི ཨལཾ མཡ྄ཧཾ ཨཉྙེན དྷནེན, ཨཧཾ ཨིམེ དཱརཀེཝ ཨཏྟནོ བྲཱཧྨཎིཡཱ པརིཙཱརཀེ ནེསྶཱམཱིཏི།

    Tattha dārakevāti alaṃ mayhaṃ aññena dhanena, ahaṃ ime dārakeva attano brāhmaṇiyā paricārake nessāmīti.

    ཏཾ ཏསྶ ཕརུསཝཙནཾ སུཏྭཱ དཱརཀཱ བྷཱིཏཱ པལཱཡིཏྭཱ པིཊྛིཔཎྞསཱལཾ གནྟྭཱ ཏཏོཔི པལཱཡིཏྭཱ གུམྦགཧནེ ནིལཱིཡིཏྭཱ ཏཏྲཱཔི ཛཱུཛཀེནཱགནྟྭཱ གཧིཏཱ ཝིཡ ཨཏྟཱནཾ སམྤསྶམཱནཱ ཀམྤནྟཱ ཀཏྠཙི ཋཱཏུཾ ཨསམཏྠཱ ཨིཏོ ཙིཏོ ཙ དྷཱཝིཏྭཱ ཙཏུརསྶཔོཀྑརཎིཏཱིརཾ གནྟྭཱ དལ༹ྷཾ ཝཱཀཙཱིརཾ ནིཝཱསེཏྭཱ ཨུདཀཾ ཨོརུཡ྄ཧ པོཀྑརཔཏྟཾ སཱིསེ ཋཔེཏྭཱ ཨུདཀེན པཊིཙྪནྣཱ ཧུཏྭཱ ཨཊྛཾསུ། ཏམཏྠཾ པཀཱསེནྟོ སཏྠཱ ཨཱཧ –

    Taṃ tassa pharusavacanaṃ sutvā dārakā bhītā palāyitvā piṭṭhipaṇṇasālaṃ gantvā tatopi palāyitvā gumbagahane nilīyitvā tatrāpi jūjakenāgantvā gahitā viya attānaṃ sampassamānā kampantā katthaci ṭhātuṃ asamatthā ito cito ca dhāvitvā caturassapokkharaṇitīraṃ gantvā daḷhaṃ vākacīraṃ nivāsetvā udakaṃ oruyha pokkharapattaṃ sīse ṭhapetvā udakena paṭicchannā hutvā aṭṭhaṃsu. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ༢༡༡༢.

    2112.

    ‘‘ཏཏོ ཀུམཱརཱ བྱཐིཏཱ, སུཏྭཱ ལུདྡསྶ བྷཱསིཏཾ།

    ‘‘Tato kumārā byathitā, sutvā luddassa bhāsitaṃ;

    ཏེན ཏེན པདྷཱཝིཾསུ, ཛཱལཱི ཀཎྷཱཛིནཱ ཙུབྷོ’’ཏི༎

    Tena tena padhāviṃsu, jālī kaṇhājinā cubho’’ti.

    ཛཱུཛཀོཔི ཀུམཱརེ ཨདིསྭཱ བོདྷིསཏྟཾ ཨཔསཱདེསི ‘‘བྷོ ཝེསྶནྟར, ཨིདཱནེཝ ཏྭཾ མཡ྄ཧཾ དཱརཀེ དཏྭཱ མཡཱ ‘ནཱཧཾ ཛེཏུཏྟརནགརཾ གམིསྶཱམི, དཱརཀེ མམ བྲཱཧྨཎིཡཱ པརིཙཱརཀེ ནེསྶཱམཱི’ཏི ཝུཏྟེ ཨིངྒྷིཏསཉྙཾ དཏྭཱ པུཏྟེ པལཱཔེཏྭཱ ཨཛཱནནྟོ ཝིཡ ནིསིནྣོ, ནཏྠི མཉྙེ ལོཀསྨིཾ ཏཡཱ སདིསོ མུསཱཝཱདཱི’’ཏི། ཏཾ སུཏྭཱ མཧཱསཏྟོ པཀམྤིཏཙིཏྟོ ཧུཏྭཱ ‘‘དཱརཀཱ པལཱཏཱ བྷཝིསྶནྟཱི’’ཏི ཙིནྟེཏྭཱ ‘‘བྷོ བྲཱཧྨཎ, མཱ ཙིནྟཡི, ཨཱནེསྶཱམི ཏེ ཀུམཱརེ’’ཏི ཨུཊྛཱཡ པིཊྛིཔཎྞསཱལཾ གནྟྭཱ ཏེསཾ ཝནགཧནཾ པཝིཊྛབྷཱཝཾ ཉཏྭཱ པདཝལཉྫཱནུསཱརེན པོཀྑརཎིཏཱིརཾ གནྟྭཱ ཨུདཀེ ཨོཏིཎྞཔདཾ དིསྭཱ ‘‘ཀུམཱརཱ ཨུདཀཾ ཨོརུཡ྄ཧ ཋིཏཱ བྷཝིསྶནྟཱི’’ཏི ཉཏྭཱ ‘‘ཏཱཏ, ཛཱལཱི’’ཏི པཀྐོསནྟོ ཨིམཾ གཱཐཱདྭཡམཱཧ –

    Jūjakopi kumāre adisvā bodhisattaṃ apasādesi ‘‘bho vessantara, idāneva tvaṃ mayhaṃ dārake datvā mayā ‘nāhaṃ jetuttaranagaraṃ gamissāmi, dārake mama brāhmaṇiyā paricārake nessāmī’ti vutte iṅghitasaññaṃ datvā putte palāpetvā ajānanto viya nisinno, natthi maññe lokasmiṃ tayā sadiso musāvādī’’ti. Taṃ sutvā mahāsatto pakampitacitto hutvā ‘‘dārakā palātā bhavissantī’’ti cintetvā ‘‘bho brāhmaṇa, mā cintayi, ānessāmi te kumāre’’ti uṭṭhāya piṭṭhipaṇṇasālaṃ gantvā tesaṃ vanagahanaṃ paviṭṭhabhāvaṃ ñatvā padavalañjānusārena pokkharaṇitīraṃ gantvā udake otiṇṇapadaṃ disvā ‘‘kumārā udakaṃ oruyha ṭhitā bhavissantī’’ti ñatvā ‘‘tāta, jālī’’ti pakkosanto imaṃ gāthādvayamāha –

    ༢༡༡༣.

    2113.

    ‘‘ཨེཧི ཏཱཏ པིཡཔུཏྟ, པཱུརེཐ མམ པཱརམིཾ།

    ‘‘Ehi tāta piyaputta, pūretha mama pāramiṃ;

    ཧདཡཾ མེབྷིསིཉྩེཐ, ཀརོཐ ཝཙནཾ མམ༎

    Hadayaṃ mebhisiñcetha, karotha vacanaṃ mama.

    ༢༡༡༤.

    2114.

    ‘‘ཡཱནཱ ནཱཝཱ ཙ མེ ཧོཐ, ཨཙལཱ བྷཝསཱགརེ།

    ‘‘Yānā nāvā ca me hotha, acalā bhavasāgare;

    ཛཱཏིཔཱརཾ ཏརིསྶཱམི, སནྟཱརེསྶཾ སདེཝཀ’’ནྟི༎

    Jātipāraṃ tarissāmi, santāressaṃ sadevaka’’nti.

    ཀུམཱརོ པིཏུ ཝཙནཾ སུཏྭཱ ‘‘བྲཱཧྨཎོ མཾ ཡཐཱརུཙི ཀརོཏུ, པིཏརཱ སདྡྷིཾ དྭེ ཀཐཱ ན ཀཐེསྶཱམཱི’’ཏི སཱིསཾ ནཱིཧརིཏྭཱ པོཀྑརཔཏྟཱནི ཝིཡཱུཧིཏྭཱ ཨུདཀཱ ཨུཏྟརིཏྭཱ མཧཱསཏྟསྶ དཀྑིཎཔཱདེ ནིཔཏིཏྭཱ གོཔྥཀསནྡྷིཾ དལ༹ྷཾ གཧེཏྭཱ པརོདི། ཨཐ ནཾ མཧཱསཏྟོ ཨཱཧ ‘‘ཏཱཏ, བྷགིནཱི ཏེ ཀུཧི’’ནྟི། ‘‘ཏཱཏ, ཨིམེ སཏྟཱ ནཱམ བྷཡེ ཨུཔྤནྣེ ཨཏྟཱནམེཝ རཀྑནྟཱི’’ཏི། ཨཐ མཧཱསཏྟོ ‘‘པུཏྟེཧི མེ ཀཏིཀཱ ཀཏཱ བྷཝིསྶཏཱི’’ཏི ཉཏྭཱ ‘‘ཨེཧི ཨམྨ ཀཎྷེ’’ཏི པཀྐོསནྟོ གཱཐཱདྭཡམཱཧ –

    Kumāro pitu vacanaṃ sutvā ‘‘brāhmaṇo maṃ yathāruci karotu, pitarā saddhiṃ dve kathā na kathessāmī’’ti sīsaṃ nīharitvā pokkharapattāni viyūhitvā udakā uttaritvā mahāsattassa dakkhiṇapāde nipatitvā gopphakasandhiṃ daḷhaṃ gahetvā parodi. Atha naṃ mahāsatto āha ‘‘tāta, bhaginī te kuhi’’nti. ‘‘Tāta, ime sattā nāma bhaye uppanne attānameva rakkhantī’’ti. Atha mahāsatto ‘‘puttehi me katikā katā bhavissatī’’ti ñatvā ‘‘ehi amma kaṇhe’’ti pakkosanto gāthādvayamāha –

    ༢༡༡༥.

    2115.

    ‘‘ཨེཧི ཨམྨ པིཡདྷཱིཏི, པཱུརེཐ མམ པཱརམིཾ།

    ‘‘Ehi amma piyadhīti, pūretha mama pāramiṃ;

    ཧདཡཾ མེབྷིསིཉྩེཐ, ཀརོཐ ཝཙནཾ མམ༎

    Hadayaṃ mebhisiñcetha, karotha vacanaṃ mama.

    ༢༡༡༦.

    2116.

    ‘‘ཡཱནཱ ནཱཝཱ ཙ མེ ཧོཐ, ཨཙལཱ བྷཝསཱགརེ།

    ‘‘Yānā nāvā ca me hotha, acalā bhavasāgare;

    ཛཱཏིཔཱརཾ ཏརིསྶཱམི, ཨུདྡྷརིསྶཾ སདེཝཀ’’ནྟི༎

    Jātipāraṃ tarissāmi, uddharissaṃ sadevaka’’nti.

    སཱཔི ‘‘པིཏརཱ སདྡྷིཾ དྭེ ཀཐཱ ན ཀཐེསྶཱམཱི’’ཏི ཏཐེཝ ཨུདཀཱ ཨུཏྟརིཏྭཱ མཧཱསཏྟསྶ ཝཱམཔཱདེ ནིཔཏིཏྭཱ གོཔྥཀསནྡྷིཾ དལ༹ྷཾ གཧེཏྭཱ པརོདི། ཏེསཾ ཨསྶཱུནི མཧཱསཏྟསྶ ཕུལླཔདུམཝཎྞེ པཱདཔིཊྛེ པཏནྟི། ཏསྶ ཨསྶཱུནི ཏེསཾ སུཝཎྞཕལཀསདིསཱཡ པིཊྛིཡཱ པཏནྟི། ཨཐ མཧཱསཏྟོ ཀུམཱརེ ཨུཊྛཱཔེཏྭཱ ཨསྶཱསེཏྭཱ ‘‘ཏཱཏ, ཛཱལི ཀིཾ ཏྭཾ མམ དཱནཝིཏྟཀབྷཱཝཾ ན ཛཱནཱསི, ཨཛ྄ཛྷཱསཡཾ མེ, ཏཱཏ, མཏྠཀཾ པཱཔེཧཱི’’ཏི ཝཏྭཱ གོཎེ ཨགྒྷཱཔེནྟོ ཝིཡ ཏཏྠེཝ ཋིཏོ ཀུམཱརེ ཨགྒྷཱཔེསི། སོ ཀིར པུཏྟཾ ཨཱམནྟེཏྭཱ ཨཱཧ ‘‘ཏཱཏ, ཛཱལི ཏྭཾ བྷུཛིསྶོ ཧོཏུཀཱམོ བྲཱཧྨཎསྶ ནིཀྑསཧསྶཾ དཏྭཱ བྷུཛིསྶོ བྷཝེཡྻཱསི, བྷགིནཱི ཁོ པན ཏེ ཨུཏྟམརཱུཔདྷརཱ, ཀོཙི ནཱིཙཛཱཏིཀོ བྲཱཧྨཎསྶ ཀིཉྩིདེཝ དྷནཾ དཏྭཱ ཏཝ བྷགིནིཾ བྷུཛིསྶཾ ཀཏྭཱ ཛཱཏིསམྦྷེདཾ ཀརེཡྻ, ཨཉྙཏྲརཉྙཱ སབྦསཏདཱཡཀོ ནཱམ ནཏྠི, ཏསྨཱ བྷགིནཱི ཏེ བྷུཛིསྶཱ ཧོཏུཀཱམཱ བྲཱཧྨཎསྶ དཱསསཏཾ དཱསཱིསཏཾ ཧཏྠིསཏཾ ཨསྶསཏཾ ཨུསབྷསཏཾ ནིཀྑསཏནྟི ཨེཝཾ སབྦསཏཱནི དཏྭཱ བྷུཛིསྶཱ ཧོཏཱུ’’ཏི ཨེཝཾ ཀུམཱརེ ཨགྒྷཱཔེཏྭཱ སམསྶཱསེཏྭཱ ཨསྶམཔདཾ གནྟྭཱ ཀམཎྜལུནཱ ཨུདཀཾ གཧེཏྭཱ ‘‘ཨེཧི ཝཏ, བྷོ བྲཱཧྨཎཱ’’ཏི ཨཱམནྟེཏྭཱ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎསྶ པཙྩཡོ ཧོཏཱུཏི པཏྠནཾ ཀཏྭཱ ཨུདཀཾ པཱཏེཏྭཱ ‘‘ཨམྦྷོ བྲཱཧྨཎ, པུཏྟེཧི མེ སཏགུཎེན སཧསྶགུཎེན སཏསཧསྶགུཎེན སབྦཉྙུཏཉྙཱཎམེཝ པིཡཏར’’ནྟི པཐཝིཾ ཨུནྣཱདེནྟོ བྲཱཧྨཎསྶ པིཡཔུཏྟདཱནཾ ཨདཱསི། ཏམཏྠཾ པཀཱསེནྟོ སཏྠཱ ཨཱཧ –

    Sāpi ‘‘pitarā saddhiṃ dve kathā na kathessāmī’’ti tatheva udakā uttaritvā mahāsattassa vāmapāde nipatitvā gopphakasandhiṃ daḷhaṃ gahetvā parodi. Tesaṃ assūni mahāsattassa phullapadumavaṇṇe pādapiṭṭhe patanti. Tassa assūni tesaṃ suvaṇṇaphalakasadisāya piṭṭhiyā patanti. Atha mahāsatto kumāre uṭṭhāpetvā assāsetvā ‘‘tāta, jāli kiṃ tvaṃ mama dānavittakabhāvaṃ na jānāsi, ajjhāsayaṃ me, tāta, matthakaṃ pāpehī’’ti vatvā goṇe agghāpento viya tattheva ṭhito kumāre agghāpesi. So kira puttaṃ āmantetvā āha ‘‘tāta, jāli tvaṃ bhujisso hotukāmo brāhmaṇassa nikkhasahassaṃ datvā bhujisso bhaveyyāsi, bhaginī kho pana te uttamarūpadharā, koci nīcajātiko brāhmaṇassa kiñcideva dhanaṃ datvā tava bhaginiṃ bhujissaṃ katvā jātisambhedaṃ kareyya, aññatraraññā sabbasatadāyako nāma natthi, tasmā bhaginī te bhujissā hotukāmā brāhmaṇassa dāsasataṃ dāsīsataṃ hatthisataṃ assasataṃ usabhasataṃ nikkhasatanti evaṃ sabbasatāni datvā bhujissā hotū’’ti evaṃ kumāre agghāpetvā samassāsetvā assamapadaṃ gantvā kamaṇḍalunā udakaṃ gahetvā ‘‘ehi vata, bho brāhmaṇā’’ti āmantetvā sabbaññutaññāṇassa paccayo hotūti patthanaṃ katvā udakaṃ pātetvā ‘‘ambho brāhmaṇa, puttehi me sataguṇena sahassaguṇena satasahassaguṇena sabbaññutaññāṇameva piyatara’’nti pathaviṃ unnādento brāhmaṇassa piyaputtadānaṃ adāsi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ༢༡༡༧.

    2117.

    ‘‘ཏཏོ ཀུམཱརེ ཨཱདཱཡ, ཛཱལིཾ ཀཎྷཱཛིནཾ ཙུབྷོ།

    ‘‘Tato kumāre ādāya, jāliṃ kaṇhājinaṃ cubho;

    བྲཱཧྨཎསྶ ཨདཱ དཱནཾ, སིཝཱིནཾ རཊྛཝཌྜྷནོ༎

    Brāhmaṇassa adā dānaṃ, sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhano.

    ༢༡༡༨.

    2118.

    ‘‘ཏཏོ ཀུམཱརེ ཨཱདཱཡ, ཛཱལིཾ ཀཎྷཱཛིནཾ ཙུབྷོ།

    ‘‘Tato kumāre ādāya, jāliṃ kaṇhājinaṃ cubho;

    བྲཱཧྨཎསྶ ཨདཱ ཝིཏྟོ, པུཏྟཀེ དཱནམུཏྟམཾ༎

    Brāhmaṇassa adā vitto, puttake dānamuttamaṃ.

    ༢༡༡༩.

    2119.

    ‘‘ཏདཱསི ཡཾ བྷིཾསནཀཾ, ཏདཱསི ལོམཧཾསནཾ།

    ‘‘Tadāsi yaṃ bhiṃsanakaṃ, tadāsi lomahaṃsanaṃ;

    ཡཾ ཀུམཱརེ པདིནྣམྷི, མེདནཱི སམྤཀམྤཐ༎

    Yaṃ kumāre padinnamhi, medanī sampakampatha.

    ༢༡༢༠.

    2120.

    ‘‘ཏདཱསི ཡཾ བྷིཾསནཀཾ, ཏདཱསི ལོམཧཾསནཾ།

    ‘‘Tadāsi yaṃ bhiṃsanakaṃ, tadāsi lomahaṃsanaṃ;

    ཡཾ པཉྫལིཀཏོ རཱཛཱ, ཀུམཱརེ སུཁཝཙྪིཏེ།

    Yaṃ pañjalikato rājā, kumāre sukhavacchite;

    བྲཱཧྨཎསྶ ཨདཱ དཱནཾ, སིཝཱིནཾ རཊྛཝཌྜྷནོ’’ཏི༎

    Brāhmaṇassa adā dānaṃ, sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhano’’ti.

    ཏཏྠ ཝིཏྟོཏི པཱིཏིསོམནསྶཛཱཏོ ཧུཏྭཱ། ཏདཱསི ཡཾ བྷིཾསནཀནྟི ཏདཱ དཱནཏེཛེན ཨུནྣདནྟཱི མཧཱཔཐཝཱི ཙཏུནཧུཏཱདྷིཀདྭིཡོཛནསཏསཧསྶབཧལཱ མཏྟཝཱརཎོ ཝིཡ གཛྫམཱནཱ ཀམྤི, སཱགརོ སངྑུབྷི། སིནེརུཔབྦཏརཱཛཱ སུསེདིཏཝེཏྟངྐུརོ ཝིཡ ཨོནམིཏྭཱ ཝངྐཔབྦཏཱབྷིམུཁོ ཨཊྛཱསི། སཀྐོ དེཝརཱཛཱ ཨཔྥོཊེསི, མཧཱབྲཧྨཱ སཱདྷུཀཱརམདཱསི། ཡཱཝ བྲཧྨལོཀཱ ཨེཀཀོལཱཧལཾ ཨཧོསི། པཐཝིསདྡེན དེཝོ གཛྫནྟོ ཁཎིཀཝསྶཾ ཝསྶི, ཨཀཱལཝིཛྫུལཏཱ ནིཙྪརིཾསུ། ཧིམཝནྟཝཱསིནོ སཱིཧཱདཡོ སཀལཧིམཝནྟཾ ཨེཀནིནྣཱདཾ ཀརིཾསཱུཏི ཨེཝརཱུཔཾ བྷིཾསནཀཾ ཨཧོསི། པཱལི༹ཡཾ པན ‘‘མེདནཱི སམྤཀམྤཐཱ’’ཏི ཨེཏྟཀམེཝ ཝུཏྟཾ ། ནྟི ཡདཱ། སུཁཝཙྪིཏེཏི སུཁཝསིཏེ སུཁསཾཝཌྜྷིཏེ། ཨདཱ དཱནནྟི ཨམྦྷོ བྲཱཧྨཎ, པུཏྟེཧི མེ སཏགུཎེན སཧསྶགུཎེན སཏསཧསྶགུཎེན སབྦཉྙུཏཉྙཱཎམེཝ པིཡཏརནྟི ཏསྶཏྠཱཡ ཨདཱསི།

    Tattha vittoti pītisomanassajāto hutvā. Tadāsi yaṃ bhiṃsanakanti tadā dānatejena unnadantī mahāpathavī catunahutādhikadviyojanasatasahassabahalā mattavāraṇo viya gajjamānā kampi, sāgaro saṅkhubhi. Sinerupabbatarājā suseditavettaṅkuro viya onamitvā vaṅkapabbatābhimukho aṭṭhāsi. Sakko devarājā apphoṭesi, mahābrahmā sādhukāramadāsi. Yāva brahmalokā ekakolāhalaṃ ahosi. Pathavisaddena devo gajjanto khaṇikavassaṃ vassi, akālavijjulatā nicchariṃsu. Himavantavāsino sīhādayo sakalahimavantaṃ ekaninnādaṃ kariṃsūti evarūpaṃ bhiṃsanakaṃ ahosi. Pāḷiyaṃ pana ‘‘medanī sampakampathā’’ti ettakameva vuttaṃ . Yanti yadā. Sukhavacchiteti sukhavasite sukhasaṃvaḍḍhite. Adā dānanti ambho brāhmaṇa, puttehi me sataguṇena sahassaguṇena satasahassaguṇena sabbaññutaññāṇameva piyataranti tassatthāya adāsi.

    མཧཱསཏྟོ དཱནཾ དཏྭཱ ‘‘སུདིནྣཾ ཝཏ མེ དཱན’’ནྟི པཱིཏིཾ ཨུཔྤཱདེཏྭཱ ཀུམཱརེ ཨོལོཀེནྟོཝ ཨཊྛཱསི། ཛཱུཛཀོཔི ཝནགུམྦཾ པཝིསིཏྭཱ ཝལླིཾ དནྟེཧི ཚིནྡིཏྭཱ ཨཱདཱཡ ཀུམཱརསྶ དཀྑིཎཧཏྠཾ ཀུམཱརིཀཱཡ ཝཱམཧཏྠེན སདྡྷིཾ ཨེཀཏོ བནྡྷིཏྭཱ ཏམེཝ ཝལླིཀོཊིཾ གཧེཏྭཱ པོཐཡམཱནོ པཱཡཱསི། ཏམཏྠཾ པཀཱསེནྟོ སཏྠཱ ཨཱཧ –

    Mahāsatto dānaṃ datvā ‘‘sudinnaṃ vata me dāna’’nti pītiṃ uppādetvā kumāre olokentova aṭṭhāsi. Jūjakopi vanagumbaṃ pavisitvā valliṃ dantehi chinditvā ādāya kumārassa dakkhiṇahatthaṃ kumārikāya vāmahatthena saddhiṃ ekato bandhitvā tameva vallikoṭiṃ gahetvā pothayamāno pāyāsi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ༢༡༢༡.

    2121.

    ‘‘ཏཏོ སོ བྲཱཧྨཎོ ལུདྡོ, ལཏཾ དནྟེཧི ཚིནྡིཡ།

    ‘‘Tato so brāhmaṇo luddo, lataṃ dantehi chindiya;

    ལཏཱཡ ཧཏྠེ བནྡྷིཏྭཱ, ལཏཱཡ ཨནུམཛྫཐ༎

    Latāya hatthe bandhitvā, latāya anumajjatha.

    ༢༡༢༢.

    2122.

    ‘‘ཏཏོ སོ རཛྫུམཱདཱཡ, དཎྜཉྩཱདཱཡ བྲཱཧྨཎོ།

    ‘‘Tato so rajjumādāya, daṇḍañcādāya brāhmaṇo;

    ཨཱཀོཊཡནྟོ ཏེ ནེཏི, སིཝིརཱཛསྶ པེཀྑཏོ’’ཏི༎

    Ākoṭayanto te neti, sivirājassa pekkhato’’ti.

    ཏཏྠ སིཝིརཱཛསྶཱཏི ཝེསྶནྟརསྶ།

    Tattha sivirājassāti vessantarassa.

    ཏེསཾ པཧཊཔཧཊཊྛཱནེ ཚཝི ཚིཛྫཏི, ལོཧིཏཾ པགྒྷརཏི། པཧརཎཀཱལེ ཨཉྙམཉྙསྶ པིཊྛིཾ དདནྟི། ཨཐེཀསྨིཾ ཝིསམཊྛཱནེ བྲཱཧྨཎོ པཀྑལིཏྭཱ པཏི། ཀུམཱརཱནཾ མུདུཧཏྠེཧི བདྡྷཝལླི གལི༹ཏྭཱ གཏཱ། ཏེ རོདམཱནཱ པལཱཡིཏྭཱ མཧཱསཏྟསྶ སནྟིཀཾ ཨཱགམཾསུ། ཏམཏྠཾ པཀཱསེནྟོ སཏྠཱ ཨཱཧ –

    Tesaṃ pahaṭapahaṭaṭṭhāne chavi chijjati, lohitaṃ paggharati. Paharaṇakāle aññamaññassa piṭṭhiṃ dadanti. Athekasmiṃ visamaṭṭhāne brāhmaṇo pakkhalitvā pati. Kumārānaṃ muduhatthehi baddhavalli gaḷitvā gatā. Te rodamānā palāyitvā mahāsattassa santikaṃ āgamaṃsu. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ༢༡༢༣.

    2123.

    ‘‘ཏཏོ ཀུམཱརཱ པཀྐཱམུཾ, བྲཱཧྨཎསྶ པམུཉྩིཡ།

    ‘‘Tato kumārā pakkāmuṃ, brāhmaṇassa pamuñciya;

    ཨསྶུཔུཎྞེཧི ནེཏྟེཧི, པིཏརཾ སོ ཨུདིཀྑཏི༎

    Assupuṇṇehi nettehi, pitaraṃ so udikkhati.

    ༢༡༢༤.

    2124.

    ‘‘ཝེདྷམསྶཏྠཔཏྟཾཝ, པིཏུ པཱདཱནི ཝནྡཏི།

    ‘‘Vedhamassatthapattaṃva, pitu pādāni vandati;

    པིཏུ པཱདཱནི ཝནྡིཏྭཱ, ཨིདཾ ཝཙནམབྲཝི༎

    Pitu pādāni vanditvā, idaṃ vacanamabravi.

    ༢༡༢༥.

    2125.

    ‘‘ཨམྨཱ ཙ ཏཱཏ ནིཀྑནྟཱ, ཏྭཉྩ ནོ ཏཱཏ དསྶསི།

    ‘‘Ammā ca tāta nikkhantā, tvañca no tāta dassasi;

    ཡཱཝ ཨམྨམྤི པསྶེམུ, ཨཐ ནོ ཏཱཏ དསྶསི༎

    Yāva ammampi passemu, atha no tāta dassasi.

    ༢༡༢༦.

    2126.

    ‘‘ཨམྨཱ ཙ ཏཱཏ ནིཀྑནྟཱ, ཏྭཉྩ ནོ ཏཱཏ དསྶསི།

    ‘‘Ammā ca tāta nikkhantā, tvañca no tāta dassasi;

    མཱ ནོ ཏྭཾ ཏཱཏ ཨདདཱ, ཡཱཝ ཨམྨཱཔི ཨེཏུ ནོ།

    Mā no tvaṃ tāta adadā, yāva ammāpi etu no;

    ཏདཱཡཾ བྲཱཧྨཎོ ཀཱམཾ, ཝིཀྐིཎཱཏུ ཧནཱཏུ ཝཱ༎

    Tadāyaṃ brāhmaṇo kāmaṃ, vikkiṇātu hanātu vā.

    ༢༡༢༧.

    2127.

    ‘‘བལངྐཔཱདོ ཨནྡྷནཁོ, ཨཐོ ཨོཝདྡྷཔིཎྜིཀོ།

    ‘‘Balaṅkapādo andhanakho, atho ovaddhapiṇḍiko;

    དཱིགྷུཏྟརོཊྛོ ཙཔལོ, ཀལཱ༹རོ བྷགྒནཱསཀོ༎

    Dīghuttaroṭṭho capalo, kaḷāro bhagganāsako.

    ༢༡༢༨.

    2128.

    ‘‘ཀུམྦྷོདརོ བྷགྒཔིཊྛི, ཨཐོ ཝིསམཙཀྑུཀོ།

    ‘‘Kumbhodaro bhaggapiṭṭhi, atho visamacakkhuko;

    ལོཧམསྶུ ཧརིཏཀེསོ, ཝལཱིནཾ ཏིལཀཱཧཏོ༎

    Lohamassu haritakeso, valīnaṃ tilakāhato.

    ༢༡༢༩.

    2129.

    ‘‘པིངྒལོ ཙ ཝིནཏོ ཙ, ཝིཀཊོ ཙ བྲཧཱ ཁརོ།

    ‘‘Piṅgalo ca vinato ca, vikaṭo ca brahā kharo;

    ཨཛིནཱནི ཙ སནྣདྡྷོ, ཨམནུསྶོ བྷཡཱནཀོ༎

    Ajināni ca sannaddho, amanusso bhayānako.

    ༢༡༣༠.

    2130.

    ‘‘མནུསྶོ ཨུདཱཧུ ཡཀྑོ, མཾསལོཧིཏབྷོཛནོ།

    ‘‘Manusso udāhu yakkho, maṃsalohitabhojano;

    གཱམཱ ཨརཉྙམཱགམྨ, དྷནཾ ཏཾ ཏཱཏ ཡཱཙཏི༎

    Gāmā araññamāgamma, dhanaṃ taṃ tāta yācati.

    ༢༡༣༡.

    2131.

    ‘‘ནཱིཡམཱནེ པིསཱཙེན, ཀིཾ ནུ ཏཱཏ ཨུདིཀྑསི།

    ‘‘Nīyamāne pisācena, kiṃ nu tāta udikkhasi;

    ཨསྨཱ ནཱུན ཏེ ཧདཡཾ, ཨཱཡསཾ དལ༹ྷབནྡྷནཾ༎

    Asmā nūna te hadayaṃ, āyasaṃ daḷhabandhanaṃ.

    ༢༡༣༢.

    2132.

    ‘‘ཡོ ནོ བདྡྷེ ན ཛཱནཱསི, བྲཱཧྨཎེན དྷནེསིནཱ།

    ‘‘Yo no baddhe na jānāsi, brāhmaṇena dhanesinā;

    ཨཙྩཱཡིཀེན ལུདྡེན, ཡོ ནོ གཱཝོཝ སུམྦྷཏི༎

    Accāyikena luddena, yo no gāvova sumbhati.

    ༢༡༣༣.

    2133.

    ‘‘ཨིདྷེཝ ཨཙྪཏཾ ཀཎྷཱ, ན སཱ ཛཱནཱཏི ཀིསྨིཉྩི།

    ‘‘Idheva acchataṃ kaṇhā, na sā jānāti kismiñci;

    མིགཱིཝ ཁིརསམྨཏྟཱ, ཡཱུཐཱ ཧཱིནཱ པཀནྡཏཱི’’ཏི༎

    Migīva khirasammattā, yūthā hīnā pakandatī’’ti.

    ཏཏྠ ཨུདིཀྑཏཱིཏི སོ པིཏུ སནྟིཀཾ གནྟྭཱ ཀམྤམཱནོ ཨོལོཀེཏི། ཝེདྷནྟི ཝེདྷམཱནོ། ཏྭཉྩ ནོ ཏཱཏ, དསྶསཱིཏི ཏྭཉྩ ཨམྷེ ཏཱཡ ཨནཱགཏཱཡ ཨེཝ བྲཱཧྨཎསྶ དདཱསི, ཨེཝཾ མཱ ཀརི, ཨདྷིཝཱསེཧི ཏྭཾ ཏཱཝ། ཡཱཝ ཨམྨཾ པསྶེམུ, ཨཐ ནོ ཏཱཡ དིཊྛཀཱལེ ཏྭཾ པུན དསྶསི། ཝིཀྐིཎཱཏུ ཧནཱཏུ ཝཱཏི ཏཱཏ, ཨམྨཱཡ ཨཱགཏཀཱལེ ཨེས ཨམྷེ ཝིཀྐིཎཱཏུ ཝཱ ཧནཏུ ཝཱ། ཡཾ ཨིཙྪཏི, ཏཾ ཀརོཏུ། ཨཔིཙ ཁོ པནེས ཀཀྑལོ༹ ཕརུསོ, ཨཊྛཱརསཧི པུརིསདོསེཧི སམནྣཱགཏོཏི ཨཊྛཱརས པུརིསདོསེ ཀཐེསི།

    Tattha udikkhatīti so pitu santikaṃ gantvā kampamāno oloketi. Vedhanti vedhamāno. Tvañca no tāta, dassasīti tvañca amhe tāya anāgatāya eva brāhmaṇassa dadāsi, evaṃ mā kari, adhivāsehi tvaṃ tāva. Yāva ammaṃ passemu, atha no tāya diṭṭhakāle tvaṃ puna dassasi. Vikkiṇātu hanātu vāti tāta, ammāya āgatakāle esa amhe vikkiṇātu vā hanatu vā. Yaṃ icchati, taṃ karotu. Apica kho panesa kakkhaḷo pharuso, aṭṭhārasahi purisadosehi samannāgatoti aṭṭhārasa purisadose kathesi.

    ཏཏྠ བལངྐཔཱདོཏི པཏྠཊཔཱདོ། ཨནྡྷནཁོཏི པཱུཏིནཁོ། ཨོཝདྡྷཔིཎྜིཀོཏི ཧེཊྛཱགལིཏཔིཎྜིཀམཾསོ། དཱིགྷུཏྟརོཊྛོཏི མུཁཾ པིདཧིཏྭཱ ཋིཏེན དཱིགྷེན ཨུཏྟརོཊྛེན སམནྣཱགཏོ། ཙཔལོཏི པགྒྷརིཏལཱལོ། ཀལཱ༹རོཏི སཱུཀརདཱཋཱཧི ཝིཡ ནིཀྑནྟདནྟེཧི སམནྣཱགཏོ ། བྷགྒནཱསཀོཏི བྷགྒཱཡ ཝིསམཱཡ ནཱསཱཡ སམནྣཱགཏོ། ལོཧམསྶཱུཏི ཏམྦལོཧཝཎྞམསྶུ། ཧརིཏཀེསོཏི སུཝཎྞཝཎྞཝིརཱུལ༹ྷཀེསོ། ཝལཱིནནྟི སརཱིརཙམྨམསྶ ཝལིགྒཧིཏཾ། ཏིལཀཱཧཏོཏི ཀཱལ༹ཏིལཀེཧི པརིཀིཎྞོ། པིངྒལོཏི ནིབྦིདྡྷཔིངྒལོ བིལཱ༹རཀྑིསདིསེཧི ཨཀྑཱིཧི སམནྣཱགཏོ། ཝིནཏོཏི ཀཊིཡཾ པིཊྛིཡཾ ཁནྡྷེཏི ཏཱིསུ ཋཱནེསུ ཝངྐོ། ཝིཀཊོཏི ཝིཀཊཔཱདོ། ‘‘ཨབདྡྷསནྡྷཱི’’ཏིཔི ཝུཏྟཾ, ‘‘ཀཊཀཊཱ’’ཏི ཝིརཝནྟེཧི ཨཊྛིསནྡྷཱིཧི སམནྣཱགཏོ། བྲཧཱཏི དཱིགྷོ། ཨམནུསྶོཏི ན མནུསྶོ, མནུསྶཝེསེན ཝིཙརནྟོཔི ཡཀྑོ ཨེས། བྷཡཱནཀོཏི ཨཏིཝིཡ བྷིཾསནཀོ།

    Tattha balaṅkapādoti patthaṭapādo. Andhanakhoti pūtinakho. Ovaddhapiṇḍikoti heṭṭhāgalitapiṇḍikamaṃso. Dīghuttaroṭṭhoti mukhaṃ pidahitvā ṭhitena dīghena uttaroṭṭhena samannāgato. Capaloti paggharitalālo. Kaḷāroti sūkaradāṭhāhi viya nikkhantadantehi samannāgato . Bhagganāsakoti bhaggāya visamāya nāsāya samannāgato. Lohamassūti tambalohavaṇṇamassu. Haritakesoti suvaṇṇavaṇṇavirūḷhakeso. Valīnanti sarīracammamassa valiggahitaṃ. Tilakāhatoti kāḷatilakehi parikiṇṇo. Piṅgaloti nibbiddhapiṅgalo biḷārakkhisadisehi akkhīhi samannāgato. Vinatoti kaṭiyaṃ piṭṭhiyaṃ khandheti tīsu ṭhānesu vaṅko. Vikaṭoti vikaṭapādo. ‘‘Abaddhasandhī’’tipi vuttaṃ, ‘‘kaṭakaṭā’’ti viravantehi aṭṭhisandhīhi samannāgato. Brahāti dīgho. Amanussoti na manusso, manussavesena vicarantopi yakkho esa. Bhayānakoti ativiya bhiṃsanako.

    མནུསྶོ ཨུདཱཧུ ཡཀྑོཏི ཏཱཏ, སཙེ ཀོཙི ཨིམཾ བྲཱཧྨཎཾ དིསྭཱ ཨེཝཾ པུཙྪེཡྻ ‘‘མནུསྶོཡཾ བྲཱཧྨཎོ, ཨུདཱཧུ ཡཀྑོ’’ཏི། ‘‘ན མནུསྶོ, ཨཐ ཁོ མཾསལོཧིཏབྷོཛནོ ཡཀྑོ’’ཏི ཝཏྟུཾ ཡུཏྟཾ། དྷནཾ ཏཾ ཏཱཏ ཡཱཙཏཱིཏི ཏཱཏ, ཨེས ཨམྷཱཀཾ མཾསཾ ཁཱདིཏུཀཱམོ ཏུམྷེ པུཏྟདྷནཾ ཡཱཙཏི། ཨུདིཀྑསཱིཏི ཨཛ྄ཛྷུཔེཀྑསི། ཨསྨཱ ནཱུན ཏེ ཧདཡནྟི ཏཱཏ, མཱཏཱཔིཏཱུནཾ ཧདཡཾ ནཱམ པུཏྟེསུ མུདུཀཾ ཧོཏི, པུཏྟཱནཾ དུཀྑཾ ན སཧཏི, ཏྭཾ ཨཛཱནནྟོ ཝིཡ ཨཙྪསི, ཏཝ པན ཧདཡཾ པཱསཱཎོ ཝིཡ མཉྙེ, ཨཐ ཝཱ ཨཱཡསཾ དལ༹ྷབནྡྷནཾ། ཏེན ཨམྷཱཀཾ ཨེཝརཱུཔེ དུཀྑེ ཨུཔྤནྣེ ན རུཛཏི།

    Manusso udāhu yakkhoti tāta, sace koci imaṃ brāhmaṇaṃ disvā evaṃ puccheyya ‘‘manussoyaṃ brāhmaṇo, udāhu yakkho’’ti. ‘‘Na manusso, atha kho maṃsalohitabhojano yakkho’’ti vattuṃ yuttaṃ. Dhanaṃ taṃ tāta yācatīti tāta, esa amhākaṃ maṃsaṃ khāditukāmo tumhe puttadhanaṃ yācati. Udikkhasīti ajjhupekkhasi. Asmā nūna te hadayanti tāta, mātāpitūnaṃ hadayaṃ nāma puttesu mudukaṃ hoti, puttānaṃ dukkhaṃ na sahati, tvaṃ ajānanto viya acchasi, tava pana hadayaṃ pāsāṇo viya maññe, atha vā āyasaṃ daḷhabandhanaṃ. Tena amhākaṃ evarūpe dukkhe uppanne na rujati.

    ན ཛཱནཱསཱིཏི ཨཛཱནནྟོ ཝིཡ ཨཙྪསི། ཨཙྩཱཡིཀེན ལུདྡེནཱཏི ཨཏིཝིཡ ལུདྡེན པམཱཎཱཏིཀྐནྟེན། ཡོ ནོཏི བྲཱཧྨཎེན ནོ ཨམྷེ ཀནིཊྛབྷཱཏིཀེ བདྡྷེ བནྡྷིཏེ ཡོ ཏྭཾ ན ཛཱནཱསི། སུམྦྷཏཱིཏི པོཐེཏི། ཨིདྷེཝ ཨཙྪཏནྟི ཏཱཏ, ཨཡཾ ཀཎྷཱཛིནཱ ཀིཉྩི དུཀྑཾ ན ཛཱནཱཏི། ཡཐཱ ནཱམ ཁཱིརསམྨཏྟཱ མིགཔོཏིཀཱ ཡཱུཐཱ པརིཧཱིནཱ མཱཏརཾ ཨཔསྶནྟཱི ཁཱིརཏྠཱཡ ཀནྡཏི, ཨེཝཾ ཨམྨཾ ཨཔསྶནྟཱི ཀནྡིཏྭཱ སུསྶིཏྭཱ མརིསྶཏི, ཏསྨཱ མཾཡེཝ བྲཱཧྨཎསྶ དེཧི, ཨཧཾ གམིསྶཱམི, ཨཡཾ ཀཎྷཱཛིནཱ ཨིདྷེཝ ཧོཏཱུཏི།

    Na jānāsīti ajānanto viya acchasi. Accāyikena luddenāti ativiya luddena pamāṇātikkantena. Yo noti brāhmaṇena no amhe kaniṭṭhabhātike baddhe bandhite yo tvaṃ na jānāsi. Sumbhatīti potheti. Idheva acchatanti tāta, ayaṃ kaṇhājinā kiñci dukkhaṃ na jānāti. Yathā nāma khīrasammattā migapotikā yūthā parihīnā mātaraṃ apassantī khīratthāya kandati, evaṃ ammaṃ apassantī kanditvā sussitvā marissati, tasmā maṃyeva brāhmaṇassa dehi, ahaṃ gamissāmi, ayaṃ kaṇhājinā idheva hotūti.

    ཨེཝཾ ཝུཏྟེཔི མཧཱསཏྟོ ན ཀིཉྩི ཀཐེཏི། ཏཏོ ཀུམཱརོ མཱཏཱཔིཏརོ ཨཱརབྦྷ པརིདེཝནྟོ ཨཱཧ –

    Evaṃ vuttepi mahāsatto na kiñci katheti. Tato kumāro mātāpitaro ārabbha paridevanto āha –

    ༢༡༣༤.

    2134.

    ‘‘ན མེ ཨིདཾ ཏཐཱ དུཀྑཾ, ལབྦྷཱ ཧི པུམུནཱ ཨིདཾ།

    ‘‘Na me idaṃ tathā dukkhaṃ, labbhā hi pumunā idaṃ;

    ཡཉྩ ཨམྨཾ ན པསྶཱམི, ཏཾ མེ དུཀྑཏརཾ ཨིཏོ༎

    Yañca ammaṃ na passāmi, taṃ me dukkhataraṃ ito.

    ༢༡༣༥.

    2135.

    ‘‘ན མེ ཨིདཾ ཏཐཱ དུཀྑཾ, ལབྦྷཱ ཧི པུམུནཱ ཨིདཾ།

    ‘‘Na me idaṃ tathā dukkhaṃ, labbhā hi pumunā idaṃ;

    ཡཉྩ ཏཱཏཾ ན པསྶཱམི, ཏཾ མེ དུཀྑཏརཾ ཨིཏོ༎

    Yañca tātaṃ na passāmi, taṃ me dukkhataraṃ ito.

    ༢༡༣༦.

    2136.

    ‘‘སཱ ནཱུན ཀཔཎཱ ཨམྨཱ, ཙིརརཏྟཱཡ རུཙྪཏི།

    ‘‘Sā nūna kapaṇā ammā, cirarattāya rucchati;

    ཀཎྷཱཛིནཾ ཨཔསྶནྟཱི, ཀུམཱརིཾ ཙཱརུདསྶནིཾ༎

    Kaṇhājinaṃ apassantī, kumāriṃ cārudassaniṃ.

    ༢༡༣༧.

    2137.

    ‘‘སོ ནཱུན ཀཔཎོ ཏཱཏོ, ཙིརརཏྟཱཡ རུཙྪཏི།

    ‘‘So nūna kapaṇo tāto, cirarattāya rucchati;

    ཀཎྷཱཛིནཾ ཨཔསྶནྟོ, ཀུམཱརིཾ ཙཱརུདསྶནིཾ༎

    Kaṇhājinaṃ apassanto, kumāriṃ cārudassaniṃ.

    ༢༡༣༨.

    2138.

    ‘‘སཱ ནཱུན ཀཔཎཱ ཨམྨཱ, ཙིརཾ རུཙྪཏི ཨསྶམེ།

    ‘‘Sā nūna kapaṇā ammā, ciraṃ rucchati assame;

    ཀཎྷཱཛིནཾ ཨཔསྶནྟཱི, ཀུམཱརིཾ ཙཱརུདསྶནིཾ༎

    Kaṇhājinaṃ apassantī, kumāriṃ cārudassaniṃ.

    ༢༡༣༩.

    2139.

    ‘‘སོ ནཱུན ཀཔཎོ ཏཱཏོ, ཙིརཾ རུཙྪཏི ཨསྶམེ།

    ‘‘So nūna kapaṇo tāto, ciraṃ rucchati assame;

    ཀཎྷཱཛིནཾ ཨཔསྶནྟོ, ཀུམཱརིཾ ཙཱརུདསྶནིཾ༎

    Kaṇhājinaṃ apassanto, kumāriṃ cārudassaniṃ.

    ༢༡༤༠.

    2140.

    ‘‘སཱ ནཱུན ཀཔཎཱ ཨམྨཱ, ཙིརརཏྟཱཡ རུཙྪཏི།

    ‘‘Sā nūna kapaṇā ammā, cirarattāya rucchati;

    ཨཌྜྷརཏྟེ ཝ རཏྟེ ཝཱ, ནདཱིཝ ཨཝསུཙྪཏི༎

    Aḍḍharatte va ratte vā, nadīva avasucchati.

    ༢༡༤༡.

    2141.

    ‘‘སོ ནཱུན ཀཔཎོ ཏཱཏོ, ཙིརརཏྟཱཡ རུཙྪཏི།

    ‘‘So nūna kapaṇo tāto, cirarattāya rucchati;

    ཨཌྜྷརཏྟེ ཝ རཏྟེ ཝཱ, ནདཱིཝ ཨཝསུཙྪཏི༎

    Aḍḍharatte va ratte vā, nadīva avasucchati.

    ༢༡༤༢.

    2142.

    ‘‘ཨིམེ ཏེ ཛམྦུཀཱ རུཀྑཱ, ཝེདིསཱ སིནྡུཝཱརཀཱ།

    ‘‘Ime te jambukā rukkhā, vedisā sinduvārakā;

    ཝིཝིདྷཱནི རུཀྑཛཱཏཱནི, ཏཱནི ཨཛྫ ཛཧཱམསེ༎

    Vividhāni rukkhajātāni, tāni ajja jahāmase.

    ༢༡༤༣.

    2143.

    ‘‘ཨསྶཏྠཱ པནསཱ ཙེམེ, ནིགྲོདྷཱ ཙ ཀཔིཏྠནཱ།

    ‘‘Assatthā panasā ceme, nigrodhā ca kapitthanā;

    ཝིཝིདྷཱནི ཕལཛཱཏཱནི, ཏཱནི ཨཛྫ ཛཧཱམསེ༎

    Vividhāni phalajātāni, tāni ajja jahāmase.

    ༢༡༤༤.

    2144.

    ‘‘ཨིམེ ཏིཊྛནྟི ཨཱརཱམཱ, ཨཡཾ སཱིཏཱུདཀཱ ནདཱི།

    ‘‘Ime tiṭṭhanti ārāmā, ayaṃ sītūdakā nadī;

    ཡཏྠསྶུ པུབྦེ ཀཱིལཱ༹མ, ཏཱནི ཨཛྫ ཛཧཱམསེ༎

    Yatthassu pubbe kīḷāma, tāni ajja jahāmase.

    ༢༡༤༥.

    2145.

    ‘‘ཝིཝིདྷཱནི པུཔྥཛཱཏཱནི, ཨསྨིཾ ཨུཔརིཔབྦཏེ།

    ‘‘Vividhāni pupphajātāni, asmiṃ uparipabbate;

    ཡཱནསྶུ པུབྦེ དྷཱརེམ, ཏཱནི ཨཛྫ ཛཧཱམསེ༎

    Yānassu pubbe dhārema, tāni ajja jahāmase.

    ༢༡༤༦.

    2146.

    ‘‘ཝིཝིདྷཱནི ཕལཛཱཏཱནི, ཨསྨིཾ ཨུཔརིཔབྦཏེ།

    ‘‘Vividhāni phalajātāni, asmiṃ uparipabbate;

    ཡཱནསྶུ པུབྦེ བྷུཉྫཱམ, ཏཱནི ཨཛྫ ཛཧཱམསེ༎

    Yānassu pubbe bhuñjāma, tāni ajja jahāmase.

    ༢༡༤༧.

    2147.

    ‘‘ཨིམེ ནོ ཧཏྠིཀཱ ཨསྶཱ, བལིབདྡཱ ཙ ནོ ཨིམེ།

    ‘‘Ime no hatthikā assā, balibaddā ca no ime;

    ཡེཧིསྶུ པུབྦེ ཀཱིལཱ༹མ, ཏཱནི ཨཛྫ ཛཧཱམསེ’’ཏི༎

    Yehissu pubbe kīḷāma, tāni ajja jahāmase’’ti.

    ཏཏྠ པུམུནཱཏི བྷཝེ ཝིཙརནྟེན པུརིསེན། ལབྦྷཱཏི ལབྷིཏབྦཾ། ཏཾ མེ དུཀྑཏརཾ ཨིཏོཏི ཡཾ མེ ཨམྨཾ པསྶིཏུཾ ཨལབྷནྟསྶ དུཀྑཾ, ཏཾ ཨིཏོ པོཐནདུཀྑཏོ སཏགུཎེན སཧསྶགུཎེན སཏསཧསྶགུཎེན དུཀྑཏརཾ། རུཙྪཏཱིཏི རོདིསྶཏི། ཨཌྜྷརཏྟེ ཝ རཏྟེ ཝཱཏི ཨཌྜྷརཏྟེ ཝཱ སཀལརཏྟེ ཝཱ ཨམྷེ སརིཏྭཱ ཙིརཾ རོདིསྶཏི། ཨཝསུཙྪཏཱིཏི ཨཔྤོདཀཱ ཀུནྣདཱི ཨཝསུསྶཏི། ཡཐཱ སཱ ཁིཔྤམེཝ སུསྶཏི, ཨེཝཾ ཨརུཎེ ཨུགྒཙྪནྟེཡེཝ སུསྶིཏྭཱ མརིསྶཏཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡེནེཝམཱཧ། ཝེདིསཱཏི ཨོལམྦནསཱཁཱ། ཏཱནཱིཏི ཡེསཾ ནོ མཱུལཔུཔྥཕལཱནི གཎྷནྟེཧི ཙིརཾ ཀཱིལི༹ཏཾ, ཏཱནི ཨཛྫ ཨུབྷོཔི མཡཾ ཛཧཱམ། ཧཏྠིཀཱཏི ཏཱཏེན ཨམྷཱཀཾ ཀཱིལ༹ནཏྠཱཡ ཀཏཱ ཧཏྠིཀཱ།

    Tattha pumunāti bhave vicarantena purisena. Labbhāti labhitabbaṃ. Taṃ me dukkhataraṃ itoti yaṃ me ammaṃ passituṃ alabhantassa dukkhaṃ, taṃ ito pothanadukkhato sataguṇena sahassaguṇena satasahassaguṇena dukkhataraṃ. Rucchatīti rodissati. Aḍḍharatte va ratte vāti aḍḍharatte vā sakalaratte vā amhe saritvā ciraṃ rodissati. Avasucchatīti appodakā kunnadī avasussati. Yathā sā khippameva sussati, evaṃ aruṇe uggacchanteyeva sussitvā marissatīti adhippāyenevamāha. Vedisāti olambanasākhā. Tānīti yesaṃ no mūlapupphaphalāni gaṇhantehi ciraṃ kīḷitaṃ, tāni ajja ubhopi mayaṃ jahāma. Hatthikāti tātena amhākaṃ kīḷanatthāya katā hatthikā.

    ཏཾ ཨེཝཾ པརིདེཝམཱནམེཝ སདྡྷིཾ བྷགིནིཡཱ ཛཱུཛཀོ ཨཱགནྟྭཱ པོཐེནྟོ གཧེཏྭཱ པཀྐཱམི། ཏམཏྠཾ པཀཱསེནྟོ སཏྠཱ ཨཱཧ –

    Taṃ evaṃ paridevamānameva saddhiṃ bhaginiyā jūjako āgantvā pothento gahetvā pakkāmi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ༢༡༤༨.

    2148.

    ‘‘ནཱིཡམཱནཱ ཀུམཱརཱ ཏེ, པིཏརཾ ཨེཏདབྲཝུཾ།

    ‘‘Nīyamānā kumārā te, pitaraṃ etadabravuṃ;

    ཨམྨཾ ཨཱརོགྱཾ ཝཛྫཱསི, ཏྭཉྩ ཏཱཏ སུཁཱི བྷཝ༎

    Ammaṃ ārogyaṃ vajjāsi, tvañca tāta sukhī bhava.

    ༢༡༤༩.

    2149.

    ‘‘ཨིམེ ནོ ཧཏྠིཀཱ ཨསྶཱ, བལིབདྡཱ ཙ ནོ ཨིམེ།

    ‘‘Ime no hatthikā assā, balibaddā ca no ime;

    ཏཱནི ཨམྨཱཡ དཛྫེསི, སོཀཾ ཏེཧི ཝིནེསྶཏི༎

    Tāni ammāya dajjesi, sokaṃ tehi vinessati.

    ༢༡༥༠.

    2150.

    ‘‘ཨིམེ ནོ ཧཏྠིཀཱ ཨསྶཱ, བལིབདྡཱ ཙ ནོ ཨིམེ།

    ‘‘Ime no hatthikā assā, balibaddā ca no ime;

    ཏཱནི ཨམྨཱ ཨུདིཀྑནྟཱི, སོཀཾ པཊིཝིནེསྶཏཱི’’ཏི༎

    Tāni ammā udikkhantī, sokaṃ paṭivinessatī’’ti.

    ཏདཱ བོདྷིསཏྟསྶ པུཏྟེ ཨཱརབྦྷ བལཝསོཀོ ཨུཔྤཛྫི, ཧདཡམཾསཾ ཨུཎྷཾ ཨཧོསི། སོ ཀེསརསཱིཧེན གཧིཏམཏྟཝཱརཎོ ཝིཡ རཱཧུམུཁཾ པཝིཊྛཙནྡོ ཝིཡ ཙ ཀམྤམཱནོ སཀབྷཱཝེན སཎྛཱཏུཾ ཨསཀྐོནྟོ ཨསྶུཔུཎྞེཧི ནེཏྟེཧི པཎྞསཱལཾ པཝིསིཏྭཱ ཀལུནཾ པརིདེཝི། ཏམཏྠཾ པཀཱསེནྟོ སཏྠཱ ཨཱཧ –

    Tadā bodhisattassa putte ārabbha balavasoko uppajji, hadayamaṃsaṃ uṇhaṃ ahosi. So kesarasīhena gahitamattavāraṇo viya rāhumukhaṃ paviṭṭhacando viya ca kampamāno sakabhāvena saṇṭhātuṃ asakkonto assupuṇṇehi nettehi paṇṇasālaṃ pavisitvā kalunaṃ paridevi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ༢༡༥༡.

    2151.

    ‘‘ཏཏོ ཝེསྶནྟརོ རཱཛཱ, དཱནཾ དཏྭཱན ཁཏྟིཡོ།

    ‘‘Tato vessantaro rājā, dānaṃ datvāna khattiyo;

    པཎྞསཱལཾ པཝིསིཏྭཱ, ཀལུནཾ པརིདེཝཡཱི’’ཏི༎

    Paṇṇasālaṃ pavisitvā, kalunaṃ paridevayī’’ti.

    ཏཏོ པརཱ མཧཱསཏྟསྶ ཝིལཱཔགཱཐཱ ཧོནྟི –

    Tato parā mahāsattassa vilāpagāthā honti –

    ༢༡༥༢.

    2152.

    ‘‘ཀཾ ནྭཛྫ ཚཱཏཱ ཏསིཏཱ, ཨུཔརུཙྪནྟི དཱརཀཱ།

    ‘‘Kaṃ nvajja chātā tasitā, uparucchanti dārakā;

    སཱཡཾ སཾཝེསནཱཀཱལེ, ཀོ ནེ དསྶཏི བྷོཛནཾ༎

    Sāyaṃ saṃvesanākāle, ko ne dassati bhojanaṃ.

    ༢༡༥༣.

    2153.

    ‘‘ཀཾ ནྭཛྫ ཚཱཏཱ ཏསིཏཱ, ཨུཔརུཙྪནྟི དཱརཀཱ།

    ‘‘Kaṃ nvajja chātā tasitā, uparucchanti dārakā;

    སཱཡཾ སཾཝེསནཱཀཱལེ, ‘ཨམྨཱ ཚཱཏམྷ དེཐ ནོ’༎

    Sāyaṃ saṃvesanākāle, ‘ammā chātamha detha no’.

    ༢༡༥༤.

    2154.

    ‘‘ཀཐཾ ནུ པཐཾ གཙྪནྟི, པཏྟིཀཱ ཨནུཔཱཧནཱ།

    ‘‘Kathaṃ nu pathaṃ gacchanti, pattikā anupāhanā;

    སནྟཱ སཱུནེཧི པཱདེཧི, ཀོ ནེ ཧཏྠེ གཧེསྶཏི༎

    Santā sūnehi pādehi, ko ne hatthe gahessati.

    ༢༡༥༥.

    2155.

    ‘‘ཀཐཾ ནུ སོ ན ལཛྫེཡྻ, སམྨུཁཱ པཧརཾ མམ།

    ‘‘Kathaṃ nu so na lajjeyya, sammukhā paharaṃ mama;

    ཨདཱུསཀཱནཾ པུཏྟཱནཾ, ཨལཛྫཱི ཝཏ བྲཱཧྨཎོ༎

    Adūsakānaṃ puttānaṃ, alajjī vata brāhmaṇo.

    ༢༡༥༦.

    2156.

    ‘‘ཡོཔི མེ དཱསིདཱསསྶ, ཨཉྙོ ཝཱ པན པེསིཡོ།

    ‘‘Yopi me dāsidāsassa, añño vā pana pesiyo;

    ཏསྶཱཔི སུཝིཧཱིནསྶ, ཀོ ལཛྫཱི པཧརིསྶཏི༎

    Tassāpi suvihīnassa, ko lajjī paharissati.

    ༢༡༥༧.

    2157.

    ‘‘ཝཱརིཛསྶེཝ མེ སཏོ, བདྡྷསྶ ཀུམིནཱམུཁེ།

    ‘‘Vārijasseva me sato, baddhassa kumināmukhe;

    ཨཀྐོསཏི པཧརཏི, པིཡེ པུཏྟེ ཨཔསྶཏོ’’ཏི༎

    Akkosati paharati, piye putte apassato’’ti.

    ཏཏྠ ཀཾ ནྭཛྫཱཏི ཀཾ ནུ ཨཛྫ། ཨུཔརུཙྪནྟཱིཏི སཊྛིཡོཛནམགྒཾ གནྟྭཱ ཨུཔརོདིསྶནྟི། སཾཝེསནཱཀཱལེཏི མཧཱཛནསྶ པརིཝེསནཱཀཱལེ། ཀོནེ དསྶཏཱིཏི ཀོ ནེསཾ བྷོཛནཾ དསྶཏི། ཀཐཾ ནུ པཐཾ གཙྪནྟཱིཏི ཀཐཾ ནུ སཊྛིཡོཛནམགྒཾ གམིསྶནྟི། པཏྟིཀཱཏི ཧཏྠིཡཱནཱདཱིཧི ཝིརཧིཏཱ། ཨནུཔཱཧནཱཏི ཨུཔཱཧནམཏྟེནཔི ཝིཡུཏྟཱ སུཁུམཱལཔཱདཱ། གཧེསྶཏཱིཏི ཀིལམཐཝིནོདནཏྠཱཡ ཀོ གཎྷིསྶཏི། དཱསིདཱསསྶཱཏི དཱསིཡཱ དཱསོ ཨསྶ། ཨཉྙོ ཝཱ པན པེསིཡོཏི ཏསྶཔི དཱསོ, ཏསྶཔི དཱསོཏི ཨེཝཾ དཱསཔཏིདཱསཔརམྤརཱཡ ‘‘ཡོ མཡ྄ཧཾ ཙཏུཏྠོ པེསིཡོ པེསནཀཱརཀོ ཨསྶ, ཏསྶ ཨེཝཾ སུཝིཧཱིནསྶཔི ཨཡཾ ཝེསྶནྟརསྶ དཱསཔཏིདཱསོ’’ཏི ཉཏྭཱ། ཀོ ལཛྫཱིཏི ཀོ ལཛྫཱསམྤནྣོ པཧརེཡྻ, ཡུཏྟཾ ནུ ཁོ ཏསྶ ནིལླཛྫསྶ མམ པུཏྟེ པཧརིཏུནྟི། ཝཱརིཛསྶེཝཱཏི ཀུམིནཱམུཁེ བདྡྷསྶ མཙྪསྶེཝ སཏོ མམ། ཨཔསྶཏོཏི -ཀཱརོ ནིཔཱཏམཏྟོ, པསྶནྟསྶེཝ པིཡཔུཏྟེ ཨཀྐོསཏི ཙེཝ པཧརཏི ཙ, ཨཧོ ཝཏ དཱརུཎོཏི།

    Tattha kaṃ nvajjāti kaṃ nu ajja. Uparucchantīti saṭṭhiyojanamaggaṃ gantvā uparodissanti. Saṃvesanākāleti mahājanassa parivesanākāle. Kone dassatīti ko nesaṃ bhojanaṃ dassati. Kathaṃ nu pathaṃ gacchantīti kathaṃ nu saṭṭhiyojanamaggaṃ gamissanti. Pattikāti hatthiyānādīhi virahitā. Anupāhanāti upāhanamattenapi viyuttā sukhumālapādā. Gahessatīti kilamathavinodanatthāya ko gaṇhissati. Dāsidāsassāti dāsiyā dāso assa. Añño vā pana pesiyoti tassapi dāso, tassapi dāsoti evaṃ dāsapatidāsaparamparāya ‘‘yo mayhaṃ catuttho pesiyo pesanakārako assa, tassa evaṃ suvihīnassapi ayaṃ vessantarassa dāsapatidāso’’ti ñatvā. Ko lajjīti ko lajjāsampanno pahareyya, yuttaṃ nu kho tassa nillajjassa mama putte paharitunti. Vārijassevāti kumināmukhe baddhassa macchasseva sato mama. Apassatoti a-kāro nipātamatto, passantasseva piyaputte akkosati ceva paharati ca, aho vata dāruṇoti.

    ཨཐསྶ ཀུམཱརེསུ སིནེཧེན ཨེཝཾ པརིཝིཏཀྐོ ཨུདཔཱདི ‘‘ཨཡཾ བྲཱཧྨཎོ མམ པུཏྟེ ཨཏིཝིཡ ཝིཧེཋེཏི, སོཀཾ སནྡྷཱརེཏུཾ ན སཀྐོམི, བྲཱཧྨཎཾ ཨནུབནྡྷིཏྭཱ ཛཱིཝིཏཀྑཡཾ པཱཔེཏྭཱ ཨཱནེསྶཱམི ཏེ ཀུམཱརེ’’ཏི ། ཏཏོ ‘‘ཨཊྛཱནམེཏཾ ཀུམཱརཱནཾ པཱིལ༹ནཾ ཨཏིདུཀྑནྟི དཱནཾ དཏྭཱ པཙྪཱནུཏཔྤཾ ནཱམ སཏཾ དྷམྨོ ན ཧོཏཱི’’ཏི ཙིནྟེསི། ཏདཏྠཛོཏནཱ ཨིམཱ དྭེ པརིཝིཏཀྐགཱཐཱ ནཱམ ཧོནྟི –

    Athassa kumāresu sinehena evaṃ parivitakko udapādi ‘‘ayaṃ brāhmaṇo mama putte ativiya viheṭheti, sokaṃ sandhāretuṃ na sakkomi, brāhmaṇaṃ anubandhitvā jīvitakkhayaṃ pāpetvā ānessāmi te kumāre’’ti . Tato ‘‘aṭṭhānametaṃ kumārānaṃ pīḷanaṃ atidukkhanti dānaṃ datvā pacchānutappaṃ nāma sataṃ dhammo na hotī’’ti cintesi. Tadatthajotanā imā dve parivitakkagāthā nāma honti –

    ༢༡༥༨.

    2158.

    ‘‘ཨདུ ཙཱཔཾ གཧེཏྭཱན, ཁགྒཾ བནྡྷིཡ ཝཱམཏོ།

    ‘‘Adu cāpaṃ gahetvāna, khaggaṃ bandhiya vāmato;

    ཨཱནེསྶཱམི སཀེ པུཏྟེ, པུཏྟཱནཉྷི ཝདྷོ དུཁོ༎

    Ānessāmi sake putte, puttānañhi vadho dukho.

    ༢༡༥༩.

    2159.

    ‘‘ཨཊྛཱནམེཏཾ དུཀྑརཱུཔཾ, ཡཾ ཀུམཱརཱ ཝིཧཉྙརེ།

    ‘‘Aṭṭhānametaṃ dukkharūpaṃ, yaṃ kumārā vihaññare;

    སཏཉྩ དྷམྨམཉྙཱཡ, ཀོ དཏྭཱ ཨནུཏཔྤཏཱི’’ཏི༎

    Satañca dhammamaññāya, ko datvā anutappatī’’ti.

    ཏཏྠ སཏནྟི པུབྦབོདྷིསཏྟཱནཾ པཝེཎིདྷམྨཾ།

    Tattha satanti pubbabodhisattānaṃ paveṇidhammaṃ.

    སོ ཀིར ཏསྨིཾ ཁཎེ བོདྷིསཏྟཱནཾ པཝེཎིཾ ཨནུསྶརི། ཏཏོ ‘‘སབྦབོདྷིསཏྟཱནཾ དྷནཔརིཙྩཱགཾ , ཨངྒཔརིཙྩཱགཾ , པུཏྟཔརིཙྩཱགཾ, བྷརིཡཔརིཙྩཱགཾ, ཛཱིཝིཏཔརིཙྩཱགནྟི ཨིམེ པཉྩ མཧཱཔརིཙྩཱགེ ཨཔརིཙྩཛིཏྭཱ བུདྡྷབྷཱུཏཔུབྦོ ནཱམ ནཏྠི། ཨཧམྤི ཏེསཾ ཨབྦྷནྟརོ ཧོམི, མཡཱཔི པིཡཔུཏྟདྷཱིཏརོ ཨདཏྭཱ ན སཀྐཱ བུདྡྷེན བྷཝིཏུ’’ནྟི ཙིནྟེཏྭཱ ‘‘ཀིཾ ཏྭཾ ཝེསྶནྟར པརེསཾ དཱསཏྠཱཡ དིནྣཔུཏྟཱནཾ དུཀྑབྷཱཝཾ ན ཛཱནཱསི, ཡེན བྲཱཧྨཎཾ ཨནུབནྡྷིཏྭཱ ཛཱིཝིཏཀྑཡཾ པཱཔེསྶཱམཱིཏི སཉྙཾ ཨུཔྤཱདེསི, དཱནཾ དཏྭཱ པཙྪཱནུཏཔྤོ ནཱམ ཏཝ ནཱནུརཱུཔོ’’ཏི ཨེཝཾ ཨཏྟཱནཾ པརིབྷཱསིཏྭཱ ‘‘སཙེཔི ཨེསོ ཀུམཱརེ མཱརེསྶཏི, དིནྣཀཱལཏོ པཊྛཱཡ མམ ན ཀིཉྩི ཧོཏཱི’’ཏི དལ༹ྷསམཱདཱནཾ ཨདྷིཊྛཱཡ པཎྞསཱལཏོ ནིཀྑམིཏྭཱ པཎྞསཱལདྭཱརེ པཱསཱཎཕལཀེ ཀཉྩནཔཊིམཱ ཝིཡ ནིསཱིདི། ཛཱུཛཀོཔི བོདྷིསཏྟསྶ སམྨུཁེ ཀུམཱརེ པོཐེཏྭཱ ནེཏི། ཏཏོ ཀུམཱརོ ཝིལཔནྟོ ཨཱཧ –

    So kira tasmiṃ khaṇe bodhisattānaṃ paveṇiṃ anussari. Tato ‘‘sabbabodhisattānaṃ dhanapariccāgaṃ , aṅgapariccāgaṃ , puttapariccāgaṃ, bhariyapariccāgaṃ, jīvitapariccāganti ime pañca mahāpariccāge apariccajitvā buddhabhūtapubbo nāma natthi. Ahampi tesaṃ abbhantaro homi, mayāpi piyaputtadhītaro adatvā na sakkā buddhena bhavitu’’nti cintetvā ‘‘kiṃ tvaṃ vessantara paresaṃ dāsatthāya dinnaputtānaṃ dukkhabhāvaṃ na jānāsi, yena brāhmaṇaṃ anubandhitvā jīvitakkhayaṃ pāpessāmīti saññaṃ uppādesi, dānaṃ datvā pacchānutappo nāma tava nānurūpo’’ti evaṃ attānaṃ paribhāsitvā ‘‘sacepi eso kumāre māressati, dinnakālato paṭṭhāya mama na kiñci hotī’’ti daḷhasamādānaṃ adhiṭṭhāya paṇṇasālato nikkhamitvā paṇṇasāladvāre pāsāṇaphalake kañcanapaṭimā viya nisīdi. Jūjakopi bodhisattassa sammukhe kumāre pothetvā neti. Tato kumāro vilapanto āha –

    ༢༡༦༠.

    2160.

    ‘‘སཙྩཾ ཀིརེཝམཱཧཾསུ, ནརཱ ཨེཀཙྩིཡཱ ཨིདྷ།

    ‘‘Saccaṃ kirevamāhaṃsu, narā ekacciyā idha;

    ཡསྶ ནཏྠི སཀཱ མཱཏཱ, ཡཐཱ ནཏྠི ཏཐེཝ སོ༎

    Yassa natthi sakā mātā, yathā natthi tatheva so.

    ༢༡༦༡.

    2161.

    ‘‘ཨེཧི ཀཎྷེ མརིསྶཱམ, ནཏྠཏྠོ ཛཱིཝིཏེན ནོ།

    ‘‘Ehi kaṇhe marissāma, natthattho jīvitena no;

    དིནྣམྷཱཏི ཛནིནྡེན, བྲཱཧྨཎསྶ དྷནེསིནོ།

    Dinnamhāti janindena, brāhmaṇassa dhanesino;

    ཨཙྩཱཡིཀསྶ ལུདྡསྶ, ཡོ ནོ གཱཝོཝ སུམྦྷཏི༎

    Accāyikassa luddassa, yo no gāvova sumbhati.

    ༢༡༦༢.

    2162.

    ‘‘ཨིམེ ཏེ ཛམྦུཀཱ རུཀྑཱ, ཝེདིསཱ སིནྡུཝཱརཀཱ།

    ‘‘Ime te jambukā rukkhā, vedisā sinduvārakā;

    ཝིཝིདྷཱནི རུཀྑཛཱཏཱནི, ཏཱནི ཀཎྷེ ཛཧཱམསེ༎

    Vividhāni rukkhajātāni, tāni kaṇhe jahāmase.

    ༢༡༦༣.

    2163.

    ‘‘ཨསྶཏྠཱ པནསཱ ཙེམེ, ནིགྲོདྷཱ ཙ ཀཔིཏྠནཱ།

    ‘‘Assatthā panasā ceme, nigrodhā ca kapitthanā;

    ཝིཝིདྷཱནི ཕལཛཱཏཱནི, ཏཱནི ཀཎྷེ ཛཧཱམསེ༎

    Vividhāni phalajātāni, tāni kaṇhe jahāmase.

    ༢༡༦༤.

    2164.

    ‘‘ཨིམེ ཏིཊྛནྟི ཨཱརཱམཱ, ཨཡཾ སཱིཏཱུདཀཱ ནདཱི།

    ‘‘Ime tiṭṭhanti ārāmā, ayaṃ sītūdakā nadī;

    ཡཏྠསྶུ པུབྦེ ཀཱིལཱ༹མ, ཏཱནི ཀཎྷེ ཛཧཱམསེ༎

    Yatthassu pubbe kīḷāma, tāni kaṇhe jahāmase.

    ༢༡༦༥.

    2165.

    ‘‘ཝིཝིདྷཱནི པུཔྥཛཱཏཱནི, ཨསྨིཾ ཨུཔརིཔབྦཏེ།

    ‘‘Vividhāni pupphajātāni, asmiṃ uparipabbate;

    ཡཱནསྶུ པུབྦེ དྷཱརེམ, ཏཱནི ཀཎྷེ ཛཧཱམསེ༎

    Yānassu pubbe dhārema, tāni kaṇhe jahāmase.

    ༢༡༦༦.

    2166.

    ‘‘ཝིཝིདྷཱནི ཕལཛཱཏཱནི, ཨསྨིཾ ཨུཔརིཔབྦཏེ།

    ‘‘Vividhāni phalajātāni, asmiṃ uparipabbate;

    ཡཱནསྶུ པུབྦེ བྷུཉྫཱམ, ཏཱནི ཀཎྷེ ཛཧཱམསེ༎

    Yānassu pubbe bhuñjāma, tāni kaṇhe jahāmase.

    ༢༡༦༧.

    2167.

    ‘‘ཨིམེ ནོ ཧཏྠིཀཱ ཨསྶཱ, བལིབདྡཱ ཙ ནོ ཨིམེ།

    ‘‘Ime no hatthikā assā, balibaddā ca no ime;

    ཡེཧིསྶུ པུབྦེ ཀཱིལཱ༹མ, ཏཱནི ཀཎྷེ ཛཧཱམསེ’’ཏི༎

    Yehissu pubbe kīḷāma, tāni kaṇhe jahāmase’’ti.

    ཏཏྠ ཡསྶཱཏི ཡསྶ སནྟིཀེ སཀཱ མཱཏཱ ནཏྠི། པིཏཱ ཨཏྠི, ཡཐཱ ནཏྠིཡེཝ།

    Tattha yassāti yassa santike sakā mātā natthi. Pitā atthi, yathā natthiyeva.

    པུན བྲཱཧྨཎོ ཨེཀསྨིཾ ཝིསམཊྛཱནེ པཀྑལིཏྭཱ པཏི། ཏེསཾ ཧཏྠཏོ བནྡྷནཝལླི མུཙྩིཏྭཱ གཏཱ། ཏེ པཧཊཀུཀྐུཊཱ ཝིཡ ཀམྤནྟཱ པལཱཡིཏྭཱ ཨེཀཝེགེནེཝ པིཏུ སནྟིཀཾ ཨཱགམིཾསུ། ཏམཏྠཾ པཀཱསེནྟོ སཏྠཱ ཨཱཧ –

    Puna brāhmaṇo ekasmiṃ visamaṭṭhāne pakkhalitvā pati. Tesaṃ hatthato bandhanavalli muccitvā gatā. Te pahaṭakukkuṭā viya kampantā palāyitvā ekavegeneva pitu santikaṃ āgamiṃsu. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ༢༡༦༨.

    2168.

    ‘‘ནཱིཡམཱནཱ ཀུམཱརཱ ཏེ, བྲཱཧྨཎསྶ པམུཉྩིཡ།

    ‘‘Nīyamānā kumārā te, brāhmaṇassa pamuñciya;

    ཏེན ཏེན པདྷཱཝིཾསུ, ཛཱལཱི ཀཎྷཱཛིནཱ ཙུབྷོ’’ཏི༎

    Tena tena padhāviṃsu, jālī kaṇhājinā cubho’’ti.

    ཏཏྠ ཏེན ཏེནཱཏི ཏེན མུཏྟཁཎེན ཡེན དིསཱབྷཱགེན ཏེསཾ པིཏཱ ཨཏྠི, ཏེན པདྷཱཝིཾསུ, པདྷཱཝིཏྭཱ པིཏུ སནྟིཀཉྙེཝ ཨཱགམིཾསཱུཏི ཨཏྠོ།

    Tattha tena tenāti tena muttakhaṇena yena disābhāgena tesaṃ pitā atthi, tena padhāviṃsu, padhāvitvā pitu santikaññeva āgamiṃsūti attho.

    ཛཱུཛཀོ ཝེགེནུཊྛཱཡ ཝལླིདཎྜཧཏྠོ ཀཔྤུཊྛཱནགྒི ཝིཡ ཨཝཏྠརནྟོ ཨཱགནྟྭཱ ‘‘ཨཏིཝིཡ པལཱཡིཏུཾ ཚེཀཱ ཏུམྷེ’’ཏི ཧཏྠེ བནྡྷིཏྭཱ པུན ནེསི། ཏམཏྠཾ པཀཱསེནྟོ སཏྠཱ ཨཱཧ –

    Jūjako vegenuṭṭhāya vallidaṇḍahattho kappuṭṭhānaggi viya avattharanto āgantvā ‘‘ativiya palāyituṃ chekā tumhe’’ti hatthe bandhitvā puna nesi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ༢༡༦༩.

    2169.

    ‘‘ཏཏོ སོ རཛྫུམཱདཱཡ, དཎྜཉྩཱདཱཡ བྲཱཧྨཎོ།

    ‘‘Tato so rajjumādāya, daṇḍañcādāya brāhmaṇo;

    ཨཱཀོཊཡནྟོ ཏེ ནེཏི, སིཝིརཱཛསྶ པེཀྑཏོ’’ཏི༎

    Ākoṭayanto te neti, sivirājassa pekkhato’’ti.

    ཨེཝཾ ནཱིཡམཱནེསུ ཀཎྷཱཛིནཱ ནིཝཏྟིཏྭཱ ཨོལོཀེནྟཱི པིཏརཱ སདྡྷིཾ སལླཔི། ཏམཏྠཾ པཀཱསེནྟོ སཏྠཱ ཨཱཧ –

    Evaṃ nīyamānesu kaṇhājinā nivattitvā olokentī pitarā saddhiṃ sallapi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ༢༡༧༠.

    2170.

    ‘‘ཏཾ ཏཾ ཀཎྷཱཛིནཱཝོཙ, ཨཡཾ མཾ ཏཱཏ བྲཱཧྨཎོ།

    ‘‘Taṃ taṃ kaṇhājināvoca, ayaṃ maṃ tāta brāhmaṇo;

    ལཊྛིཡཱ པཊིཀོཊེཏི, གྷརེ ཛཱཏཾཝ དཱསིཡཾ༎

    Laṭṭhiyā paṭikoṭeti, ghare jātaṃva dāsiyaṃ.

    ༢༡༧༡.

    2171.

    ‘‘ན ཙཱཡཾ བྲཱཧྨཎོ ཏཱཏ, དྷམྨིཀཱ ཧོནྟི བྲཱཧྨཎཱ།

    ‘‘Na cāyaṃ brāhmaṇo tāta, dhammikā honti brāhmaṇā;

    ཡཀྑོ བྲཱཧྨཎཝཎྞེན, ཁཱདིཏུཾ ཏཱཏ ནེཏི ནོ།

    Yakkho brāhmaṇavaṇṇena, khādituṃ tāta neti no;

    ནཱིཡམཱནེ པིསཱཙེན, ཀིཾ ནུ ཏཱཏ ཨུདིཀྑསཱི’’ཏི༎

    Nīyamāne pisācena, kiṃ nu tāta udikkhasī’’ti.

    ཏཏྠ ནྟི ཏཾ པསྶམཱནཾ ནིསིནྣཾ པིཏརཾ སིཝིརཱཛཱནཾ། དཱསིཡནྟི དཱསིཀཾ། ཁཱདིཏུནྟི ཁཱདནཏྠཱཡ ཨཡཾ ནོ གིརིདྭཱརཾ ཨསམྤཏྟེཡེཝ ཨུབྷོཧི ཙཀྑཱུཧི རཏྟལོཧིཏབིནྡུཾ པགྒྷརནྟེཧི ཁཱདིསྶཱམཱིཏི ནེཏི, ཏྭཉྩ ཁཱདིཏུཾ ཝཱ པཙིཏུཾ ཝཱ ནཱིཡམཱནེ ཀིཾ ཨམྷེ ཨུདིཀྑསི, སབྦདཱ སུཁིཏོ ཧོཧཱིཏི པརིདེཝི།

    Tattha tanti taṃ passamānaṃ nisinnaṃ pitaraṃ sivirājānaṃ. Dāsiyanti dāsikaṃ. Khāditunti khādanatthāya ayaṃ no giridvāraṃ asampatteyeva ubhohi cakkhūhi rattalohitabinduṃ paggharantehi khādissāmīti neti, tvañca khādituṃ vā pacituṃ vā nīyamāne kiṃ amhe udikkhasi, sabbadā sukhito hohīti paridevi.

    དཧརཀུམཱརིཀཱཡ ཝིལཔནྟིཡཱ ཀམྤམཱནཱཡ གཙྪནྟིཡཱ མཧཱསཏྟསྶ བལཝསོཀོ ཨུཔྤཛྫི, ཧདཡཝཏྠུ ཨུཎྷཾ ཨཧོསི། ནཱསིཀཱཡ ཨཔྤཧོནྟིཡཱ མུཁེན ཨུཎྷེ ཨསྶཱསཔསྶཱསེ ཝིསྶཛྫེསི། ཨསྶཱུནི ལོཧིཏབིནྡཱུནི ཧུཏྭཱ ནེཏྟེཧི ནིཀྑམིཾསུ། སོ ‘‘ཨིདཾ ཨེཝརཱུཔཾ དུཀྑཾ སིནེཧདོསེན ཛཱཏཾ, ན ཨཉྙེན ཀཱརཎེན། སིནེཧཾ ཨཀཏྭཱ མཛ྄ཛྷཏྟེནེཝ བྷཝིཏབྦ’’ནྟི ཏཐཱརཱུཔཾ སོཀཾ ཨཏྟནོ ཉཱཎབལེན ཝིནོདེཏྭཱ པཀཏིནིསིནྣཱཀཱརེནེཝ ནིསཱིདི། གིརིདྭཱརཾ ཨསམྤཏྟཱཡེཝ ཀུམཱརིཀཱ ཝིལཔནྟཱི ཨགམཱསི།

    Daharakumārikāya vilapantiyā kampamānāya gacchantiyā mahāsattassa balavasoko uppajji, hadayavatthu uṇhaṃ ahosi. Nāsikāya appahontiyā mukhena uṇhe assāsapassāse vissajjesi. Assūni lohitabindūni hutvā nettehi nikkhamiṃsu. So ‘‘idaṃ evarūpaṃ dukkhaṃ sinehadosena jātaṃ, na aññena kāraṇena. Sinehaṃ akatvā majjhatteneva bhavitabba’’nti tathārūpaṃ sokaṃ attano ñāṇabalena vinodetvā pakatinisinnākāreneva nisīdi. Giridvāraṃ asampattāyeva kumārikā vilapantī agamāsi.

    ༢༡༧༢.

    2172.

    ‘‘ཨིམེ ནོ པཱདཀཱ དུཀྑཱ, དཱིགྷོ ཙདྡྷཱ སུདུགྒམོ།

    ‘‘Ime no pādakā dukkhā, dīgho caddhā suduggamo;

    ནཱིཙེ ཙོལམྦཏེ སཱུརིཡོ, བྲཱཧྨཎོ ཙ དྷཱརེཏི ནོ༎

    Nīce colambate sūriyo, brāhmaṇo ca dhāreti no.

    ༢༡༧༣.

    2173.

    ‘‘ཨོཀནྡཱམསེ བྷཱུཏཱནི, པབྦཏཱནི ཝནཱནི ཙ།

    ‘‘Okandāmase bhūtāni, pabbatāni vanāni ca;

    སརསྶ སིརསཱ ཝནྡཱམ, སུཔཏིཏྠེ ཙ ཨཱཔཀེ༎

    Sarassa sirasā vandāma, supatitthe ca āpake.

    ༢༡༧༤.

    2174.

    ‘‘ཏིཎལཏཱནི ཨོསདྷྱོ, པབྦཏཱནི ཝནཱནི ཙ།

    ‘‘Tiṇalatāni osadhyo, pabbatāni vanāni ca;

    ཨམྨཾ ཨཱརོགྱཾ ཝཛྫཱཐ, ཨཡཾ ནོ ནེཏི བྲཱཧྨཎོ༎

    Ammaṃ ārogyaṃ vajjātha, ayaṃ no neti brāhmaṇo.

    ༢༡༧༥.

    2175.

    ‘‘ཝཛྫནྟུ བྷོནྟོ ཨམྨཉྩ, མདྡིཾ ཨསྨཱཀ མཱཏརཾ།

    ‘‘Vajjantu bhonto ammañca, maddiṃ asmāka mātaraṃ;

    སཙེ ཨནུཔཏིཏུཀཱམཱསི, ཁིཔྤཾ ཨནུཔཏིཡཱསི ནོ༎

    Sace anupatitukāmāsi, khippaṃ anupatiyāsi no.

    ༢༡༧༦.

    2176.

    ‘‘ཨཡཾ ཨེཀཔདཱི ཨེཏི, ཨུཛུཾ གཙྪཏི ཨསྶམཾ།

    ‘‘Ayaṃ ekapadī eti, ujuṃ gacchati assamaṃ;

    ཏམེཝཱནུཔཏེཡྻཱསི, ཨཔི པསྶེསི ནེ ལཧུཾ༎

    Tamevānupateyyāsi, api passesi ne lahuṃ.

    ༢༡༧༧.

    2177.

    ‘‘ཨཧོ ཝཏ རེ ཛཊིནཱི, ཝནམཱུལཕལཧཱརིཀེ།

    ‘‘Aho vata re jaṭinī, vanamūlaphalahārike;

    སུཉྙཾ དིསྭཱན ཨསྶམཾ, ཏཾ ཏེ དུཀྑཾ བྷཝིསྶཏི༎

    Suññaṃ disvāna assamaṃ, taṃ te dukkhaṃ bhavissati.

    ༢༡༧༨.

    2178.

    ‘‘ཨཏིཝེལཾ ནུ ཨམྨཱཡ, ཨུཉྪཱ ལདྡྷོ ཨནཔྤཀོ།

    ‘‘Ativelaṃ nu ammāya, uñchā laddho anappako;

    ཡཱ ནོ བདྡྷེ ན ཛཱནཱསི, བྲཱཧྨཎེན དྷནེསིནཱ༎

    Yā no baddhe na jānāsi, brāhmaṇena dhanesinā.

    ༢༡༧༩.

    2179.

    ‘‘ཨཙྩཱཡིཀེན ལུདྡེན, ཡོ ནོ གཱཝོཝ སུམྦྷཏི།

    ‘‘Accāyikena luddena, yo no gāvova sumbhati;

    ཨཔཛྫ ཨམྨཾ པསྶེམུ, སཱཡཾ ཨུཉྪཱཏོ ཨཱགཏཾ༎

    Apajja ammaṃ passemu, sāyaṃ uñchāto āgataṃ.

    ༢༡༨༠.

    2180.

    ‘‘དཛྫཱ ཨམྨཱ བྲཱཧྨཎསྶ, ཕལཾ ཁུདྡེན མིསྶིཏཾ།

    ‘‘Dajjā ammā brāhmaṇassa, phalaṃ khuddena missitaṃ;

    ཏདཱཡཾ ཨསིཏོ དྷཱཏོ, ན བཱལ༹ྷཾ དྷཱརཡེཡྻ ནོ༎

    Tadāyaṃ asito dhāto, na bāḷhaṃ dhārayeyya no.

    ༢༡༨༡.

    2181.

    ‘‘སཱུནཱ ཙ ཝཏ ནོ པཱདཱ, བཱལ༹ྷཾ དྷཱརེཏི བྲཱཧྨཎོ།

    ‘‘Sūnā ca vata no pādā, bāḷhaṃ dhāreti brāhmaṇo;

    ཨིཏི ཏཏྠ ཝིལཔིཾསུ, ཀུམཱརཱ མཱཏུགིདྡྷིནོ’’ཏི༎

    Iti tattha vilapiṃsu, kumārā mātugiddhino’’ti.

    ཏཏྠ པཱདཀཱཏི ཁུདྡཀཔཱདཱ། ཨོཀནྡཱམསེཏི ཨཝཀནྡཱམ, ཨཔཙིཏིཾ ནཱིཙཝུཏྟིཾ དསྶེནྟཱ ཛཱནཱཔེམ། སརསྶཱཏི ཨིམསྶ པདུམསརསྶ པརིགྒཱཧཀཱནེཝ ནཱགཀུལཱནི སིརསཱ ཝནྡཱམ། སུཔཏིཏྠེ ཙ ཨཱཔཀེཏི སུཔཏིཏྠཱཡ ནདིཡཱ ཨདྷིཝཏྠཱ དེཝཏཱཔི ཝནྡཱམ། ཏིཎལཏཱནཱིཏི ཏིཎཱནི ཙ ཨོལམྦཀལཏཱཡོ ཙ། ཨོསདྷྱོཏི ཨོསདྷིཡོ། སབྦཏྠ ཨདྷིཝཏྠཱ དེཝཏཱ སནྡྷཱཡེཝམཱཧ། ཨནུཔཏིཏུཀཱམཱསཱིཏི སཙེཔི སཱ ཨམྷཱཀཾ པདཱནུཔདཾ ཨཱགནྟུཀཱམཱསི། ཨཔི པསྶེསི ནེ ལཧུནྟི ཨཔི ནཱམ ཨེཏཱཡ ཨེཀཔདིཡཱ ཨནུཔཏམཱནཱ པུཏྟཀེ ཏེ ལཧུཾ པསྶེཡྻཱསཱིཏི ཨེཝཾ ཏཾ ཝདེཡྻཱཐཱཏི། ཛཊིནཱིཏི བདྡྷཛཊཾ ཨཱརབྦྷ མཱཏརཾ པརམྨུཁཱལཔནེན ཨཱལཔནྟཱི ཨཱཧ། ཨཏིཝེལནྟི པམཱཎཱཏིཀྐནྟཾ ཀཏྭཱ། ཨུཉྪཱཏི ཨུཉྪཱཙརིཡཱཡ ། ཕལནྟི ཝནམཱུལཕལཱཕལཾ། ཁུདྡེན མིསྶིཏནྟི ཁུདྡཀམདྷུནཱ མིསྶིཏཾ། ཨསིཏོཏི ཨསིཏཱསནོ པརིབྷུཏྟཕལོ། དྷཱཏོཏི སུཧིཏོ། ན བཱལ༹ྷཾ དྷཱརཡེཡྻ ནོཏི ན ནོ བཱལ༹ྷཾ ཝེགེན ནཡེཡྻ། མཱཏུགིདྡྷིནོཏི མཱཏརི གིདྡྷེན སམནྣཱགཏཱ བལཝསིནེཧཱ ཨེཝཾ ཝིལཝིཾསཱུཏི།

    Tattha pādakāti khuddakapādā. Okandāmaseti avakandāma, apacitiṃ nīcavuttiṃ dassentā jānāpema. Sarassāti imassa padumasarassa pariggāhakāneva nāgakulāni sirasā vandāma. Supatitthe ca āpaketi supatitthāya nadiyā adhivatthā devatāpi vandāma. Tiṇalatānīti tiṇāni ca olambakalatāyo ca. Osadhyoti osadhiyo. Sabbattha adhivatthā devatā sandhāyevamāha. Anupatitukāmāsīti sacepi sā amhākaṃ padānupadaṃ āgantukāmāsi. Api passesi ne lahunti api nāma etāya ekapadiyā anupatamānā puttake te lahuṃ passeyyāsīti evaṃ taṃ vadeyyāthāti. Jaṭinīti baddhajaṭaṃ ārabbha mātaraṃ parammukhālapanena ālapantī āha. Ativelanti pamāṇātikkantaṃ katvā. Uñchāti uñchācariyāya . Phalanti vanamūlaphalāphalaṃ. Khuddena missitanti khuddakamadhunā missitaṃ. Asitoti asitāsano paribhuttaphalo. Dhātoti suhito. Na bāḷhaṃ dhārayeyya noti na no bāḷhaṃ vegena nayeyya. Mātugiddhinoti mātari giddhena samannāgatā balavasinehā evaṃ vilaviṃsūti.

    དཱརཀཔབྦཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ།

    Dārakapabbavaṇṇanā niṭṭhitā.

    མདྡཱིཔབྦཝཎྞནཱ

    Maddīpabbavaṇṇanā

    ཡཾ པན ཏཾ རཉྙཱ པཐཝིཾ ཨུནྣཱདེཏྭཱ བྲཱཧྨཎསྶ པིཡཔུཏྟེསུ དིནྣེསུ ཡཱཝ བྲཧྨལོཀཱ ཨེཀཀོལཱཧལཾ ཛཱཏཾ, ཏེནཔི བྷིཛྫམཱནཧདཡཱ ཝིཡ ཧིམཝནྟཝཱསིནོ དེཝཱ ཏེསཾ བྲཱཧྨཎེན ནིཡམཱནཱནཾ ཏཾ ཝིལཱཔཾ སུཏྭཱ མནྟཡིཾསུ ‘‘སཙེ མདྡཱི ཀཱལསྶེཝ ཨསྶམཾ ཨཱགམིསྶཏི, ཏཏྠ པུཏྟཀེ ཨདིསྭཱ ཝེསྶནྟརཾ པུཙྪིཏྭཱ བྲཱཧྨཎསྶ དིནྣབྷཱཝཾ སུཏྭཱ བལཝསིནེཧེན པདཱནུཔདཾ དྷཱཝིཏྭཱ མཧནྟཾ དུཀྑཾ ཨནུབྷཝེཡྻཱ’’ཏི། ཨཐ ཏེ ཏཡོ དེཝཔུཏྟེ ‘‘ཏུམྷེ སཱིཧབྱགྒྷདཱིཔིཝེསེ ནིམྨིནིཏྭཱ དེཝིཡཱ ཨཱགམནམགྒཾ སནྣིརུམྦྷིཏྭཱ ཡཱཙིཡམཱནཱཔི ཡཱཝ སཱུརིཡཏྠངྒམནཱ མགྒཾ ཨདཏྭཱ ཡཐཱ ཙནྡཱལོཀེན ཨསྶམཾ པཝིསིསྶཏི, ཨེཝམསྶཱ སཱིཧཱདཱིནམྤི ཨཝིཧེཋནཏྠཱཡ ཨཱརཀྑཾ སུསཾཝིཧིཏཾ ཀརེཡྻཱཐཱ’’ཏི ཨཱཎཱཔེསུཾ། ཏམཏྠཾ པཀཱསེནྟོ སཏྠཱ ཨཱཧ –

    Yaṃ pana taṃ raññā pathaviṃ unnādetvā brāhmaṇassa piyaputtesu dinnesu yāva brahmalokā ekakolāhalaṃ jātaṃ, tenapi bhijjamānahadayā viya himavantavāsino devā tesaṃ brāhmaṇena niyamānānaṃ taṃ vilāpaṃ sutvā mantayiṃsu ‘‘sace maddī kālasseva assamaṃ āgamissati, tattha puttake adisvā vessantaraṃ pucchitvā brāhmaṇassa dinnabhāvaṃ sutvā balavasinehena padānupadaṃ dhāvitvā mahantaṃ dukkhaṃ anubhaveyyā’’ti. Atha te tayo devaputte ‘‘tumhe sīhabyagghadīpivese nimminitvā deviyā āgamanamaggaṃ sannirumbhitvā yāciyamānāpi yāva sūriyatthaṅgamanā maggaṃ adatvā yathā candālokena assamaṃ pavisissati, evamassā sīhādīnampi aviheṭhanatthāya ārakkhaṃ susaṃvihitaṃ kareyyāthā’’ti āṇāpesuṃ. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ༢༡༨༢.

    2182.

    ‘‘ཏེསཾ ལཱལཔྤིཏཾ སུཏྭཱ, ཏཡོ ཝཱལཱ༹ ཝནེ མིགཱ།

    ‘‘Tesaṃ lālappitaṃ sutvā, tayo vāḷā vane migā;

    སཱིཧོ བྱགྒྷོ ཙ དཱིཔི ཙ, ཨིདཾ ཝཙནམབྲཝུཾ༎

    Sīho byaggho ca dīpi ca, idaṃ vacanamabravuṃ.

    ༢༡༨༣.

    2183.

    ‘‘མཱ ཧེཝ ནོ རཱཛཔུཏྟཱི, སཱཡཾ ཨུཉྪཱཏོ ཨཱགམཱ།

    ‘‘Mā heva no rājaputtī, sāyaṃ uñchāto āgamā;

    མཱ ཧེཝམྷཱཀ ནིབྦྷོགེ, ཧེཋཡིཏྠ ཝནེ མིགཱ༎

    Mā hevamhāka nibbhoge, heṭhayittha vane migā.

    ༢༡༨༤.

    2184.

    ‘‘སཱིཧོ ཙེ ནཾ ཝིཧེཋེཡྻ, བྱགྒྷོ དཱིཔི ཙ ལཀྑཎཾ།

    ‘‘Sīho ce naṃ viheṭheyya, byaggho dīpi ca lakkhaṇaṃ;

    ནེཝ ཛཱལཱིཀུམཱརསྶ, ཀུཏོ ཀཎྷཱཛིནཱ སིཡཱ།

    Neva jālīkumārassa, kuto kaṇhājinā siyā;

    ཨུབྷཡེནེཝ ཛཱིཡེཐ, པཏིཾ པུཏྟེ ཙ ལཀྑཎཱ’’ཏི༎

    Ubhayeneva jīyetha, patiṃ putte ca lakkhaṇā’’ti.

    ཏཏྠ ཨིདཾ ཝཙནམབྲཝུནྟི ‘‘ཏུམྷེ ཏཡོ ཛནཱ སཱིཧོ ཙ བྱགྒྷོ ཙ དཱིཔི ཙཱཏི ཨེཝཾ ཏཡོ ཝཱལཱ༹ ཝནེ མིགཱ ཧོཐཱ’’ཏི ཨིདཾ ཏཱ དེཝཏཱ ཏཡོ དེཝཔུཏྟེ ཝཙནམབྲཝུཾ། མཱ ཧེཝ ནོཏི མདྡཱི རཱཛཔུཏྟཱི ཨུཉྪཱཏོ སཱཡཾ མཱ ཨཱགམི, ཙནྡཱལོཀེན སཱཡཾ ཨཱགཙྪཏཱུཏི ཝདནྟི། མཱ ཧེཝམྷཱཀ ནིབྦྷོགེཏི ཨམྷཱཀཾ ནིབྦྷོགེ ཝིཛིཏེ ཝནགྷཊཱཡཾ མཱ ནཾ ཀོཙིཔི ཝནེ ཝཱལ༹མིགོ ཝིཧེཋེསི། ན ཡཐཱ ཝིཧེཋེཏི, ཨེཝམསྶཱ ཨཱརཀྑཾ གཎྷཐཱཏི ཝདནྟི། སཱིཧོ ཙེ ནནྟི སཙེ ཧི ཏཾ ཨནཱརཀྑཾ སཱིཧཱདཱིསུ ཀོཙི ཝིཧེཋེཡྻ, ཨཐསྶཱ ཛཱིཝིཏཀྑཡཾ པཏྟཱཡ ནེཝ ཛཱལིཀུམཱརོ ཨསྶ, ཀུཏོ ཀཎྷཱཛིནཱ སིཡཱ། ཨེཝཾ སཱ ལཀྑཎསམྤནྣཱ ཨུབྷཡེནེཝ ཛཱིཡེཐ པཏིཾ པུཏྟེ ཙཱཏི དྭཱིཧི ཀོཊྛཱསེཧི ཛཱིཡེཐེཝ, ཏསྨཱ སུསཾཝིཧིཏམསྶཱ ཨཱརཀྑཾ ཀརོཐཱཏི།

    Tattha idaṃ vacanamabravunti ‘‘tumhe tayo janā sīho ca byaggho ca dīpi cāti evaṃ tayo vāḷā vane migā hothā’’ti idaṃ tā devatā tayo devaputte vacanamabravuṃ. Mā heva noti maddī rājaputtī uñchāto sāyaṃ mā āgami, candālokena sāyaṃ āgacchatūti vadanti. Mā hevamhāka nibbhogeti amhākaṃ nibbhoge vijite vanaghaṭāyaṃ mā naṃ kocipi vane vāḷamigo viheṭhesi. Na yathā viheṭheti, evamassā ārakkhaṃ gaṇhathāti vadanti. Sīho ce nanti sace hi taṃ anārakkhaṃ sīhādīsu koci viheṭheyya, athassā jīvitakkhayaṃ pattāya neva jālikumāro assa, kuto kaṇhājinā siyā. Evaṃ sā lakkhaṇasampannā ubhayeneva jīyetha patiṃ putte cāti dvīhi koṭṭhāsehi jīyetheva, tasmā susaṃvihitamassā ārakkhaṃ karothāti.

    ཨཐ ཏེ ཏཡོ དེཝཔུཏྟཱ ‘‘སཱདྷཱུ’’ཏི ཏཱསཾ དེཝཏཱནཾ ཏཾ ཝཙནཾ པཊིསྶུཎིཏྭཱ སཱིཧབྱགྒྷདཱིཔིནོ ཧུཏྭཱ ཨཱགནྟྭཱ ཏསྶཱ ཨཱགམནམགྒེ པཊིཔཱཊིཡཱ ནིཔཛྫིཾསུ། མདྡཱིཔི ཁོ ‘‘ཨཛྫ མཡཱ དུསྶུཔིནོ དིཊྛོ, ཀཱལསྶེཝ མཱུལཕལཱཕལཾ གཧེཏྭཱ ཨསྶམཾ གམིསྶཱམཱི’’ཏི ཀམྤམཱནཱ མཱུལཕལཱཕལཱནི ཨུཔདྷཱརེསི། ཨཐསྶཱ ཧཏྠཏོ ཁཎིཏྟི པཏི, ཏཐཱ ཨཾསཏོ ཨུགྒཱིཝཉྩ པཏི, དཀྑིཎཀྑིཙ ཕནྡཏི, ཕལིནོ རུཀྑཱ ཨཕལཱ ཝིཡ ཨཕལཱ ཙ ཕལིནོ ཝིཡ ཁཱཡིཾསུ, དས དིསཱ ན པཉྙཱཡིཾསུ། སཱ ‘‘ཀིཾ ནུ ཁོ ཨིདཾ, པུབྦེ ཨབྷཱུཏཔུབྦཾ ཨཛྫ མེ ཧོཏི, ཀིཾ བྷཝིསྶཏི, མཡ྄ཧཾ ཝཱ ཨནྟརཱཡོ བྷཝིསྶཏི, མམ པུཏྟཱནཾ ཝཱ, ཨུདཱཧུ ཝེསྶནྟརསྶཱ’’ཏི ཙིནྟེཏྭཱ ཨཱཧ –

    Atha te tayo devaputtā ‘‘sādhū’’ti tāsaṃ devatānaṃ taṃ vacanaṃ paṭissuṇitvā sīhabyagghadīpino hutvā āgantvā tassā āgamanamagge paṭipāṭiyā nipajjiṃsu. Maddīpi kho ‘‘ajja mayā dussupino diṭṭho, kālasseva mūlaphalāphalaṃ gahetvā assamaṃ gamissāmī’’ti kampamānā mūlaphalāphalāni upadhāresi. Athassā hatthato khaṇitti pati, tathā aṃsato uggīvañca pati, dakkhiṇakkhica phandati, phalino rukkhā aphalā viya aphalā ca phalino viya khāyiṃsu, dasa disā na paññāyiṃsu. Sā ‘‘kiṃ nu kho idaṃ, pubbe abhūtapubbaṃ ajja me hoti, kiṃ bhavissati, mayhaṃ vā antarāyo bhavissati, mama puttānaṃ vā, udāhu vessantarassā’’ti cintetvā āha –

    ༢༡༨༥.

    2185.

    ‘‘ཁཎིཏྟིཀཾ མེ པཏིཏཾ, དཀྑིཎཀྑི ཙ ཕནྡཏི།

    ‘‘Khaṇittikaṃ me patitaṃ, dakkhiṇakkhi ca phandati;

    ཨཕལཱ ཕལིནོ རུཀྑཱ, སབྦཱ མུཡ྄ཧནྟི མེ དིསཱ’’ཏི༎

    Aphalā phalino rukkhā, sabbā muyhanti me disā’’ti.

    ཨེཝཾ སཱ པརིདེཝནྟཱི པཀྐཱམི།

    Evaṃ sā paridevantī pakkāmi.

    ༢༡༨༦.

    2186.

    ‘‘ཏསྶཱ སཱཡནྷཀཱལསྨིཾ, ཨསྶམཱགམནཾ པཏི།

    ‘‘Tassā sāyanhakālasmiṃ, assamāgamanaṃ pati;

    ཨཏྠངྒཏམྷི སཱུརིཡེ, ཝཱལཱ༹ པནྠེ ཨུཔཊྛཧུཾ༎

    Atthaṅgatamhi sūriye, vāḷā panthe upaṭṭhahuṃ.

    ༢༡༨༧.

    2187.

    ‘‘ནཱིཙེ ཙོལམྦཏེ སཱུརིཡོ, དཱུརེ ཙ ཝཏ ཨསྶམོ།

    ‘‘Nīce colambate sūriyo, dūre ca vata assamo;

    ཡཉྩ ནེསཾ ཨིཏོ ཧསྶཾ, ཏཾ ཏེ བྷུཉྫེཡྻུ བྷོཛནཾ༎

    Yañca nesaṃ ito hassaṃ, taṃ te bhuñjeyyu bhojanaṃ.

    ༢༡༨༨.

    2188.

    ‘‘སོ ནཱུན ཁཏྟིཡོ ཨེཀོ, པཎྞསཱལཱཡ ཨཙྪཏི།

    ‘‘So nūna khattiyo eko, paṇṇasālāya acchati;

    ཏོསེནྟོ དཱརཀེ ཚཱཏེ, མམཾ དིསྭཱ ཨནཱཡཏིཾ༎

    Tosento dārake chāte, mamaṃ disvā anāyatiṃ.

    ༢༡༨༩.

    2189.

    ‘‘ཏེ ནཱུན པུཏྟཀཱ མཡ྄ཧཾ, ཀཔཎཱཡ ཝརཱཀིཡཱ།

    ‘‘Te nūna puttakā mayhaṃ, kapaṇāya varākiyā;

    སཱཡཾ སཾཝེསནཱཀཱལེ, ཁཱིརཔཱིཏཱཝ ཨཙྪརེ༎

    Sāyaṃ saṃvesanākāle, khīrapītāva acchare.

    ༢༡༩༠.

    2190.

    ‘‘ཏེ ནཱུན པུཏྟཀཱ མཡ྄ཧཾ, ཀཔཎཱཡ ཝརཱཀིཡཱ།

    ‘‘Te nūna puttakā mayhaṃ, kapaṇāya varākiyā;

    སཱཡཾ སཾཝེསནཱཀཱལེ, ཝཱརིཔཱིཏཱཝ ཨཙྪརེ༎

    Sāyaṃ saṃvesanākāle, vāripītāva acchare.

    ༢༡༩༡.

    2191.

    ‘‘ཏེ ནཱུན པུཏྟཀཱ མཡ྄ཧཾ, ཀཔཎཱཡ ཝརཱཀིཡཱ།

    ‘‘Te nūna puttakā mayhaṃ, kapaṇāya varākiyā;

    པཙྩུགྒཏཱ མཾ ཏིཊྛནྟི, ཝཙྪཱ བཱལཱཝ མཱཏརཾ༎

    Paccuggatā maṃ tiṭṭhanti, vacchā bālāva mātaraṃ.

    ༢༡༩༢.

    2192.

    ‘‘ཏེ ནཱུན པུཏྟཀཱ མཡ྄ཧཾ, ཀཔཎཱཡ ཝརཱཀིཡཱ།

    ‘‘Te nūna puttakā mayhaṃ, kapaṇāya varākiyā;

    པཙྩུགྒཏཱ མཾ ཏིཊྛནྟི, ཧཾསཱཝུཔརིཔལླལེ༎

    Paccuggatā maṃ tiṭṭhanti, haṃsāvuparipallale.

    ༢༡༩༣.

    2193.

    ‘‘ཏེ ནཱུན པུཏྟཀཱ མཡ྄ཧཾ, ཀཔཎཱཡ ཝརཱཀིཡཱ།

    ‘‘Te nūna puttakā mayhaṃ, kapaṇāya varākiyā;

    པཙྩུགྒཏཱ མཾ ཏིཊྛནྟི, ཨསྶམསྶཱཝིདཱུརཏོ༎

    Paccuggatā maṃ tiṭṭhanti, assamassāvidūrato.

    ༢༡༩༤.

    2194.

    ‘‘ཨེཀཱཡནོ ཨེཀཔཐོ, སརཱ སོབྦྷཱ ཙ པསྶཏོ།

    ‘‘Ekāyano ekapatho, sarā sobbhā ca passato;

    ཨཉྙཾ མགྒཾ ན པསྶཱམི, ཡེན གཙྪེཡྻ ཨསྶམཾ༎

    Aññaṃ maggaṃ na passāmi, yena gaccheyya assamaṃ.

    ༢༡༩༥.

    2195.

    ‘‘མིགཱ ནམཏྠུ རཱཛཱནོ, ཀཱནནསྨིཾ མཧབྦལཱ།

    ‘‘Migā namatthu rājāno, kānanasmiṃ mahabbalā;

    དྷམྨེན བྷཱཏརོ ཧོཐ, མགྒཾ མེ དེཐ ཡཱཙིཏཱ༎

    Dhammena bhātaro hotha, maggaṃ me detha yācitā.

    ༢༡༩༦.

    2196.

    ‘‘ཨཝརུདྡྷསྶཱཧཾ བྷརིཡཱ, རཱཛཔུཏྟསྶ སིརཱིམཏོ།

    ‘‘Avaruddhassāhaṃ bhariyā, rājaputtassa sirīmato;

    ཏཾ ཙཱཧཾ ནཱཏིམཉྙཱམི, རཱམཾ སཱིཏཱཝནུབྦཏཱ༎

    Taṃ cāhaṃ nātimaññāmi, rāmaṃ sītāvanubbatā.

    ༢༡༩༧.

    2197.

    ‘‘ཏུམྷེ ཙ པུཏྟེ པསྶཐ, སཱཡཾ སཾཝེསནཾ པཏི།

    ‘‘Tumhe ca putte passatha, sāyaṃ saṃvesanaṃ pati;

    ཨཧཉྩ པུཏྟེ པསྶེཡྻཾ, ཛཱལིཾ ཀཎྷཱཛིནཾ ཙུབྷོ༎

    Ahañca putte passeyyaṃ, jāliṃ kaṇhājinaṃ cubho.

    ༢༡༩༨.

    2198.

    ‘‘བཧུཾ ཙིདཾ མཱུལཕལཾ, བྷཀྑོ ཙཱཡཾ ཨནཔྤཀོ།

    ‘‘Bahuṃ cidaṃ mūlaphalaṃ, bhakkho cāyaṃ anappako;

    ཏཏོ ཨུཔཌྜྷཾ དསྶཱམི, མགྒཾ མེ དེཐ ཡཱཙིཏཱ༎

    Tato upaḍḍhaṃ dassāmi, maggaṃ me detha yācitā.

    ༢༡༩༩.

    2199.

    ‘‘རཱཛཔུཏྟཱི ཙ ནོ མཱཏཱ, རཱཛཔུཏྟོ ཙ ནོ པིཏཱ།

    ‘‘Rājaputtī ca no mātā, rājaputto ca no pitā;

    དྷམྨེན བྷཱཏརོ ཧོཐ, མགྒཾ མེ དེཐ ཡཱཙིཏཱ’’ཏི༎

    Dhammena bhātaro hotha, maggaṃ me detha yācitā’’ti.

    ཏཏྠ ཏསྶཱཏི ཏསྶཱ མམ། ཨསྶམཱགམནཾ པཏཱིཏི ཨསྶམཾ པཊིཙྩ སནྡྷཱཡ ཨཱགཙྪནྟིཡཱ། ཨུཔཊྛཧུནྟི ཨུཊྛཱཡ ཋིཏཱ། ཏེ ཀིར པཋམཾ པཊིཔཱཊིཡཱ ནིཔཛྫིཏྭཱ ཏཱཡ ཨཱགམནཀཱལེ ཨུཊྛཱཡ ཝིཛམྦྷིཏྭཱ མགྒཾ རུམྦྷནྟཱ པཊིཔཱཊིཡཱ ཏིརིཡཾ ཨཊྛཾསུ། ཡཉྩ ཏེསནྟི ཨཧཉྩ ཡཾ ཨིཏོ མཱུལཕལཱཕལཾ ཏེསཾ ཧརིསྶཾ, ཏམེཝ ཝེསྶནྟརོ ཙ ཨུབྷོ པུཏྟཀཱ ཙཱཏི ཏེ ཏཡོཔི ཛནཱ བྷུཉྫེཡྻུཾ, ཨཉྙཾ ཏེསཾ བྷོཛནཾ ནཏྠི། ཨནཱཡཏིནྟི ཨནཱགཙྪནྟིཾ མཾ ཉཏྭཱ ཨེཀཀོཝ ནཱུན དཱརཀེ ཏོསེནྟོ ནིསིནྣོ། སཾཝེསནཱཀཱལེཏི ཨཉྙེསུ དིཝསེསུ ཨཏྟནོ ཁཱདཱཔནཔིཝཱཔནཀཱལེ ཁཱིརཔཱིཏཱཝཱཏི ཡཐཱ ཁཱིརཔཱིཏཱ མིགཔོཏཀཱ ཁཱིརཏྠཱཡ ཀནྡིཏྭཱ ཏཾ ཨལབྷིཏྭཱ ཀནྡནྟཱཝ ནིདྡཾ ཨོཀྐམནྟི, ཨེཝཾ མེ པུཏྟཀཱ ཕལཱཕལཏྠཱཡ ཀནྡིཏྭཱ ཏཾ ཨལབྷིཏྭཱ ཀནྡནྟཱཝ ནིདྡཾ ཨུཔགཏཱ བྷཝིསྶནྟཱིཏི ཝདཏི།

    Tattha tassāti tassā mama. Assamāgamanaṃ patīti assamaṃ paṭicca sandhāya āgacchantiyā. Upaṭṭhahunti uṭṭhāya ṭhitā. Te kira paṭhamaṃ paṭipāṭiyā nipajjitvā tāya āgamanakāle uṭṭhāya vijambhitvā maggaṃ rumbhantā paṭipāṭiyā tiriyaṃ aṭṭhaṃsu. Yañca tesanti ahañca yaṃ ito mūlaphalāphalaṃ tesaṃ harissaṃ, tameva vessantaro ca ubho puttakā cāti te tayopi janā bhuñjeyyuṃ, aññaṃ tesaṃ bhojanaṃ natthi. Anāyatinti anāgacchantiṃ maṃ ñatvā ekakova nūna dārake tosento nisinno. Saṃvesanākāleti aññesu divasesu attano khādāpanapivāpanakāle khīrapītāvāti yathā khīrapītā migapotakā khīratthāya kanditvā taṃ alabhitvā kandantāva niddaṃ okkamanti, evaṃ me puttakā phalāphalatthāya kanditvā taṃ alabhitvā kandantāva niddaṃ upagatā bhavissantīti vadati.

    ཝཱརིཔཱིཏཱཝཱཏི ཡཐཱ པིཔཱསིཏཱ མིགཔོཏཀཱ པཱནཱིཡཏྠཱཡ ཀནྡིཏྭཱ ཏཾ ཨལབྷིཏྭཱ ཀནྡནྟཱཝ ནིདྡཾ ཨོཀྐམནྟཱིཏི ཨིམིནཱཝ ནཡེན ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ། ཨཙྪརེཏི ཨཙྪནྟི། པཙྩུགྒཏཱ མཾ ཏིཊྛནྟཱིཏི མཾ པཙྩུགྒཏཱ ཧུཏྭཱ ཏིཊྛནྟི། ‘‘པཙྩུགྒནྟུནཱ’’ཏིཔི པཱཋོ, པཙྩུགྒནྟྭཱཏི ཨཏྠོ། ཨེཀཱཡནོཏི ཨེཀསྶེཝ ཨཡནོ ཨེཀཔདིཀམགྒོ། ཨེཀཔཐོཏི སོ ཙ ཨེཀོཝ, དུཏིཡོ ནཏྠི, ཨོཀྐམིཏྭཱ གནྟུཾ ན སཀྐཱ། ཀསྨཱ? ཡསྨཱ སརཱ སོབྦྷཱ ཙ པསྶཏོ། མིགཱ ནམཏྠཱུཏི སཱ ཨཉྙཾ མགྒཾ ཨདིསྭཱ ‘‘ཨེཏེ ཡཱཙིཏྭཱ པཊིཀྐམཱཔེསྶཱམཱི’’ཏི ཕལཔཙྪིཾ སཱིསཏོ ཨོཏཱརེཏྭཱ ཨཉྫལིཾ པགྒཡ྄ཧ ནམསྶམཱནཱ ཨེཝམཱཧ། བྷཱཏརོཏི ཨཧམྤི མནུསྶརཱཛཔུཏྟཱི, ཏུམྷཱིཔི མིགརཱཛཔུཏྟཱ, ཨིཏི མེ དྷམྨེན བྷཱཏརོ ཧོཐ།

    Vāripītāvāti yathā pipāsitā migapotakā pānīyatthāya kanditvā taṃ alabhitvā kandantāva niddaṃ okkamantīti imināva nayena attho veditabbo. Acchareti acchanti. Paccuggatā maṃ tiṭṭhantīti maṃ paccuggatā hutvā tiṭṭhanti. ‘‘Paccuggantunā’’tipi pāṭho, paccuggantvāti attho. Ekāyanoti ekasseva ayano ekapadikamaggo. Ekapathoti so ca ekova, dutiyo natthi, okkamitvā gantuṃ na sakkā. Kasmā? Yasmā sarā sobbhā ca passato. Migā namatthūti sā aññaṃ maggaṃ adisvā ‘‘ete yācitvā paṭikkamāpessāmī’’ti phalapacchiṃ sīsato otāretvā añjaliṃ paggayha namassamānā evamāha. Bhātaroti ahampi manussarājaputtī, tumhīpi migarājaputtā, iti me dhammena bhātaro hotha.

    ཨཝརུདྡྷསྶཱཏི རཊྛཏོ པབྦཱཛིཏསྶ། རཱམཾ སཱིཏཱཝནུབྦཏཱཏི ཡཐཱ དསརཐརཱཛཔུཏྟཾ རཱམཾ ཏསྶ ཀནིཊྛབྷགིནཱི སཱིཏཱདེཝཱི ཏསྶེཝ ཨགྒམཧེསཱི ཧུཏྭཱ ཏཾ ཨནུབྦཏཱ པཏིདེཝཏཱ ཧུཏྭཱ ཨཔྤམཏྟཱ ཨུཔཊྛཱསི, ཏཐཱ ཨཧམྤི ཝེསྶནྟརཾ ཨུཔཊྛཧཱམི, ནཱཏིམཉྙཱམཱིཏི ཝདཏི། ཏུམྷེ ཙཱཏི ཏུམྷེ ཙ མཡ྄ཧཾ མགྒཾ དཏྭཱ སཱཡཾ གོཙརགྒཧཎཀཱལེ པུཏྟེ པསྶཐ, ཨཧཉྩ ཨཏྟནོ པུཏྟེ པསྶེཡྻཾ, དེཐ མེ མགྒནྠི ཡཱཙཏི།

    Avaruddhassāti raṭṭhato pabbājitassa. Rāmaṃ sītāvanubbatāti yathā dasaratharājaputtaṃ rāmaṃ tassa kaniṭṭhabhaginī sītādevī tasseva aggamahesī hutvā taṃ anubbatā patidevatā hutvā appamattā upaṭṭhāsi, tathā ahampi vessantaraṃ upaṭṭhahāmi, nātimaññāmīti vadati. Tumhe cāti tumhe ca mayhaṃ maggaṃ datvā sāyaṃ gocaraggahaṇakāle putte passatha, ahañca attano putte passeyyaṃ, detha me magganthi yācati.

    ཨཐ ཏེ ཏཡོ དེཝཔུཏྟཱ ཝེལཾ ཨོལོཀེཏྭཱ ‘‘ཨིདཱནིསྶཱ མགྒཾ དཱཏུཾ ཝེལཱ’’ཏི ཉཏྭཱ ཨུཊྛཱཡ ཨཔགཙྪིཾསུ། ཏམཏྠཾ པཀཱསེནྟོ སཏྠཱ ཨཱཧ –

    Atha te tayo devaputtā velaṃ oloketvā ‘‘idānissā maggaṃ dātuṃ velā’’ti ñatvā uṭṭhāya apagacchiṃsu. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ༢༢༠༠.

    2200.

    ‘‘ཏསྶཱ ལཱལཔྤམཱནཱཡ, བཧུཾ ཀཱརུཉྙསཉྷིཏཾ།

    ‘‘Tassā lālappamānāya, bahuṃ kāruññasañhitaṃ;

    སུཏྭཱ ནེལཔཏིཾ ཝཱཙཾ, ཝཱལཱ༹ པནྠཱ ཨཔཀྐམུ’’ནྟི༎

    Sutvā nelapatiṃ vācaṃ, vāḷā panthā apakkamu’’nti.

    ཏཏྠ ནེལཔཏིནྟི ན ཨེལཔཏིཾ ཨེལཔཱཏཝིརཧིཏཾ ཝིསཊྛཾ མདྷུརཝཱཙཾ།

    Tattha nelapatinti na elapatiṃ elapātavirahitaṃ visaṭṭhaṃ madhuravācaṃ.

    སཱཔི ཝཱལེ༹སུ ཨཔགཏེསུ ཨསྶམཾ ཨགམཱསི། ཏདཱ ཙ པུཎྞམུཔོསཐོ ཧོཏི། སཱ ཙངྐམནཀོཊིཾ པཏྭཱ ཡེསུ ཡེསུ ཋཱནེསུ པུབྦེ པུཏྟེ པསྶཏི, ཏེསུ ཏེསུ ཋཱནེསུ ཨཔསྶནྟཱི ཨཱཧ –

    Sāpi vāḷesu apagatesu assamaṃ agamāsi. Tadā ca puṇṇamuposatho hoti. Sā caṅkamanakoṭiṃ patvā yesu yesu ṭhānesu pubbe putte passati, tesu tesu ṭhānesu apassantī āha –

    ༢༢༠༡.

    2201.

    ‘‘ཨིམམྷི ནཾ པདེསམྷི, པུཏྟཀཱ པཾསུཀུཎྛིཏཱ།

    ‘‘Imamhi naṃ padesamhi, puttakā paṃsukuṇṭhitā;

    པཙྩུགྒཏཱ མཾ ཏིཊྛནྟི, ཝཙྪཱ བཱལཱཝ མཱཏརཾ༎

    Paccuggatā maṃ tiṭṭhanti, vacchā bālāva mātaraṃ.

    ༢༢༠༢.

    2202.

    ‘‘ཨིམམྷི ནཾ པདེསམྷི, པུཏྟཀཱ པཾསུཀུཎྛིཏཱ།

    ‘‘Imamhi naṃ padesamhi, puttakā paṃsukuṇṭhitā;

    པཙྩུགྒཏཱ མཾ ཏིཊྛནྟི, ཧཾསཱཝུཔརིཔལླལེ༎

    Paccuggatā maṃ tiṭṭhanti, haṃsāvuparipallale.

    ༢༢༠༣.

    2203.

    ‘‘ཨིམམྷི ནཾ པདེསམྷི, པུཏྟཀཱ པཾསུཀུཎྛིཏཱ།

    ‘‘Imamhi naṃ padesamhi, puttakā paṃsukuṇṭhitā;

    པཙྩུགྒཏཱ མཾ ཏིཊྛནྟི, ཨསྶམསྶཱཝིདཱུརཏོ༎

    Paccuggatā maṃ tiṭṭhanti, assamassāvidūrato.

    ༢༢༠༤.

    2204.

    ‘‘དྭེ མིགཱ ཝིཡ ཨུཀྐཎྞཱ, སམནྟཱ མབྷིདྷཱཝིནོ།

    ‘‘Dve migā viya ukkaṇṇā, samantā mabhidhāvino;

    ཨཱནནྡིནོ པམུདིཏཱ, ཝགྒམཱནཱཝ ཀམྤརེ།

    Ānandino pamuditā, vaggamānāva kampare;

    ཏྱཛྫ པུཏྟེ ན པསྶཱམི, ཛཱལིཾ ཀཎྷཱཛིནཾ ཙུབྷོ༎

    Tyajja putte na passāmi, jāliṃ kaṇhājinaṃ cubho.

    ༢༢༠༥.

    2205.

    ‘‘ཚཀལཱིཝ མིགཱི ཚཱཔཾ, པཀྑཱི མུཏྟཱཝ པཉྫརཱ།

    ‘‘Chakalīva migī chāpaṃ, pakkhī muttāva pañjarā;

    ཨོཧཱཡ པུཏྟེ ནིཀྑམིཾ, སཱིཧཱིཝཱམིསགིདྡྷིནཱི།

    Ohāya putte nikkhamiṃ, sīhīvāmisagiddhinī;

    ཏྱཛྫ པུཏྟེ ན པསྶཱམི, ཛཱལིཾ ཀཎྷཱཛིནཾ ཙུབྷོ༎

    Tyajja putte na passāmi, jāliṃ kaṇhājinaṃ cubho.

    ༢༢༠༦.

    2206.

    ‘‘ཨིདཾ ནེསཾ པདཀྐནྟཾ, ནཱགཱནམིཝ པབྦཏེ།

    ‘‘Idaṃ nesaṃ padakkantaṃ, nāgānamiva pabbate;

    ཙིཏཀཱ པརིཀིཎྞཱཡོ, ཨསྶམསྶཱཝིདཱུརཏོ།

    Citakā parikiṇṇāyo, assamassāvidūrato;

    ཏྱཛྫ པུཏྟེ ན པསྶཱམི, ཛཱལིཾ ཀཎྷཱཛིནཾ ཙུབྷོ༎

    Tyajja putte na passāmi, jāliṃ kaṇhājinaṃ cubho.

    ༢༢༠༧.

    2207.

    ‘‘ཝཱལིཀཱཡཔི ཨོཀིཎྞཱ, པུཏྟཀཱ པཾསུཀུཎྛིཏཱ།

    ‘‘Vālikāyapi okiṇṇā, puttakā paṃsukuṇṭhitā;

    སམནྟཱ ཨབྷིདྷཱཝནྟི, ཏེ ན པསྶཱམི དཱརཀེ༎

    Samantā abhidhāvanti, te na passāmi dārake.

    ༢༢༠༨.

    2208.

    ‘‘ཡེ མཾ པུརེ པཙྩུཊྛེནྟི, ཨརཉྙཱ དཱུརམཱཡཏིཾ།

    ‘‘Ye maṃ pure paccuṭṭhenti, araññā dūramāyatiṃ;

    ཏྱཛྫ པུཏྟེ ན པསྶཱམི, ཛཱལིཾ ཀཎྷཱཛིནཾ ཙུབྷོ༎

    Tyajja putte na passāmi, jāliṃ kaṇhājinaṃ cubho.

    ༢༢༠༩.

    2209.

    ‘‘ཚཀལིཾཝ མིགིཾ ཚཱཔཱ, པཙྩུགྒནྟུན མཱཏརཾ།

    ‘‘Chakaliṃva migiṃ chāpā, paccuggantuna mātaraṃ;

    དཱུརེ མཾ པཝིལོཀེནྟི, ཏེ ན པསྶཱམི དཱརཀེ༎

    Dūre maṃ pavilokenti, te na passāmi dārake.

    ༢༢༡༠.

    2210.

    ‘‘ཨིདཾ ནེསཾ ཀཱིལ༹ནཀཾ, པཏིཏཾ པཎྜུབེལུཝཾ།

    ‘‘Idaṃ nesaṃ kīḷanakaṃ, patitaṃ paṇḍubeluvaṃ;

    ཏྱཛྫ པུཏྟེ ན པསྶཱམི, ཛཱལིཾ ཀཎྷཱཛིནཾ ཙུབྷོ༎

    Tyajja putte na passāmi, jāliṃ kaṇhājinaṃ cubho.

    ༢༢༡༡.

    2211.

    ‘‘ཐནཱ ཙ མཡ྄ཧིམེ པཱུརཱ, ཨུརོ ཙ སམྤདཱལཏི།

    ‘‘Thanā ca mayhime pūrā, uro ca sampadālati;

    ཏྱཛྫ པུཏྟེ ན པསྶཱམི, ཛཱལིཾ ཀཎྷཱཛིནཾ ཙུབྷོ༎

    Tyajja putte na passāmi, jāliṃ kaṇhājinaṃ cubho.

    ༢༢༡༢.

    2212.

    ‘‘ཨུཙྪངྒེཀོ ཝིཙིནཱཏི, ཐནམེཀཱཝལམྦཏི།

    ‘‘Ucchaṅgeko vicināti, thanamekāvalambati;

    ཏྱཛྫ པུཏྟེ ན པསྶཱམི, ཛཱལིཾ ཀཎྷཱཛིནཾ ཙུབྷོ༎

    Tyajja putte na passāmi, jāliṃ kaṇhājinaṃ cubho.

    ༢༢༡༣.

    2213.

    ‘‘ཡསྶུ སཱཡནྷསམཡཾ, པུཏྟཀཱ པཾསུཀུཎྛིཏཱ།

    ‘‘Yassu sāyanhasamayaṃ, puttakā paṃsukuṇṭhitā;

    ཨུཙྪངྒེ མེ ཝིཝཏྟནྟི, ཏེ ན པསྶཱམི དཱརཀེ༎

    Ucchaṅge me vivattanti, te na passāmi dārake.

    ༢༢༡༤.

    2214.

    ‘‘ཨཡཾ སོ ཨསྶམོ པུབྦེ, སམཛྫོ པཊིབྷཱཏི མཾ།

    ‘‘Ayaṃ so assamo pubbe, samajjo paṭibhāti maṃ;

    ཏྱཛྫ པུཏྟེ ཨཔསྶནྟྱཱ, བྷམཏེ ཝིཡ ཨསྶམོ༎

    Tyajja putte apassantyā, bhamate viya assamo.

    ༢༢༡༥.

    2215.

    ‘‘ཀིམིདཾ ཨཔྤསདྡོཝ, ཨསྶམོ པཊིབྷཱཏི མཾ།

    ‘‘Kimidaṃ appasaddova, assamo paṭibhāti maṃ;

    ཀཱཀོལཱཔི ན ཝསྶནྟི, མཏཱ མེ ནཱུན དཱརཀཱ༎

    Kākolāpi na vassanti, matā me nūna dārakā.

    ༢༢༡༦.

    2216.

    ‘‘ཀིམིདཾ ཨཔྤསདྡོཝ, ཨསྶམོ པཊིབྷཱཏི མཾ།

    ‘‘Kimidaṃ appasaddova, assamo paṭibhāti maṃ;

    སཀུཎཱཔི ན ཝསྶནྟི, མཏཱ མེ ནཱུན དཱརཀཱ’’ཏི༎

    Sakuṇāpi na vassanti, matā me nūna dārakā’’ti.

    ཏཏྠ ནྟི ནིཔཱཏམཏྟཾ། པཾསུཀུཎྛིཏཱཏི པཾསུམཀྑིཏཱ། པཙྩུགྒཏཱ མནྟི མཾ པཙྩུགྒཏཱ ཧུཏྭཱ། ‘‘པཙྩུགྒནྟུནཱ’’ཏིཔི པཱཋོ, པཙྩུགྒནྟྭཱཨིཙྩེཝ ཨཏྠོ། ཨུཀྐཎྞཱཏི ཡཐཱ མིགཔོཏཀཱ མཱཏརཾ དིསྭཱ ཀཎྞེ ཨུཀྑིཔིཏྭཱ གཱིཝཾ པསཱརེཏྭཱ མཱཏརཾ ཨུཔགནྟྭཱ ཧཊྛཏུཊྛཱ སམནྟཱ ཨབྷིདྷཱཝིནོ། ཝགྒམཱནཱཝ ཀམྤརེཏིཝཛྫམཱནཱཡེཝ མཱཏུ ཧདཡམཾསཾ ཀམྤེནྟི ཝིཡ ཨེཝཾ པུབྦེ མམ པུཏྟཱ། ཏྱཛྫཱཏི ཏེ ཨཛྫ ན པསྶཱམི། ཚཀལཱིཝ མིགཱི ཚཱཔནྟི ཡཐཱ ཚཀལཱི ཙ མིགཱི ཙ པཉྫརསངྑཱཏཱ ཀུལཱཝཀཱ མུཏྟཱ པཀྑཱི ཙ ཨཱམིསགིདྡྷིནཱི སཱིཧཱི ཙ ཨཏྟནོ ཚཱཔཾ ཨོཧཱཡ གོཙརཱཡ པཀྐམནྟི, ཏཐཱཧམྤི ཨོཧཱཡ པུཏྟེ གོཙརཱཡ ནིཀྑམིནྟི ཝདཏི། ཨིདཾ ནེསཾ པདཀྐནྟནྟི ཝསྶཱརཏྟེ སཱནུཔབྦཏེ ནཱགཱནཾ པདཝལཉྫཾ ཝིཡ ཨིདཾ ནེསཾ ཀཱིལ༹ནཊྛཱནེ ཨཱདྷཱཝནཔརིདྷཱཝནཔདཀྐནྟཾ པཉྙཱཡཏི། ཙིཏཀཱཏི སཉྩིཏནིཙིཏཱ ཀཝཱལུཀཔུཉྫཱ། པརིཀིཎྞཱཡོཏི ཝིཔྤཀིཎྞཱཡོ། སམནྟཱ མབྷིདྷཱཝནྟཱིཏི ཨཉྙེསུ དིཝསེསུ སམནྟཱ ཨབྷིདྷཱཝནྟི།

    Tattha nanti nipātamattaṃ. Paṃsukuṇṭhitāti paṃsumakkhitā. Paccuggatā manti maṃ paccuggatā hutvā. ‘‘Paccuggantunā’’tipi pāṭho, paccuggantvāicceva attho. Ukkaṇṇāti yathā migapotakā mātaraṃ disvā kaṇṇe ukkhipitvā gīvaṃ pasāretvā mātaraṃ upagantvā haṭṭhatuṭṭhā samantā abhidhāvino. Vaggamānāvakamparetivajjamānāyeva mātu hadayamaṃsaṃ kampenti viya evaṃ pubbe mama puttā. Tyajjāti te ajja na passāmi. Chakalīva migī chāpanti yathā chakalī ca migī ca pañjarasaṅkhātā kulāvakā muttā pakkhī ca āmisagiddhinī sīhī ca attano chāpaṃ ohāya gocarāya pakkamanti, tathāhampi ohāya putte gocarāya nikkhaminti vadati. Idaṃ nesaṃ padakkantanti vassāratte sānupabbate nāgānaṃ padavalañjaṃ viya idaṃ nesaṃ kīḷanaṭṭhāne ādhāvanaparidhāvanapadakkantaṃ paññāyati. Citakāti sañcitanicitā kavālukapuñjā. Parikiṇṇāyoti vippakiṇṇāyo. Samantā mabhidhāvantīti aññesu divasesu samantā abhidhāvanti.

    པཙྩུཊྛེནྟཱིཏི པཙྩུགྒཙྪནྟི། དཱུརམཱཡཏིནྟི དཱུརཏོ ཨཱགཙྪནྟིཾ། ཚཀལིཾཝ མིགིཾ ཚཱཔཱཏི ཨཏྟནོ མཱཏརཾ ཚཀལིཾ ཝིཡ མིགིཾ ཝིཡ ཙ ཚཱཔཱ། ཨིདཾ ནེསཾ ཀཱིལ༹ནཀནྟི ཧཏྠིརཱུཔཀཱདཱིཧི ཀཱིལ༹ནྟཱནཾ ཨིདཉྩ ཏེསཾ ཧཏྠཏོ སུཝཎྞཝཎྞཾ ཀཱིལ༹ནབེལུཝཾ པརིགལི༹ཏྭཱ པཏིཏཾ། མཡ྄ཧིམེཏི མཡ྄ཧཾ ཨིམེ ཐནཱ ཙ ཁཱིརསྶ པཱུརཱ། ཨུརོ ཙ སམྤདཱལཏཱིཏི ཧདཡཉྩ ཕལཏི། ཨུཙྪངྒེ མེ ཝིཝཏྟནྟཱིཏི མམ ཨུཙྪངྒེ ཨཱཝཏྟནྟི ཝིཝཏྟནྟི། སམཛྫོ པཊིབྷཱཏི མནྟི སམཛྫཊྛཱནཾ ཝིཡ མཡ྄ཧཾ ཨུཔཊྛཱཏི། ཏྱཛྫཱཏི ཏེ ཨཛྫ། ཨཔསྶནྟྱཱཏི ཨཔསྶནྟིཡཱ མམ། བྷམཏེ ཝིཡཱཏི ཀུལཱལཙཀྐཾ ཝིཡ བྷམཏི། ཀཱཀོལཱཏི ཝནཀཱཀཱ། མཏཱ ནཱུནཱཏི ཨདྡྷཱ མཏཱ ཝཱ ཀེནཙི ནཱིཏཱ ཝཱ བྷཝིསྶནྟི། སཀུཎཱཏི ཨཝསེསསཀུཎཱ།

    Paccuṭṭhentīti paccuggacchanti. Dūramāyatinti dūrato āgacchantiṃ. Chakaliṃva migiṃ chāpāti attano mātaraṃ chakaliṃ viya migiṃ viya ca chāpā. Idaṃ nesaṃ kīḷanakanti hatthirūpakādīhi kīḷantānaṃ idañca tesaṃ hatthato suvaṇṇavaṇṇaṃ kīḷanabeluvaṃ parigaḷitvā patitaṃ. Mayhimeti mayhaṃ ime thanā ca khīrassa pūrā. Uro ca sampadālatīti hadayañca phalati. Ucchaṅge me vivattantīti mama ucchaṅge āvattanti vivattanti. Samajjo paṭibhāti manti samajjaṭṭhānaṃ viya mayhaṃ upaṭṭhāti. Tyajjāti te ajja. Apassantyāti apassantiyā mama. Bhamate viyāti kulālacakkaṃ viya bhamati. Kākolāti vanakākā. Matā nūnāti addhā matā vā kenaci nītā vā bhavissanti. Sakuṇāti avasesasakuṇā.

    ཨིཏི སཱ ཝིལཔནྟཱི མཧཱསཏྟསྶ སནྟིཀཾ གནྟྭཱ ཕལཔཙྪིཾ ཨོཏཱརེཏྭཱ མཧཱསཏྟཾ ཏུཎྷིམཱསཱིནཾ དིསྭཱ དཱརཀེ ཙསྶ སནྟིཀེ ཨཔསྶནྟཱི ཨཱཧ –

    Iti sā vilapantī mahāsattassa santikaṃ gantvā phalapacchiṃ otāretvā mahāsattaṃ tuṇhimāsīnaṃ disvā dārake cassa santike apassantī āha –

    ༢༢༡༧.

    2217.

    ‘‘ཀིམིདཾ ཏུཎྷིབྷཱུཏོསི, ཨཔི རཏྟེཝ མེ མནོ།

    ‘‘Kimidaṃ tuṇhibhūtosi, api ratteva me mano;

    ཀཱཀོལཱཔི ན ཝསྶནྟི, མཏཱ མེ ནཱུན དཱརཀཱ༎

    Kākolāpi na vassanti, matā me nūna dārakā.

    ༢༢༡༨.

    2218.

    ‘‘ཀིམིདཾ ཏུཎྷིབྷཱུཏོསི, ཨཔི རཏྟེཝ མེ མནོ།

    ‘‘Kimidaṃ tuṇhibhūtosi, api ratteva me mano;

    སཀུཎཱཔི ན ཝསྶནྟི, མཏཱ མེ ནཱུན དཱརཀཱ༎

    Sakuṇāpi na vassanti, matā me nūna dārakā.

    ༢༢༡༩.

    2219.

    ‘‘ཀཙྩི ནུ མེ ཨཡྻཔུཏྟ, མིགཱ ཁཱདིཾསུ དཱརཀེ།

    ‘‘Kacci nu me ayyaputta, migā khādiṃsu dārake;

    ཨརཉྙེ ཨིརིཎེ ཝིཝནེ, ཀེན ནཱིཏཱ མེ དཱརཀཱ༎

    Araññe iriṇe vivane, kena nītā me dārakā.

    ༢༢༢༠.

    2220.

    ‘‘ཨདུ ཏེ པཧིཏཱ དཱུཏཱ, ཨདུ སུཏྟཱ པིཡཾཝདཱ།

    ‘‘Adu te pahitā dūtā, adu suttā piyaṃvadā;

    ཨདུ བཧི ནོ ནིཀྑནྟཱ, ཁིཌྜཱསུ པསུཏཱ ནུ ཏེ༎

    Adu bahi no nikkhantā, khiḍḍāsu pasutā nu te.

    ༢༢༢༡.

    2221.

    ‘‘ནེཝཱསཾ ཀེསཱ དིསྶནྟི, ཧཏྠཔཱདཱ ཙ ཛཱལིནོ།

    ‘‘Nevāsaṃ kesā dissanti, hatthapādā ca jālino;

    སཀུཎཱནཉྩ ཨོཔཱཏོ, ཀེན ནཱིཏཱ མེ དཱརཀཱ’’ཏི༎

    Sakuṇānañca opāto, kena nītā me dārakā’’ti.

    ཏཏྠ ཨཔི རཏྟེཝ མེ མནོཏི ཨཔི བལཝཔཙྩཱུསེ སུཔིནཾ པསྶནྟིཡཱ ཝིཡ མེ མནོ། མིགཱཏི སཱིཧཱདཡོ ཝཱལ༹མིགཱ། ཨིརིཎེཏི ནིརོཛེ། ཝིཝནེཏི ཝིཝིཏྟེ། དཱུཏཱཏི ཨདུ ཛེཏུཏྟརནགརེ སིཝིརཉྙོ སནྟིཀཾ ཏཡཱ དཱུཏཱ ཀཏྭཱ པེསིཏཱ། སུཏྟཱཏི ཨནྟོཔཎྞསཱལཾ པཝིསིཏྭཱ སཡིཏཱ། ཨདུ བཧི ནོཏི ཨདུ ཏེ དཱརཀཱ ཁིཌྜཱཔསུཏཱ ཧུཏྭཱ བཧི ནིཀྑནྟཱཏི པུཙྪཏི། ནེཝཱསཾ ཀེསཱ དིསྶནྟཱིཏི སཱམི ཝེསྶནྟར, ནེཝ ཏེསཾ ཀཱལ༹ཉྫནཝཎྞཱ ཀེསཱ དིསྶནྟི། ཛཱལིནོཏི ཀཉྩནཛཱལཝིཙིཏྟཱ ཧཏྠཔཱདཱ། སཀུཎཱནཉྩ ཨོཔཱཏོཏི ཧིམཝནྟཔདེསེ ཧཏྠིལིངྒསཀུཎཱ ནཱམ ཨཏྠི, ཏེ ཨོཔཏིཏྭཱ ཨཱདཱཡ ཨཱཀཱསེནེཝ གཙྪནྟི། ཏེན ཏཾ པུཙྪཱམི ‘‘ཀིཾ ཏེཧི སཀུཎེཧི ནཱིཏཱ, ཨིཏོ ཨཉྙེསམྤི ཀེསཉྩི ཏེསཾ སཀུཎཱནཾ ཝིཡ ཨོཔཱཏོ ཛཱཏོ, ཨཀྑཱཧི, ཀེན ནཱིཏཱ མེ དཱརཀཱ’’ཏི?

    Tattha api ratteva me manoti api balavapaccūse supinaṃ passantiyā viya me mano. Migāti sīhādayo vāḷamigā. Iriṇeti niroje. Vivaneti vivitte. Dūtāti adu jetuttaranagare sivirañño santikaṃ tayā dūtā katvā pesitā. Suttāti antopaṇṇasālaṃ pavisitvā sayitā. Adu bahi noti adu te dārakā khiḍḍāpasutā hutvā bahi nikkhantāti pucchati. Nevāsaṃ kesā dissantīti sāmi vessantara, neva tesaṃ kāḷañjanavaṇṇā kesā dissanti. Jālinoti kañcanajālavicittā hatthapādā. Sakuṇānañca opātoti himavantapadese hatthiliṅgasakuṇā nāma atthi, te opatitvā ādāya ākāseneva gacchanti. Tena taṃ pucchāmi ‘‘kiṃ tehi sakuṇehi nītā, ito aññesampi kesañci tesaṃ sakuṇānaṃ viya opāto jāto, akkhāhi, kena nītā me dārakā’’ti?

    ཨེཝཾ ཝུཏྟེཔི མཧཱསཏྟོ ན ཀིཉྩི ཨཱཧ། ཨཐ ནཾ སཱ ‘‘དེཝ, ཀསྨཱ མཡཱ སདྡྷིཾ ན ཀཐེསི, ཀོ མམ དོསོ’’ཏི ཝཏྭཱ ཨཱཧ –

    Evaṃ vuttepi mahāsatto na kiñci āha. Atha naṃ sā ‘‘deva, kasmā mayā saddhiṃ na kathesi, ko mama doso’’ti vatvā āha –

    ༢༢༢༢.

    2222.

    ‘‘ཨིདཾ ཏཏོ དུཀྑཏརཾ, སལླཝིདྡྷོ ཡཐཱ ཝཎོ།

    ‘‘Idaṃ tato dukkhataraṃ, sallaviddho yathā vaṇo;

    ཏྱཛྫ པུཏྟེ ན པསྶཱམི, ཛཱལིཾ ཀཎྷཱཛིནཾ ཙུབྷོ༎

    Tyajja putte na passāmi, jāliṃ kaṇhājinaṃ cubho.

    ༢༢༢༣.

    2223.

    ‘‘ཨིདམྤི དུཏིཡཾ སལླཾ, ཀམྤེཏི ཧདཡཾ མམ།

    ‘‘Idampi dutiyaṃ sallaṃ, kampeti hadayaṃ mama;

    ཡཉྩ པུཏྟེ ན པསྶཱམི, ཏྭཉྩ མཾ ནཱབྷིབྷཱསསི༎

    Yañca putte na passāmi, tvañca maṃ nābhibhāsasi.

    ༢༢༢༤.

    2224.

    ‘‘ཨཛྫེཝ མེ ཨིམཾ རཏྟིཾ, རཱཛཔུཏྟ ན སཾསཏི།

    ‘‘Ajjeva me imaṃ rattiṃ, rājaputta na saṃsati;

    མཉྙེ ཨོཀྐནྟསནྟཾ མཾ, པཱཏོ དཀྑིསི ནོ མཏ’’ནྟི༎

    Maññe okkantasantaṃ maṃ, pāto dakkhisi no mata’’nti.

    ཏཏྠ ཨིདཾ ཏཏོ དུཀྑཏརནྟི སཱམི ཝེསྶནྟར, ཡཾ མམ རཊྛཱ པབྦཱཛིཏཱཡ ཨརཉྙེ ཝསནྟིཡཱ པུཏྟེ ཙ ཨཔསྶནྟིཡཱ དུཀྑཾ, ཨིདཾ ཏཝ མཡཱ སདྡྷིཾ ཨཀཐནཾ མཡ྄ཧཾ ཏཏོ དུཀྑཏརཾ། ཏྭཉྷི མཾ ཨགྒིདཌྜྷཾ པཊིདཧནྟོ ཝིཡ པཔཱཏཱ པཏིཏཾ དཎྜེན པོཐེནྟོ ཝིཡ སལླེན ཝཎཾ ཝིཛ྄ཛྷནྟོ ཝིཡ ཏུཎྷཱིབྷཱཝེན ཀིལམེསི། ཨིདཉྷི མེ ཧདཡཾ སལླཝིདྡྷོ ཡཐཱ ཝཎོ ཏཐེཝ ཀམྤཏི ཙེཝ རུཛཏི ཙ། ‘‘སམྤཝིདྡྷོ’’ཏིཔི པཱཋོ, སམྤཏིཝིདྡྷོཏི ཨཏྠོ། ཨོཀྐནྟསནྟཾ ནྟི ཨཔགཏཛཱིཝིཏཾ མཾ། དཀྑིསི ནོ མཏནྟི ཨེཏྠ ནོ-ཀཱརོ ནིཔཱཏམཏྟོ, མཏཾ མཾ ཀཱལསྶེཝ ཏྭཾ པསྶིསྶསཱིཏི ཨཏྠོ།

    Tattha idaṃ tato dukkhataranti sāmi vessantara, yaṃ mama raṭṭhā pabbājitāya araññe vasantiyā putte ca apassantiyā dukkhaṃ, idaṃ tava mayā saddhiṃ akathanaṃ mayhaṃ tato dukkhataraṃ. Tvañhi maṃ aggidaḍḍhaṃ paṭidahanto viya papātā patitaṃ daṇḍena pothento viya sallena vaṇaṃ vijjhanto viya tuṇhībhāvena kilamesi. Idañhi me hadayaṃ sallaviddho yathā vaṇo tatheva kampati ceva rujati ca. ‘‘Sampaviddho’’tipi pāṭho, sampatividdhoti attho. Okkantasantaṃmanti apagatajīvitaṃ maṃ. Dakkhisi no matanti ettha no-kāro nipātamatto, mataṃ maṃ kālasseva tvaṃ passissasīti attho.

    ཨཐ མཧཱསཏྟོ ‘‘ཀཀྑལ༹ཀཐཱཡ ནཾ པུཏྟསོཀཾ ཛཧཱཔེསྶཱམཱི’’ཏི ཙིནྟེཏྭཱ ཨིམཾ གཱཐམཱཧ –

    Atha mahāsatto ‘‘kakkhaḷakathāya naṃ puttasokaṃ jahāpessāmī’’ti cintetvā imaṃ gāthamāha –

    ༢༢༢༥.

    2225.

    ‘‘ནཱུན མདྡཱི ཝརཱརོཧཱ, རཱཛཔུཏྟཱི ཡསསྶིནཱི།

    ‘‘Nūna maddī varārohā, rājaputtī yasassinī;

    པཱཏོ གཏཱསི ཨུཉྪཱཡ, ཀིམིདཾ སཱཡམཱགཏཱ’’ཏི༎

    Pāto gatāsi uñchāya, kimidaṃ sāyamāgatā’’ti.

    ཏཏྠ ཀིམིདཾ སཱཡམཱགཏཱཏི ‘‘མདྡི, ཏྭཾ ཨབྷིརཱུཔཱ པཱསཱདིཀཱ, ཧིམཝནྟེ ཙ ནཱམ བཧཱུ ཝནཙརཀཱ ཏཱཔསཝིཛྫཱདྷརཱདཡོ ཝིཙརནྟི། ཀོ ཛཱནཱཏི, ཀིཾ བྷཝིསྶཏི, ཀིཉྩི ཏཡཱ ཀཏཾ, ཏྭཾ པཱཏོཝ གནྟྭཱ ཀིམིདཾ སཱཡམཱགཙྪསི, དཧརཀུམཱརཀེ ཨོཧཱཡ ཨརཉྙགཏིཏྠིཡོ ནཱམ སསཱམིཀིཏྠིཡོ ཨེཝརཱུཔཱ ན ཧོནྟི, ‘ཀཱ ནུ ཁོ མེ དཱརཀཱནཾ པཝཏྟི, ཀིཾ ཝཱ མེ སཱམིཀོ ཙིནྟེསྶཏཱི’ཏི ཨེཏྟཀམྤི ཏེ ནཱཧོསི། ཏྭཾ པཱཏོཝ གནྟྭཱ ཙནྡཱལོཀེན ཨཱགཙྪསི, མམ དུགྒཏབྷཱཝསྶེཝེས དོསོ’’ཏི ཏཛྫེཏྭཱ ཝཉྩེཏྭཱ ཀཐེསི།

    Tattha kimidaṃ sāyamāgatāti ‘‘maddi, tvaṃ abhirūpā pāsādikā, himavante ca nāma bahū vanacarakā tāpasavijjādharādayo vicaranti. Ko jānāti, kiṃ bhavissati, kiñci tayā kataṃ, tvaṃ pātova gantvā kimidaṃ sāyamāgacchasi, daharakumārake ohāya araññagatitthiyo nāma sasāmikitthiyo evarūpā na honti, ‘kā nu kho me dārakānaṃ pavatti, kiṃ vā me sāmiko cintessatī’ti ettakampi te nāhosi. Tvaṃ pātova gantvā candālokena āgacchasi, mama duggatabhāvassevesa doso’’ti tajjetvā vañcetvā kathesi.

    སཱ ཏསྶ ཀཐཾ སུཏྭཱ ཨཱཧ –

    Sā tassa kathaṃ sutvā āha –

    ༢༢༢༦.

    2226.

    ‘‘ནནུ ཏྭཾ སདྡམསྶོསི, ཡེ སརཾ པཱཏུམཱགཏཱ།

    ‘‘Nanu tvaṃ saddamassosi, ye saraṃ pātumāgatā;

    སཱིཧསྶཔི ནདནྟསྶ, བྱགྒྷསྶ ཙ ནིཀུཛྫིཏཾ༎

    Sīhassapi nadantassa, byagghassa ca nikujjitaṃ.

    ༢༢༢༧.

    2227.

    ‘‘ཨཧུ པུབྦནིམིཏྟཾ མེ, ཝིཙརནྟྱཱ བྲཧཱཝནེ།

    ‘‘Ahu pubbanimittaṃ me, vicarantyā brahāvane;

    ཁཎིཏྟོ མེ ཧཏྠཱ པཏིཏོ, ཨུགྒཱིཝཉྩཱཔི ཨཾསཏོ༎

    Khaṇitto me hatthā patito, uggīvañcāpi aṃsato.

    ༢༢༢༨.

    2228.

    ‘‘ཏདཱཧཾ བྱཐིཏཱ བྷཱིཏཱ, པུཐུ ཀཏྭཱན ཨཉྫལིཾ།

    ‘‘Tadāhaṃ byathitā bhītā, puthu katvāna añjaliṃ;

    སབྦདིསཱ ནམསྶིསྶཾ, ཨཔི སོཏྠི ཨིཏོ སིཡཱ༎

    Sabbadisā namassissaṃ, api sotthi ito siyā.

    ༢༢༢༩.

    2229.

    ‘‘མཱ ཧེཝ ནོ རཱཛཔུཏྟོ, ཧཏོ སཱིཧེན དཱིཔིནཱ།

    ‘‘Mā heva no rājaputto, hato sīhena dīpinā;

    དཱརཀཱ ཝཱ པརཱམཊྛཱ, ཨཙྪཀོཀཏརཙྪིཧི༎

    Dārakā vā parāmaṭṭhā, acchakokataracchihi.

    ༢༢༣༠.

    2230.

    ‘‘སཱིཧོ བྱགྒྷོ ཙ དཱིཔི ཙ, ཏཡོ ཝཱལཱ༹ ཝནེ མིགཱ།

    ‘‘Sīho byaggho ca dīpi ca, tayo vāḷā vane migā;

    ཏེ མཾ པརིཡཱཝརུཾ མགྒཾ, ཏེན སཱཡམྷི ཨཱགཏཱ’’ཏི༎

    Te maṃ pariyāvaruṃ maggaṃ, tena sāyamhi āgatā’’ti.

    ཏཏྠ ཡེ སརཾ པཱཏུམཱགཏཱཏི ཡེ པཱནཱིཡཾ པཱཏུཾ ཨིམཾ སརཾ ཨཱགཏཱ། བྱགྒྷསྶ ཙཱཏི བྱགྒྷསྶ ཙ ཨཉྙེསཾ ཧཏྠིཨཱདཱིནཾ ཙཏུཔྤདཱནཉྩེཝ སཀུཎསངྒྷསྶ ཙ ནིཀཱུཛིཏཾ ཨེཀནིནྣཱདསདྡཾ ཀིཾ ཏྭཾ ན ཨསྶོསཱིཏི པུཙྪཏི། སོ པན མཧཱསཏྟེན པུཏྟཱནཾ དིནྣཝེལཱཡ སདྡོ ཨཧོསི། ཨཧུ པུབྦནིམིཏྟཾ མེཏི དེཝ, ཨིམསྶ མེ དུཀྑསྶ ཨནུབྷཝནཏྠཱཡ པུབྦནིམིཏྟཾ ཨཧོསི། ཨུགྒཱིཝནྟི ཨཾསཀཱུཊེ པཙྪིལགྒནཀཾ། པུཐཱུཏི ཝིསུཾ ཝིསུཾ། སབྦདིསཱ ནམསྶིསྶནྟི སབྦཱ དས དིསཱ ནམསྶིཾ། མཱ ཧེཝ ནོཏི ཨམྷཱཀཾ རཱཛཔུཏྟོ སཱིཧཱདཱིཧི ཧཏོ མཱ ཧོཏུ, དཱརཀཱཔི ཨཙྪཱདཱིཧི པརཱམཊྛཱ མཱ ཧོནྟཱུཏི པཏྠཡནྟཱི ནམསྶིསྶཾ། ཏེ མཾ པརིཡཱཝརུཾ མགྒནྟི སཱམི ཝེསྶནྟར, ཨཧཾ ‘‘ཨིམཱནི ཙ བྷཱིསནཀཱནི མཧནྟཱནི, དུསྶུཔིནོ ཙ མེ དིཊྛོ, ཨཛྫ སཀཱལསྶེཝ གམིསྶཱམཱི’’ཏི ཀམྤམཱནཱ མཱུལཕལཱཕལཱནི ཨུཔདྷཱརེསིཾ, ཨཐ མེ ཕལིཏརུཀྑཱཔི ཨཕལཱ ཝིཡ ཨཕལཱ ཙ ཕལིནོ ཝིཡ དིསྶནྟི, ཀིཙྪེན ཕལཱཕལཱནི གཧེཏྭཱ གིརིདྭཱརཾ སམྤཱཔུཎིཾ། ཨཐ ཏེ སཱིཧཱདཡོ མཾ དིསྭཱ མགྒཾ པཊིཔཱཊིཡཱ རུམྦྷིཏྭཱ ཨཊྛཾསུ། ཏེན སཱཡཾ ཨཱགཏཱམྷི, ཁམཱཧི མེ, སཱམཱིཏི།

    Tattha ye saraṃ pātumāgatāti ye pānīyaṃ pātuṃ imaṃ saraṃ āgatā. Byagghassa cāti byagghassa ca aññesaṃ hatthiādīnaṃ catuppadānañceva sakuṇasaṅghassa ca nikūjitaṃ ekaninnādasaddaṃ kiṃ tvaṃ na assosīti pucchati. So pana mahāsattena puttānaṃ dinnavelāya saddo ahosi. Ahu pubbanimittaṃ meti deva, imassa me dukkhassa anubhavanatthāya pubbanimittaṃ ahosi. Uggīvanti aṃsakūṭe pacchilagganakaṃ. Puthūti visuṃ visuṃ. Sabbadisā namassissanti sabbā dasa disā namassiṃ. Mā heva noti amhākaṃ rājaputto sīhādīhi hato mā hotu, dārakāpi acchādīhi parāmaṭṭhā mā hontūti patthayantī namassissaṃ. Te maṃ pariyāvaruṃ magganti sāmi vessantara, ahaṃ ‘‘imāni ca bhīsanakāni mahantāni, dussupino ca me diṭṭho, ajja sakālasseva gamissāmī’’ti kampamānā mūlaphalāphalāni upadhāresiṃ, atha me phalitarukkhāpi aphalā viya aphalā ca phalino viya dissanti, kicchena phalāphalāni gahetvā giridvāraṃ sampāpuṇiṃ. Atha te sīhādayo maṃ disvā maggaṃ paṭipāṭiyā rumbhitvā aṭṭhaṃsu. Tena sāyaṃ āgatāmhi, khamāhi me, sāmīti.

    མཧཱསཏྟོ ཏཱཡ སདྡྷིཾ ཨེཏྟཀམེཝ ཀཐཾ ཝཏྭཱ ཡཱཝ ཨརུཎུགྒམནཱ ན ཀིཉྩི ཀཐེསི། ཏཏོ པཊྛཱཡ མདྡཱི ནཱནཔྤཀཱརཀཾ ཝིལཔནྟཱི ཨཱཧ –

    Mahāsatto tāya saddhiṃ ettakameva kathaṃ vatvā yāva aruṇuggamanā na kiñci kathesi. Tato paṭṭhāya maddī nānappakārakaṃ vilapantī āha –

    ༢༢༣༡.

    2231.

    ‘‘ཨཧཾ པཏིཉྩ པུཏྟེ ཙ, ཨཱཙེརམིཝ མཱཎཝོ།

    ‘‘Ahaṃ patiñca putte ca, āceramiva māṇavo;

    ཨནུཊྛིཏཱ དིཝཱརཏྟིཾ, ཛཊིནཱི བྲཧྨཙཱརིནཱི༎

    Anuṭṭhitā divārattiṃ, jaṭinī brahmacārinī.

    ༢༢༣༢.

    2232.

    ‘‘ཨཛིནཱནི པརིདཧིཏྭཱ, ཝནམཱུལཕལཧཱརིཡཱ།

    ‘‘Ajināni paridahitvā, vanamūlaphalahāriyā;

    ཝིཙརཱམི དིཝཱརཏྟིཾ, ཏུམྷཾ ཀཱམཱ ཧི པུཏྟཀཱ༎

    Vicarāmi divārattiṃ, tumhaṃ kāmā hi puttakā.

    ༢༢༣༣.

    2233.

    ‘‘ཨཧཾ སུཝཎྞཧལིདྡིཾ, ཨཱབྷཏཾ པཎྜུབེལུཝཾ།

    ‘‘Ahaṃ suvaṇṇahaliddiṃ, ābhataṃ paṇḍubeluvaṃ;

    རུཀྑཔཀྐཱནི ཙཱཧཱསིཾ, ཨིམེ ཝོ པུཏྟ ཀཱིལ༹ནཱ༎

    Rukkhapakkāni cāhāsiṃ, ime vo putta kīḷanā.

    ༢༢༣༤.

    2234.

    ‘‘ཨིམཾ མཱུལཱ༹ལིཝཏྟཀཾ, སཱལུཀཾ ཙིཉྩབྷེདཀཾ།

    ‘‘Imaṃ mūḷālivattakaṃ, sālukaṃ ciñcabhedakaṃ;

    བྷུཉྫ ཁུདྡེཧི སཾཡུཏྟཾ, སཧ པུཏྟེཧི ཁཏྟིཡ༎

    Bhuñja khuddehi saṃyuttaṃ, saha puttehi khattiya.

    ༢༢༣༥.

    2235.

    ‘‘པདུམཾ ཛཱལིནོ དེཧི, ཀུམུདཉྩ ཀུམཱརིཡཱ།

    ‘‘Padumaṃ jālino dehi, kumudañca kumāriyā;

    མཱལིནེ པསྶ ནཙྩནྟེ, སིཝི པུཏྟཱནི ཨཝ྄ཧཡ༎

    Māline passa naccante, sivi puttāni avhaya.

    ༢༢༣༦.

    2236.

    ‘‘ཏཏོ ཀཎྷཱཛིནཱཡཔི, ནིསཱམེཧི རཐེསབྷ།

    ‘‘Tato kaṇhājināyapi, nisāmehi rathesabha;

    མཉྫུསྶརཱཡ ཝགྒུཡཱ, ཨསྶམཾ ཨུཔཡནྟིཡཱ༎

    Mañjussarāya vagguyā, assamaṃ upayantiyā.

    ༢༢༣༧.

    2237.

    ‘‘སམཱནསུཁདུཀྑམྷཱ, རཊྛཱ པབྦཱཛིཏཱ ཨུབྷོ།

    ‘‘Samānasukhadukkhamhā, raṭṭhā pabbājitā ubho;

    ཨཔི སིཝི པུཏྟེ པསྶེསི, ཛཱལིཾ ཀཎྷཱཛིནཾ ཙུབྷོ༎

    Api sivi putte passesi, jāliṃ kaṇhājinaṃ cubho.

    ༢༢༣༨.

    2238.

    ‘‘སམཎེ བྲཱཧྨཎེ ནཱུན, བྲཧྨཙརིཡཔརཱཡཎེ།

    ‘‘Samaṇe brāhmaṇe nūna, brahmacariyaparāyaṇe;

    ཨཧཾ ལོཀེ ཨབྷིསྶཔིཾ, སཱིལཝནྟེ བཧུསྶུཏེ།

    Ahaṃ loke abhissapiṃ, sīlavante bahussute;

    ཏྱཛྫ པུཏྟེ ན པསྶཱམི, ཛཱལིཾ ཀཎྷཱཛིནཾ ཙུབྷོ’’ཏི༎

    Tyajja putte na passāmi, jāliṃ kaṇhājinaṃ cubho’’ti.

    ཏཏྠ ཨཱཙེརམིཝ མཱཎཝོཏི ཝཏྟསམྤནྣོ ཨནྟེཝཱསིཀོ ཨཱཙརིཡཾ ཝིཡ པཊིཛགྒཏི། ཨནུཊྛིཏཱཏི པཱརིཙརིཡཱནུཊྛཱནེན ཨནུཊྛིཏཱ ཨཔྤམཏྟཱ ཧུཏྭཱ པཊིཛགྒཱམི། ཏུམྷཾ ཀཱམཱཏི ཏུམྷཱཀཾ ཀཱམེན ཏུམྷེ པཏྠཡནྟཱི། པུཏྟཀཱཏི ཀུམཱརེ ཨཱལཔནྟཱི པརིདེཝཏི། སུཝཎྞཧལིདྡིནྟི པུཏྟཀཱ ཨཧཾ ཏུམྷཱཀཾ ནྷཱཔནཏྠཱཡ སུཝཎྞཝཎྞཾ ཧལིདྡིཾ གྷཾསིཏྭཱ ཨཱདཱཡ ཨཱགཏཱ། པཎྜུབེལུཝནྟི ཀཱིལ༹ནཏྠཱཡ ཙ ཝོ ཨིདཾ སུཝཎྞཝཎྞཾ བེལུཝཔཀྐཾ མཡཱ ཨཱབྷཏཾ། རུཀྑཔཀྐཱནཱིཏི ཏུམྷཱཀཾ ཀཱིལ༹ནཏྠཱཡ ཨཉྙཱནིཔི མནཱཔཱནི རུཀྑཕལཱནི ཨཱཧཱསིཾ། ཨིམེ ཝོཏི པུཏྟཀཱ ཨིམེ ཝོ ཀཱིལ༹ནཱཏི ཝདཏི། མཱུལཱ༹ལིཝཏྟཀནྟི མཱུལཱ༹ལཀུཎྜལཀཾ། སཱལུཀནྟི ཨིདཾ ཨུཔྤལཱདིསཱལུཀམྤི མེ བཧུ ཨཱབྷཏཾ། ཙིཉྩབྷེདཀནྟི སིངྒྷཱཊཀཾ། བྷུཉྫཱཏི ཨིདཾ སབྦཾ ཁུདྡམདྷུནཱ སཾཡུཏྟཾ པུཏྟེཧི སདྡྷིཾ བྷུཉྫཱཧཱིཏི པརིདེཝཏི། སིཝི པུཏྟཱནི ཨཝ྄ཧཡཱཏི སཱམི སིཝིརཱཛ, པཎྞསཱལཱཡ སཡཱཔིཏཊྛཱནཏོ སཱིགྷཾ པུཏྟཀེ པཀྐོསཱཧི། ཨཔི སིཝི པུཏྟེ པསྶེསཱིཏི སཱམི སིཝིརཱཛ, ཨཔི པུཏྟེ པསྶསི, སཙེ པསྶསི, མམ དསྶེཧི, ཀིཾ མཾ ཨཏིཝིཡ ཀིལམེསི། ཨབྷིསྶཔིནྟི ཏུམྷཱཀཾ པུཏྟདྷཱིཏརོ མཱ པསྶིཏྠཱཏི ཨེཝཾ ནཱུན ཨཀྐོསིནྟི།

    Tattha āceramiva māṇavoti vattasampanno antevāsiko ācariyaṃ viya paṭijaggati. Anuṭṭhitāti pāricariyānuṭṭhānena anuṭṭhitā appamattā hutvā paṭijaggāmi. Tumhaṃ kāmāti tumhākaṃ kāmena tumhe patthayantī. Puttakāti kumāre ālapantī paridevati. Suvaṇṇahaliddinti puttakā ahaṃ tumhākaṃ nhāpanatthāya suvaṇṇavaṇṇaṃ haliddiṃ ghaṃsitvā ādāya āgatā. Paṇḍubeluvanti kīḷanatthāya ca vo idaṃ suvaṇṇavaṇṇaṃ beluvapakkaṃ mayā ābhataṃ. Rukkhapakkānīti tumhākaṃ kīḷanatthāya aññānipi manāpāni rukkhaphalāni āhāsiṃ. Ime voti puttakā ime vo kīḷanāti vadati. Mūḷālivattakanti mūḷālakuṇḍalakaṃ. Sālukanti idaṃ uppalādisālukampi me bahu ābhataṃ. Ciñcabhedakanti siṅghāṭakaṃ. Bhuñjāti idaṃ sabbaṃ khuddamadhunā saṃyuttaṃ puttehi saddhiṃ bhuñjāhīti paridevati. Sivi puttāni avhayāti sāmi sivirāja, paṇṇasālāya sayāpitaṭṭhānato sīghaṃ puttake pakkosāhi. Api sivi putte passesīti sāmi sivirāja, api putte passasi, sace passasi, mama dassehi, kiṃ maṃ ativiya kilamesi. Abhissapinti tumhākaṃ puttadhītaro mā passitthāti evaṃ nūna akkosinti.

    ཨེཝཾ ཝིལཔམཱནཱཡཔི ཏཱཡ སདྡྷིཾ མཧཱསཏྟོ ན ཀིཉྩི ཀཐེསི། སཱ ཏསྨིཾ ཨཀཐེནྟེ ཀམྤམཱནཱ ཙནྡཱལོཀེན པུཏྟེ ཝིཙིནནྟཱི ཡེསུ ཡེསུ ཛམྦུརུཀྑཱདཱིསུ པུབྦེ ཀཱིལི༹ཾསུ, ཏཱནི ཏཱནི པཏྭཱ པརིདེཝནྟཱི ཨཱཧ –

    Evaṃ vilapamānāyapi tāya saddhiṃ mahāsatto na kiñci kathesi. Sā tasmiṃ akathente kampamānā candālokena putte vicinantī yesu yesu jamburukkhādīsu pubbe kīḷiṃsu, tāni tāni patvā paridevantī āha –

    ༢༢༣༩.

    2239.

    ‘‘ཨིམེ ཏེ ཛམྦུཀཱ རུཀྑཱ, ཝེདིསཱ སིནྡུཝཱརཀཱ།

    ‘‘Ime te jambukā rukkhā, vedisā sinduvārakā;

    ཝིཝིདྷཱནི རུཀྑཛཱཏཱནི, ཏེ ཀུམཱརཱ ན དིསྶརེ༎

    Vividhāni rukkhajātāni, te kumārā na dissare.

    ༢༢༤༠.

    2240.

    ‘‘ཨསྶཏྠཱ པནསཱ ཙེམེ, ནིགྲོདྷཱ ཙ ཀཔིཏྠནཱ།

    ‘‘Assatthā panasā ceme, nigrodhā ca kapitthanā;

    ཝིཝིདྷཱནི ཕལཛཱཏཱནི, ཏེ ཀུམཱརཱ ན དིསྶརེ༎

    Vividhāni phalajātāni, te kumārā na dissare.

    ༢༢༤༡.

    2241.

    ‘‘ཨིམེ ཏིཊྛནྟི ཨཱརཱམཱ, ཨཡཾ སཱིཏཱུདཀཱ ནདཱི།

    ‘‘Ime tiṭṭhanti ārāmā, ayaṃ sītūdakā nadī;

    ཡཏྠསྶུ པུབྦེ ཀཱིལི༹ཾསུ, ཏེ ཀུམཱརཱ ན དིསྶརེ༎

    Yatthassu pubbe kīḷiṃsu, te kumārā na dissare.

    ༢༢༤༢.

    2242.

    ‘‘ཝིཝིདྷཱནི པུཔྥཛཱཏཱནི, ཨསྨིཾ ཨུཔརིཔབྦཏེ།

    ‘‘Vividhāni pupphajātāni, asmiṃ uparipabbate;

    ཡཱནསྶུ པུབྦེ དྷཱརིཾསུ, ཏེ ཀུམཱརཱ ན དིསྶརེ༎

    Yānassu pubbe dhāriṃsu, te kumārā na dissare.

    ༢༢༤༣.

    2243.

    ‘‘ཝིཝིདྷཱནི ཕལཛཱཏཱནི, ཨསྨིཾ ཨུཔརིཔབྦཏེ།

    ‘‘Vividhāni phalajātāni, asmiṃ uparipabbate;

    ཡཱནསྶུ པུབྦེ བྷུཉྫིཾསུ, ཏེ ཀུམཱརཱ ན དིསྶརེ༎

    Yānassu pubbe bhuñjiṃsu, te kumārā na dissare.

    ༢༢༤༤.

    2244.

    ‘‘ཨིམེ ཏེ ཧཏྠིཀཱ ཨསྶཱ, བལིབདྡཱ ཙ ཏེ ཨིམེ།

    ‘‘Ime te hatthikā assā, balibaddā ca te ime;

    ཡེཧིསྶུ པུབྦེ ཀཱིལི༹ཾསུ, ཏེ ཀུམཱརཱ ན དིསྶརེ’’ཏི༎

    Yehissu pubbe kīḷiṃsu, te kumārā na dissare’’ti.

    ཏཏྠ ཨིམེ ཏེ ཧཏྠིཀཱཏི སཱ པབྦཏཱུཔརི དཱརཀེ ཨདིསྭཱ པརིདེཝམཱནཱ ཏཏོ ཨོརུཡ྄ཧ པུན ཨསྶམཔདཾ ཨཱགནྟྭཱ ཏཏྠ ཏེ ཨུཔདྷཱརེནྟཱི ཏེསཾ ཀཱིལ༹ནབྷཎྜཀཱནི དིསྭཱ ཨེཝམཱཧ།

    Tattha ime te hatthikāti sā pabbatūpari dārake adisvā paridevamānā tato oruyha puna assamapadaṃ āgantvā tattha te upadhārentī tesaṃ kīḷanabhaṇḍakāni disvā evamāha.

    ཨཐསྶཱ པརིདེཝནསདྡེན ཙེཝ པདསདྡེན ཙ མིགཔཀྑིནོ ཙལིཾསུ། སཱ ཏེ དིསྭཱ ཨཱཧ –

    Athassā paridevanasaddena ceva padasaddena ca migapakkhino caliṃsu. Sā te disvā āha –

    ༢༢༤༥.

    2245.

    ‘‘ཨིམེ སཱམཱ སསོལཱུཀཱ, བཧུཀཱ ཀདལཱིམིགཱ།

    ‘‘Ime sāmā sasolūkā, bahukā kadalīmigā;

    ཡེཧིསྶུ པུབྦེ ཀཱིལི༹ཾསུ, ཏེ ཀུམཱརཱ ན དིསྶརེ༎

    Yehissu pubbe kīḷiṃsu, te kumārā na dissare.

    ༢༢༤༦.

    2246.

    ‘‘ཨིམེ ཧཾསཱ ཙ ཀོཉྩཱ ཙ, མཡཱུརཱ ཙིཏྲཔེཁུཎཱ།

    ‘‘Ime haṃsā ca koñcā ca, mayūrā citrapekhuṇā;

    ཡེཧིསྶུ པུབྦེ ཀཱིལི༹ཾསུ, ཏེ ཀུམཱརཱ ན དིསྶརེ’’ཏི༎

    Yehissu pubbe kīḷiṃsu, te kumārā na dissare’’ti.

    ཏཏྠ སཱམཱཏི ཁུདྡཀཱ སཱམཱ སུཝཎྞམིགཱ། སསོལཱུཀཱཏི སསཱ ཙ ཨུལཱུཀཱ ཙ།

    Tattha sāmāti khuddakā sāmā suvaṇṇamigā. Sasolūkāti sasā ca ulūkā ca.

    སཱ ཨསྶམཔདེ པིཡཔུཏྟེ ཨདིསྭཱ ནིཀྑམིཏྭཱ པུཔྥིཏཝནགྷཊཾ པཝིསིཏྭཱ ཏཾ ཏཾ ཋཱནཾ ཨོལོཀེནྟཱི ཨཱཧ –

    Sā assamapade piyaputte adisvā nikkhamitvā pupphitavanaghaṭaṃ pavisitvā taṃ taṃ ṭhānaṃ olokentī āha –

    ༢༢༤༧.

    2247.

    ‘‘ཨིམཱ ཏཱ ཝནགུམྦཱཡོ, པུཔྥིཏཱ སབྦཀཱལིཀཱ།

    ‘‘Imā tā vanagumbāyo, pupphitā sabbakālikā;

    ཡཏྠསྶུ པུབྦེ ཀཱིལི༹ཾསུ, ཏེ ཀུམཱརཱ ན དིསྶརེ༎

    Yatthassu pubbe kīḷiṃsu, te kumārā na dissare.

    ༢༢༤༨.

    2248.

    ‘‘ཨིམཱ ཏཱ པོཀྑརཎཱི རམྨཱ, ཙཀྐཝཱཀཱུཔཀཱུཛིཏཱ།

    ‘‘Imā tā pokkharaṇī rammā, cakkavākūpakūjitā;

    མནྡཱལཀེཧི སཉྪནྣཱ, པདུམུཔྤལཀེཧི ཙ།

    Mandālakehi sañchannā, padumuppalakehi ca;

    ཡཏྠསྶུ པུབྦེ ཀཱིལི༹ཾསུ, ཏེ ཀུམཱརཱ ན དིསྶརེ’’ཏི༎

    Yatthassu pubbe kīḷiṃsu, te kumārā na dissare’’ti.

    ཏཏྠ ཝནགུམྦཱཡོཏི ཝནགྷཊཱཡོ།

    Tattha vanagumbāyoti vanaghaṭāyo.

    སཱ ཀཏྠཙི པིཡཔུཏྟེ ཨདིསྭཱ པུན མཧཱསཏྟསྶ སནྟིཀཾ ཨཱགནྟྭཱ ཏཾ དུམྨུཁཾ ནིསིནྣཾ དིསྭཱ ཨཱཧ –

    Sā katthaci piyaputte adisvā puna mahāsattassa santikaṃ āgantvā taṃ dummukhaṃ nisinnaṃ disvā āha –

    ༢༢༤༩.

    2249.

    ‘‘ན ཏེ ཀཊྛཱནི བྷིནྣཱནི, ན ཏེ ཨུདཀམཱཧཊཾ།

    ‘‘Na te kaṭṭhāni bhinnāni, na te udakamāhaṭaṃ;

    ཨགྒིཔི ཏེ ན ཧཱཔིཏོ, ཀིཾ ནུ མནྡོཝ ཛྷཱཡསི༎

    Aggipi te na hāpito, kiṃ nu mandova jhāyasi.

    ༢༢༥༠.

    2250.

    ‘‘པིཡོ པིཡེན སངྒམྨ, སམོ མེ བྱཔཧཉྙཏི།

    ‘‘Piyo piyena saṅgamma, samo me byapahaññati;

    ཏྱཛྫ པུཏྟེ ན པསྶཱམི, ཛཱལིཾ ཀཎྷཱཛིནཾ ཙུབྷོ’’ཏི༎

    Tyajja putte na passāmi, jāliṃ kaṇhājinaṃ cubho’’ti.

    ཏཏྠ ན ཧཱཔིཏོཏི ན ཛལིཏོ། ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – སཱམི, ཏྭཾ པུབྦེ ཀཊྛཱནི བྷིནྡསི, ཨུདཀཾ ཨཱཧརིཏྭཱ ཋཔེསི, ཨངྒཱརཀཔལླེ ཨགྒིཾ ཀརོསི, ཨཛྫ ཏེསུ ཨེཀམྤི ཨཀཏྭཱ ཀིཾ ནུ མནྡོཝ ཛྷཱཡསི, ཏཝ ཀིརིཡཱ མཡ྄ཧཾ ན རུཙྩཏཱིཏི། པིཡོ པིཡེནཱཏི ཝེསྶནྟརོ མཡ྄ཧཾ པིཡོ, ཨིཏོ མེ པིཡཏརོ ནཏྠི, ཨིམིནཱ མེ པིཡེན སངྒམྨ སམཱགནྟྭཱ པུབྦེ སམོ མེ བྱཔཧཉྙཏི དུཀྑཾ ཝིགཙྪཏི, ཨཛྫ པན མེ ཨིམཾ པསྶནྟིཡཱཔི སོཀོ ན ཝིགཙྪཏི, ཀིཾ ནུ ཁོ ཀཱརཎནྟི། ཏྱཛྫཱཏི ཧོཏུ, དིཊྛཾ མེ ཀཱརཎཾ, ཏེ ཨཛྫ པུཏྟེ ན པསྶཱམི, ཏེན མེ ཨིམཾ པསྶནྟིཡཱཔི སོཀོ ན ཝིགཙྪཏཱིཏི།

    Tattha na hāpitoti na jalito. Idaṃ vuttaṃ hoti – sāmi, tvaṃ pubbe kaṭṭhāni bhindasi, udakaṃ āharitvā ṭhapesi, aṅgārakapalle aggiṃ karosi, ajja tesu ekampi akatvā kiṃ nu mandova jhāyasi, tava kiriyā mayhaṃ na ruccatīti. Piyo piyenāti vessantaro mayhaṃ piyo, ito me piyataro natthi, iminā me piyena saṅgamma samāgantvā pubbe samo me byapahaññati dukkhaṃ vigacchati, ajja pana me imaṃ passantiyāpi soko na vigacchati, kiṃ nu kho kāraṇanti. Tyajjāti hotu, diṭṭhaṃ me kāraṇaṃ, te ajja putte na passāmi, tena me imaṃ passantiyāpi soko na vigacchatīti.

    ཏཱཡ ཨེཝཾ ཝུཏྟེཔི མཧཱསཏྟོ ཏུཎྷཱིབྷཱུཏོཝ ནིསཱིདི། སཱ ཏསྨིཾ ཨཀཐེནྟེ སོཀསམཔྤིཏཱ པཧཊཀུཀྐུཊཱི ཝིཡ ཀམྤམཱནཱ པུན པཋམཾ ཝིཙརིཏཊྛཱནཱནི ཝིཙརིཏྭཱ མཧཱསཏྟསྶ སནྟིཀཾ པཙྩཱགནྟྭཱ ཨཱཧ –

    Tāya evaṃ vuttepi mahāsatto tuṇhībhūtova nisīdi. Sā tasmiṃ akathente sokasamappitā pahaṭakukkuṭī viya kampamānā puna paṭhamaṃ vicaritaṭṭhānāni vicaritvā mahāsattassa santikaṃ paccāgantvā āha –

    ༢༢༥༡.

    2251.

    ‘‘ན ཁོ ནོ དེཝ པསྶཱམི, ཡེན ཏེ ནཱིཧཏཱ མཏཱ།

    ‘‘Na kho no deva passāmi, yena te nīhatā matā;

    ཀཱཀོལཱཔི ན ཝསྶནྟི, མཏཱ མེ ནཱུན དཱརཀཱ༎

    Kākolāpi na vassanti, matā me nūna dārakā.

    ༢༢༥༢.

    2252.

    ‘‘ན ཁོ ནོ དེཝ པསྶཱམི, ཡེན ཏེ ནཱིཧཏཱ མཏཱ།

    ‘‘Na kho no deva passāmi, yena te nīhatā matā;

    སཀུཎཱཔི ན ཝསྶནྟི, མཏཱ མེ ནཱུན དཱརཀཱ’’ཏི༎

    Sakuṇāpi na vassanti, matā me nūna dārakā’’ti.

    ཏཏྠ ན ཁོ ནོཏི དེཝ, ན ཁོ ཨམྷཱཀཾ པུཏྟེ པསྶཱམི། ཡེན ཏེ ནཱིཧཏཱཏི ཀེནཙི ཏེསཾ ནཱིཧཏབྷཱཝམྤི ན ཛཱནཱམཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡེནེཝམཱཧ།

    Tattha na kho noti deva, na kho amhākaṃ putte passāmi. Yena te nīhatāti kenaci tesaṃ nīhatabhāvampi na jānāmīti adhippāyenevamāha.

    ཨེཝཾ ཝུཏྟེཔི མཧཱསཏྟོ ན ཀིཉྩི ཀཐེསིཡེཝ། སཱ པུཏྟསོཀེན ཕུཊྛཱ པུཏྟེ ཨུཔདྷཱརེནྟཱི ཏཏིཡམྤི ཏཱནི ཏཱནི ཋཱནཱནི ཝཱཏཝེགེན ཝིཙརི། ཏཱཡ ཨེཀརཏྟིཾ ཝིཙརིཏཊྛཱནཾ པརིགྒཡ྄ཧམཱནཾ པནྣརསཡོཛནམཏྟཾ ཨཧོསི། ཨཐ རཏྟི ཝིབྷཱསི, ཨརུཎོདཡོ ཛཱཏོ། སཱ པུན གནྟྭཱ མཧཱསཏྟསྶ སནྟིཀེ ཋིཏཱ པརིདེཝི། ཏམཏྠཾ པཀཱསེནྟོ སཏྠཱ ཨཱཧ –

    Evaṃ vuttepi mahāsatto na kiñci kathesiyeva. Sā puttasokena phuṭṭhā putte upadhārentī tatiyampi tāni tāni ṭhānāni vātavegena vicari. Tāya ekarattiṃ vicaritaṭṭhānaṃ pariggayhamānaṃ pannarasayojanamattaṃ ahosi. Atha ratti vibhāsi, aruṇodayo jāto. Sā puna gantvā mahāsattassa santike ṭhitā paridevi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ༢༢༥༣.

    2253.

    ‘‘སཱ ཏཏྠ པརིདེཝིཏྭཱ, པབྦཏཱནི ཝནཱནི ཙ།

    ‘‘Sā tattha paridevitvā, pabbatāni vanāni ca;

    པུནདེཝསྶམཾ གནྟྭཱ, རོདི སཱམིཀསནྟིཀེ༎

    Punadevassamaṃ gantvā, rodi sāmikasantike.

    ༢༢༥༤.

    2254.

    ‘‘ན ཁོ ནོ དེཝ པསྶཱམི, ཡེན ཏེ ནཱིཧཏཱ མཏཱ།

    ‘‘Na kho no deva passāmi, yena te nīhatā matā;

    ཀཱཀོལཱཔི ན ཝསྶནྟི, མཏཱ མེ ནཱུན དཱརཀཱ༎

    Kākolāpi na vassanti, matā me nūna dārakā.

    ༢༢༥༥.

    2255.

    ‘‘ན ཁོ ནོ དེཝ པསྶཱམི, ཡེན ཏེ ནཱིཧཏཱ མཏཱ།

    ‘‘Na kho no deva passāmi, yena te nīhatā matā;

    སཀུཎཱཔི ན ཝསྶནྟི, མཏཱ མེ ནཱུན དཱརཀཱ༎

    Sakuṇāpi na vassanti, matā me nūna dārakā.

    ༢༢༥༦.

    2256.

    ‘‘ནུ ཁོ ནོ དེཝ པསྶཱམི, ཡེན ཏེ ནཱིཧཏཱ མཏཱ།

    ‘‘Nu kho no deva passāmi, yena te nīhatā matā;

    ཝིཙརནྟཱི རུཀྑམཱུལེསུ, པབྦཏེསུ གུཧཱསུ ཙ༎

    Vicarantī rukkhamūlesu, pabbatesu guhāsu ca.

    ༢༢༥༧.

    2257.

    ‘‘ཨིཏི མདྡཱི ཝརཱརོཧཱ, རཱཛཔུཏྟཱི ཡསསྶིནཱི།

    ‘‘Iti maddī varārohā, rājaputtī yasassinī;

    བཱཧཱ པགྒཡ྄ཧ ཀནྡིཏྭཱ, ཏཏྠེཝ པཏིཏཱ ཚམཱ’’ཏི༎

    Bāhā paggayha kanditvā, tattheva patitā chamā’’ti.

    ཏཏྠ སཱམིཀསནྟིཀེཏི བྷིཀྑཝེ, སཱ མདྡཱི ཏཏྠ ཝངྐཔབྦཏཀུཙྪིཡཾ སཱནུཔབྦཏཱནི ཝནཱནི ཙ ཝིཙརནྟཱི པརིདེཝིཏྭཱ པུན གནྟྭཱ སཱམིཀཾ ནིསྶཱཡ ཏསྶ སནྟིཀེ ཋིཏཱ པུཏྟཱནཾ ཨཏྠཱཡ རོདི, ‘‘ན ཁོ ནོ’’ཏིཨཱདཱིནི ཝདནྟཱི པརིདེཝཱིཏི ཨཏྠོ། ཨིཏི མདྡཱི ཝརཱརོཧཱཏི བྷིཀྑཝེ, ཨེཝཾ སཱ ཨུཏྟམརཱུཔདྷརཱ ཝརཱརོཧཱ མདྡཱི རུཀྑམཱུལཱདཱིསུ ཝིཙརནྟཱི དཱརཀེ ཨདིསྭཱ ‘‘ནིསྶཾསཡཾ མཏཱ བྷཝིསྶནྟཱི’’ཏི བཱཧཱ པགྒཡ྄ཧ ཀནྡིཏྭཱ ཏཏྠེཝ ཝེསྶནྟརསྶ པཱདམཱུལེ ཚིནྣསུཝཎྞཀདལཱི ཝིཡ ཚམཱཡཾ པཏི།

    Tattha sāmikasantiketi bhikkhave, sā maddī tattha vaṅkapabbatakucchiyaṃ sānupabbatāni vanāni ca vicarantī paridevitvā puna gantvā sāmikaṃ nissāya tassa santike ṭhitā puttānaṃ atthāya rodi, ‘‘na kho no’’tiādīni vadantī paridevīti attho. Iti maddī varārohāti bhikkhave, evaṃ sā uttamarūpadharā varārohā maddī rukkhamūlādīsu vicarantī dārake adisvā ‘‘nissaṃsayaṃ matā bhavissantī’’ti bāhā paggayha kanditvā tattheva vessantarassa pādamūle chinnasuvaṇṇakadalī viya chamāyaṃ pati.

    ཨཐ མཧཱསཏྟོ ‘‘མཏཱ མདྡཱི’’ཏི སཉྙཱཡ ཀམྤམཱནོ ‘‘ཨཊྛཱནེ པདེསེ མཏཱ མདྡཱི། སཙེ ཧིསྶཱ ཛེཏུཏྟརནགརེ ཀཱལཀིརིཡཱ ཨབྷཝིསྶ, མཧནྟོ པརིཝཱརོ ཨབྷཝིསྶ, དྭེ རཊྛཱནི ཙལེཡྻུཾ། ཨཧཾ པན ཨརཉྙེ ཨེཀཀོཝ, ཀིཾ ནུ ཁོ ཀརིསྶཱམཱི’’ཏི ཨུཔྤནྣབལཝསོཀོཔི སཏིཾ པཙྩུཔཊྛཱཔེཏྭཱ ‘‘ཛཱནིསྶཱམི ཏཱཝཱ’’ཏི ཨུཊྛཱཡ ཏསྶཱ ཧདཡེ ཧཏྠཾ ཋཔེཏྭཱ སནྟཱཔཔཝཏྟིཾ ཉཏྭཱ ཀམཎྜལུནཱ ཨུདཀཾ ཨཱཧརིཏྭཱ སཏྟ མཱསེ ཀཱཡསཾསགྒཾ ཨནཱཔནྣཔུབྦོཔི བལཝསོཀེན པབྦཛིཏབྷཱཝཾ སལླཀྑེཏུཾ ཨསཀྐོནྟོ ཨསྶུཔུཎྞེཧི ནེཏྟེཧི ཏསྶཱ སཱིསཾ ཨུཀྑིཔིཏྭཱ ཨཱུརཱུསུ ཋཔེཏྭཱ ཨུདཀེན པརིཔྥོསིཏྭཱ མུཁཉྩ ཧདཡཉྩ པརིམཛྫནྟོ ནིསཱིདི། མདྡཱིཔི ཁོ ཐོཀཾ ཝཱིཏིནཱམེཏྭཱ སཏིཾ པཊིལབྷིཏྭཱ ཧིརོཏྟཔྤཾ པཙྩུཔཊྛཱཔེཏྭཱ ཨུཊྛཱཡ མཧཱསཏྟཾ ཝནྡིཏྭཱ ‘‘སཱམི ཝེསྶནྟར, དཱརཀཱ ཏེ ཀུཧིཾ གཏཱ’’ཏི ཨཱཧ། ‘‘དེཝི, ཨེཀསྶ བྲཱཧྨཎསྶ དཱསཏྠཱཡ དིནྣཱ’’ཏི། ཏམཏྠཾ པཀཱསེནྟོ སཏྠཱ ཨཱཧ –

    Atha mahāsatto ‘‘matā maddī’’ti saññāya kampamāno ‘‘aṭṭhāne padese matā maddī. Sace hissā jetuttaranagare kālakiriyā abhavissa, mahanto parivāro abhavissa, dve raṭṭhāni caleyyuṃ. Ahaṃ pana araññe ekakova, kiṃ nu kho karissāmī’’ti uppannabalavasokopi satiṃ paccupaṭṭhāpetvā ‘‘jānissāmi tāvā’’ti uṭṭhāya tassā hadaye hatthaṃ ṭhapetvā santāpapavattiṃ ñatvā kamaṇḍalunā udakaṃ āharitvā satta māse kāyasaṃsaggaṃ anāpannapubbopi balavasokena pabbajitabhāvaṃ sallakkhetuṃ asakkonto assupuṇṇehi nettehi tassā sīsaṃ ukkhipitvā ūrūsu ṭhapetvā udakena paripphositvā mukhañca hadayañca parimajjanto nisīdi. Maddīpi kho thokaṃ vītināmetvā satiṃ paṭilabhitvā hirottappaṃ paccupaṭṭhāpetvā uṭṭhāya mahāsattaṃ vanditvā ‘‘sāmi vessantara, dārakā te kuhiṃ gatā’’ti āha. ‘‘Devi, ekassa brāhmaṇassa dāsatthāya dinnā’’ti. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ༢༢༥༨.

    2258.

    ‘‘ཏམཛ྄ཛྷཔཏྟཾ རཱཛཔུཏྟིཾ, ཨུདཀེནཱབྷིསིཉྩཐ།

    ‘‘Tamajjhapattaṃ rājaputtiṃ, udakenābhisiñcatha;

    ཨསྶཏྠཾ ནཾ ཝིདིཏྭཱན, ཨཐ ནཾ ཨེཏདབྲཝཱི’’ཏི༎

    Assatthaṃ naṃ viditvāna, atha naṃ etadabravī’’ti.

    ཏཏྠ ཨཛ྄ཛྷཔཏྟནྟི ཨཏྟནོ སནྟིཀཾ པཏྟཾ, པཱདམཱུལེ པཏིཏྭཱ ཝིསཉྙིབྷཱུཏནྟི ཨཏྠོ། ཨེཏདབྲཝཱིཏི ཨེཏཾ ‘‘ཨེཀསྶ མེ བྲཱཧྨཎསྶ དཱསཏྠཱཡ དིནྣཱ’’ཏི ཝཙནཾ ཨབྲཝི།

    Tattha ajjhapattanti attano santikaṃ pattaṃ, pādamūle patitvā visaññibhūtanti attho. Etadabravīti etaṃ ‘‘ekassa me brāhmaṇassa dāsatthāya dinnā’’ti vacanaṃ abravi.

    ཏཏོ ཏཱཡ ‘‘དེཝ, པུཏྟེ བྲཱཧྨཎསྶ དཏྭཱ མམ སབྦརཏྟིཾ པརིདེཝིཏྭཱ ཝིཙརནྟིཡཱ ཀིཾ ནཱཙིཀྑསཱི’’ཏི ཝུཏྟེ མཧཱསཏྟོ ཨཱཧ –

    Tato tāya ‘‘deva, putte brāhmaṇassa datvā mama sabbarattiṃ paridevitvā vicarantiyā kiṃ nācikkhasī’’ti vutte mahāsatto āha –

    ༢༢༥༩.

    2259.

    ‘‘ཨཱདིཡེནེཝ ཏེ མདྡི, དུཀྑཾ ནཀྑཱཏུམིཙྪིསཾ།

    ‘‘Ādiyeneva te maddi, dukkhaṃ nakkhātumicchisaṃ;

    དལིདྡོ ཡཱཙཀོ ཝུཌྜྷོ, བྲཱཧྨཎོ གྷརམཱགཏོ༎

    Daliddo yācako vuḍḍho, brāhmaṇo gharamāgato.

    ༢༢༦༠.

    2260.

    ‘‘ཏསྶ དིནྣཱ མཡཱ པུཏྟཱ, མདྡི མཱ བྷཱཡི ཨསྶས།

    ‘‘Tassa dinnā mayā puttā, maddi mā bhāyi assasa;

    མཾ པསྶ མདྡི མཱ པུཏྟེ, མཱ བཱལ༹ྷཾ པརིདེཝསི།

    Maṃ passa maddi mā putte, mā bāḷhaṃ paridevasi;

    ལཙྪཱམ པུཏྟེ ཛཱིཝནྟཱ, ཨརོགཱ ཙ བྷཝཱམསེ༎

    Lacchāma putte jīvantā, arogā ca bhavāmase.

    ༢༢༦༡.

    2261.

    ‘‘པུཏྟེ པསུཉྩ དྷཉྙཉྩ, ཡཉྩ ཨཉྙཾ གྷརེ དྷནཾ།

    ‘‘Putte pasuñca dhaññañca, yañca aññaṃ ghare dhanaṃ;

    དཛྫཱ སཔྤུརིསོ དཱནཾ, དིསྭཱ ཡཱཙཀམཱགཏཾ།

    Dajjā sappuriso dānaṃ, disvā yācakamāgataṃ;

    ཨནུམོདཱཧི མེ མདྡི, པུཏྟཀེ དཱནམུཏྟམ’’ནྟི༎

    Anumodāhi me maddi, puttake dānamuttama’’nti.

    ཏཏྠ ཨཱདིཡེནེཝཱཏི ཨཱདིཀེནེཝ། ཨིདཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – སཙེ ཏེ ཨཧཾ ཨཱདིཏོཝ ཏམཏྠཾ ཨཱཙིཀྑིསྶཾ, ཏཏོ ཏཝ སོཀཾ སནྡྷཱརེཏུཾ ཨསཀྐོནྟིཡཱ ཧདཡཾ ཕལེཡྻ, ཏསྨཱ ཨཱདིཀེནེཝ ཏེ མདྡི དུཀྑཾ ན ཨཀྑཱཏུཾ ཨིཙྪིསྶནྟི། གྷརམཱགཏོཏི ཨིམཾ ཨམྷཱཀཾ ཝསནཊྛཱནཾ ཨཱགཏོ། ཨརོགཱ ཙ བྷཝཱམསེཏི ཡཐཱ ཏཐཱ མཡཾ ཨརོགཱ ཧོམ, ཛཱིཝམཱནཱ ཨཝསྶཾ པུཏྟེ བྲཱཧྨཎེན ནཱིཏེཔི པསྶིསྶཱམ། ཡཉྩ ཨཉྙནྟི ཡཉྩ ཨཉྙཾ གྷརེ སཝིཉྙཱཎཀཾ དྷནཾ། དཛྫཱ སཔྤུརིསོ དཱནནྟི སཔྤུརིསོ ཨུཏྟམཏྠཾ པཏྠེནྟོ ཨུརཾ བྷིནྡིཏྭཱ ཧདཡམཾསམྤི གཧེཏྭཱ དཱནཾ དདེཡྻཱཏི།

    Tattha ādiyenevāti ādikeneva. Idaṃ vuttaṃ hoti – sace te ahaṃ āditova tamatthaṃ ācikkhissaṃ, tato tava sokaṃ sandhāretuṃ asakkontiyā hadayaṃ phaleyya, tasmā ādikeneva te maddi dukkhaṃ na akkhātuṃ icchissanti. Gharamāgatoti imaṃ amhākaṃ vasanaṭṭhānaṃ āgato. Arogā ca bhavāmaseti yathā tathā mayaṃ arogā homa, jīvamānā avassaṃ putte brāhmaṇena nītepi passissāma. Yañca aññanti yañca aññaṃ ghare saviññāṇakaṃ dhanaṃ. Dajjā sappuriso dānanti sappuriso uttamatthaṃ patthento uraṃ bhinditvā hadayamaṃsampi gahetvā dānaṃ dadeyyāti.

    མདྡཱི ཨཱཧ –

    Maddī āha –

    ༢༢༦༢.

    2262.

    ‘‘ཨནུམོདཱམི ཏེ དེཝ, པུཏྟཀེ དཱནམུཏྟམཾ།

    ‘‘Anumodāmi te deva, puttake dānamuttamaṃ;

    དཏྭཱ ཙིཏྟཾ པསཱདེཧི, བྷིཡྻོ དཱནཾ དདོ བྷཝ༎

    Datvā cittaṃ pasādehi, bhiyyo dānaṃ dado bhava.

    ༢༢༦༣.

    2263.

    ‘‘ཡོ ཏྭཾ མཙྪེརབྷཱུཏེསུ, མནུསྶེསུ ཛནཱདྷིཔ།

    ‘‘Yo tvaṃ maccherabhūtesu, manussesu janādhipa;

    བྲཱཧྨཎསྶ ཨདཱ དཱནཾ, སིཝཱིནཾ རཊྛཝཌྜྷནོ’’ཏི༎

    Brāhmaṇassa adā dānaṃ, sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhano’’ti.

    ཏཏྠ ཨནུམོདཱམི ཏེཏི དས མཱསེ ཀུཙྪིཡཱ དྷཱརེཏྭཱ དིཝསསྶ དྭཏྟིཀྑཏྟུཾ ནྷཱཔེཏྭཱ པཱཡེཏྭཱ བྷོཛེཏྭཱ ཨུརེ ནིཔཛྫཱཔེཏྭཱ པཊིཛགྒིཏཔུཏྟཀེསུ བོདྷིསཏྟེན དིནྣེསུ སཡཾ པུཏྟདཱནཾ ཨནུམོདནྟཱི ཨེཝམཱཧ། ཨིམིནཱ ཀཱརཎེན ཛཱནིཏབྦཾ ‘‘པིཏཱཝ པུཏྟཱནཾ སཱམིཀོ’’ཏི། བྷིཡྻོ དཱནཾ དདོ བྷཝཱཏི མཧཱརཱཛ, ཨུཏྟརིཔི པུནཔྤུནཾ དཱནཾ དཱཡཀོཝ ཧོཧི, ‘‘སུདིནྣཾ མེ དཱན’’ནྟི ཙིཏྟཾ པསཱདེཧི, ཡོ ཏྭཾ མཙྪེརབྷཱུཏེསུ སཏྟེསུ པིཡཔུཏྟེ ཨདཱསཱིཏི།

    Tattha anumodāmi teti dasa māse kucchiyā dhāretvā divasassa dvattikkhattuṃ nhāpetvā pāyetvā bhojetvā ure nipajjāpetvā paṭijaggitaputtakesu bodhisattena dinnesu sayaṃ puttadānaṃ anumodantī evamāha. Iminā kāraṇena jānitabbaṃ ‘‘pitāva puttānaṃ sāmiko’’ti. Bhiyyo dānaṃdado bhavāti mahārāja, uttaripi punappunaṃ dānaṃ dāyakova hohi, ‘‘sudinnaṃ me dāna’’nti cittaṃ pasādehi, yo tvaṃ maccherabhūtesu sattesu piyaputte adāsīti.

    ཨེཝཾ ཝུཏྟེ མཧཱསཏྟོ ‘‘མདྡི, ཀིནྣཱམེཏཾ ཀཐེསི, སཙེ ཧི མཡཱ པུཏྟེ དཏྭཱ ཙིཏྟཾ པསཱདེཏུཾ ནཱབྷཝིསྶ, ཨིམཱནི པན མེ ཨཙྪརིཡཱནི ན པཝཏྟེཡྻུ’’ནྟི ཝཏྭཱ སབྦཱནི པཐཝིནིནྣཱདཱདཱིནི ཀཐེསི། ཏཏོ མདྡཱི ཏཱནི ཨཙྪརིཡཱནི ཀིཏྟེཏྭཱ དཱནཾ ཨནུམོདནྟཱི ཨཱཧ –

    Evaṃ vutte mahāsatto ‘‘maddi, kinnāmetaṃ kathesi, sace hi mayā putte datvā cittaṃ pasādetuṃ nābhavissa, imāni pana me acchariyāni na pavatteyyu’’nti vatvā sabbāni pathavininnādādīni kathesi. Tato maddī tāni acchariyāni kittetvā dānaṃ anumodantī āha –

    ༢༢༦༤.

    2264.

    ‘‘ནིནྣཱདིཏཱ ཏེ པཐཝཱི, སདྡོ ཏེ ཏིདིཝངྒཏོ།

    ‘‘Ninnāditā te pathavī, saddo te tidivaṅgato;

    སམནྟཱ ཝིཛྫུཏཱ ཨཱགུཾ, གིརཱིནཾཝ པཏིསྶུཏཱ’’ཏི༎

    Samantā vijjutā āguṃ, girīnaṃva patissutā’’ti.

    ཏཏྠ ཝིཛྫུཏཱ ཨཱགུནྟི ཨཀཱལཝིཛྫུལཏཱ ཧིམཝནྟཔདེསེ སམནྟཱ ནིཙྪརིཾསུ། གིརཱིནཾཝ པཏིསྶུཏཱཏི གིརཱིནཾ པཏིསྶུཏསདྡཱ ཝིཡ ཝིརཝཱ ཨུཊྛཧིཾསུ།

    Tattha vijjutā āgunti akālavijjulatā himavantapadese samantā nicchariṃsu. Girīnaṃva patissutāti girīnaṃ patissutasaddā viya viravā uṭṭhahiṃsu.

    ༢༢༦༥.

    2265.

    ‘‘ཏསྶ ཏེ ཨནུམོདནྟི, ཨུབྷོ ནཱརདཔབྦཏཱ།

    ‘‘Tassa te anumodanti, ubho nāradapabbatā;

    ཨིནྡོ ཙ བྲཧྨཱ པཛཱཔཏི, སོམོ ཡམོ ཝེསྶཝཎོ།

    Indo ca brahmā pajāpati, somo yamo vessavaṇo;

    སབྦེ དེཝཱནུམོདནྟི, ཏཱཝཏིཾསཱ སཨིནྡཀཱ༎

    Sabbe devānumodanti, tāvatiṃsā saindakā.

    ༢༢༦༦.

    2266.

    ‘‘ཨིཏི མདྡཱི ཝརཱརོཧཱ, རཱཛཔུཏྟཱི ཡསསྶིནཱི།

    ‘‘Iti maddī varārohā, rājaputtī yasassinī;

    ཝེསྶནྟརསྶ ཨནུམོདི, པུཏྟཀེ དཱནམུཏྟམ’’ནྟི༎

    Vessantarassa anumodi, puttake dānamuttama’’nti.

    ཏཏྠ ཨུབྷོ ནཱརདཔབྦཏཱཏི ཨིམེཔི དྭེ དེཝནིཀཱཡཱ ཨཏྟནོ ཝིམཱནདྭཱརེ ཋིཏཱཝ ‘‘སུདིནྣཾ ཏེ དཱན’’ནྟི ཨནུམོདནྟི། ཏཱཝཏིཾསཱ སཨིནྡཀཱཏི ཨིནྡཛེཊྛཀཱ ཏཱཝཏིཾསཱཔི དེཝཱ ཏེ དཱནཾ ཨནུམོདནྟཱིཏི།

    Tattha ubho nāradapabbatāti imepi dve devanikāyā attano vimānadvāre ṭhitāva ‘‘sudinnaṃ te dāna’’nti anumodanti. Tāvatiṃsā saindakāti indajeṭṭhakā tāvatiṃsāpi devā te dānaṃ anumodantīti.

    ཨེཝཾ མཧཱསཏྟེན ཨཏྟནོ དཱནེ ཝཎྞིཏེ ཏམེཝཏྠཾ པརིཝཏྟེཏྭཱ ‘‘མཧཱརཱཛ ཝེསྶནྟར, སུདིནྣཾ ནཱམ ཏེ དཱན’’ནྟི མདྡཱིཔི ཏཐེཝ དཱནཾ ཝཎྞཡིཏྭཱ ཨནུམོདམཱནཱ ནིསཱིདི། ཏེན སཏྠཱ ‘‘ཨིཏི མདྡཱི ཝརཱརོཧཱ’’ཏི གཱཐམཱཧ།

    Evaṃ mahāsattena attano dāne vaṇṇite tamevatthaṃ parivattetvā ‘‘mahārāja vessantara, sudinnaṃ nāma te dāna’’nti maddīpi tatheva dānaṃ vaṇṇayitvā anumodamānā nisīdi. Tena satthā ‘‘iti maddī varārohā’’ti gāthamāha.

    མདྡཱིཔབྦཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ།

    Maddīpabbavaṇṇanā niṭṭhitā.

    སཀྐཔབྦཝཎྞནཱ

    Sakkapabbavaṇṇanā

    ཨེཝཾ ཏེསུ ཨཉྙམཉྙཾ སམྨོདནཱིཡཾ ཀཐཾ ཀཐེནྟེསུ སཀྐོ ཙིནྟེསི ‘‘ཨཡཾ ཝེསྶནྟརོ རཱཛཱ ཧིཡྻོ ཛཱུཛཀསྶ པཐཝིཾ ཨུནྣཱདེཏྭཱ དཱརཀེ ཨདཱསི, ཨིདཱནི ཏཾ ཀོཙི ཧཱིནཔུརིསོ ཨུཔསངྐམིཏྭཱ སབྦལཀྑཎསམྤནྣཾ མདྡིཾ ཡཱཙིཏྭཱ རཱཛཱནཾ ཨེཀཀཾ ཀཏྭཱ མདྡིཾ གཧེཏྭཱ གཙྪེཡྻ, ཏཏོ ཨེས ཨནཱཐོ ནིཔྤཙྩཡོ བྷཝེཡྻ། ཨཧཾ བྲཱཧྨཎཝཎྞེན ནཾ ཨུཔསངྐམིཏྭཱ མདྡིཾ ཡཱཙིཏྭཱ པཱརམིཀཱུཊཾ གཱཧཱཔེཏྭཱ ཀསྶཙི ཨཝིསྶཛྫིཡཾ ཀཏྭཱ པུན ནཾ ཏསྶེཝ དཏྭཱ ཨཱགམིསྶཱམཱི’’ཏི། སོ སཱུརིཡུགྒམནཝེལཱཡ ཏསྶ སནྟིཀཾ ཨགམཱསི། ཏམཏྠཾ པཀཱསེནྟོ སཏྠཱ ཨཱཧ –

    Evaṃ tesu aññamaññaṃ sammodanīyaṃ kathaṃ kathentesu sakko cintesi ‘‘ayaṃ vessantaro rājā hiyyo jūjakassa pathaviṃ unnādetvā dārake adāsi, idāni taṃ koci hīnapuriso upasaṅkamitvā sabbalakkhaṇasampannaṃ maddiṃ yācitvā rājānaṃ ekakaṃ katvā maddiṃ gahetvā gaccheyya, tato esa anātho nippaccayo bhaveyya. Ahaṃ brāhmaṇavaṇṇena naṃ upasaṅkamitvā maddiṃ yācitvā pāramikūṭaṃ gāhāpetvā kassaci avissajjiyaṃ katvā puna naṃ tasseva datvā āgamissāmī’’ti. So sūriyuggamanavelāya tassa santikaṃ agamāsi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ༢༢༦༧.

    2267.

    ‘‘ཏཏོ རཏྱཱ ཝིཝསཱནེ, སཱུརིཡསྶུགྒམནཾ པཏི།

    ‘‘Tato ratyā vivasāne, sūriyassuggamanaṃ pati;

    སཀྐོ བྲཱཧྨཎཝཎྞེན, པཱཏོ ཏེསཾ ཨདིསྶཐཱ’’ཏི༎

    Sakko brāhmaṇavaṇṇena, pāto tesaṃ adissathā’’ti.

    ཏཏྠ པཱཏོ ཏེསཾ ཨདིསྶཐཱཏི པཱཏོཝ ནེསཾ དྭིནྣམྤི ཛནཱནཾ པཉྙཱཡམཱནརཱུཔོ པུརཏོ ཨཊྛཱསི, ཋཏྭཱ ཙ པན པཊིསནྠཱརཾ ཀརོནྟོ ཨཱཧ –

    Tattha pāto tesaṃ adissathāti pātova nesaṃ dvinnampi janānaṃ paññāyamānarūpo purato aṭṭhāsi, ṭhatvā ca pana paṭisanthāraṃ karonto āha –

    ༢༢༦༨.

    2268.

    ‘‘ཀཙྩི ནུ བྷོཏོ ཀུསལཾ, ཀཙྩི བྷོཏོ ཨནཱམཡཾ།

    ‘‘Kacci nu bhoto kusalaṃ, kacci bhoto anāmayaṃ;

    ཀཙྩི ཨུཉྪེན ཡཱཔེཐ, ཀཙྩི མཱུལཕལཱ བཧཱུ༎

    Kacci uñchena yāpetha, kacci mūlaphalā bahū.

    ༢༢༦༩.

    2269.

    ‘‘ཀཙྩི ཌཾསཱ མཀསཱ ཙ, ཨཔྤམེཝ སརཱིསཔཱ།

    ‘‘Kacci ḍaṃsā makasā ca, appameva sarīsapā;

    ཝནེ ཝཱལ༹མིགཱཀིཎྞེ, ཀཙྩི ཧིཾསཱ ན ཝིཛྫཏཱི’’ཏི༎

    Vane vāḷamigākiṇṇe, kacci hiṃsā na vijjatī’’ti.

    མཧཱསཏྟོ ཨཱཧ –

    Mahāsatto āha –

    ༢༢༧༠.

    2270.

    ‘‘ཀུསལཉྩེཝ ནོ བྲཧྨེ, ཨཐོ བྲཧྨེ ཨནཱམཡཾ།

    ‘‘Kusalañceva no brahme, atho brahme anāmayaṃ;

    ཨཐོ ཨུཉྪེན ཡཱཔེམ, ཨཐོ མཱུལཕལཱ བཧཱུ༎

    Atho uñchena yāpema, atho mūlaphalā bahū.

    ༢༢༧༡.

    2271.

    ‘‘ཨཐོ ཌཾསཱ མཀསཱ ཙ, ཨཔྤམེཝ སརཱིསཔཱ།

    ‘‘Atho ḍaṃsā makasā ca, appameva sarīsapā;

    ཝནེ ཝཱལ༹མིགཱཀིཎྞེ, ཧིཾསཱ མཡ྄ཧཾ ན ཝིཛྫཏི༎

    Vane vāḷamigākiṇṇe, hiṃsā mayhaṃ na vijjati.

    ༢༢༧༢.

    2272.

    ‘‘སཏྟ ནོ མཱསེ ཝསཏཾ, ཨརཉྙེ ཛཱིཝསོཀིནཾ།

    ‘‘Satta no māse vasataṃ, araññe jīvasokinaṃ;

    ཨིདཾ དུཏིཡཾ པསྶཱམ, བྲཱཧྨཎཾ དེཝཝཎྞིནཾ།

    Idaṃ dutiyaṃ passāma, brāhmaṇaṃ devavaṇṇinaṃ;

    ཨཱདཱཡ ཝེལུ༹ཝཾ དཎྜཾ, དྷཱརེནྟཾ ཨཛིནཀྑིཔཾ༎

    Ādāya veḷuvaṃ daṇḍaṃ, dhārentaṃ ajinakkhipaṃ.

    ༢༢༧༣.

    2273.

    ‘‘སྭཱགཏཾ ཏེ མཧཱབྲཧྨེ, ཨཐོ ཏེ ཨདུརཱགཏཾ།

    ‘‘Svāgataṃ te mahābrahme, atho te adurāgataṃ;

    ཨནྟོ པཝིས བྷདྡནྟེ, པཱདེ པཀྑཱལཡསྶུ ཏེ༎

    Anto pavisa bhaddante, pāde pakkhālayassu te.

    ༢༢༧༤.

    2274.

    ‘‘ཏིནྡུཀཱནི པིཡཱལཱནི, མདྷུཀེ ཀཱསུམཱརིཡོ།

    ‘‘Tindukāni piyālāni, madhuke kāsumāriyo;

    ཕལཱནི ཁུདྡཀཔྤཱནི, བྷུཉྫ བྲཧྨེ ཝརཾ ཝརཾ༎

    Phalāni khuddakappāni, bhuñja brahme varaṃ varaṃ.

    ༢༢༧༥.

    2275.

    ‘‘ཨིདམྤི པཱནཱིཡཾ སཱིཏཾ, ཨཱབྷཏཾ གིརིགབྦྷརཱ།

    ‘‘Idampi pānīyaṃ sītaṃ, ābhataṃ girigabbharā;

    ཏཏོ པིཝ མཧཱབྲཧྨེ, སཙེ ཏྭཾ ཨབྷིཀངྑསཱི’’ཏི༎

    Tato piva mahābrahme, sace tvaṃ abhikaṅkhasī’’ti.

    ཨེཝཾ ཏེན སདྡྷིཾ པཊིསནྠཱརཾ ཀཏྭཱ མཧཱསཏྟོ –

    Evaṃ tena saddhiṃ paṭisanthāraṃ katvā mahāsatto –

    ༢༢༧༦.

    2276.

    ‘‘ཨཐ ཏྭཾ ཀེན ཝཎྞེན, ཀེན ཝཱ པན ཧེཏུནཱ།

    ‘‘Atha tvaṃ kena vaṇṇena, kena vā pana hetunā;

    ཨནུཔྤཏྟོ བྲཧཱརཉྙཾ, ཏཾ མེ ཨཀྑཱཧི པུཙྪིཏོ’’ཏི༎ –

    Anuppatto brahāraññaṃ, taṃ me akkhāhi pucchito’’ti. –

    ཨཱགམནཀཱརཎཾ པུཙྪི། ཨཐ ནཾ སཀྐོ ‘‘མཧཱརཱཛ, ཨཧཾ མཧལླཀོ, ཨིདྷཱགཙྪནྟོ ཏཝ བྷརིཡཾ མདྡིཾ ཡཱཙིཏུཾ ཨཱགཏོ, ཏཾ མེ དེཧཱི’’ཏི ཝཏྭཱ ཨིམཾ གཱཐམཱཧ –

    Āgamanakāraṇaṃ pucchi. Atha naṃ sakko ‘‘mahārāja, ahaṃ mahallako, idhāgacchanto tava bhariyaṃ maddiṃ yācituṃ āgato, taṃ me dehī’’ti vatvā imaṃ gāthamāha –

    ༢༢༧༧.

    2277.

    ‘‘ཡཐཱ ཝཱརིཝཧོ པཱུརོ, སབྦཀཱལཾ ན ཁཱིཡཏི།

    ‘‘Yathā vārivaho pūro, sabbakālaṃ na khīyati;

    ཨེཝཾ ཏཾ ཡཱཙིཏཱགཙྪིཾ, བྷརིཡཾ མེ དེཧི ཡཱཙིཏོ’’ཏི༎

    Evaṃ taṃ yācitāgacchiṃ, bhariyaṃ me dehi yācito’’ti.

    ཨེཝཾ ཝུཏྟེ མཧཱསཏྟོ ‘‘ཧིཡྻོ མེ བྲཱཧྨཎསྶ དཱརཀཱ དིནྣཱ, ཨརཉྙེ ཨེཀཀོ ཧུཏྭཱ ཀཐཾ ཏེ མདྡིཾ དསྶཱམཱི’’ཏི ཨཝཏྭཱ པསཱརིཏཧཏྠེ སཧསྶཏྠཝིཀཾ ཋཔེནྟོ ཝིཡ ཨསཛྫིཏྭཱ ཨབཛ྄ཛྷིཏྭཱ ཨནོལཱིནམཱནསོ ཧུཏྭཱ གིརིཾ ཨུནྣཱདེནྟོ ཨིམཾ གཱཐམཱཧ –

    Evaṃ vutte mahāsatto ‘‘hiyyo me brāhmaṇassa dārakā dinnā, araññe ekako hutvā kathaṃ te maddiṃ dassāmī’’ti avatvā pasāritahatthe sahassatthavikaṃ ṭhapento viya asajjitvā abajjhitvā anolīnamānaso hutvā giriṃ unnādento imaṃ gāthamāha –

    ༢༢༧༨.

    2278.

    ‘‘དདཱམི ན ཝིཀམྤཱམི, ཡཾ མཾ ཡཱཙསི བྲཱཧྨཎ།

    ‘‘Dadāmi na vikampāmi, yaṃ maṃ yācasi brāhmaṇa;

    སནྟཾ ནཔྤཊིགུཡ྄ཧཱམི, དཱནེ མེ རམཏཱི མནོ’’ཏི༎

    Santaṃ nappaṭiguyhāmi, dāne me ramatī mano’’ti.

    ཏཏྠ སནྟཾ ནཔྤཊིགུཡ྄ཧཱམཱིཏི སཾཝིཛྫམཱནཾ ན གུཡ྄ཧཱམི།

    Tattha santaṃ nappaṭiguyhāmīti saṃvijjamānaṃ na guyhāmi.

    ཨེཝཉྩ པན ཝཏྭཱ སཱིགྷམེཝ ཀམཎྜལུནཱ ཨུདཀཾ ཨཱཧརིཏྭཱ ཨུདཀཾ ཧཏྠེ པཱཏེཏྭཱ པིཡབྷརིཡཾ བྲཱཧྨཎསྶ ཨདཱསི། ཏངྑཎེཡེཝ ཧེཊྛཱ ཝུཏྟཔྤཀཱརཱནི སབྦཱནི ཨཙྪརིཡཱནི པཱཏུརཧེསུཾ། ཏམཏྠཾ པཀཱསེནྟོ སཏྠཱ ཨཱཧ –

    Evañca pana vatvā sīghameva kamaṇḍalunā udakaṃ āharitvā udakaṃ hatthe pātetvā piyabhariyaṃ brāhmaṇassa adāsi. Taṅkhaṇeyeva heṭṭhā vuttappakārāni sabbāni acchariyāni pāturahesuṃ. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ༢༢༧༩.

    2279.

    ‘‘མདྡིཾ ཧཏྠེ གཧེཏྭཱན, ཨུདཀསྶ ཀམཎྜལུཾ།

    ‘‘Maddiṃ hatthe gahetvāna, udakassa kamaṇḍaluṃ;

    བྲཱཧྨཎསྶ ཨདཱ དཱནཾ, སིཝཱིནཾ རཊྛཝཌྜྷནོ༎

    Brāhmaṇassa adā dānaṃ, sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhano.

    ༢༢༨༠.

    2280.

    ‘‘ཏདཱསི ཡཾ བྷིཾསནཀཾ, ཏདཱསི ལོམཧཾསནཾ།

    ‘‘Tadāsi yaṃ bhiṃsanakaṃ, tadāsi lomahaṃsanaṃ;

    མདྡིཾ པརིཙྩཛནྟསྶ, མེདནཱི སམྤཀམྤཐ༎

    Maddiṃ pariccajantassa, medanī sampakampatha.

    ༢༢༨༡.

    2281.

    ‘‘ནེཝསྶ མདྡཱི བྷཱཀུཊི, ན སནྡྷཱིཡཏི ན རོདཏི།

    ‘‘Nevassa maddī bhākuṭi, na sandhīyati na rodati;

    པེཀྑཏེཝསྶ ཏུཎྷཱི སཱ, ཨེསོ ཛཱནཱཏི ཡཾ ཝར’’ནྟི༎

    Pekkhatevassa tuṇhī sā, eso jānāti yaṃ vara’’nti.

    ཏཏྠ ཨདཱ དཱནནྟི ‘‘ཨམྦྷོ བྲཱཧྨཎ, མདྡིཏོ མེ སཏགུཎེན སཧསྶགུཎེན སཏསཧསྶགུཎེན སབྦཉྙུཏཉྙཱཎམེཝ པིཡཏརཾ, ཨིདཾ མེ དཱནཾ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཔྤཊིཝེདྷསྶ པཙྩཡོ ཧོཏཱུ’’ཏི ཝཏྭཱ དཱནཾ ཨདཱསི ཝུཏྟམྤི ཙེཏཾ –

    Tattha adā dānanti ‘‘ambho brāhmaṇa, maddito me sataguṇena sahassaguṇena satasahassaguṇena sabbaññutaññāṇameva piyataraṃ, idaṃ me dānaṃ sabbaññutaññāṇappaṭivedhassa paccayo hotū’’ti vatvā dānaṃ adāsi vuttampi cetaṃ –

    ‘‘ཛཱལིཾ ཀཎྷཱཛིནཾ དྷཱིཏཾ, མདྡིཾ དེཝིཾ པཏིབྦཏཾ།

    ‘‘Jāliṃ kaṇhājinaṃ dhītaṃ, maddiṃ deviṃ patibbataṃ;

    ཙཛམཱནོ ན ཙིནྟེསིཾ, བོདྷིཡཱཡེཝ ཀཱརཎཱ༎

    Cajamāno na cintesiṃ, bodhiyāyeva kāraṇā.

    ‘‘ན མེ དེསྶཱ ཨུབྷོ པུཏྟཱ, མདྡཱི དེཝཱི ན དེསྶིཡཱ།

    ‘‘Na me dessā ubho puttā, maddī devī na dessiyā;

    སབྦཉྙུཏཾ པིཡཾ མཡ྄ཧཾ, ཏསྨཱ པིཡེ ཨདཱསཧ’’ནྟི༎ (ཙརིཡཱ॰ ༡.༡༡༨-༡༡༩)།

    Sabbaññutaṃ piyaṃ mayhaṃ, tasmā piye adāsaha’’nti. (cariyā. 1.118-119);

    ཏཏྠ སམྤཀམྤཐཱཏི པཐཝཱི ཨུདཀཔརིཡནྟཾ ཀཏྭཱ ཀམྤིཏྠ། ནེཝསྶ མདྡཱི བྷཱཀུཊཱིཏི བྷིཀྑཝེ, ཏསྨིཾ ཁཎེ མདྡཱི ‘‘མཾ མཧལླཀསྶ བྲཱཧྨཎསྶ རཱཛཱ དེཏཱི’’ཏི ཀོདྷཝསེན བྷཱཀུཊིཔི ནཱཧོསི། ན སནྡྷཱིཡཏི ན རོདཏཱིཏི ནེཝ མངྐུ ཨཧོསི, ན ཨཀྑཱིནི པཱུརེཏྭཱ རོདཏི, ཨཐ ཁོ ཏུཎྷཱི སཱ ཧུཏྭཱ ‘‘མཱདིསཾ ཨིཏྠིརཏནཾ དདམཱནོ ན ནིཀྐཱརཎཱ དསྶཏི, ཨེསོ ཡཾ ཝརཾ, ཏཾ ཛཱནཱཏཱི’’ཏི ཕུལླཔདུམཝཎྞཾ ཨསྶ མུཁཾ པེཀྑཏེཝ, ཨོལོཀཡམཱནཱཝ ཋིཏཱཏི ཨཏྠོ།

    Tattha sampakampathāti pathavī udakapariyantaṃ katvā kampittha. Nevassa maddī bhākuṭīti bhikkhave, tasmiṃ khaṇe maddī ‘‘maṃ mahallakassa brāhmaṇassa rājā detī’’ti kodhavasena bhākuṭipi nāhosi. Na sandhīyati na rodatīti neva maṅku ahosi, na akkhīni pūretvā rodati, atha kho tuṇhī sā hutvā ‘‘mādisaṃ itthiratanaṃ dadamāno na nikkāraṇā dassati, eso yaṃ varaṃ, taṃ jānātī’’ti phullapadumavaṇṇaṃ assa mukhaṃ pekkhateva, olokayamānāva ṭhitāti attho.

    ཨཐ མཧཱསཏྟོ ‘‘ཀཱིདིསཱ མདྡཱི’’ཏི ཏསྶཱ མུཁཾ ཨོལོཀེསི། སཱཔི ‘‘སཱམི ཀིཾ མཾ ཨོལོཀེསཱི’’ཏི ཝཏྭཱ སཱིཧནཱདཾ ནདནྟཱི ཨིམཾ གཱཐམཱཧ –

    Atha mahāsatto ‘‘kīdisā maddī’’ti tassā mukhaṃ olokesi. Sāpi ‘‘sāmi kiṃ maṃ olokesī’’ti vatvā sīhanādaṃ nadantī imaṃ gāthamāha –

    ༢༢༨༢.

    2282.

    ‘‘ཀོམཱརཱི ཡསྶཱཧཾ བྷརིཡཱ, སཱམིཀོ མམ ཨིསྶརོ།

    ‘‘Komārī yassāhaṃ bhariyā, sāmiko mama issaro;

    ཡསྶིཙྪེ ཏསྶ མཾ དཛྫཱ, ཝིཀྐིཎེཡྻ ཧནེཡྻ ཝཱ’’ཏི༎

    Yassicche tassa maṃ dajjā, vikkiṇeyya haneyya vā’’ti.

    ཏཏྠ ཀོམཱརཱི ཡསྶཱཧཾ བྷརིཡཱཏི ཨཧཾ ཡསྶ ཏཝ དཧརིཀཱ བྷརིཡཱ, སོ ཏྭཉྙེཝ མམ ཨིསྶརོ སཱམིཀོ། ཡསྶིཙྪེ ཏསྶཱཏི ཨིསྶརོ ཙ ནཱམ དཱསིཾ མཾ ཡསྶ དཱཏུཾ ཨིཙྪེཡྻ, ཏསྶ དདེཡྻ། ཝིཀྐིཎེཡྻ ཝཱཏི དྷནེན ཝཱ ཨཏྠེ སཏི ཝིཀྐིཎེཡྻ, མཾསེན ཝཱ ཨཏྠེ སཏི ཧནེཡྻ, ཏསྨཱ ཡཾ ཝོ རུཙྩཏི, ཏཾ ཀརོཐ, ནཱཧཾ ཀུཛ྄ཛྷཱམཱིཏི།

    Tattha komārī yassāhaṃ bhariyāti ahaṃ yassa tava daharikā bhariyā, so tvaññeva mama issaro sāmiko. Yassicche tassāti issaro ca nāma dāsiṃ maṃ yassa dātuṃ iccheyya, tassa dadeyya. Vikkiṇeyya vāti dhanena vā atthe sati vikkiṇeyya, maṃsena vā atthe sati haneyya, tasmā yaṃ vo ruccati, taṃ karotha, nāhaṃ kujjhāmīti.

    སཀྐོ ཏེསཾ པཎཱིཏཛ྄ཛྷཱསཡཏཾ ཝིདིཏྭཱ ཐུཏིཾ ཨཀཱསི། ཏམཏྠཾ པཀཱསེནྟོ སཏྠཱ ཨཱཧ –

    Sakko tesaṃ paṇītajjhāsayataṃ viditvā thutiṃ akāsi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ༢༢༨༣.

    2283.

    ‘‘ཏེསཾ སངྐཔྤམཉྙཱཡ, དེཝིནྡོ ཨེཏདབྲཝི།

    ‘‘Tesaṃ saṅkappamaññāya, devindo etadabravi;

    སབྦེ ཛིཏཱ ཏེ པཙྩཱུཧཱ, ཡེ དིབྦཱ ཡེ ཙ མཱནུསཱ༎

    Sabbe jitā te paccūhā, ye dibbā ye ca mānusā.

    ༢༢༨༤.

    2284.

    ‘‘ནིནྣཱདིཏཱ ཏེ པཐཝཱི, སདྡོ ཏེ ཏིདིཝངྒཏོ།

    ‘‘Ninnāditā te pathavī, saddo te tidivaṅgato;

    སམནྟཱ ཝིཛྫུཏཱ ཨཱགུཾ, གིརཱིནཾཝ པཏིསྶུཏཱ༎

    Samantā vijjutā āguṃ, girīnaṃva patissutā.

    ༢༢༨༥.

    2285.

    ‘‘ཏསྶ ཏེ ཨནུམོདནྟི, ཨུབྷོ ནཱརདཔབྦཏཱ།

    ‘‘Tassa te anumodanti, ubho nāradapabbatā;

    ཨིནྡོ ཙ བྲཧྨཱ པཛཱཔཏི, སོམོ ཡམོ ཝེསྶཝཎོ།

    Indo ca brahmā pajāpati, somo yamo vessavaṇo;

    སབྦེ དེཝཱནུམོདནྟི, དུཀྐརཉྷི ཀརོཏི སོ༎

    Sabbe devānumodanti, dukkarañhi karoti so.

    ༢༢༨༦.

    2286.

    ‘‘དུདྡདཾ དདམཱནཱནཾ, དུཀྐརཾ ཀམྨ ཀུབྦཏཾ།

    ‘‘Duddadaṃ dadamānānaṃ, dukkaraṃ kamma kubbataṃ;

    ཨསནྟོ ནཱནུཀུབྦནྟི, སཏཾ དྷམྨོ དུརནྣཡོ༎

    Asanto nānukubbanti, sataṃ dhammo durannayo.

    ༢༢༨༧.

    2287.

    ‘‘ཏསྨཱ སཏཉྩ ཨསཏཾ, ནཱནཱ ཧོཏི ཨིཏོ གཏི།

    ‘‘Tasmā satañca asataṃ, nānā hoti ito gati;

    ཨསནྟོ ནིརཡཾ ཡནྟི, སནྟོ སགྒཔརཱཡཎཱ༎

    Asanto nirayaṃ yanti, santo saggaparāyaṇā.

    ༢༢༨༨.

    2288.

    ‘‘ཡམེཏཾ ཀུམཱརེ ཨདཱ, བྷརིཡཾ ཨདཱ ཝནེ ཝསཾ།

    ‘‘Yametaṃ kumāre adā, bhariyaṃ adā vane vasaṃ;

    བྲཧྨཡཱནམནོཀྐམྨ, སགྒེ ཏེ ཏཾ ཝིཔཙྩཏཱུ’’ཏི༎

    Brahmayānamanokkamma, sagge te taṃ vipaccatū’’ti.

    ཏཏྠ པཙྩཱུཧཱཏི པཙྩཏྠིཀཱ། དིབྦཱཏི དིབྦསམྤཏྟིཔཊིབཱཧཀཱ། མཱནུསཱཏི མནུསྶསམྤཏྟིཔཊིབཱཧཀཱ། ཀེ པན ཏེཏི? མཙྪརིཡདྷམྨཱ། ཏེ སབྦེ པུཏྟདཱརཾ དེནྟེན མཧཱསཏྟེན ཛིཏཱ། ཏེནཱཧ ‘‘སབྦེ ཛིཏཱ ཏེ པཙྩཱུཧཱ’’ཏི། དུཀྐརཉྷི ཀརོཏི སོཏི སོ ཝེསྶནྟརོ རཱཛཱ ཨེཀཀོཝ ཨརཉྙེ ཝསནྟོ བྷརིཡཾ བྲཱཧྨཎསྶ དེནྟོ དུཀྐརཾ ཀརོཏཱིཏི ཨེཝཾ སབྦེ དེཝཱ ཨནུམོདནྟཱིཏི ཝདཏི། ‘‘ཡམེཏ’’ནྟི གཱཐཾ ཨནུམོདནཾ ཀརོནྟོ ཨཱཧ། ཝནེ ཝསནྟི ཝནེ ཝསནྟོ། བྲཧྨཡཱནནྟི སེཊྛཡཱནཾ། ཏིཝིདྷོ ཧི སུཙརིཏདྷམྨོ ཨེཝརཱུཔོ ཙ དཱནདྷམྨོ ཨརིཡམགྒསྶ པཙྩཡོ ཧོཏཱིཏི ‘‘བྲཧྨཡཱན’’ནྟི ཝུཙྩཏི། ཏསྨཱ ཡཾ ཏཾ ཨིདཾ ཨཛྫ དཱནཾ དདཏོཔི ནིཔྥནྣཾ བྲཧྨཡཱནཾ ཨཔཱཡབྷཱུམིཾ ཨནོཀྐམིཏྭཱ སགྒེ ཏེ ཏཾ ཝིཔཙྩཏུ, ཝིཔཱཀཔརིཡོསཱནེ ཙ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎདཱཡཀཾ ཧོཏཱུཏི།

    Tattha paccūhāti paccatthikā. Dibbāti dibbasampattipaṭibāhakā. Mānusāti manussasampattipaṭibāhakā. Ke pana teti? Macchariyadhammā. Te sabbe puttadāraṃ dentena mahāsattena jitā. Tenāha ‘‘sabbe jitā te paccūhā’’ti. Dukkarañhi karoti soti so vessantaro rājā ekakova araññe vasanto bhariyaṃ brāhmaṇassa dento dukkaraṃ karotīti evaṃ sabbe devā anumodantīti vadati. ‘‘Yameta’’nti gāthaṃ anumodanaṃ karonto āha. Vane vasanti vane vasanto. Brahmayānanti seṭṭhayānaṃ. Tividho hi sucaritadhammo evarūpo ca dānadhammo ariyamaggassa paccayo hotīti ‘‘brahmayāna’’nti vuccati. Tasmā yaṃ taṃ idaṃ ajja dānaṃ dadatopi nipphannaṃ brahmayānaṃ apāyabhūmiṃ anokkamitvā sagge te taṃ vipaccatu, vipākapariyosāne ca sabbaññutaññāṇadāyakaṃ hotūti.

    ཨེཝམསྶ སཀྐོ ཨནུམོདནཾ ཀཏྭཱ ‘‘ཨིདཱནི མཡཱ ཨིདྷ པཔཉྩཾ ཨཀཏྭཱ ཨིམཾ ཨིམསྶེཝ དཏྭཱ གནྟུཾ ཝཊྚཏཱི’’ཏི ཙིནྟེཏྭཱ ཨཱཧ –

    Evamassa sakko anumodanaṃ katvā ‘‘idāni mayā idha papañcaṃ akatvā imaṃ imasseva datvā gantuṃ vaṭṭatī’’ti cintetvā āha –

    ༢༢༨༩.

    2289.

    ‘‘དདཱམི བྷོཏོ བྷརིཡཾ, མདྡིཾ སབྦངྒསོབྷནཾ།

    ‘‘Dadāmi bhoto bhariyaṃ, maddiṃ sabbaṅgasobhanaṃ;

    ཏྭཉྩེཝ མདྡིཡཱ ཚནྣོ, མདྡཱི ཙ པཏིནཱ སཧ༎

    Tvañceva maddiyā channo, maddī ca patinā saha.

    ༢༢༩༠.

    2290.

    ‘‘ཡཐཱ པཡོ ཙ སངྑོ ཙ, ཨུབྷོ སམཱནཝཎྞིནོ།

    ‘‘Yathā payo ca saṅkho ca, ubho samānavaṇṇino;

    ཨེཝཾ ཏུཝཉྩ མདྡཱི ཙ, སམཱནམནཙེཏསཱ༎

    Evaṃ tuvañca maddī ca, samānamanacetasā.

    ༢༢༩༡.

    2291.

    ‘‘ཨཝརུདྡྷེཏྠ ཨརཉྙསྨིཾ, ཨུབྷོ སམྨཐ ཨསྶམེ།

    ‘‘Avaruddhettha araññasmiṃ, ubho sammatha assame;

    ཁཏྟིཡཱ གོཏྟསམྤནྣཱ, སུཛཱཏཱ མཱཏུཔེཏྟིཏོ།

    Khattiyā gottasampannā, sujātā mātupettito;

    ཡཐཱ པུཉྙཱནི ཀཡིརཱཐ, དདནྟཱ ཨཔརཱཔར’’ནྟི༎

    Yathā puññāni kayirātha, dadantā aparāpara’’nti.

    ཏཏྠ ཚནྣོཏི ཨནུརཱུཔོ། ཨུབྷོ སམཱནཝཎྞིནོཏི སམཱནཝཎྞཱ ཨུབྷོཔི པརིསུདྡྷཱཡེཝ། སམཱནམནཙེཏསཱཏི ཨཱཙཱརཱདཱིཧི ཀམྨེཧི སམཱནེན མནསངྑཱཏེན ཙེཏསཱ སམནྣཱགཏཱ། ཨཝརུདྡྷེཏྠཱཏི རཊྛཏོ པབྦཱཛིཏཱ ཧུཏྭཱ ཨེཏྠ ཨརཉྙེ ཝསཐ། ཡཐཱ པུཉྙཱནཱིཏི ཡཐཱ ཛེཏུཏྟརནགརེ ཝོ བཧཱུནི པུཉྙཱནི ཀཏཱནི, ཧིཡྻོ པུཏྟཱནཾ ཨཛྫ བྷརིཡཱཡ དཱནཝསེནཔི ཀཏཱནཱིཏི ཨེཏྟཀེནེཝ པརིཏོསཾ ཨཀཏྭཱ ཨིཏོ ཨུཏྟརིཔི ཨཔརཱཔརཾ དདནྟཱ ཡཐཱནུརཱུཔཱནི པུཉྙཱནི ཀརེཡྻཱཐཱཏི།

    Tattha channoti anurūpo. Ubho samānavaṇṇinoti samānavaṇṇā ubhopi parisuddhāyeva. Samānamanacetasāti ācārādīhi kammehi samānena manasaṅkhātena cetasā samannāgatā. Avaruddhetthāti raṭṭhato pabbājitā hutvā ettha araññe vasatha. Yathā puññānīti yathā jetuttaranagare vo bahūni puññāni katāni, hiyyo puttānaṃ ajja bhariyāya dānavasenapi katānīti ettakeneva paritosaṃ akatvā ito uttaripi aparāparaṃ dadantā yathānurūpāni puññāni kareyyāthāti.

    ཨེཝཉྩ པན ཝཏྭཱ སཀྐོ མཧཱསཏྟསྶ མདྡིཾ པཊིཙྪཱཔེཏྭཱ ཝརཾ དཱཏུཾ ཨཏྟཱནཾ ཨཱཙིཀྑནྟོ ཨཱཧ –

    Evañca pana vatvā sakko mahāsattassa maddiṃ paṭicchāpetvā varaṃ dātuṃ attānaṃ ācikkhanto āha –

    ༢༢༩༢.

    2292.

    ‘‘སཀྐོཧམསྨི དེཝིནྡོ, ཨཱགཏོསྨི ཏཝནྟིཀེ།

    ‘‘Sakkohamasmi devindo, āgatosmi tavantike;

    ཝརཾ ཝརསྶུ རཱཛིསི, ཝརེ ཨཊྛ དདཱམི ཏེ’’ཏི༎

    Varaṃ varassu rājisi, vare aṭṭha dadāmi te’’ti.

    ཀཐེནྟོཡེཝ ཙ དིབྦཏྟབྷཱཝེན ཛལནྟོ ཏརུཎསཱུརིཡོ ཝིཡ ཨཱཀཱསེ ཨཊྛཱསི། ཏཏོ བོདྷིསཏྟོ ཝརཾ གཎྷནྟོ ཨཱཧ –

    Kathentoyeva ca dibbattabhāvena jalanto taruṇasūriyo viya ākāse aṭṭhāsi. Tato bodhisatto varaṃ gaṇhanto āha –

    ༢༢༩༣.

    2293.

    ‘‘ཝརཾ ཙེ མེ ཨདོ སཀྐ, སབྦབྷཱུཏཱནམིསྶར།

    ‘‘Varaṃ ce me ado sakka, sabbabhūtānamissara;

    པིཏཱ མཾ ཨནུམོདེཡྻ, ཨིཏོ པཏྟཾ སཀཾ གྷརཾ།

    Pitā maṃ anumodeyya, ito pattaṃ sakaṃ gharaṃ;

    ཨཱསནེན ནིམནྟེཡྻ, པཋམེཏཾ ཝརཾ ཝརེ༎

    Āsanena nimanteyya, paṭhametaṃ varaṃ vare.

    ༢༢༩༤.

    2294.

    ‘‘པུརིསསྶ ཝདྷཾ ན རོཙེཡྻཾ, ཨཔི ཀིབྦིསཀཱརཀཾ།

    ‘‘Purisassa vadhaṃ na roceyyaṃ, api kibbisakārakaṃ;

    ཝཛ྄ཛྷཾ ཝདྷམྷཱ མོཙེཡྻཾ, དུཏིཡེཏཾ ཝརཾ ཝརེ༎

    Vajjhaṃ vadhamhā moceyyaṃ, dutiyetaṃ varaṃ vare.

    ༢༢༩༥.

    2295.

    ‘‘ཡེ ཝུཌྜྷཱ ཡེ ཙ དཧརཱ, ཡེ ཙ མཛ྄ཛྷིམཔོརིསཱ།

    ‘‘Ye vuḍḍhā ye ca daharā, ye ca majjhimaporisā;

    མམེཝ ཨུཔཛཱིཝེཡྻུཾ, ཏཏིཡེཏཾ ཝརཾ ཝརེ༎

    Mameva upajīveyyuṃ, tatiyetaṃ varaṃ vare.

    ༢༢༩༦.

    2296.

    ‘‘པརདཱརཾ ན གཙྪེཡྻཾ, སདཱརཔསུཏོ སིཡཾ།

    ‘‘Paradāraṃ na gaccheyyaṃ, sadārapasuto siyaṃ;

    ཐཱིནཾ ཝསཾ ན གཙྪེཡྻཾ, ཙཏུཏྠེཏཾ ཝརཾ ཝརེ༎

    Thīnaṃ vasaṃ na gaccheyyaṃ, catutthetaṃ varaṃ vare.

    ༢༢༩༧.

    2297.

    ‘‘པུཏྟོ མེ སཀྐ ཛཱཡེཐ, སོ ཙ དཱིགྷཱཡུཀོ སིཡཱ།

    ‘‘Putto me sakka jāyetha, so ca dīghāyuko siyā;

    དྷམྨེན ཛིནེ པཐཝིཾ, པཉྩམེཏཾ ཝརཾ ཝརེ༎

    Dhammena jine pathaviṃ, pañcametaṃ varaṃ vare.

    ༢༢༩༨.

    2298.

    ‘‘ཏཏོ རཏྱཱ ཝིཝསཱནེ, སཱུརིཡསྶུགྒམནཾ པཏི།

    ‘‘Tato ratyā vivasāne, sūriyassuggamanaṃ pati;

    དིབྦཱ བྷཀྑཱ པཱཏུབྷཝེཡྻུཾ, ཚཊྛམེཏཾ ཝརཾ ཝརེ༎

    Dibbā bhakkhā pātubhaveyyuṃ, chaṭṭhametaṃ varaṃ vare.

    ༢༢༩༩.

    2299.

    ‘‘དདཏོ མེ ན ཁཱིཡེཐ, དཏྭཱ ནཱནུཏཔེཡྻཧཾ།

    ‘‘Dadato me na khīyetha, datvā nānutapeyyahaṃ;

    དདཾ ཙིཏྟཾ པསཱདེཡྻཾ, སཏྟམེཏཾ ཝརཾ ཝརེ༎

    Dadaṃ cittaṃ pasādeyyaṃ, sattametaṃ varaṃ vare.

    ༢༣༠༠.

    2300.

    ‘‘ཨིཏོ ཝིམུཙྩམཱནཱཧཾ, སགྒགཱམཱི ཝིསེསགཱུ།

    ‘‘Ito vimuccamānāhaṃ, saggagāmī visesagū;

    ཨནིཝཏྟི ཏཏོ ཨསྶཾ, ཨཊྛམེཏཾ ཝརཾ ཝརེ’’ཏི༎

    Anivatti tato assaṃ, aṭṭhametaṃ varaṃ vare’’ti.

    ཏཏྠ ཨནུམོདེཡྻཱཏི སམྤཊིཙྪེཡྻ ན ཀུཛ྄ཛྷེཡྻ། ཨིཏོ པཏྟནྟི ཨིམམྷཱ ཨརཉྙཱ སཀཾ གྷརཾ ཨནུཔྤཏྟཾ། ཨཱསནེནཱཏི རཱཛཱསནེན། རཛྫཾ མེ དེཏཱུཏི ཝདཏི། ཨཔི ཀིབྦིསཀཱརཀནྟི རཱཛཱ ཧུཏྭཱ རཱཛཱཔརཱདྷིཀམྤི ཝཛ྄ཛྷཾ ཝདྷམྷཱ མོཙེཡྻཾ, ཨེཝརཱུཔསྶཔི མེ ཝདྷོ ནཱམ ན རུཙྩཏུ། མམེཝ ཨུཔཛཱིཝེཡྻུནྟི སབྦེཏེ མཉྙེཝ ནིསྶཱཡ ཨུཔཛཱིཝེཡྻུཾ། དྷམྨེན ཛིནེཏི དྷམྨེན ཛིནཱཏུ, དྷམྨེན རཛྫཾ ཀཱརེཏཱུཏི ཨཏྠོ། ཝིསེསགཱུཏི ཝིསེསགམནོ ཧུཏྭཱ ཏུསིཏཔུརེ ནིབྦཏྟོ ཧོམཱིཏི ཝདཏི། ཨནིཝཏྟི ཏཏོ ཨསྶནྟི ཏུསིཏབྷཝནཏོ ཙཝིཏྭཱ མནུསྶཏྟཾ ཨཱགཏོ པུནབྷཝེ ཨནིཝཏྟི ཨསྶཾ, སབྦཉྙུཏཾ སམྤཱཔུཎེཡྻནྟི ཝདཏི།

    Tattha anumodeyyāti sampaṭiccheyya na kujjheyya. Ito pattanti imamhā araññā sakaṃ gharaṃ anuppattaṃ. Āsanenāti rājāsanena. Rajjaṃ me detūti vadati. Api kibbisakārakanti rājā hutvā rājāparādhikampi vajjhaṃ vadhamhā moceyyaṃ, evarūpassapi me vadho nāma na ruccatu. Mameva upajīveyyunti sabbete maññeva nissāya upajīveyyuṃ. Dhammena jineti dhammena jinātu, dhammena rajjaṃ kāretūti attho. Visesagūti visesagamano hutvā tusitapure nibbatto homīti vadati. Anivattitato assanti tusitabhavanato cavitvā manussattaṃ āgato punabhave anivatti assaṃ, sabbaññutaṃ sampāpuṇeyyanti vadati.

    ༢༣༠༡.

    2301.

    ‘‘ཏསྶ ཏཾ ཝཙནཾ སུཏྭཱ, དེཝིནྡོ ཨེཏདབྲཝི།

    ‘‘Tassa taṃ vacanaṃ sutvā, devindo etadabravi;

    ‘ཨཙིརཾ ཝཏ ཏེ ཏཏོ, པིཏཱ ཏཾ དཊྛུམེསྶཏཱི’’’ཏི༎

    ‘Aciraṃ vata te tato, pitā taṃ daṭṭhumessatī’’’ti.

    ཏཏྠ དཊྛུམེསྶཏཱིཏི མཧཱརཱཛ, ཏཝ མཱཏཱ ཙ པིཏཱ ཙ ཨཙིརེནེཝ ཏཾ པསྶིཏུཀཱམོ ཧུཏྭཱ ཨིདྷཱགམིསྶཏི, ཨཱགནྟྭཱ ཙ པན སེཏཙྪཏྟཾ དཏྭཱ རཛྫཾ ནིཡྻཱདེཏྭཱ ཛེཏུཏྟརནགརམེཝ ནེསྶཏི, སབྦེ ཏེ མནོརཐཱ མཏྠཀཾ པཱཔུཎིསྶནྟི, མཱ ཙིནྟཡི, ཨཔྤམཏྟོ ཧོཧི, མཧཱརཱཛཱཏི།

    Tattha daṭṭhumessatīti mahārāja, tava mātā ca pitā ca acireneva taṃ passitukāmo hutvā idhāgamissati, āgantvā ca pana setacchattaṃ datvā rajjaṃ niyyādetvā jetuttaranagarameva nessati, sabbe te manorathā matthakaṃ pāpuṇissanti, mā cintayi, appamatto hohi, mahārājāti.

    ཨེཝཾ མཧཱསཏྟསྶ ཨོཝཱདཾ དཏྭཱ སཀྐོ སཀཊྛཱནམེཝ གཏོ། ཏམཏྠཾ པཀཱསེནྟོ སཏྠཱ ཨཱཧ –

    Evaṃ mahāsattassa ovādaṃ datvā sakko sakaṭṭhānameva gato. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ༢༣༠༢.

    2302.

    ‘‘ཨིདཾ ཝཏྭཱན མགྷཝཱ, དེཝརཱཛཱ སུཛམྤཏི།

    ‘‘Idaṃ vatvāna maghavā, devarājā sujampati;

    ཝེསྶནྟརེ ཝརཾ དཏྭཱ, སགྒཀཱཡཾ ཨཔཀྐམཱི’’ཏི༎

    Vessantare varaṃ datvā, saggakāyaṃ apakkamī’’ti.

    ཏཏྠ ཝེསྶནྟརེཏི ཝེསྶནྟརསྶ། ཨཔཀྐམཱིཏི གཏོ ཨནུཔྤཏྟོཡེཝཱཏི།

    Tattha vessantareti vessantarassa. Apakkamīti gato anuppattoyevāti.

    སཀྐཔབྦཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ།

    Sakkapabbavaṇṇanā niṭṭhitā.

    མཧཱརཱཛཔབྦཝཎྞནཱ

    Mahārājapabbavaṇṇanā

    བོདྷིསཏྟོ ཙ མདྡཱི ཙ སམྨོདམཱནཱ སཀྐདཏྟིཡེ ཨསྶམེ ཝསིཾསུ། ཛཱུཛཀོཔི ཀུམཱརེ གཧེཏྭཱ སཊྛིཡོཛནམགྒཾ པཊིཔཛྫི། དེཝཏཱ ཀུམཱརཱནཾ ཨཱརཀྑམཀཾསུ། ཛཱུཛཀོཔི སཱུརིཡེ ཨཏྠངྒཏེ ཀུམཱརེ གཙྪེ བནྡྷིཏྭཱ བྷཱུམིཡཾ ནིཔཛྫཱཔེཏྭཱ སཡཾ ཙཎྜཝཱལ༹མིགབྷཡེན རུཀྑཾ ཨཱརུཡ྄ཧ ཝིཊཔནྟརེ སཡཏི། ཏསྨིཾ ཁཎེ ཨེཀོ དེཝཔུཏྟོ ཝེསྶནྟརཝཎྞེན, ཨེཀཱ དེཝདྷཱིཏཱ མདྡིཝཎྞེན ཨཱགནྟྭཱ ཀུམཱརེ མོཙེཏྭཱ ཧཏྠཔཱདེ སམྦཱཧིཏྭཱ ནྷཱཔེཏྭཱ མཎྜེཏྭཱ དིབྦབྷོཛནཾ བྷོཛེཏྭཱ དིབྦསཡནེ སཡཱཔེཏྭཱ ཨརུཎུགྒམནཀཱལེ བདྡྷཱཀཱརེནེཝ ནིཔཛྫཱཔེཏྭཱ ཨནྟརདྷཱཡི། ཨེཝཾ ཏེ དེཝཏཱསངྒཧེན ཨརོགཱ ཧུཏྭཱ གཙྪནྟི། ཛཱུཛཀོཔི དེཝཏཱདྷིགྒཧིཏོ ཧུཏྭཱ ‘‘ཀཱལིངྒརཊྛཾ གཙྪཱམཱི’’ཏི གཙྪནྟོ ཨཌྜྷམཱསེན ཛེཏུཏྟརནགརཾ པཏྟོ། ཏཾ དིཝསཾ པཙྩཱུསཀཱལེ སཉྫཡོ མཧཱརཱཛཱ སུཔིནཾ པསྶི། ཨེཝརཱུཔོ སུཔིནོ ཨཧོསི – རཉྙོ མཧཱཝིནིཙྪཡེ ནིསིནྣསྶ ཨེཀོ པུརིསོ ཀཎྷོ དྭེ པདུམཱནི ཨཱཧརིཏྭཱ རཉྙོ ཧཏྠེ ཋཔེསི། རཱཛཱ ཏཱནི དྭཱིསུ ཀཎྞེསུ པིལ༹ནྡྷི། ཏེསཾ རེཎུ བྷསྶིཏྭཱ རཉྙོ ཨུརེ པཏཏི། སོ པབུཛ྄ཛྷིཏྭཱ པཱཏོཝ བྲཱཧྨཎེ པུཙྪི། ཏེ ‘‘ཙིརཔཝུཏྠཱ ཝོ, དེཝ, བནྡྷཝཱ ཨཱགམིསྶནྟཱི’’ཏི བྱཱཀརིཾསུ། སོ པཱཏོཝ སཱིསཾ ནྷཱཡིཏྭཱ ནཱནགྒརསབྷོཛནཾ བྷུཉྫིཏྭཱ ཨལངྐརིཏྭཱ ཝིནིཙྪཡེ ནིསཱིདི། དེཝཏཱ བྲཱཧྨཎཾ དྭཱིཧི ཀུམཱརེཧི སདྡྷིཾ ཨཱནེཏྭཱ རཱཛངྒཎེ ཋཔཡིཾསུ། ཏསྨིཾ ཁཎེ རཱཛཱ མགྒཾ ཨོལོཀེནྟོ ཀུམཱརེ དིསྭཱ ཨཱཧ –

    Bodhisatto ca maddī ca sammodamānā sakkadattiye assame vasiṃsu. Jūjakopi kumāre gahetvā saṭṭhiyojanamaggaṃ paṭipajji. Devatā kumārānaṃ ārakkhamakaṃsu. Jūjakopi sūriye atthaṅgate kumāre gacche bandhitvā bhūmiyaṃ nipajjāpetvā sayaṃ caṇḍavāḷamigabhayena rukkhaṃ āruyha viṭapantare sayati. Tasmiṃ khaṇe eko devaputto vessantaravaṇṇena, ekā devadhītā maddivaṇṇena āgantvā kumāre mocetvā hatthapāde sambāhitvā nhāpetvā maṇḍetvā dibbabhojanaṃ bhojetvā dibbasayane sayāpetvā aruṇuggamanakāle baddhākāreneva nipajjāpetvā antaradhāyi. Evaṃ te devatāsaṅgahena arogā hutvā gacchanti. Jūjakopi devatādhiggahito hutvā ‘‘kāliṅgaraṭṭhaṃ gacchāmī’’ti gacchanto aḍḍhamāsena jetuttaranagaraṃ patto. Taṃ divasaṃ paccūsakāle sañjayo mahārājā supinaṃ passi. Evarūpo supino ahosi – rañño mahāvinicchaye nisinnassa eko puriso kaṇho dve padumāni āharitvā rañño hatthe ṭhapesi. Rājā tāni dvīsu kaṇṇesu piḷandhi. Tesaṃ reṇu bhassitvā rañño ure patati. So pabujjhitvā pātova brāhmaṇe pucchi. Te ‘‘cirapavutthā vo, deva, bandhavā āgamissantī’’ti byākariṃsu. So pātova sīsaṃ nhāyitvā nānaggarasabhojanaṃ bhuñjitvā alaṅkaritvā vinicchaye nisīdi. Devatā brāhmaṇaṃ dvīhi kumārehi saddhiṃ ānetvā rājaṅgaṇe ṭhapayiṃsu. Tasmiṃ khaṇe rājā maggaṃ olokento kumāre disvā āha –

    ༢༣༠༣.

    2303.

    ‘‘ཀསྶེཏཾ མུཁམཱབྷཱཏི, ཧེམཾ-ཝུཏྟཏྟམགྒིནཱ།

    ‘‘Kassetaṃ mukhamābhāti, hemaṃ-vuttattamagginā;

    ནིཀྑཾཝ ཛཱཏརཱུཔསྶ, ཨུཀྐཱམུཁཔཧཾསིཏཾ༎

    Nikkhaṃva jātarūpassa, ukkāmukhapahaṃsitaṃ.

    ༢༣༠༤.

    2304.

    ‘‘ཨུབྷོ སདིསཔཙྩངྒཱ, ཨུབྷོ སདིསལཀྑཎཱ།

    ‘‘Ubho sadisapaccaṅgā, ubho sadisalakkhaṇā;

    ཛཱལིསྶ སདིསོ ཨེཀོ, ཨེཀཱ ཀཎྷཱཛིནཱ ཡཐཱ༎

    Jālissa sadiso eko, ekā kaṇhājinā yathā.

    ༢༣༠༥.

    2305.

    ‘‘སཱིཧཱ བིལཱཝ ནིཀྑནྟཱ, ཨུབྷོ སམྤཏིརཱུཔཀཱ།

    ‘‘Sīhā bilāva nikkhantā, ubho sampatirūpakā;

    ཛཱཏརཱུཔམཡཱཡེཝ, ཨིམེ དིསྶནྟི དཱརཀཱ’’ཏི༎

    Jātarūpamayāyeva, ime dissanti dārakā’’ti.

    ཏཏྠ ཧེམཾཝུཏྟཏྟམགྒིནཱཏི ཧེམཾ ཨིཝ ཨུཏྟཏྟཾ ཨགྒིནཱ། སཱིཧཱ བིལཱཝ ནིཀྑནྟཱཏི ཀཉྩནགུཧཏོ ནིཀྑནྟཱ སཱིཧཱ ཝིཡ།

    Tattha hemaṃvuttattamaggināti hemaṃ iva uttattaṃ agginā. hā bilāva nikkhantāti kañcanaguhato nikkhantā sīhā viya.

    ཨེཝཾ རཱཛཱ ཏཱིཧི གཱཐཱཧི ཀུམཱརེ ཝཎྞེཏྭཱ ཨེཀཾ ཨམཙྩཾ ཨཱཎཱཔེསི ‘‘གཙྪེཏཾ བྲཱཧྨཎཾ དཱརཀེཧི སདྡྷིཾ ཨཱནེཧཱི’’ཏི། སོ ཝེགེན གནྟྭཱ བྲཱཧྨཎཾ ཨཱནེསི། ཨཐ རཱཛཱ བྲཱཧྨཎཾ ཨཱཧ –

    Evaṃ rājā tīhi gāthāhi kumāre vaṇṇetvā ekaṃ amaccaṃ āṇāpesi ‘‘gacchetaṃ brāhmaṇaṃ dārakehi saddhiṃ ānehī’’ti. So vegena gantvā brāhmaṇaṃ ānesi. Atha rājā brāhmaṇaṃ āha –

    ༢༣༠༦.

    2306.

    ‘‘ཀུཏོ ནུ བྷཝཾ བྷཱརདྭཱཛ, ཨིམེ ཨཱནེསི དཱརཀེ།

    ‘‘Kuto nu bhavaṃ bhāradvāja, ime ānesi dārake;

    ཨཛྫ རཊྛཾ ཨནུཔྤཏྟོ, ཀུཧིཾ གཙྪསི བྲཱཧྨཎཱ’’ཏི༎

    Ajja raṭṭhaṃ anuppatto, kuhiṃ gacchasi brāhmaṇā’’ti.

    ཛཱུཛཀོ ཨཱཧ –

    Jūjako āha –

    ༢༣༠༧.

    2307.

    ‘‘མཡ྄ཧཾ ཏེ དཱརཀཱ དེཝ, དིནྣཱ ཝིཏྟེན སཉྫཡ།

    ‘‘Mayhaṃ te dārakā deva, dinnā vittena sañjaya;

    ཨཛྫ པནྣརསཱ རཏྟི, ཡཏོ ལདྡྷཱ མེ དཱརཀཱ’’ཏི༎

    Ajja pannarasā ratti, yato laddhā me dārakā’’ti.

    ཏཏྠ ཝིཏྟེནཱཏི ཏུཊྛེན པསནྣེན། ཨཛྫ པནྣརསཱ རཏྟཱིཏི ཨིམེསཾ ལདྡྷདིཝསཏོ པཊྛཱཡ ཨཛྫ པནྣརསཱ རཏྟཱིཏི ཝདཏི།

    Tattha vittenāti tuṭṭhena pasannena. Ajja pannarasā rattīti imesaṃ laddhadivasato paṭṭhāya ajja pannarasā rattīti vadati.

    རཱཛཱ ཨཱཧ –

    Rājā āha –

    ༢༣༠༨.

    2308.

    ‘‘ཀེན ཝཱ ཝཱཙཔེཡྻེན, སམྨཱཉཱཡེན སདྡཧེ།

    ‘‘Kena vā vācapeyyena, sammāñāyena saddahe;

    ཀོ ཏེཏཾ དཱནམདདཱ, པུཏྟཀེ དཱནམུཏྟམ’’ནྟི༎

    Ko tetaṃ dānamadadā, puttake dānamuttama’’nti.

    ཏཏྠ ཀེན ཝཱ ཝཱཙཔེཡྻེནཱཏི བྲཱཧྨཎ, ཀེན པིཡཝཙནེན ཏེ ཏཡཱ ལདྡྷཱ། སམྨཱཉཱཡེན སདྡཧེཏི མུསཱཝཱདཾ ཨཀཏྭཱ སམྨཱཉཱཡེན ཀཱརཎེན ཨམྷེ སདྡཧཱཔེཡྻཱསི། པུཏྟཀེཏི ཨཏྟནོ པིཡཔུཏྟཀེ ཨུཏྟམཾ དཱནཾ ཀཏྭཱ ཀོ ཏེ ཨེཏཾ དཱནཾ ཨདདཱཏི།

    Tattha kena vā vācapeyyenāti brāhmaṇa, kena piyavacanena te tayā laddhā. Sammāñāyena saddaheti musāvādaṃ akatvā sammāñāyena kāraṇena amhe saddahāpeyyāsi. Puttaketi attano piyaputtake uttamaṃ dānaṃ katvā ko te etaṃ dānaṃ adadāti.

    ཛཱུཛཀོ ཨཱཧ –

    Jūjako āha –

    ༢༣༠༩.

    2309.

    ‘‘ཡོ ཡཱཙཏཾ པཏིཊྛཱསི, བྷཱུཏཱནཾ དྷརཎཱིརིཝ།

    ‘‘Yo yācataṃ patiṭṭhāsi, bhūtānaṃ dharaṇīriva;

    སོ མེ ཝེསྶནྟརོ རཱཛཱ, པུཏྟེདཱསི ཝནེ ཝསཾ༎

    So me vessantaro rājā, puttedāsi vane vasaṃ.

    ༢༣༡༠.

    2310.

    ‘‘ཡོ ཡཱཙཏཾ གཏཱི ཨཱསི, སཝནྟཱིནཾཝ སཱགརོ།

    ‘‘Yo yācataṃ gatī āsi, savantīnaṃva sāgaro;

    སོ མེ ཝེསྶནྟརོ རཱཛཱ, པུཏྟེདཱསི ཝནེ ཝས’’ནྟི༎

    So me vessantaro rājā, puttedāsi vane vasa’’nti.

    ཏཏྠ པཏིཊྛཱསཱིཏི པཏིཊྛཱ ཨཱསི།

    Tattha patiṭṭhāsīti patiṭṭhā āsi.

    ཏཾ སུཏྭཱ ཨམཙྩཱ ཝེསྶནྟརཾ གརཧམཱནཱ ཨཱཧཾསུ –

    Taṃ sutvā amaccā vessantaraṃ garahamānā āhaṃsu –

    ༢༣༡༡.

    2311.

    ‘‘དུཀྐཊཾ ཝཏ བྷོ རཉྙཱ, སདྡྷེན གྷརམེསིནཱ།

    ‘‘Dukkaṭaṃ vata bho raññā, saddhena gharamesinā;

    ཀཐཾ ནུ པུཏྟཀེ དཛྫཱ, ཨརཉྙེ ཨཝརུདྡྷཀོ༎

    Kathaṃ nu puttake dajjā, araññe avaruddhako.

    ༢༣༡༢.

    2312.

    ‘‘ཨིམཾ བྷོནྟོ ནིསཱམེཐ, ཡཱཝནྟེཏྠ སམཱགཏཱ།

    ‘‘Imaṃ bhonto nisāmetha, yāvantettha samāgatā;

    ཀཐཾ ཝེསྶནྟརོ རཱཛཱ, པུཏྟེདཱསི ཝནེ ཝསཾ༎

    Kathaṃ vessantaro rājā, puttedāsi vane vasaṃ.

    ༢༣༡༣.

    2313.

    ‘‘དཱསིཾ དཱསཉྩ སོ དཛྫཱ, ཨསྶཾ ཙསྶཏརཱིརཐཾ།

    ‘‘Dāsiṃ dāsañca so dajjā, assaṃ cassatarīrathaṃ;

    ཧཏྠིཉྩ ཀུཉྫརཾ དཛྫཱ, ཀཐཾ སོ དཛྫ དཱརཀེ’’ཏི༎

    Hatthiñca kuñjaraṃ dajjā, kathaṃ so dajja dārake’’ti.

    ཏཏྠ སདྡྷེནཱཏི སདྡྷཱཡ སམྤནྣེནཔི སཏཱ གྷརཾ ཨཱཝསནྟེན རཉྙཱ ཨིདཾ དུཀྐཊཾ ཝཏ, ཨཡུཏྟཾ ཝཏ ཀཏཾ། ཨཝརུདྡྷཀོཏི རཊྛཱ པབྦཱཛིཏོ ཨརཉྙེ ཝསནྟོ། ཨིམཾ བྷོནྟོཏི བྷོནྟོ ནགརཝཱསིནོ ཡཱཝནྟོ ཨེཏྠ སམཱགཏཱ, སབྦེ ཨིམཾ ནིསཱམེཐ ཨུཔདྷཱརེཐ, ཀཐཾ ནཱམེསོ པུཏྟཀེ དཱསེ ཀཏྭཱ ཨདཱསི, ཀེན ནཱམ ཨེཝརཱུཔཾ ཀཏཔུབྦནྟི ཨདྷིཔྤཱཡེནེཝམཱཧཾསུ། དཛྫཱཏི དཱསཱདཱིསུ ཡཾ ཀིཉྩི དྷནཾ དེཏུ། ཀཐཾ སོ དཛྫ དཱརཀེཏི ཨིམེ པན དཱརཀེ ཀེན ཀཱརཎེན ཨདཱསཱིཏི།

    Tattha saddhenāti saddhāya sampannenapi satā gharaṃ āvasantena raññā idaṃ dukkaṭaṃ vata, ayuttaṃ vata kataṃ. Avaruddhakoti raṭṭhā pabbājito araññe vasanto. Imaṃ bhontoti bhonto nagaravāsino yāvanto ettha samāgatā, sabbe imaṃ nisāmetha upadhāretha, kathaṃ nāmeso puttake dāse katvā adāsi, kena nāma evarūpaṃ katapubbanti adhippāyenevamāhaṃsu. Dajjāti dāsādīsu yaṃ kiñci dhanaṃ detu. Kathaṃ so dajja dāraketi ime pana dārake kena kāraṇena adāsīti.

    ཏཾ སུཏྭཱ ཀུམཱརོ པིཏུ གརཧཾ ཨསཧནྟོ ཝཱཏཱབྷིཧཏསྶ སིནེརུནོ བཱཧཾ ཨོཌྜེནྟོ ཝིཡ ཨིམཾ གཱཐམཱཧ –

    Taṃ sutvā kumāro pitu garahaṃ asahanto vātābhihatassa sineruno bāhaṃ oḍḍento viya imaṃ gāthamāha –

    ༢༣༡༤.

    2314.

    ‘‘ཡསྶ ནསྶ གྷརེ དཱསོ, ཨསྶོ ཙསྶཏརཱིརཐོ།

    ‘‘Yassa nassa ghare dāso, asso cassatarīratho;

    ཧཏྠཱི ཙ ཀུཉྫརོ ནཱགོ, ཀིཾ སོ དཛྫཱ པིཏཱམཧཱ’’ཏི༎

    Hatthī ca kuñjaro nāgo, kiṃ so dajjā pitāmahā’’ti.

    རཱཛཱ ཨཱཧ –

    Rājā āha –

    ༢༣༡༥.

    2315.

    ‘‘དཱནམསྶ པསཾསཱམ, ན ཙ ནིནྡཱམ པུཏྟཀཱ།

    ‘‘Dānamassa pasaṃsāma, na ca nindāma puttakā;

    ཀཐཾ ནུ ཧདཡཾ ཨཱསི, ཏུམྷེ དཏྭཱ ཝནིབྦཀེ’’ཏི༎

    Kathaṃ nu hadayaṃ āsi, tumhe datvā vanibbake’’ti.

    ཏཏྠ དཱནམསྶ པསཾསཱམཱཏི པུཏྟཀཱ མཡཾ ཏཝ པིཏུ དཱནཾ པསཾསཱམ ན ནིནྡཱམ།

    Tattha dānamassa pasaṃsāmāti puttakā mayaṃ tava pitu dānaṃ pasaṃsāma na nindāma.

    ཏཾ སུཏྭཱ ཀུམཱརོ ཨཱཧ –

    Taṃ sutvā kumāro āha –

    ༢༣༡༦.

    2316.

    ‘‘དུཀྑསྶ ཧདཡཾ ཨཱསི, ཨཐོ ཨུཎྷམྤི པསྶསི།

    ‘‘Dukkhassa hadayaṃ āsi, atho uṇhampi passasi;

    རོཧིནཱིཧེཝ ཏམྦཀྑཱི, པིཏཱ ཨསྶཱུནི ཝཏྟཡཱི’’ཏི༎

    Rohinīheva tambakkhī, pitā assūni vattayī’’ti.

    ཏཏྠ དུཀྑསྶ ཧདཡཾ ཨཱསཱིཏི པིཏཱམཧ ཀཎྷཱཛིནཱཡ ཝུཏྟཾ ཨེཏཾ ཝཙནཾ སུཏྭཱ ཏསྶ ཧདཡཾ དུཀྑཾ ཨཱསི། རོཧིནཱིཧེཝ ཏམྦཀྑཱིཏི ཏམྦཝཎྞེཧི ཝིཡ རཏྟཨཀྑཱིཧི མམ པིཏཱ ཏསྨིཾ ཁཎེ ཨསྶཱུནི པཝཏྟཡི།

    Tattha dukkhassa hadayaṃ āsīti pitāmaha kaṇhājināya vuttaṃ etaṃ vacanaṃ sutvā tassa hadayaṃ dukkhaṃ āsi. Rohinīheva tambakkhīti tambavaṇṇehi viya rattaakkhīhi mama pitā tasmiṃ khaṇe assūni pavattayi.

    ཨིདཱནིསྶཱ ཏཾ ཝཙནཾ དསྶེནྟོ ཨཱཧ –

    Idānissā taṃ vacanaṃ dassento āha –

    ༢༣༡༧.

    2317.

    ‘‘ཡཾ ཏཾ ཀཎྷཱཛིནཱཝོཙ, ཨཡཾ མཾ ཏཱཏ བྲཱཧྨཎོ།

    ‘‘Yaṃ taṃ kaṇhājināvoca, ayaṃ maṃ tāta brāhmaṇo;

    ལཊྛིཡཱ པཊིཀོཊེཏི, གྷརེ ཛཱཏཾཝ དཱསིཡཾ༎

    Laṭṭhiyā paṭikoṭeti, ghare jātaṃva dāsiyaṃ.

    ༢༣༡༨.

    2318.

    ‘‘ན ཙཱཡཾ བྲཱཧྨཎོ ཏཱཏ, དྷམྨིཀཱ ཧོནྟི བྲཱཧྨཎཱ།

    ‘‘Na cāyaṃ brāhmaṇo tāta, dhammikā honti brāhmaṇā;

    ཡཀྑོ བྲཱཧྨཎཝཎྞེན, ཁཱདིཏུཾ ཏཱཏ ནེཏི ནོ།

    Yakkho brāhmaṇavaṇṇena, khādituṃ tāta neti no;

    ནཱིཡམཱནེ པིསཱཙེན, ཀིཾ ནུ ཏཱཏ ཨུདིཀྑསཱི’’ཏི༎

    Nīyamāne pisācena, kiṃ nu tāta udikkhasī’’ti.

    ཨཐ ནེ ཀུམཱརེ བྲཱཧྨཎཾ ཨམུཉྩནྟེ དིསྭཱ རཱཛཱ གཱཐམཱཧ –

    Atha ne kumāre brāhmaṇaṃ amuñcante disvā rājā gāthamāha –

    ༢༣༡༩.

    2319.

    ‘‘རཱཛཔུཏྟཱི ཙ ཝོ མཱཏཱ, རཱཛཔུཏྟོ ཙ ཝོ པིཏཱ།

    ‘‘Rājaputtī ca vo mātā, rājaputto ca vo pitā;

    པུབྦེ མེ ཨངྐམཱརུཡ྄ཧ, ཀིཾ ནུ ཏིཊྛཐ ཨཱརཀཱ’’ཏི༎

    Pubbe me aṅkamāruyha, kiṃ nu tiṭṭhatha ārakā’’ti.

    ཏཏྠ པུབྦེ མེཏི ཏུམྷེ ཨིཏོ པུབྦེ མཾ དིསྭཱ ཝེགེནཱགནྟྭཱ མམ ཨངྐམཱརུཡ྄ཧ, ཨིདཱནི ཀིཾ ནུ ཨཱརཀཱ ཏིཊྛཐཱཏི?

    Tattha pubbe meti tumhe ito pubbe maṃ disvā vegenāgantvā mama aṅkamāruyha, idāni kiṃ nu ārakā tiṭṭhathāti?

    ཀུམཱརོ ཨཱཧ –

    Kumāro āha –

    ༢༣༢༠.

    2320.

    ‘‘རཱཛཔུཏྟཱི ཙ ནོ མཱཏཱ, རཱཛཔུཏྟོ ཙ ནོ པིཏཱ།

    ‘‘Rājaputtī ca no mātā, rājaputto ca no pitā;

    དཱསཱ མཡཾ བྲཱཧྨཎསྶ, ཏསྨཱ ཏིཊྛཱམ ཨཱརཀཱ’’ཏི༎

    Dāsā mayaṃ brāhmaṇassa, tasmā tiṭṭhāma ārakā’’ti.

    ཏཏྠ དཱསཱ མཡནྟི ཨིདཱནི པན མཡཾ བྲཱཧྨཎསྶ དཱསཱ བྷཝཱམ།

    Tattha dāsā mayanti idāni pana mayaṃ brāhmaṇassa dāsā bhavāma.

    རཱཛཱ ཨཱཧ –

    Rājā āha –

    ༢༣༢༡.

    2321.

    ‘‘མཱ སམྨེཝཾ ཨཝཙུཏྠ, ཌཡ྄ཧཏེ ཧདཡཾ མམ།

    ‘‘Mā sammevaṃ avacuttha, ḍayhate hadayaṃ mama;

    ཙིཏཀཱཡཾཝ མེ ཀཱཡོ, ཨཱསནེ ན སུཁཾ ལབྷེ༎

    Citakāyaṃva me kāyo, āsane na sukhaṃ labhe.

    ༢༣༢༢.

    2322.

    ‘‘མཱ སམྨེཝཾ ཨཝཙུཏྠ, བྷིཡྻོ སོཀཾ ཛནེཐ མཾ།

    ‘‘Mā sammevaṃ avacuttha, bhiyyo sokaṃ janetha maṃ;

    ནིཀྐིཎིསྶཱམི དབྦེན, ན ཝོ དཱསཱ བྷཝིསྶཐ༎

    Nikkiṇissāmi dabbena, na vo dāsā bhavissatha.

    ༢༣༢༣.

    2323.

    ‘‘ཀིམགྒྷིཡཉྷི ཝོ ཏཱཏ, བྲཱཧྨཎསྶ པིཏཱ ཨདཱ།

    ‘‘Kimagghiyañhi vo tāta, brāhmaṇassa pitā adā;

    ཡཐཱབྷཱུཏཾ མེ ཨཀྑཱཐ, པཊིཔཱདེནྟུ བྲཱཧྨཎ’’ནྟི༎

    Yathābhūtaṃ me akkhātha, paṭipādentu brāhmaṇa’’nti.

    ཏཏྠ སམྨཱཏི པིཡཝཙནཾ། ཙིཏཀཱཡཾཝ མེ ཀཱཡོཏི ཨིདཱནི མམ ཀཱཡོ ཨངྒཱརཙིཏཀཱཡཾ ཨཱརོཔིཏོ ཝིཡ ཛཱཏོ། ཛནེཐ མནྟི ཛནེཐ མེ, ཨཡམེཝ ཝཱ པཱཋོ། ནིཀྐིཎིསྶཱམི དབྦེནཱཏི དྷནཾ དཏྭཱ མོཙེསྶཱམི། ཀིམགྒྷིཡནྟི ཀིཾ ཨགྒྷཾ ཀཏྭཱ། པཊིཔཱདེནྟཱུཏི དྷནཾ པཊིཙྪཱཔེནྟུ།

    Tattha sammāti piyavacanaṃ. Citakāyaṃva me kāyoti idāni mama kāyo aṅgāracitakāyaṃ āropito viya jāto. Janetha manti janetha me, ayameva vā pāṭho. Nikkiṇissāmi dabbenāti dhanaṃ datvā mocessāmi. Kimagghiyanti kiṃ agghaṃ katvā. Paṭipādentūti dhanaṃ paṭicchāpentu.

    ཀུམཱརོ ཨཱཧ –

    Kumāro āha –

    ༢༣༢༤.

    2324.

    ‘‘སཧསྶགྒྷཉྷི མཾ ཏཱཏ, བྲཱཧྨཎསྶ པིཏཱ ཨདཱ།

    ‘‘Sahassagghañhi maṃ tāta, brāhmaṇassa pitā adā;

    ཨཐ ཀཎྷཱཛིནཾ ཀཉྙཾ, ཧཏྠིནཱ ཙ སཏེན ཙཱ’’ཏི༎

    Atha kaṇhājinaṃ kaññaṃ, hatthinā ca satena cā’’ti.

    ཏཏྠ སཧསྶགྒྷཾ ཧཱིཏི དེཝ, མཾ པིཏཱ ཏདཱ ནིཀྑསཧསྶཾ ཨགྒྷཱཔེཏྭཱ ཨདཱསི། ཨཐ ཀཎྷཱཛིནནྟི ཀནིཊྛཾ པན མེ ཀཎྷཱཛིནཾ། ཧཏྠིནཱ ཙ སཏེན ཙཱཏི ཧཏྠཱིནཉྩ ཨསྶཱནཉྩ ཨུསབྷཱནཉྩ ནིཀྑཱནཉྩཱཏི སབྦེསཾ ཨེཏེསཾ སཏེན ཨནྟམསོ མཉྩཔཱིཋཔཱདུཀེ ཨུཔཱདཱཡ སབྦསཏེན ཨགྒྷཱཔེསཱིཏི།

    Tattha sahassagghaṃ hīti deva, maṃ pitā tadā nikkhasahassaṃ agghāpetvā adāsi. Atha kaṇhājinanti kaniṭṭhaṃ pana me kaṇhājinaṃ. Hatthinā ca satena cāti hatthīnañca assānañca usabhānañca nikkhānañcāti sabbesaṃ etesaṃ satena antamaso mañcapīṭhapāduke upādāya sabbasatena agghāpesīti.

    རཱཛཱ ཀུམཱརཱནཾ ནིཀྐཡཾ དཱཔེནྟོ ཨཱཧ –

    Rājā kumārānaṃ nikkayaṃ dāpento āha –

    ༢༣༢༥.

    2325.

    ‘‘ཨུཊྛེཧི ཀཏྟེ ཏརམཱནོ, བྲཱཧྨཎསྶ ཨཝཱཀར།

    ‘‘Uṭṭhehi katte taramāno, brāhmaṇassa avākara;

    དཱསིསཏཾ དཱསསཏཾ, གཝཾ ཧཏྠུསབྷཾ སཏཾ།

    Dāsisataṃ dāsasataṃ, gavaṃ hatthusabhaṃ sataṃ;

    ཛཱཏརཱུཔསཧསྶཉྩ, པུཏྟཱནཾ དེཧི ནིཀྐཡ’’ནྟི༎

    Jātarūpasahassañca, puttānaṃ dehi nikkaya’’nti.

    ཏཏྠ ཨཝཱཀརཱཏི དེཧི།

    Tattha avākarāti dehi.

    ༢༣༢༦.

    2326.

    ‘‘ཏཏོ ཀཏྟཱ ཏརམཱནོ, བྲཱཧྨཎསྶ ཨཝཱཀརི།

    ‘‘Tato kattā taramāno, brāhmaṇassa avākari;

    དཱསིསཏཾ དཱསསཏཾ, གཝཾ ཧཏྠུསབྷཾ སཏཾ།

    Dāsisataṃ dāsasataṃ, gavaṃ hatthusabhaṃ sataṃ;

    ཛཱཏརཱུཔསཧསྶཉྩ, པུཏྟཱནཾདཱསི ནིཀྐཡ’’ནྟི༎

    Jātarūpasahassañca, puttānaṃdāsi nikkaya’’nti.

    ཏཏྠ ཨཝཱཀརཱིཏི ཨདཱསི། ནིཀྐཡནྟི ཨགྒྷསྶ མཱུལཾ།

    Tattha avākarīti adāsi. Nikkayanti agghassa mūlaṃ.

    ཨེཝཾ བྲཱཧྨཎསྶ སབྦསཏཉྩ ནིཀྑསཧསྶཉྩ ཀུམཱརཱནཾ ནིཀྐཡཾ ཨདཱསི, སཏྟབྷཱུམིཀཉྩ པཱསཱདཾ, བྲཱཧྨཎསྶ པརིཝཱརོ མཧཱ ཨཧོསི། སོ དྷནཾ པཊིསཱམེཏྭཱ པཱསཱདཾ ཨབྷིརུཡ྄ཧ སཱདུརསབྷོཛནཾ བྷུཉྫིཏྭཱ མཧཱསཡནེ ནིཔཛྫི། ཀུམཱརེ སཱིསཾ ནཧཱཔེཏྭཱ བྷོཛེཏྭཱ ཨལངྐརིཏྭཱ ཨེཀཾ ཨཡྻཀོ, ཨེཀཾ ཨཡྻིཀཱཏི དྭེཔི ཨུཙྪངྒེ ཨུཔཝེསེསུཾ། ཏམཏྠཾ པཀཱསེནྟོ སཏྠཱ ཨཱཧ –

    Evaṃ brāhmaṇassa sabbasatañca nikkhasahassañca kumārānaṃ nikkayaṃ adāsi, sattabhūmikañca pāsādaṃ, brāhmaṇassa parivāro mahā ahosi. So dhanaṃ paṭisāmetvā pāsādaṃ abhiruyha sādurasabhojanaṃ bhuñjitvā mahāsayane nipajji. Kumāre sīsaṃ nahāpetvā bhojetvā alaṅkaritvā ekaṃ ayyako, ekaṃ ayyikāti dvepi ucchaṅge upavesesuṃ. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ༢༣༢༧.

    2327.

    ‘‘ནིཀྐིཎིཏྭཱ ནཧཱཔེཏྭཱ, བྷོཛཡིཏྭཱན དཱརཀེ།

    ‘‘Nikkiṇitvā nahāpetvā, bhojayitvāna dārake;

    སམལངྐརིཏྭཱ བྷཎྜེན, ཨུཙྪངྒེ ཨུཔཝེསཡུཾ༎

    Samalaṅkaritvā bhaṇḍena, ucchaṅge upavesayuṃ.

    ༢༣༢༨.

    2328.

    ‘‘སཱིསཾ ནྷཱཏེ སུཙིཝཏྠེ, སབྦཱབྷརཎབྷཱུསིཏེ།

    ‘‘Sīsaṃ nhāte sucivatthe, sabbābharaṇabhūsite;

    རཱཛཱ ཨངྐེ ཀརིཏྭཱན, ཨཡྻཀོ པརིཔུཙྪཐ༎

    Rājā aṅke karitvāna, ayyako paripucchatha.

    ༢༣༢༩.

    2329.

    ‘‘ཀུཎྜལེ གྷུསིཏེ མཱལེ, སབྦཱབྷརཎབྷཱུསིཏེ།

    ‘‘Kuṇḍale ghusite māle, sabbābharaṇabhūsite;

    རཱཛཱ ཨངྐེ ཀརིཏྭཱན, ཨིདཾ ཝཙནམབྲཝི༎

    Rājā aṅke karitvāna, idaṃ vacanamabravi.

    ༢༣༣༠.

    2330.

    ‘‘ཀཙྩི ཨུབྷོ ཨརོགཱ ཏེ, ཛཱལི མཱཏཱཔིཏཱ ཏཝ།

    ‘‘Kacci ubho arogā te, jāli mātāpitā tava;

    ཀཙྩི ཨུཉྪེན ཡཱཔེནྟི, ཀཙྩི མཱུལཕལཱ བཧཱུ༎

    Kacci uñchena yāpenti, kacci mūlaphalā bahū.

    ༢༣༣༡.

    2331.

    ‘‘ཀཙྩི ཌཾསཱ མཀསཱ ཙ, ཨཔྤམེཝ སརཱིསཔཱ།

    ‘‘Kacci ḍaṃsā makasā ca, appameva sarīsapā;

    ཝནེ ཝཱལ༹མིགཱཀིཎྞེ, ཀཙྩི ཧིཾསཱ ན ཝིཛྫཏཱི’’ཏི༎

    Vane vāḷamigākiṇṇe, kacci hiṃsā na vijjatī’’ti.

    ཏཏྠ ཀུཎྜལེཏི ཀུཎྜལཱནི པིལནྡྷཱཔེཏྭཱ། གྷུསིཏེཏི ཨུགྒྷོསིཏེ མནོརམཾ རཝཾ རཝནྟེ། མཱལེཏི པུཔྥཱནི པིལནྡྷཱཔེཏྭཱ། ཨངྐེ ཀརིཏྭཱནཱཏི ཛཱལིཀུམཱརཾ ཨངྐེ ནིསཱིདཱཔེཏྭཱ།

    Tattha kuṇḍaleti kuṇḍalāni pilandhāpetvā. Ghusiteti ugghosite manoramaṃ ravaṃ ravante. Māleti pupphāni pilandhāpetvā. Aṅke karitvānāti jālikumāraṃ aṅke nisīdāpetvā.

    ཀུམཱརོ ཨཱཧ –

    Kumāro āha –

    ༢༣༣༢.

    2332.

    ‘‘ཨཐོ ཨུབྷོ ཨརོགཱ མེ, དེཝ མཱཏཱཔིཏཱ མམ།

    ‘‘Atho ubho arogā me, deva mātāpitā mama;

    ཨཐོ ཨུཉྪེན ཡཱཔེནྟི, ཨཐོ མཱུལཕལཱ བཧཱུ༎

    Atho uñchena yāpenti, atho mūlaphalā bahū.

    ༢༣༣༣.

    2333.

    ‘‘ཨཐོ ཌཾསཱ མཀསཱ ཙ, ཨཔྤམེཝ སརཱིསཔཱ།

    ‘‘Atho ḍaṃsā makasā ca, appameva sarīsapā;

    ཝནེ ཝཱལ༹མིགཱཀིཎྞེ, ཧིཾསཱ ནེསཾ ན ཝིཛྫཏི༎

    Vane vāḷamigākiṇṇe, hiṃsā nesaṃ na vijjati.

    ༢༣༣༤.

    2334.

    ‘‘ཁཎནྟཱལུཀལམྦཱནི, བིལཱནི ཏཀྐལཱནི ཙ།

    ‘‘Khaṇantālukalambāni, bilāni takkalāni ca;

    ཀོལཾ བྷལླཱཏཀཾ བེལླཾ, སཱ ནོ ཨཱཧཏྭ པོསཏི༎

    Kolaṃ bhallātakaṃ bellaṃ, sā no āhatva posati.

    ༢༣༣༥.

    2335.

    ‘‘ཡཉྩེཝ སཱ ཨཱཧརཏི, ཝནམཱུལཕལཧཱརིཡཱ།

    ‘‘Yañceva sā āharati, vanamūlaphalahāriyā;

    ཏཾ ནོ སབྦེ སམཱགནྟྭཱ, རཏྟིཾ བྷུཉྫཱམ ནོ དིཝཱ༎

    Taṃ no sabbe samāgantvā, rattiṃ bhuñjāma no divā.

    ༢༣༣༦.

    2336.

    ‘‘ཨམྨཱཝ ནོ ཀིསཱ པཎྜུ, ཨཱཧརནྟཱི དུམཔྥལཾ།

    ‘‘Ammāva no kisā paṇḍu, āharantī dumapphalaṃ;

    ཝཱཏཱཏཔེན སུཁུམཱལཱི, པདུམཾ ཧཏྠགཏཱམིཝ༎

    Vātātapena sukhumālī, padumaṃ hatthagatāmiva.

    ༢༣༣༧.

    2337.

    ‘‘ཨམྨཱཡ པཏནཱུ ཀེསཱ, ཝིཙརནྟྱཱ བྲཧཱཝནེ།

    ‘‘Ammāya patanū kesā, vicarantyā brahāvane;

    ཝནེ ཝཱལ༹མིགཱཀིཎྞེ, ཁགྒདཱིཔིནིསེཝིཏེ༎

    Vane vāḷamigākiṇṇe, khaggadīpinisevite.

    ༢༣༣༨.

    2338.

    ‘‘ཀེསེསུ ཛཊཾ བནྡྷིཏྭཱ, ཀཙྪེ ཛལླམདྷཱརཡི།

    ‘‘Kesesu jaṭaṃ bandhitvā, kacche jallamadhārayi;

    ཙམྨཝཱསཱི ཚམཱ སེཏི, ཛཱཏཝེདཾ ནམསྶཏཱི’’ཏི༎

    Cammavāsī chamā seti, jātavedaṃ namassatī’’ti.

    ཏཏྠ ཁཎནྟཱལུཀལམྦཱནཱིཏི ཁཎནྟཱི ཨཱལཱུནི ཙ ཀལམྦཱནི ཙ། ཨིམིནཱ མཱཏཱཔིཏཱུནཾ ཀིཙྪཛཱིཝིཀཾ ཝཎྞེཏི། ཏཾ ནོཏི ཨེཏྠ ནོཏི ནིཔཱཏམཏྟཾ། པདུམཾ ཧཏྠགཏཱམིཝཱཏི ཧཏྠེན པརིམདྡིཏཾ པདུམཾ ཝིཡ ཛཱཏཱ། པཏནཱུ ཀེསཱཏི དེཝ, ཨམྨཱཡ མེ མཧཱཝནེ ཝིཙརནྟིཡཱ ཏེ བྷམརཔཏྟཝཎྞཱ ཀཱལ༹ཀེསཱ རུཀྑསཱཁཱདཱིཧི ཝིལུཏྟཱ པཏནཱུ ཛཱཏཱ། ཛལླམདྷཱརཡཱིཏི ཨུབྷོཧི ཀཙྪེཧི ཛལླཾ དྷཱརེཏི, ཀིལིཊྛཝེསེན ཝིཙརཏཱིཏི།

    Tattha khaṇantālukalambānīti khaṇantī ālūni ca kalambāni ca. Iminā mātāpitūnaṃ kicchajīvikaṃ vaṇṇeti. Taṃ noti ettha noti nipātamattaṃ. Padumaṃ hatthagatāmivāti hatthena parimadditaṃ padumaṃ viya jātā. Patanū kesāti deva, ammāya me mahāvane vicarantiyā te bhamarapattavaṇṇā kāḷakesā rukkhasākhādīhi viluttā patanū jātā. Jallamadhārayīti ubhohi kacchehi jallaṃ dhāreti, kiliṭṭhavesena vicaratīti.

    སོ ཨེཝཾ མཱཏུ དུཀྑིཏབྷཱཝཾ ཀཐེཏྭཱ ཨཡྻཀཾ ཙོདེནྟོ ཨིམཾ གཱཐམཱཧ –

    So evaṃ mātu dukkhitabhāvaṃ kathetvā ayyakaṃ codento imaṃ gāthamāha –

    ༢༣༣༩.

    2339.

    ‘‘པུཏྟཱ པིཡཱ མནུསྶཱནཾ, ལོཀསྨིཾ ཨུདཔཛྫིསུཾ།

    ‘‘Puttā piyā manussānaṃ, lokasmiṃ udapajjisuṃ;

    ན ཧི ནཱུནམྷཱཀཾ ཨཡྻསྶ, པུཏྟེ སྣེཧོ ཨཛཱཡཐཱ’’ཏི༎

    Na hi nūnamhākaṃ ayyassa, putte sneho ajāyathā’’ti.

    ཏཏྠ ཨུདཔཛྫིསུནྟི ཨུཔྤཛྫིཾསུ།

    Tattha udapajjisunti uppajjiṃsu.

    ཏཏོ རཱཛཱ ཨཏྟནོ དོསཾ ཨཱཝིཀརོནྟོ ཨཱཧ –

    Tato rājā attano dosaṃ āvikaronto āha –

    ༢༣༤༠.

    2340.

    ‘‘དུཀྐཊཉྩ ཧི ནོ པུཏྟ, བྷཱུནཧཙྩཾ ཀཏཾ མཡཱ།

    ‘‘Dukkaṭañca hi no putta, bhūnahaccaṃ kataṃ mayā;

    ཡོཧཾ སིཝཱིནཾ ཝཙནཱ, པབྦཱཛེསིམདཱུསཀཾ༎

    Yohaṃ sivīnaṃ vacanā, pabbājesimadūsakaṃ.

    ༢༣༤༡.

    2341.

    ‘‘ཡཾ མེ ཀིཉྩི ཨིདྷ ཨཏྠི, དྷནཾ དྷཉྙཉྩ ཝིཛྫཏི།

    ‘‘Yaṃ me kiñci idha atthi, dhanaṃ dhaññañca vijjati;

    ཨེཏུ ཝེསྶནྟརོ རཱཛཱ, སིཝིརཊྛེ པསཱསཏཱུ’’ཏི༎

    Etu vessantaro rājā, siviraṭṭhe pasāsatū’’ti.

    ཏཏྠ པུཏྟཱཏི པུཏྟ ཛཱལི ཨེཏཾ ཨམྷཱཀཾ དུཀྐཊཾ། བྷཱུནཧཙྩནྟི ཝུཌྜྷིགྷཱཏཀམྨཾ། ཡཾ མེ ཀིཉྩཱིཏི ཏཱཏ, ཡཾ མེ ཀིཉྩི ཨིདྷ ཨཏྠི, སབྦཾ ཏེ པིཏུ དེམི། སིཝིརཊྛེ པསཱསཏཱུཏི ཨིམསྨིཾ ནགརེ སོ རཱཛཱ ཧུཏྭཱ པསཱསཏཱུཏི།

    Tattha puttāti putta jāli etaṃ amhākaṃ dukkaṭaṃ. Bhūnahaccanti vuḍḍhighātakammaṃ. Yaṃ me kiñcīti tāta, yaṃ me kiñci idha atthi, sabbaṃ te pitu demi. Siviraṭṭhe pasāsatūti imasmiṃ nagare so rājā hutvā pasāsatūti.

    ཀུམཱརོ ཨཱཧ –

    Kumāro āha –

    ༢༣༤༢.

    2342.

    ‘‘ན དེཝ མཡ྄ཧཾ ཝཙནཱ, ཨེཧིཏི སིཝིསུཏྟམོ།

    ‘‘Na deva mayhaṃ vacanā, ehiti sivisuttamo;

    སཡམེཝ དེཝོ གནྟྭཱ, སིཉྩ བྷོགེཧི ཨཏྲཛ’’ནྟི༎

    Sayameva devo gantvā, siñca bhogehi atraja’’nti.

    ཏཏྠ སིཝིསུཏྟམོཏི སིཝིསེཊྛོ ཝེསྶནྟརོ། སིཉྩཱཏི མཧཱམེགྷོ ཝིཡ ཝུཊྛིཡཱ བྷོགེཧི ཨབྷིསིཉྩ།

    Tattha sivisuttamoti siviseṭṭho vessantaro. Siñcāti mahāmegho viya vuṭṭhiyā bhogehi abhisiñca.

    ༢༣༤༣.

    2343.

    ‘‘ཏཏོ སེནཱཔཏིཾ རཱཛཱ, སཉྫཡོ ཨཛ྄ཛྷབྷཱསཐ།

    ‘‘Tato senāpatiṃ rājā, sañjayo ajjhabhāsatha;

    ཧཏྠཱི ཨསྶཱ རཐཱ པཏྟཱི, སེནཱ སནྣཱཧཡནྟུ ནཾ།

    Hatthī assā rathā pattī, senā sannāhayantu naṃ;

    ནེགམཱ ཙ མཾ ཨནྭེནྟུ, བྲཱཧྨཎཱ ཙ པུརོཧིཏཱ༎

    Negamā ca maṃ anventu, brāhmaṇā ca purohitā.

    ༢༣༤༤.

    2344.

    ‘‘ཏཏོ སཊྛིསཧསྶཱནི, ཡོདྷིནོ ཙཱརུདསྶནཱ།

    ‘‘Tato saṭṭhisahassāni, yodhino cārudassanā;

    ཁིཔྤམཱཡནྟུ སནྣདྡྷཱ, ནཱནཱཝཎྞེཧིལངྐཏཱ༎

    Khippamāyantu sannaddhā, nānāvaṇṇehilaṅkatā.

    ༢༣༤༥.

    2345.

    ‘‘ནཱིལཝཏྠདྷརཱ ནེཀེ, པཱིཏཱནེཀེ ནིཝཱསིཏཱ།

    ‘‘Nīlavatthadharā neke, pītāneke nivāsitā;

    ཨཉྙེ ལོཧིཏཨུཎྷཱིསཱ, སུདྡྷཱནེཀེ ནིཝཱསིཏཱ།

    Aññe lohitauṇhīsā, suddhāneke nivāsitā;

    ཁིཔྤམཱཡནྟུ སནྣདྡྷཱ, ནཱནཱཝཎྞེཧིལངྐཏཱ༎

    Khippamāyantu sannaddhā, nānāvaṇṇehilaṅkatā.

    ༢༣༤༦.

    2346.

    ‘‘ཧིམཝཱ ཡཐཱ གནྡྷདྷརོ, པབྦཏོ གནྡྷམཱདནོ།

    ‘‘Himavā yathā gandhadharo, pabbato gandhamādano;

    ནཱནཱརུཀྑེཧི སཉྪནྣོ, མཧཱབྷཱུཏགཎཱལཡོ༎

    Nānārukkhehi sañchanno, mahābhūtagaṇālayo.

    ༢༣༤༧.

    2347.

    ‘‘ཨོསདྷེཧི ཙ དིབྦེཧི, དིསཱ བྷཱཏི པཝཱཏི ཙ།

    ‘‘Osadhehi ca dibbehi, disā bhāti pavāti ca;

    ཁིཔྤམཱཡནྟུ སནྣདྡྷཱ, དིསཱ བྷནྟུ པཝནྟུ ཙ༎

    Khippamāyantu sannaddhā, disā bhantu pavantu ca.

    ༢༣༤༨.

    2348.

    ‘‘ཏཏོ ནཱགསཧསྶཱནི, ཡོཛཡནྟུ ཙཏུདྡས།

    ‘‘Tato nāgasahassāni, yojayantu catuddasa;

    སུཝཎྞཀཙྪཱ མཱཏངྒཱ, ཧེམཀཔྤནཝཱསསཱ༎

    Suvaṇṇakacchā mātaṅgā, hemakappanavāsasā.

    ༢༣༤༩.

    2349.

    ‘‘ཨཱརཱུལ༹ྷཱ གཱམཎཱིཡེཧི, ཏོམརངྐུསཔཱཎིབྷི།

    ‘‘Ārūḷhā gāmaṇīyehi, tomaraṅkusapāṇibhi;

    ཁིཔྤམཱཡནྟུ སནྣདྡྷཱ, ཧཏྠིཀྑནྡྷེཧི དསྶིཏཱ༎

    Khippamāyantu sannaddhā, hatthikkhandhehi dassitā.

    ༢༣༥༠.

    2350.

    ‘‘ཏཏོ ཨསྶསཧསྶཱནི, ཡོཛཡནྟུ ཙཏུདྡས།

    ‘‘Tato assasahassāni, yojayantu catuddasa;

    ཨཱཛཱནཱིཡཱཝ ཛཱཏིཡཱ, སིནྡྷཝཱ སཱིགྷཝཱཧནཱ༎

    Ājānīyāva jātiyā, sindhavā sīghavāhanā.

    ༢༣༥༡.

    2351.

    ‘‘ཨཱརཱུལ༹ྷཱ གཱམཎཱིཡེཧི, ཨིལླིཡཱཙཱཔདྷཱརིབྷི།

    ‘‘Ārūḷhā gāmaṇīyehi, illiyācāpadhāribhi;

    ཁིཔྤམཱཡནྟུ སནྣདྡྷཱ, ཨསྶཔིཊྛེཧཱིལངྐཏཱ༎

    Khippamāyantu sannaddhā, assapiṭṭhehīlaṅkatā.

    ༢༣༥༢.

    2352.

    ‘‘ཏཏོ རཐསཧསྶཱནི, ཡོཛཡནྟུ ཙཏུདྡས།

    ‘‘Tato rathasahassāni, yojayantu catuddasa;

    ཨཡོསུཀཏནེམིཡོ, སུཝཎྞཙིཏཔཀྑརེ༎

    Ayosukatanemiyo, suvaṇṇacitapakkhare.

    ༢༣༥༣.

    2353.

    ‘‘ཨཱརོཔེནྟུ དྷཛེ ཏཏྠ, ཙམྨཱནི ཀཝཙཱནི ཙ།

    ‘‘Āropentu dhaje tattha, cammāni kavacāni ca;

    ཝིཔྤཱལེནྟུ ཙ ཙཱཔཱནི, དལ༹ྷདྷམྨཱ པཧཱརིནོ།

    Vippālentu ca cāpāni, daḷhadhammā pahārino;

    ཁིཔྤམཱཡནྟུ སནྣདྡྷཱ, རཐེསུ རཐཛཱིཝིནོ’’ཏི༎

    Khippamāyantu sannaddhā, rathesu rathajīvino’’ti.

    ཏཏྠ སནྣཱཧཡནྟུནནྟི སནྣཡ྄ཧནྟུ། སཊྛིསཧསྶཱནཱིཏི མམ པུཏྟེན སཧཛཱཏཱ སཊྛིསཧསྶཱ ཨམཙྩཱ། ནཱིལཝཏྠདྷརཱ ནེཀེཏི ཨེཀེ ནཱིལཝཏྠནིཝཱསིཏཱ ཧུཏྭཱ ཨཱཡནྟུ། མཧཱབྷཱུཏགཎཱལཡོཏི བཧུཡཀྑགཎཱནཾ ཨཱལཡོ། དིསཱ བྷནྟུ པཝནྟུ ཙཱཏི ཝུཏྟཔྤཀཱརོ ཧིམཝཱ ཝིཡ ཨཱབྷརཎཝིལེཔནཱདཱིཧི ཨོབྷཱསེནྟུ ཙེཝ པཝཱཡནྟུ ཙ། ཧཏྠིཀྑནྡྷེཧཱིཏི ཏེ ཧཏྠིགཱམཎིནོ ཧཏྠིཀྑནྡྷེཧི ཁིཔྤམཱཡནྟུ། དསྶིཏཱཏི དསྶིཏཝིབྷཱུསནཱ། ཨཡོསུཀཏནེམིཡོཏི ཨཡེན སུཊྛུ པརིཀྑིཏྟནེམིཡོ། སུཝཎྞཙིཏཔཀྑརེཏི སུཝཎྞེན ཁཙིཏཔཀྑརེ། ཨེཝརཱུཔེ ཙུདྡས སཧསྶེ རཐེ ཡོཛཡནྟཱུཏི ཝདཏི། ཝིཔྤཱལེནྟཱུཏི ཨཱརོཔེནྟུ།

    Tattha sannāhayantunanti sannayhantu. Saṭṭhisahassānīti mama puttena sahajātā saṭṭhisahassā amaccā. Nīlavatthadharā neketi eke nīlavatthanivāsitā hutvā āyantu. Mahābhūtagaṇālayoti bahuyakkhagaṇānaṃ ālayo. Disā bhantu pavantu cāti vuttappakāro himavā viya ābharaṇavilepanādīhi obhāsentu ceva pavāyantu ca. Hatthikkhandhehīti te hatthigāmaṇino hatthikkhandhehi khippamāyantu. Dassitāti dassitavibhūsanā. Ayosukatanemiyoti ayena suṭṭhu parikkhittanemiyo. Suvaṇṇacitapakkhareti suvaṇṇena khacitapakkhare. Evarūpe cuddasa sahasse rathe yojayantūti vadati. Vippālentūti āropentu.

    ཨེཝཾ རཱཛཱ སེནངྒཾ ཝིཙཱརེཏྭཱ ‘‘པུཏྟསྶ མེ ཛེཏུཏྟརནགརཏོ ཡཱཝ ཝངྐཔབྦཏཱ ཨཊྛུསབྷཝིཏྠཱརཾ ཨཱགམནམགྒཾ སམཏལཾ ཀཏྭཱ མགྒཱལངྐཱརཏྠཱཡ ཨིདཉྩིདཉྩ ཀརོཐཱ’’ཏི ཨཱཎཱཔེནྟོ ཨཱཧ –

    Evaṃ rājā senaṅgaṃ vicāretvā ‘‘puttassa me jetuttaranagarato yāva vaṅkapabbatā aṭṭhusabhavitthāraṃ āgamanamaggaṃ samatalaṃ katvā maggālaṅkāratthāya idañcidañca karothā’’ti āṇāpento āha –

    ༢༣༥༤.

    2354.

    ‘‘ལཱཛཱ ཨོལོཔིཡཱ པུཔྥཱ, མཱལཱགནྡྷཝིལེཔནཱ།

    ‘‘Lājā olopiyā pupphā, mālāgandhavilepanā;

    ཨགྒྷིཡཱནི ཙ ཏིཊྛནྟུ, ཡེན མགྒེན ཨེཧིཏི༎

    Agghiyāni ca tiṭṭhantu, yena maggena ehiti.

    ༢༣༥༥.

    2355.

    ‘‘གཱམེ གཱམེ སཏཾ ཀུམྦྷཱ, མེརཡསྶ སུརཱཡ ཙ།

    ‘‘Gāme gāme sataṃ kumbhā, merayassa surāya ca;

    མགྒམྷི པཏིཏིཊྛནྟུ, ཡེན མགྒེན ཨེཧིཏི༎

    Maggamhi patitiṭṭhantu, yena maggena ehiti.

    ༢༣༥༦.

    2356.

    ‘‘མཾསཱ པཱུཝཱ སངྐུལིཡོ, ཀུམྨཱསཱ མཙྪསཾཡུཏཱ།

    ‘‘Maṃsā pūvā saṅkuliyo, kummāsā macchasaṃyutā;

    མགྒམྷི པཏིཏིཊྛནྟུ, ཡེན མགྒེན ཨེཧིཏི༎

    Maggamhi patitiṭṭhantu, yena maggena ehiti.

    ༢༣༥༧.

    2357.

    ‘‘སཔྤི ཏེལཾ དདྷི ཁཱིརཾ, ཀངྒུབཱིཛཱ བཧཱུ སུརཱ།

    ‘‘Sappi telaṃ dadhi khīraṃ, kaṅgubījā bahū surā;

    མགྒམྷི པཏིཏིཊྛནྟུ, ཡེན མགྒེན ཨེཧིཏི༎

    Maggamhi patitiṭṭhantu, yena maggena ehiti.

    ༢༣༥༨.

    2358.

    ‘‘ཨཱལཱ༹རིཀཱ ཙ སཱུདཱ ཙ, ནཊནཊྚཀགཱཡིནོ།

    ‘‘Āḷārikā ca sūdā ca, naṭanaṭṭakagāyino;

    པཱཎིསྶརཱ ཀུམྦྷཐཱུཎིཡོ, མནྡཀཱ སོཀཛ྄ཛྷཱཡིཀཱ༎

    Pāṇissarā kumbhathūṇiyo, mandakā sokajjhāyikā.

    ༢༣༥༩.

    2359.

    ‘‘ཨཱཧཉྙནྟུ སབྦཝཱིཎཱ, བྷེརིཡོ དིནྡིམཱནི ཙ།

    ‘‘Āhaññantu sabbavīṇā, bheriyo dindimāni ca;

    ཁརམུཁཱནི དྷམེནྟུ, ནདནྟུ ཨེཀཔོཀྑརཱ༎

    Kharamukhāni dhamentu, nadantu ekapokkharā.

    ༢༣༦༠.

    2360.

    ‘‘མུདིངྒཱ པཎཝཱ སངྑཱ, གོདྷཱ པརིཝདེནྟིཀཱ།

    ‘‘Mudiṅgā paṇavā saṅkhā, godhā parivadentikā;

    དིནྡིམཱནི ཙ ཧཉྙནྟུ, ཀུཏུམྤདིནྡིམཱནི ཙཱ’’ཏི༎

    Dindimāni ca haññantu, kutumpadindimāni cā’’ti.

    ཏཏྠ ལཱཛཱ ཨོལོཔིཡཱ པུཔྥཱཏི ལཱཛེཧི སདྡྷིཾ ལཱཛཔཉྩམཀཱནི པུཔྥཱནི ཨོཀིརནྟཱནཾ ཨོཀིརཎཔུཔྥཱནི པཊིཡཱདེཐཱཏི ཨཱཎཱཔེཏི། མཱལཱགནྡྷཝིལེཔནཱཏི མགྒཝིཏཱནེ ཨོལམྦཀམཱལཱ ཙེཝ གནྡྷཝིལེཔནཱནི ཙ། ཨགྒྷིཡཱནི ཙཱཏི པུཔྥཨགྒྷིཡཱནི ཙེཝ རཏནཨགྒྷིཡཱནི ཙ ཡེན མགྒེན མམ པུཏྟོ ཨེཧིཏི, ཏཏྠ ཏིཊྛནྟུ། གཱམེ གཱམེཏི གཱམདྭཱརེ གཱམདྭཱརེ། པཏིཏིཊྛནྟཱུཏི པིཔཱསིཏཱནཾ པིཝནཏྠཱཡ པཊིཡཱདིཏཱ ཧུཏྭཱ སུརཱམེརཡམཛྫཀུམྦྷཱ ཏིཊྛནྟུ། མཙྪསཾཡུཏཱཏི མཙྪེཧི སཾཡུཏྟཱ། ཀངྒུབཱིཛཱཏི ཀངྒུཔིཊྛམཡཱ། མནྡཀཱཏི མནྡཀགཱཡིནོ། སོཀཛ྄ཛྷཱཡིཀཱཏི མཱཡཱཀཱརཱ, ཨཉྙེཔི ཝཱ ཡེ ཀེཙི ཨུཔྤནྣསོཀཧརཎསམཏྠཱ སོཀཛ྄ཛྷཱཡིཀཱཏི ཝུཙྩནྟི, སོཙནྟེ ཛནེ ཨཏྟནོ ཝཾསགྷོསཔརམྤརཱནཾ ནཙྩེ ཀཏེ ནིསྶོཀེ ཀཏྭཱ སཡཱཔཀཱཏི ཨཏྠོ། ཁརམུཁཱནཱིཏི སཱམུདྡིཀམཧཱམུཁསངྑཱ། སངྑཱཏི དཀྑིཎཱཝཊྚཱ མུཊྛིསངྑཱ , ནཱལི༹སངྑཱཏི དྭེ སངྑཱ། གོདྷཱ པརིཝདེནྟིཀཱ དིནྡིམཱནི ཀུཏུམྤདིནྡིམཱནཱིཏི ཨིམཱནིཔི ཙཏྟཱརི ཏཱུརིཡཱནེཝ།

    Tattha lājā olopiyā pupphāti lājehi saddhiṃ lājapañcamakāni pupphāni okirantānaṃ okiraṇapupphāni paṭiyādethāti āṇāpeti. Mālāgandhavilepanāti maggavitāne olambakamālā ceva gandhavilepanāni ca. Agghiyāni cāti pupphaagghiyāni ceva ratanaagghiyāni ca yena maggena mama putto ehiti, tattha tiṭṭhantu. Gāme gāmeti gāmadvāre gāmadvāre. Patitiṭṭhantūti pipāsitānaṃ pivanatthāya paṭiyāditā hutvā surāmerayamajjakumbhā tiṭṭhantu. Macchasaṃyutāti macchehi saṃyuttā. Kaṅgubījāti kaṅgupiṭṭhamayā. Mandakāti mandakagāyino. Sokajjhāyikāti māyākārā, aññepi vā ye keci uppannasokaharaṇasamatthā sokajjhāyikāti vuccanti, socante jane attano vaṃsaghosaparamparānaṃ nacce kate nissoke katvā sayāpakāti attho. Kharamukhānīti sāmuddikamahāmukhasaṅkhā. Saṅkhāti dakkhiṇāvaṭṭā muṭṭhisaṅkhā , nāḷisaṅkhāti dve saṅkhā. Godhā parivadentikā dindimāni kutumpadindimānīti imānipi cattāri tūriyāneva.

    ཨེཝཾ རཱཛཱ མགྒཱལངྐཱརཱནི ཝིཙཱརེསི། ཛཱུཛཀོཔི པམཱཎཱཏིཀྐནྟཾ བྷུཉྫིཏྭཱ ཛཱིརཱཔེཏུཾ ཨསཀྐོནྟོ ཏཏྠེཝ ཀཱལམཀཱསི། རཱཛཱ ཏསྶ སརཱིརཀིཙྩཾ ཀཱརཱཔེཏྭཱ ‘‘ནགརེ ཀོཙི བྲཱཧྨཎསྶ ཉཱཏཀོ ཨཏྠི, ཨིདཾ གཎྷཱཏཱུ’’ཏི བྷེརིཾ ཙརཱཔེསི། ན ཀཉྩིསྶ ཉཱཏཀཾ པསྶི, དྷནཾ པུན རཉྙོཡེཝ ཨཧོསི། ཨཐ སཏྟམེ དིཝསེ སབྦཱ སེནཱ སནྣིཔཏི། ཨཐ རཱཛཱ མཧནྟེན པརིཝཱརེན ཛཱལིཾ མགྒནཱཡཀཾ ཀཏྭཱ ནིཀྑམི། ཏམཏྠཾ པཀཱསེནྟོ སཏྠཱ ཨཱཧ –

    Evaṃ rājā maggālaṅkārāni vicāresi. Jūjakopi pamāṇātikkantaṃ bhuñjitvā jīrāpetuṃ asakkonto tattheva kālamakāsi. Rājā tassa sarīrakiccaṃ kārāpetvā ‘‘nagare koci brāhmaṇassa ñātako atthi, idaṃ gaṇhātū’’ti bheriṃ carāpesi. Na kañcissa ñātakaṃ passi, dhanaṃ puna raññoyeva ahosi. Atha sattame divase sabbā senā sannipati. Atha rājā mahantena parivārena jāliṃ magganāyakaṃ katvā nikkhami. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ༢༣༦༡.

    2361.

    ‘‘སཱ སེནཱ མཧཏཱི ཨཱསི, ཨུཡྻུཏྟཱ སིཝིཝཱཧིནཱི།

    ‘‘Sā senā mahatī āsi, uyyuttā sivivāhinī;

    ཛཱལིནཱ མགྒནཱཡེན, ཝངྐཾ པཱཡཱསི པབྦཏཾ༎

    Jālinā magganāyena, vaṅkaṃ pāyāsi pabbataṃ.

    ༢༣༦༢.

    2362.

    ‘‘ཀོཉྩཾ ནདཏི མཱཏངྒོ, ཀུཉྫརོ སཊྛིཧཱཡནོ།

    ‘‘Koñcaṃ nadati mātaṅgo, kuñjaro saṭṭhihāyano;

    ཀཙྪཱཡ བདྡྷམཱནཱཡ, ཀོཉྩཾ ནདཏི ཝཱརཎོ༎

    Kacchāya baddhamānāya, koñcaṃ nadati vāraṇo.

    ༢༣༦༣.

    2363.

    ‘‘ཨཱཛཱནཱིཡཱ ཧསིཡནྟི, ནེམིགྷོསོ ཨཛཱཡཐ།

    ‘‘Ājānīyā hasiyanti, nemighoso ajāyatha;

    ཨབྦྷཾ རཛོ ཨཙྪཱདེསི, ཨུཡྻུཏྟཱ སིཝིཝཱཧིནཱི༎

    Abbhaṃ rajo acchādesi, uyyuttā sivivāhinī.

    ༢༣༦༤.

    2364.

    ‘‘སཱ སེནཱ མཧཏཱི ཨཱསི, ཨུཡྻུཏྟཱ ཧཱརཧཱརིནཱི།

    ‘‘Sā senā mahatī āsi, uyyuttā hārahārinī;

    ཛཱལིནཱ མགྒནཱཡེན, ཝངྐཾ པཱཡཱསི པབྦཏཾ༎

    Jālinā magganāyena, vaṅkaṃ pāyāsi pabbataṃ.

    ༢༣༦༥.

    2365.

    ‘‘ཏེ པཱཝིཾསུ བྲཧཱརཉྙཾ, བཧུསཱཁཾ མཧོདཀཾ།

    ‘‘Te pāviṃsu brahāraññaṃ, bahusākhaṃ mahodakaṃ;

    པུཔྥརུཀྑེཧི སཉྪནྣཾ, ཕལརུཀྑེཧི ཙཱུབྷཡཾ༎

    Puppharukkhehi sañchannaṃ, phalarukkhehi cūbhayaṃ.

    ༢༣༦༦.

    2366.

    ‘‘ཏཏྠ བིནྡུསྶརཱ ཝགྒཱུ, ནཱནཱཝཎྞཱ བཧཱུ དིཛཱ།

    ‘‘Tattha bindussarā vaggū, nānāvaṇṇā bahū dijā;

    ཀཱུཛནྟམུཔཀཱུཛནྟི, ཨུཏུསམྤུཔྥིཏེ དུམེ༎

    Kūjantamupakūjanti, utusampupphite dume.

    ༢༣༦༧.

    2367.

    ‘‘ཏེ གནྟྭཱ དཱིགྷམདྡྷཱནཾ, ཨཧོརཏྟཱནམཙྩཡེ།

    ‘‘Te gantvā dīghamaddhānaṃ, ahorattānamaccaye;

    པདེསཾ ཏཾ ཨུཔཱགཙྪུཾ, ཡཏྠ ཝེསྶནྟརོ ཨཧཱུ’’ཏི༎

    Padesaṃ taṃ upāgacchuṃ, yattha vessantaro ahū’’ti.

    ཏཏྠ མཧཏཱིཏི དྭཱདསཨཀྑོབྷཎིསངྑཱཏཱ སེནཱ། ཨུཡྻུཏྟཱཏི པཡཱཏཱ། ཀོཉྩཾ ནདཏཱིཏི ཏདཱ ཀཱལིངྒརཊྛཝཱསིནོ བྲཱཧྨཎཱ ཨཏྟནོ རཊྛེ དེཝེ ཝུཊྛེ ཏཾ ནཱགཾ ཨཱཧརིཏྭཱ སཉྫཡསྶ ཨདཾསུ། སོ ཧཏྠཱི ‘‘སཱམིཀཾ ཝཏ པསྶིཏུཾ ལབྷིསྶཱམཱི’’ཏི ཏུཊྛོ ཀོཉྩནཱདམཀཱསི། ཏཾ སནྡྷཱཡེཏཾ ཝུཏྟཾ། ཀཙྪཱཡཱཏི སུཝཎྞཀཙྪཱཡ བདྡྷམཱནཱཡཔི ཏུསྶིཏྭཱ ཀོཉྩཾ ནདཏི། ཧསིཡནྟཱིཏི ཧསསདྡམཀཾསུ ། ཧཱརཧཱརིནཱིཏི ཧརིཏབྦཧརཎསམཏྠཱ། པཱཝིཾསཱུཏི པཝིསིཾསུ། བཧུསཱཁནྟི བཧུརུཀྑསཱཁཾ། དཱིགྷམདྡྷཱནནྟི སཊྛིཡོཛནམགྒཾ། ཨུཔཱགཙྪུནྟི ཡཏྠ ཝེསྶནྟརོ ཨཧོསི, ཏཾ པདེསཾ ཨུཔགཏཱཏི།

    Tattha mahatīti dvādasaakkhobhaṇisaṅkhātā senā. Uyyuttāti payātā. Koñcaṃ nadatīti tadā kāliṅgaraṭṭhavāsino brāhmaṇā attano raṭṭhe deve vuṭṭhe taṃ nāgaṃ āharitvā sañjayassa adaṃsu. So hatthī ‘‘sāmikaṃ vata passituṃ labhissāmī’’ti tuṭṭho koñcanādamakāsi. Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ. Kacchāyāti suvaṇṇakacchāya baddhamānāyapi tussitvā koñcaṃ nadati. Hasiyantīti hasasaddamakaṃsu . Hārahārinīti haritabbaharaṇasamatthā. Pāviṃsūti pavisiṃsu. Bahusākhanti bahurukkhasākhaṃ. Dīghamaddhānanti saṭṭhiyojanamaggaṃ. Upāgacchunti yattha vessantaro ahosi, taṃ padesaṃ upagatāti.

    མཧཱརཱཛཔབྦཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ།

    Mahārājapabbavaṇṇanā niṭṭhitā.

    ཚཁཏྟིཡཀམྨཝཎྞནཱ

    Chakhattiyakammavaṇṇanā

    ཛཱལིཀུམཱརོ མུཙལིནྡསརཏཱིརེ ཁནྡྷཱཝཱརཾ ནིཝཱསཱཔེཏྭཱ ཙུདྡས རཐསཧསྶཱནི ཨཱགཏམགྒཱབྷིམུཁཱནེཝ ཋཔཱཔེཏྭཱ ཏསྨིཾ ཏསྨིཾ པདེསེ སཱིཧབྱགྒྷདཱིཔིཨཱདཱིསུ ཨཱརཀྑཾ སཾཝིདཧི། ཧཏྠིཨཱདཱིནཾ སདྡོ མཧཱ ཨཧོསི། ཨཐ མཧཱསཏྟོ ཏཾ སདྡཾ སུཏྭཱ ‘‘ཀིཾ ནུ ཁོ མེ པཙྩཱམིཏྟཱ མམ པིཏརཾ གྷཱཏེཏྭཱ མམཏྠཱཡ ཨཱགཏཱ’’ཏི མརཎབྷཡབྷཱིཏོ མདྡིཾ ཨཱདཱཡ པབྦཏཾ ཨཱརུཡ྄ཧ སེནཾ ཨོལོཀེསི། ཏམཏྠཾ པཀཱསེནྟོ སཏྠཱ ཨཱཧ –

    Jālikumāro mucalindasaratīre khandhāvāraṃ nivāsāpetvā cuddasa rathasahassāni āgatamaggābhimukhāneva ṭhapāpetvā tasmiṃ tasmiṃ padese sīhabyagghadīpiādīsu ārakkhaṃ saṃvidahi. Hatthiādīnaṃ saddo mahā ahosi. Atha mahāsatto taṃ saddaṃ sutvā ‘‘kiṃ nu kho me paccāmittā mama pitaraṃ ghātetvā mamatthāya āgatā’’ti maraṇabhayabhīto maddiṃ ādāya pabbataṃ āruyha senaṃ olokesi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ༢༣༦༨.

    2368.

    ‘‘ཏེསཾ སུཏྭཱན ནིགྒྷོསཾ, བྷཱིཏོ ཝེསྶནྟརོ ཨཧུ།

    ‘‘Tesaṃ sutvāna nigghosaṃ, bhīto vessantaro ahu;

    པབྦཏཾ ཨབྷིརུཧིཏྭཱ, བྷཱིཏོ སེནཾ ཨུདིཀྑཏི༎

    Pabbataṃ abhiruhitvā, bhīto senaṃ udikkhati.

    ༢༣༦༩.

    2369.

    ‘‘ཨིངྒྷ མདྡི ནིསཱམེཧི, ནིགྒྷོསོ ཡཱདིསོ ཝནེ།

    ‘‘Iṅgha maddi nisāmehi, nigghoso yādiso vane;

    ཨཱཛཱནཱིཡཱ ཧསིཡནྟི, དྷཛགྒཱནི ཙ དིསྶརེ༎

    Ājānīyā hasiyanti, dhajaggāni ca dissare.

    ༢༣༧༠.

    2370.

    ‘‘ཨིམེ ནཱུན ཨརཉྙསྨིཾ, མིགསངྒྷཱནི ལུདྡཀཱ།

    ‘‘Ime nūna araññasmiṃ, migasaṅghāni luddakā;

    ཝཱགུརཱཧི པརིཀྑིཔྤ, སོབྦྷཾ པཱཏེཏྭཱ ཏཱཝདེ།

    Vāgurāhi parikkhippa, sobbhaṃ pātetvā tāvade;

    ཝིཀྐོསམཱནཱ ཏིབྦཱཧི, ཧནྟི ནེསཾ ཝརཾ ཝརཾ༎

    Vikkosamānā tibbāhi, hanti nesaṃ varaṃ varaṃ.

    ༢༣༧༡.

    2371.

    ‘‘ཡཐཱ མཡཾ ཨདཱུསཀཱ, ཨརཉྙེ ཨཝརུདྡྷཀཱ།

    ‘‘Yathā mayaṃ adūsakā, araññe avaruddhakā;

    ཨམིཏྟཧཏྠཏྟཾ གཏཱ, པསྶ དུབྦལགྷཱཏཀ’’ནྟི༎

    Amittahatthattaṃ gatā, passa dubbalaghātaka’’nti.

    ཏཏྠ ཨིངྒྷཱཏི ཙོདནཏྠེ ནིཔཱཏོ། ནིསཱམེཧཱིཏི སཀསེནཱ ཝཱ པརསེནཱ ཝཱཏི ཨོལོཀེཧི ཨུཔདྷཱརེཧི། ‘‘ཨིམེ ནཱུན ཨརཉྙསྨི’’ནྟིཨཱདཱིནཾ ཨཌྜྷཏེཡྻགཱཐཱནཾ ཨེཝམཏྠསམྦནྡྷོ ཝེདིཏབྦོ ‘‘མདྡི ཡཐཱ ཨརཉྙམྷི མིགསངྒྷཱནི ལུདྡཀཱ ཝཱགུརཱཧི པརིཀྑིཔྤ ཨཐ ཝཱ པན སོབྦྷཾ པཱཏེཏྭཱ ཏཱཝདེཝ ‘ཧནཐ, ཨརེ, དུཊྛམིགེ’ཏི ཝིཀྐོསམཱནཱ ཏིབྦཱཧི མིགམཱརཎསཏྟཱིཧི ནེསཾ མིགཱནཾ ཝརཾ ཝརཾ ཐཱུལཾ ཐཱུལཾ ཧནནྟི, ཨིམེ ཙ ནཱུན ཏཐེཝ ཨམྷེ ཨསབྦྷཱཧི ཝཱཙཱཧི ཝིཀྐོསམཱནཱ ཏིབྦཱཏི སཏྟཱིཧི ཧནིསྶནྟི, མཡཉྩ ཨདཱུསཀཱ ཨརཉྙེ ཨཝརུདྡྷཀཱ རཊྛཱ པབྦཱཛིཏཱ ཝནེ ཝསཱམ, ཨེཝཾ སནྟེཔི ཨམིཏྟཱནཾ ཧཏྠཏྟཾ གཏཱ, པསྶ དུབྦལགྷཱཏཀ’’ནྟི། ཨེཝཾ སོ མརཎབྷཡེན པརིདེཝི།

    Tattha iṅghāti codanatthe nipāto. Nisāmehīti sakasenā vā parasenā vāti olokehi upadhārehi. ‘‘Ime nūna araññasmi’’ntiādīnaṃ aḍḍhateyyagāthānaṃ evamatthasambandho veditabbo ‘‘maddi yathā araññamhi migasaṅghāni luddakā vāgurāhi parikkhippa atha vā pana sobbhaṃ pātetvā tāvadeva ‘hanatha, are, duṭṭhamige’ti vikkosamānā tibbāhi migamāraṇasattīhi nesaṃ migānaṃ varaṃ varaṃ thūlaṃ thūlaṃ hananti, ime ca nūna tatheva amhe asabbhāhi vācāhi vikkosamānā tibbāti sattīhi hanissanti, mayañca adūsakā araññe avaruddhakā raṭṭhā pabbājitā vane vasāma, evaṃ santepi amittānaṃ hatthattaṃ gatā, passa dubbalaghātaka’’nti. Evaṃ so maraṇabhayena paridevi.

    སཱ ཏསྶ ཝཙནཾ སུཏྭཱ སེནཾ ཨོལོཀེཏྭཱ ‘‘སཀསེནཱཡ བྷཝིཏབྦ’’ནྟི མཧཱསཏྟཾ ཨསྶཱསེནྟཱི ཨིམཾ གཱཐམཱཧ –

    Sā tassa vacanaṃ sutvā senaṃ oloketvā ‘‘sakasenāya bhavitabba’’nti mahāsattaṃ assāsentī imaṃ gāthamāha –

    ༢༣༧༢.

    2372.

    ‘‘ཨམིཏྟཱ ནཔྤསཱཧེཡྻུཾ, ཨགྒཱིཝ ཨུདཀཎྞཝེ།

    ‘‘Amittā nappasāheyyuṃ, aggīva udakaṇṇave;

    ཏདེཝ ཏྭཾ ཝིཙིནྟེཧི, ཨཔི སོཏྠི ཨིཏོ སིཡཱ’’ཏི༎

    Tadeva tvaṃ vicintehi, api sotthi ito siyā’’ti.

    ཏཏྠ ཨགྒཱིཝ ཨུདཀཎྞཝེཏི ཡཐཱ ཏིཎུཀྐཱདཱིནཾ ཝསེན ཨུཔནཱིཏོ ཨགྒི ཨཎྞཝསངྑཱཏཱནི པུཐུལགམྦྷཱིརཱནི ཨུདཀཱནི ནཔྤསཧཏི, ཏཱཔེཏུཾ ན སཀྐོཏི , ཏཐཱ ཏཾ ཨམིཏྟཱ ནཔྤསཧེཡྻུཾ ནཱབྷིབྷཝིསྶནྟི། ཏདེཝཱཏི ཡཾ སཀྐེན ཏུཡ྄ཧཾ ཝརཾ དཏྭཱ ‘‘མཧཱརཱཛ, ན ཙིརསྶེཝ ཏེ པིཏཱ ཨེཧིཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ, ཏདེཝ ཏྭཾ ཝིཙིནྟེཧི, ཨཔི ནཱམ ཨིཏོ བལཀཱཡཏོ ཨམྷཱཀཾ སོཏྠི སིཡཱཏི མཧཱསཏྟཾ ཨསྶཱསེསི།

    Tattha aggīva udakaṇṇaveti yathā tiṇukkādīnaṃ vasena upanīto aggi aṇṇavasaṅkhātāni puthulagambhīrāni udakāni nappasahati, tāpetuṃ na sakkoti , tathā taṃ amittā nappasaheyyuṃ nābhibhavissanti. Tadevāti yaṃ sakkena tuyhaṃ varaṃ datvā ‘‘mahārāja, na cirasseva te pitā ehitī’’ti vuttaṃ, tadeva tvaṃ vicintehi, api nāma ito balakāyato amhākaṃ sotthi siyāti mahāsattaṃ assāsesi.

    ཨཐ མཧཱསཏྟོ སོཀཾ ཏནུཀཾ ཀཏྭཱ ཏཱཡ སདྡྷིཾ པབྦཏཱ ཨོརུཡ྄ཧ པཎྞསཱལཱདྭཱརེ ནིསཱིདི, ཨིཏརཱཔི ཨཏྟནོ པཎྞསཱལཱདྭཱརེ ནིསཱིདི། ཏམཏྠཾ པཀཱསེནྟོ སཏྠཱ ཨཱཧ –

    Atha mahāsatto sokaṃ tanukaṃ katvā tāya saddhiṃ pabbatā oruyha paṇṇasālādvāre nisīdi, itarāpi attano paṇṇasālādvāre nisīdi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ༢༣༧༣.

    2373.

    ‘‘ཏཏོ ཝེསྶནྟརོ རཱཛཱ, ཨོརོཧིཏྭཱན པབྦཏཱ།

    ‘‘Tato vessantaro rājā, orohitvāna pabbatā;

    ནིསཱིདི པཎྞསཱལཱཡཾ, དལ༹ྷཾ ཀཏྭཱན མཱནས’’ནྟི༎

    Nisīdi paṇṇasālāyaṃ, daḷhaṃ katvāna mānasa’’nti.

    ཏཏྠ དལ༹ྷཾ ཀཏྭཱན མཱནསནྟི མཡཾ པབྦཛིཏཱ ནཱམ, ཨམྷཱཀཾ ཀོ ཀིཾ ཀརིསྶཏཱིཏི ཐིརཾ ཧདཡཾ ཀཏྭཱ ནིསཱིདི།

    Tattha daḷhaṃ katvāna mānasanti mayaṃ pabbajitā nāma, amhākaṃ ko kiṃ karissatīti thiraṃ hadayaṃ katvā nisīdi.

    ཏསྨིཾ ཁཎེ སཉྫཡོ རཱཛཱ དེཝིཾ ཨཱམནྟེཏྭཱ – ‘‘བྷདྡེ, ཕུསྶཏི ཨམྷེསུ སབྦེསུ ཨེཀཏོ གཏེསུ སོཀོ མཧཱ བྷཝིསྶཏི, པཋམཾ ཏཱཝ ཨཧཾ གཙྪཱམི, ཏཏོ ‘ཨིདཱནི སོཀཾ ཝིནོདེཏྭཱ ནིསིནྣཱ བྷཝིསྶནྟཱི’ཏི སལླཀྑེཏྭཱ ཏྭཾ མཧནྟེན པརིཝཱརེན ཨཱགཙྪེཡྻཱསི། ཨཐ ཐོཀཾ ཀཱལཾ ཝཱིཏིནཱམེཏྭཱ ཛཱལིཀཎྷཱཛིནཱ པཙྪཏོ ཨཱགཙྪནྟཱུ’’ཏི ཝཏྭཱ རཐཾ ནིཝཏྟཱཔེཏྭཱ ཨཱགཏམགྒཱབྷིམུཁཾ ཀཏྭཱ ཏཏྠ ཏཏྠ ཨཱརཀྑཾ སཾཝིདཧིཏྭཱ ཨལངྐཏཧཏྠིཀྑནྡྷཏོ ཨོརུཡ྄ཧ པུཏྟསྶ སནྟིཀཾ ཨགམཱསི། ཏམཏྠཾ པཀཱསེནྟོ སཏྠཱ ཨཱཧ –

    Tasmiṃ khaṇe sañjayo rājā deviṃ āmantetvā – ‘‘bhadde, phussati amhesu sabbesu ekato gatesu soko mahā bhavissati, paṭhamaṃ tāva ahaṃ gacchāmi, tato ‘idāni sokaṃ vinodetvā nisinnā bhavissantī’ti sallakkhetvā tvaṃ mahantena parivārena āgaccheyyāsi. Atha thokaṃ kālaṃ vītināmetvā jālikaṇhājinā pacchato āgacchantū’’ti vatvā rathaṃ nivattāpetvā āgatamaggābhimukhaṃ katvā tattha tattha ārakkhaṃ saṃvidahitvā alaṅkatahatthikkhandhato oruyha puttassa santikaṃ agamāsi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ༢༣༧༤.

    2374.

    ‘‘ནིཝཏྟཡིཏྭཱན རཐཾ, ཝུཊྛཔེཏྭཱན སེནིཡོ།

    ‘‘Nivattayitvāna rathaṃ, vuṭṭhapetvāna seniyo;

    ཨེཀཾ ཨརཉྙེ ཝིཧརནྟཾ, པིཏཱ པུཏྟཾ ཨུཔཱགམི༎

    Ekaṃ araññe viharantaṃ, pitā puttaṃ upāgami.

    ༢༣༧༥.

    2375.

    ‘‘ཧཏྠིཀྑནྡྷཏོ ཨོརུཡ྄ཧ, ཨེཀཾསོ པཉྫལཱིཀཏོ།

    ‘‘Hatthikkhandhato oruyha, ekaṃso pañjalīkato;

    པརིཀིཎྞོ ཨམཙྩེཧི, པུཏྟཾ སིཉྩིཏུམཱགམི༎

    Parikiṇṇo amaccehi, puttaṃ siñcitumāgami.

    ༢༣༧༦.

    2376.

    ‘‘ཏཏྠདྡས ཀུམཱརཾ སོ, རམྨརཱུཔཾ སམཱཧིཏཾ།

    ‘‘Tatthaddasa kumāraṃ so, rammarūpaṃ samāhitaṃ;

    ནིསིནྣཾ པཎྞསཱལཱཡཾ, ཛྷཱཡནྟཾ ཨཀུཏོབྷཡ’’ནྟི༎

    Nisinnaṃ paṇṇasālāyaṃ, jhāyantaṃ akutobhaya’’nti.

    ཏཏྠ ཝུཊྛཔེཏྭཱན སེནིཡོཏི ཨཱརཀྑཏྠཱཡ བལཀཱཡེ ཋཔེཏྭཱ། ཨེཀཾསོཏི ཨེཀཾསཀཏཨུཏྟརཱསངྒོ། སིཉྩིཏུམཱགམཱིཏི རཛྫེ ཨབྷིསིཉྩིཏུཾ ཨུཔཱགམི། རམྨརཱུཔནྟི ཨནཉྫིཏཾ ཨམཎྜིཏཾ།

    Tattha vuṭṭhapetvāna seniyoti ārakkhatthāya balakāye ṭhapetvā. Ekaṃsoti ekaṃsakatauttarāsaṅgo. Siñcitumāgamīti rajje abhisiñcituṃ upāgami. Rammarūpanti anañjitaṃ amaṇḍitaṃ.

    ༢༣༧༧.

    2377.

    ‘‘ཏཉྩ དིསྭཱན ཨཱཡནྟཾ, པིཏརཾ པུཏྟགིདྡྷིནཾ།

    ‘‘Tañca disvāna āyantaṃ, pitaraṃ puttagiddhinaṃ;

    ཝེསྶནྟརོ ཙ མདྡཱི ཙ, པཙྩུགྒནྟྭཱ ཨཝནྡིསུཾ༎

    Vessantaro ca maddī ca, paccuggantvā avandisuṃ.

    ༢༣༧༨.

    2378.

    ‘‘མདྡཱི ཙ སིརསཱ པཱདེ, སསུརསྶཱབྷིཝཱདཡི།

    ‘‘Maddī ca sirasā pāde, sasurassābhivādayi;

    མདྡཱི ཨཧཉྷི ཏེ དེཝ, པཱདེ ཝནྡཱམི ཏེ སུཎྷཱ།

    Maddī ahañhi te deva, pāde vandāmi te suṇhā;

    ཏེ སུ ཏཏྠ པལིསྶཛྫ, པཱཎིནཱ པརིམཛྫཐཱ’’ཏི༎

    Te su tattha palissajja, pāṇinā parimajjathā’’ti.

    ཏཏྠ པཱདེ ཝནྡཱམི ཏེ སུཎྷཱཏི ཨཧཾ, དེཝ, ཏཝ སུཎྷཱ པཱདེ ཝནྡཱམཱིཏི ཨེཝཾ ཝཏྭཱ ཝནྡི། ཏེ སུ ཏཏྠཱཏི ཏེ ཨུབྷོཔི ཛནེ ཏསྨིཾ སཀྐདཏྟིཡེ ཨསྶམེ པལིསྶཛིཏྭཱ ཧདཡེ ནིཔཛྫཱཔེཏྭཱ སཱིསེ པརིཙུམྦིཏྭཱ མུདུཀེན པཱཎིནཱ པརིམཛྫཐ, པིཊྛིཡོ ནེསཾ པརིམཛྫི།

    Tattha pāde vandāmi te suṇhāti ahaṃ, deva, tava suṇhā pāde vandāmīti evaṃ vatvā vandi. Te su tatthāti te ubhopi jane tasmiṃ sakkadattiye assame palissajitvā hadaye nipajjāpetvā sīse paricumbitvā mudukena pāṇinā parimajjatha, piṭṭhiyo nesaṃ parimajji.

    ཏཏོ རོདིཏྭཱ པརིདེཝིཏྭཱ རཱཛཱ སོཀེ པརིནིབྦུཏེ ཏེཧི སདྡྷིཾ པཊིསནྠཱརཾ ཀརོནྟོ ཨཱཧ –

    Tato roditvā paridevitvā rājā soke parinibbute tehi saddhiṃ paṭisanthāraṃ karonto āha –

    ༢༣༧༩.

    2379.

    ‘‘ཀཙྩི ཝོ ཀུསལཾ པུཏྟ, ཀཙྩི པུཏྟ ཨནཱམཡཾ།

    ‘‘Kacci vo kusalaṃ putta, kacci putta anāmayaṃ;

    ཀཙྩི ཨུཉྪེན ཡཱཔེཐ, ཀཙྩི མཱུལཕལཱ བཧཱུ༎

    Kacci uñchena yāpetha, kacci mūlaphalā bahū.

    ༢༣༨༠.

    2380.

    ‘‘ཀཙྩི ཌཾསཱ མཀསཱ ཙ, ཨཔྤམེཝ སརཱིསཔཱ།

    ‘‘Kacci ḍaṃsā makasā ca, appameva sarīsapā;

    ཝནེ ཝཱལ༹མིགཱཀིཎྞེ, ཀཙྩི ཧིཾསཱ ན ཝིཛྫཏཱི’’ཏི༎

    Vane vāḷamigākiṇṇe, kacci hiṃsā na vijjatī’’ti.

    པིཏུ ཝཙནཾ སུཏྭཱ མཧཱསཏྟོ ཨཱཧ –

    Pitu vacanaṃ sutvā mahāsatto āha –

    ༢༣༨༡.

    2381.

    ‘‘ཨཏྠི ནོ ཛཱིཝིཀཱ དེཝ, སཱ ཙ ཡཱདིསཀཱིདིསཱ།

    ‘‘Atthi no jīvikā deva, sā ca yādisakīdisā;

    ཀསིརཱ ཛཱིཝིཀཱ ཧོམ, ཨུཉྪཱཙརིཡཱཡ ཛཱིཝིཏཾ༎

    Kasirā jīvikā homa, uñchācariyāya jīvitaṃ.

    ༢༣༨༢.

    2382.

    ‘‘ཨནིདྡྷིནཾ མཧཱརཱཛ, དམེཏསྶཾཝ སཱརཐི།

    ‘‘Aniddhinaṃ mahārāja, dametassaṃva sārathi;

    ཏྱམྷཱ ཨནིདྡྷིཀཱ དནྟཱ, ཨསམིདྡྷི དམེཏི ནོ༎

    Tyamhā aniddhikā dantā, asamiddhi dameti no.

    ༢༣༨༣.

    2383.

    ‘‘ཨཔི ནོ ཀིསཱནི མཾསཱནི, པིཏུ མཱཏུ ཨདསྶནཱ།

    ‘‘Api no kisāni maṃsāni, pitu mātu adassanā;

    ཨཝརུདྡྷཱནཾ མཧཱརཱཛ, ཨརཉྙེ ཛཱིཝསོཀིན’’ནྟི༎

    Avaruddhānaṃ mahārāja, araññe jīvasokina’’nti.

    ཏཏྠ ཡཱདིསཀཱིདིསཱཏི ཡཱ ཝཱ སཱ ཝཱ, ལཱམཀཱཏི ཨཏྠོ། ཀསིརཱ ཛཱིཝིཀཱ ཧོམཱཏི ཏཱཏ, ཨམྷཱཀཾ ཨུཉྪཱཙརིཡཱཡ ཛཱིཝིཏཾ ནཱམ ཀིཙྪཾ, དུཀྑཱ ནོ ཛཱིཝིཀཱ ཨཧོསི། ཨནིདྡྷིནནྟི མཧཱརཱཛ, ཨནིདྡྷིཾ ཨསམིདྡྷིཾ དལིདྡཔུརིསཾ ནཱམ སཱཝ ཨནིདྡྷི ཚེཀོ སཱརཐི ཨསྶཾ ཝིཡ དམེཏི, ནིབྦིསེཝནཾ ཀརོཏི, ཏེ མཡཾ ཨིདྷ ཝསནྟཱ ཨནིདྡྷིཀཱ དནྟཱ ནིབྦིསེཝནཱ ཀཏཱ, ཨསམིདྡྷིཡེཝ ནོ དམེཏཱིཏི། ‘‘དམེཐ ནོ’’ཏིཔི པཱཋོ, དམཡིཏྠ ནོཏི ཨཏྠོ། ཛཱིཝསོཀིནནྟི ཨཝིགཏསོཀཱནཾ ཨརཉྙེ ཝསནྟཱནཾ ཀིཾ ནཱམ ཨམྷཱཀཾ སུཁནྟི ཝདཏི།

    Tattha yādisakīdisāti yā vā sā vā, lāmakāti attho. Kasirā jīvikā homāti tāta, amhākaṃ uñchācariyāya jīvitaṃ nāma kicchaṃ, dukkhā no jīvikā ahosi. Aniddhinanti mahārāja, aniddhiṃ asamiddhiṃ daliddapurisaṃ nāma sāva aniddhi cheko sārathi assaṃ viya dameti, nibbisevanaṃ karoti, te mayaṃ idha vasantā aniddhikā dantā nibbisevanā katā, asamiddhiyeva no dametīti. ‘‘Dametha no’’tipi pāṭho, damayittha noti attho. Jīvasokinanti avigatasokānaṃ araññe vasantānaṃ kiṃ nāma amhākaṃ sukhanti vadati.

    ཨེཝཉྩ པན ཝཏྭཱ པུན པུཏྟཱནཾ པཝཏྟིཾ པུཙྪནྟོ ཨཱཧ –

    Evañca pana vatvā puna puttānaṃ pavattiṃ pucchanto āha –

    ༢༣༨༤.

    2384.

    ‘‘ཡེཔི ཏེ སིཝིསེཊྛསྶ, དཱཡཱདཱཔཏྟམཱནསཱ།

    ‘‘Yepi te siviseṭṭhassa, dāyādāpattamānasā;

    ཛཱལཱི ཀཎྷཱཛིནཱ ཙུབྷོ, བྲཱཧྨཎསྶ ཝསཱནུགཱ།

    Jālī kaṇhājinā cubho, brāhmaṇassa vasānugā;

    ཨཙྩཱཡིཀསྶ ལུདྡསྶ, ཡོ ནེ གཱཝོཝ སུམྦྷཏི༎

    Accāyikassa luddassa, yo ne gāvova sumbhati.

    ༢༣༨༥.

    2385.

    ‘‘ཏེ རཱཛཔུཏྟིཡཱ པུཏྟེ, ཡདི ཛཱནཱཐ སཾསཐ།

    ‘‘Te rājaputtiyā putte, yadi jānātha saṃsatha;

    པརིཡཱཔུཎཱཐ ནོ ཁིཔྤཾ, སཔྤདཊྛཾཝ མཱཎཝ’’ནྟི༎

    Pariyāpuṇātha no khippaṃ, sappadaṭṭhaṃva māṇava’’nti.

    ཏཏྠ དཱཡཱདཱཔཏྟམཱནསཱཏི མཧཱརཱཛ, ཡེཔི ཏེ ཏཝ སིཝིསེཊྛསྶ དཱཡཱདཱ ཨཔཏྟམཱནསཱ ཨསམྤུཎྞམནོརཐཱ ཧུཏྭཱ བྲཱཧྨཎསྶ ཝསཱནུགཱ ཛཱཏཱ, ཏེ དྭེ ཀུམཱརེ ཡོ བྲཱཧྨཎོ གཱཝོཝ སུམྦྷཏི པཧརཏི, ཏེ རཱཛཔུཏྟིཡཱ པུཏྟེ ཡདི དིཊྛཝསེན ཝཱ སུཏཝསེན ཝཱ ཛཱནཱཐ སཾསཐ། སཔྤདཊྛཾཝ མཱཎཝནྟི ཝིསནིམྨདནཏྠཱཡ སཔྤདཊྛཾ མཱཎཝཾ ཏིཀིཙྪནྟཱ ཝིཡ ཁིཔྤཾ ནོ པརིཡཱཔུཎཱཐ ཀཐེཐཱཏི ཝདཏི།

    Tattha dāyādāpattamānasāti mahārāja, yepi te tava siviseṭṭhassa dāyādā apattamānasā asampuṇṇamanorathā hutvā brāhmaṇassa vasānugā jātā, te dve kumāre yo brāhmaṇo gāvova sumbhati paharati, te rājaputtiyā putte yadi diṭṭhavasena vā sutavasena vā jānātha saṃsatha. Sappadaṭṭhaṃva māṇavanti visanimmadanatthāya sappadaṭṭhaṃ māṇavaṃ tikicchantā viya khippaṃ no pariyāpuṇātha kathethāti vadati.

    རཱཛཱ ཨཱཧ –

    Rājā āha –

    ༢༣༨༦.

    2386.

    ‘‘ཨུབྷོ ཀུམཱརཱ ནིཀྐཱིཏཱ, ཛཱལཱི ཀཎྷཱཛིནཱ ཙུབྷོ།

    ‘‘Ubho kumārā nikkītā, jālī kaṇhājinā cubho;

    བྲཱཧྨཎསྶ དྷནཾ དཏྭཱ, པུཏྟ མཱ བྷཱཡི ཨསྶསཱ’’ཏི༎

    Brāhmaṇassa dhanaṃ datvā, putta mā bhāyi assasā’’ti.

    ཏཏྠ ནིཀྐཱིཏཱཏི ནིཀྐཡཾ དཏྭཱ གཧིཏཱ།

    Tattha nikkītāti nikkayaṃ datvā gahitā.

    ཏཾ སུཏྭཱ མཧཱསཏྟོ པཊིལདྡྷསྶཱསོ པིཏརཱ སདྡྷིཾ པཊིསནྠཱརམཀཱསི –

    Taṃ sutvā mahāsatto paṭiladdhassāso pitarā saddhiṃ paṭisanthāramakāsi –

    ༢༣༨༧.

    2387.

    ‘‘ཀཙྩི ནུ ཏཱཏ ཀུསལཾ, ཀཙྩི ཏཱཏ ཨནཱམཡཾ།

    ‘‘Kacci nu tāta kusalaṃ, kacci tāta anāmayaṃ;

    ཀཙྩི ནུ ཏཱཏ མེ མཱཏུ, ཙཀྑུ ན པརིཧཱཡཏཱི’’ཏི༎

    Kacci nu tāta me mātu, cakkhu na parihāyatī’’ti.

    ཏཏྠ ཙཀྑུ ན པརིཧཱཡཏཱིཏི པུཏྟསོཀེན རོདནྟིཡཱ ཙཀྑུ ན པརིཧཱཡཏཱིཏི།

    Tattha cakkhu na parihāyatīti puttasokena rodantiyā cakkhu na parihāyatīti.

    རཱཛཱ ཨཱཧ –

    Rājā āha –

    ༢༣༨༨.

    2388.

    ‘‘ཀུསལཉྩེཝ མེ པུཏྟ, ཨཐོ པུཏྟ ཨནཱམཡཾ།

    ‘‘Kusalañceva me putta, atho putta anāmayaṃ;

    ཨཐོ ཙ པུཏྟ ཏེ མཱཏུ, ཙཀྑུ ན པརིཧཱཡཏཱི’’ཏི༎

    Atho ca putta te mātu, cakkhu na parihāyatī’’ti.

    བོདྷིསཏྟོ ཨཱཧ –

    Bodhisatto āha –

    ༢༣༨༩.

    2389.

    ‘‘ཀཙྩི ཨརོགཾ ཡོགྒཾ ཏེ, ཀཙྩི ཝཧཏི ཝཱཧནཾ།

    ‘‘Kacci arogaṃ yoggaṃ te, kacci vahati vāhanaṃ;

    ཀཙྩི ཕཱིཏོ ཛནཔདོ, ཀཙྩི ཝུཊྛི ན ཚིཛྫཏཱི’’ཏི༎

    Kacci phīto janapado, kacci vuṭṭhi na chijjatī’’ti.

    ཏཏྠ ཝུཊྛཱིཏི ཝུཊྛིདྷཱརཱ།

    Tattha vuṭṭhīti vuṭṭhidhārā.

    རཱཛཱ ཨཱཧ –

    Rājā āha –

    ༢༣༩༠.

    2390.

    ‘‘ཨཐོ ཨརོགཾ ཡོགྒཾ མེ, ཨཐོ ཝཧཏི ཝཱཧནཾ།

    ‘‘Atho arogaṃ yoggaṃ me, atho vahati vāhanaṃ;

    ཨཐོ ཕཱིཏོ ཛནཔདོ, ཨཐོ ཝུཊྛི ན ཚིཛྫཏཱི’’ཏི༎

    Atho phīto janapado, atho vuṭṭhi na chijjatī’’ti.

    ཨེཝཾ ཏེསཾ སལླཔནྟཱནཉྙེཝ ཕུསྶཏཱི དེཝཱི ‘‘ཨིདཱནི སོཀཾ ཏནུཀཾ ཀཏྭཱ ནིསིནྣཱ བྷཝིསྶནྟཱི’’ཏི སལླཀྑེཏྭཱ མཧཱཔརིཝཱརེན སདྡྷིཾ པུཏྟསྶ སནྟིཀཾ ཨགམཱསི། ཏམཏྠཾ པཀཱསེནྟོ སཏྠཱ ཨཱཧ –

    Evaṃ tesaṃ sallapantānaññeva phussatī devī ‘‘idāni sokaṃ tanukaṃ katvā nisinnā bhavissantī’’ti sallakkhetvā mahāparivārena saddhiṃ puttassa santikaṃ agamāsi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ༢༣༩༡.

    2391.

    ‘‘ཨིཙྩེཝཾ མནྟཡནྟཱནཾ, མཱཏཱ ནེསཾ ཨདིསྶཐ།

    ‘‘Iccevaṃ mantayantānaṃ, mātā nesaṃ adissatha;

    རཱཛཔུཏྟཱི གིརིདྭཱརེ, པཏྟིཀཱ ཨནུཔཱཧནཱ༎

    Rājaputtī giridvāre, pattikā anupāhanā.

    ༢༣༩༢.

    2392.

    ‘‘ཏཉྩ དིསྭཱན ཨཱཡནྟིཾ, མཱཏརཾ པུཏྟགིདྡྷིནིཾ།

    ‘‘Tañca disvāna āyantiṃ, mātaraṃ puttagiddhiniṃ;

    ཝེསྶནྟརོ ཙ མདྡཱི ཙ, པཙྩུགྒནྟྭཱ ཨཝནྡིསུཾ༎

    Vessantaro ca maddī ca, paccuggantvā avandisuṃ.

    ༢༣༩༣.

    2393.

    ‘‘མདྡཱི ཙ སིརསཱ པཱདེ, སསྶུཡཱ ཨབྷིཝཱདཡི།

    ‘‘Maddī ca sirasā pāde, sassuyā abhivādayi;

    མདྡཱི ཨཧཉྷི ཏེ ཨཡྻེ, པཱདེ ཝནྡཱམི ཏེ སུཎྷཱ’’ཏི༎

    Maddī ahañhi te ayye, pāde vandāmi te suṇhā’’ti.

    ཏེསཾ ཕུསྶཏིདེཝིཾ ཝནྡིཏྭཱ ཋིཏཀཱལེ པུཏྟཀཱ ཀུམཱརཀུམཱརིཀཱཧི པརིཝུཏཱ ཨཱགམིཾསུ། མདྡཱི ཙ ཏེསཾ ཨཱགམནམགྒཾ ཨོལོཀེནྟཱིཡེཝ ཨཊྛཱསི། སཱ ཏེ སོཏྠིནཱ ཨཱགཙྪནྟེ དིསྭཱ སཀབྷཱཝེན སཎྛཱཏུཾ ཨསཀྐོནྟཱི ཏརུཎཝཙྪཱ ཝིཡ གཱཝཱི པརིདེཝམཱནཱ ཏཏོ པཱཡཱསི། ཏེཔི ཏཾ དིསྭཱ པརིདེཝནྟཱ མཱཏརཱབྷིམུཁཱཝ པདྷཱཝིཾསུ། ཏམཏྠཾ པཀཱསེནྟོ སཏྠཱ ཨཱཧ –

    Tesaṃ phussatideviṃ vanditvā ṭhitakāle puttakā kumārakumārikāhi parivutā āgamiṃsu. Maddī ca tesaṃ āgamanamaggaṃ olokentīyeva aṭṭhāsi. Sā te sotthinā āgacchante disvā sakabhāvena saṇṭhātuṃ asakkontī taruṇavacchā viya gāvī paridevamānā tato pāyāsi. Tepi taṃ disvā paridevantā mātarābhimukhāva padhāviṃsu. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ༢༣༩༤.

    2394.

    ‘‘མདྡིཉྩ པུཏྟཀཱ དིསྭཱ, དཱུརཏོ སོཏྠིམཱགཏཱ།

    ‘‘Maddiñca puttakā disvā, dūrato sotthimāgatā;

    ཀནྡནྟཱ མབྷིདྷཱཝིཾསུ, ཝཙྪབཱལཱཝ མཱཏརཾ༎

    Kandantā mabhidhāviṃsu, vacchabālāva mātaraṃ.

    ༢༣༩༥.

    2395.

    ‘‘མདྡཱི ཙ པུཏྟཀེ དིསྭཱ, དཱུརཏོ སོཏྠིམཱགཏེ།

    ‘‘Maddī ca puttake disvā, dūrato sotthimāgate;

    ཝཱརུཎཱིཝ པཝེདྷེནྟཱི, ཐནདྷཱརཱབྷིསིཉྩཐཱ’’ཏི༎

    Vāruṇīva pavedhentī, thanadhārābhisiñcathā’’ti.

    ཏཏྠ ཀནྡནྟཱ མབྷིདྷཱཝིཾསཱུཏི ཀནྡནྟཱ ཨབྷིདྷཱཝིཾསུ། ཝཱརུཎཱིཝཱཏི ཡཀྑཱཝིཊྛཱ ཨིཀྑཎིཀཱ ཝིཡ པཝེདྷམཱནཱ ཐནདྷཱརཱ ཨབྷིསིཉྩཐཱཏི།

    Tattha kandantā mabhidhāviṃsūti kandantā abhidhāviṃsu. Vāruṇīvāti yakkhāviṭṭhā ikkhaṇikā viya pavedhamānā thanadhārā abhisiñcathāti.

    སཱ ཀིར མཧཱསདྡེན པརིདེཝིཏྭཱ ཀམྤམཱནཱ ཝིསཉྙཱི ཧུཏྭཱ དཱིགྷཏོ པཐཝིཡཾ པཏི། ཀུམཱརཱཔི ཝེགེནཱགནྟྭཱ ཝིསཉྙིནོ ཧུཏྭཱ མཱཏུ ཨུཔརིཡེཝ པཏིཾསུ། ཏསྨིཾ ཁཎེ ཏསྶཱ དྭཱིཧི ཐནེཧི དྭེ ཁཱིརདྷཱརཱ ནིཀྑམིཏྭཱ ཏེསཾ མུཁེཡེཝ པཝིསིཾསུ། སཙེ ཀིར ཨེཏྟཀོ ཨསྶཱསོ ནཱབྷཝིསྶ, དྭེ ཀུམཱརཱ སུཀྑཧདཡཱ ཧུཏྭཱ ཨདྡྷཱ ནསྶིསྶནྟི། ཝེསྶནྟརོཔི པིཡཔུཏྟེ དིསྭཱ སོཀཾ སནྡྷཱརེཏུཾ ཨསཀྐོནྟོ ཝིསཉྙཱི ཧུཏྭཱ ཏཏྠེཝ པཏི། མཱཏཱཔིཏརོཔིསྶ ཝིསཉྙིནོ ཧུཏྭཱ ཏཏྠེཝ པཏིཾསུ, ཏཐཱ སཧཛཱཏཱ སཊྛིསཧསྶཱ ཨམཙྩཱ། ཏཾ ཀཱརུཉྙཾ པསྶནྟེསུ ཨེཀོཔི སཀབྷཱཝེན སཎྛཱཏུཾ ནཱསཀྑི། སཀལཾ ཨསྶམཔདཾ ཡུགནྟཝཱཏེན པམདྡིཏཾ ཝིཡ སཱལཝནཾ ཨཧོསི། ཏསྨིཾ ཁཎེ པབྦཏཱ ནདིཾསུ, མཧཱཔཐཝཱི ཀམྤི, མཧཱསམུདྡོ སངྑུབྷི, སིནེརུ གིརིརཱཛཱ ཨོནམི། ཚ ཀཱམཱཝཙརདེཝལོཀཱ ཨེཀཀོལཱཧལཱ ཨཧེསུཾ།

    Sā kira mahāsaddena paridevitvā kampamānā visaññī hutvā dīghato pathaviyaṃ pati. Kumārāpi vegenāgantvā visaññino hutvā mātu upariyeva patiṃsu. Tasmiṃ khaṇe tassā dvīhi thanehi dve khīradhārā nikkhamitvā tesaṃ mukheyeva pavisiṃsu. Sace kira ettako assāso nābhavissa, dve kumārā sukkhahadayā hutvā addhā nassissanti. Vessantaropi piyaputte disvā sokaṃ sandhāretuṃ asakkonto visaññī hutvā tattheva pati. Mātāpitaropissa visaññino hutvā tattheva patiṃsu, tathā sahajātā saṭṭhisahassā amaccā. Taṃ kāruññaṃ passantesu ekopi sakabhāvena saṇṭhātuṃ nāsakkhi. Sakalaṃ assamapadaṃ yugantavātena pamadditaṃ viya sālavanaṃ ahosi. Tasmiṃ khaṇe pabbatā nadiṃsu, mahāpathavī kampi, mahāsamuddo saṅkhubhi, sineru girirājā onami. Cha kāmāvacaradevalokā ekakolāhalā ahesuṃ.

    སཀྐོ དེཝརཱཛཱ ‘‘ཚ ཁཏྟིཡཱ སཔརིསཱ ཝིསཉྙིནོ ཛཱཏཱ, ཏེསུ ཨེཀོཔི ཨུཊྛཱཡ ཀསྶཙི སརཱིརེ ཨུདཀཾ སིཉྩིཏུཾ སམཏྠོ ནཱམ ནཏྠི, ཨཧཾ དཱནི ཨིམེསཾ པོཀྑརཝསྶཾ ཝསྶཱཔེསྶཱམཱི’’ཏི ཙིནྟེཏྭཱ ཚཁཏྟིཡསམཱགམེ པོཀྑརཝསྶཾ ཝསྶཱཔེསི། ཏཏྠ ཡེ ཏེམིཏུཀཱམཱ, ཏེ ཏེམེནྟི, ཨཏེམིཏུཀཱམཱནཾ ཨུཔརི ཨེཀབིནྡུམཏྟམྤི ན པཏཏི, པདུམཔཏྟཏོ ཨུདཀཾ ཝིཡ ནིཝཏྟིཏྭཱ གཙྪཏི། ཨིཏི པོཀྑརཝནེ པཏིཏཾ ཝསྶཾ ཝིཡ ཏཾ ཝསྶཾ ཨཧོསི། ཚ ཁཏྟིཡཱ ཨསྶཱསཾ པཊིལབྷིཾསུ། མཧཱཛནོ ཏམྤི དིསྭཱ ‘‘ཨཧོ ཨཙྪརིཡཾ, ཨཧོ ཨབྦྷུཏཾ ཨེཝརཱུཔེ ཉཱཏིསམཱགམེ པོཀྑརཝསྶཾ ཝསྶི, མཧཱཔཐཝཱི ཀམྤཱི’’ཏི ཨཙྪརིཡཾ པཝེདེསི། ཏམཏྠཾ པཀཱསེནྟོ སཏྠཱ ཨཱཧ –

    Sakko devarājā ‘‘cha khattiyā saparisā visaññino jātā, tesu ekopi uṭṭhāya kassaci sarīre udakaṃ siñcituṃ samattho nāma natthi, ahaṃ dāni imesaṃ pokkharavassaṃ vassāpessāmī’’ti cintetvā chakhattiyasamāgame pokkharavassaṃ vassāpesi. Tattha ye temitukāmā, te tementi, atemitukāmānaṃ upari ekabindumattampi na patati, padumapattato udakaṃ viya nivattitvā gacchati. Iti pokkharavane patitaṃ vassaṃ viya taṃ vassaṃ ahosi. Cha khattiyā assāsaṃ paṭilabhiṃsu. Mahājano tampi disvā ‘‘aho acchariyaṃ, aho abbhutaṃ evarūpe ñātisamāgame pokkharavassaṃ vassi, mahāpathavī kampī’’ti acchariyaṃ pavedesi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ༢༣༩༦.

    2396.

    ‘‘སམཱགཏཱནཾ ཉཱཏཱིནཾ, མཧཱགྷོསོ ཨཛཱཡཐ།

    ‘‘Samāgatānaṃ ñātīnaṃ, mahāghoso ajāyatha;

    པབྦཏཱ སམནཱདིཾསུ, མཧཱི པཀམྤིཏཱ ཨཧུ༎

    Pabbatā samanādiṃsu, mahī pakampitā ahu.

    ༢༣༩༧.

    2397.

    ‘‘ཝུཊྛིདྷཱརཾ པཝཏྟེནྟོ, དེཝོ པཱཝསྶི ཏཱཝདེ།

    ‘‘Vuṭṭhidhāraṃ pavattento, devo pāvassi tāvade;

    ཨཐ ཝེསྶནྟརོ རཱཛཱ, ཉཱཏཱིཧི སམགཙྪཐ༎

    Atha vessantaro rājā, ñātīhi samagacchatha.

    ༢༣༩༨.

    2398.

    ‘‘ནཏྟཱརོ སུཎིསཱ པུཏྟོ, རཱཛཱ དེཝཱི ཙ ཨེཀཏོ།

    ‘‘Nattāro suṇisā putto, rājā devī ca ekato;

    ཡདཱ སམཱགཏཱ ཨཱསུཾ, ཏདཱསི ལོམཧཾསནཾ༎

    Yadā samāgatā āsuṃ, tadāsi lomahaṃsanaṃ.

    ༢༣༩༩.

    2399.

    ‘‘པཉྫལིཀཱ ཏསྶ ཡཱཙནྟི, རོདནྟཱ བྷེརཝེ ཝནེ།

    ‘‘Pañjalikā tassa yācanti, rodantā bherave vane;

    ཝེསྶནྟརཉྩ མདྡིཉྩ, སབྦེ རཊྛཱ སམཱགཏཱ།

    Vessantarañca maddiñca, sabbe raṭṭhā samāgatā;

    ཏྭཾ ནོསི ཨིསྶརོ རཱཛཱ, རཛྫཾ ཀཱརེཐ ནོ ཨུབྷོ’’ཏི༎

    Tvaṃ nosi issaro rājā, rajjaṃ kāretha no ubho’’ti.

    ཏཏྠ གྷོསོཏི ཀཱརུཉྙགྷོསོ། པཉྫལིཀཱཏི སབྦེ ནཱགརཱ ཙེཝ ནེགམཱ ཙ ཛཱནཔདཱ ཙ པགྒཧིཏཉྫལིཀཱ ཧུཏྭཱ། ཏསྶ ཡཱཙནྟཱིཏི ཏསྶ པཱདེསུ པཏིཏྭཱ རོདིཏྭཱ ཀནྡིཏྭཱ ‘‘དེཝ, ཏྭཾ ནོ སཱམི ཨིསྶརོ, པིཏཱ ཏེ ཨིདྷེཝ ཨབྷིསིཉྩིཏྭཱ ནགརཾ ནེཏུཀཱམོ, ཀུལསནྟཀཾ སེཏཙྪཏྟཾ པཊིཙྪཐཱ’’ཏི ཡཱཙིཾསུ།

    Tattha ghosoti kāruññaghoso. Pañjalikāti sabbe nāgarā ceva negamā ca jānapadā ca paggahitañjalikā hutvā. Tassa yācantīti tassa pādesu patitvā roditvā kanditvā ‘‘deva, tvaṃ no sāmi issaro, pitā te idheva abhisiñcitvā nagaraṃ netukāmo, kulasantakaṃ setacchattaṃ paṭicchathā’’ti yāciṃsu.

    ཚཁཏྟིཡཀམྨཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ།

    Chakhattiyakammavaṇṇanā niṭṭhitā.

    ནགརཀཎྜཝཎྞནཱ

    Nagarakaṇḍavaṇṇanā

    ཏཾ སུཏྭཱ མཧཱསཏྟོ པིཏརཱ སདྡྷིཾ སལླཔནྟོ ཨིམཾ གཱཐམཱཧ –

    Taṃ sutvā mahāsatto pitarā saddhiṃ sallapanto imaṃ gāthamāha –

    ༢༤༠༠.

    2400.

    ‘‘དྷམྨེན རཛྫཾ ཀཱརེནྟཾ, རཊྛཱ པབྦཱཛཡིཏྠ མཾ།

    ‘‘Dhammena rajjaṃ kārentaṃ, raṭṭhā pabbājayittha maṃ;

    ཏྭཉྩ ཛཱནཔདཱ ཙེཝ, ནེགམཱ ཙ སམཱགཏཱ’’ཏི༎

    Tvañca jānapadā ceva, negamā ca samāgatā’’ti.

    ཏཏོ རཱཛཱ པུཏྟཾ ཨཏྟནོ དོསཾ ཁམཱཔེནྟོ ཨཱཧ –

    Tato rājā puttaṃ attano dosaṃ khamāpento āha –

    ༢༤༠༡.

    2401.

    ‘‘དུཀྐཊཉྩ ཧི ནོ པུཏྟ, བྷཱུནཧཙྩཾ ཀཏཾ མཡཱ།

    ‘‘Dukkaṭañca hi no putta, bhūnahaccaṃ kataṃ mayā;

    ཡོཧཾ སིཝཱིནཾ ཝཙནཱ, པབྦཱཛེསིམདཱུསཀ’’ནྟི༎

    Yohaṃ sivīnaṃ vacanā, pabbājesimadūsaka’’nti.

    ཨིམཾ གཱཐཾ ཝཏྭཱ ཨཏྟནོ དུཀྑཧརཎཏྠཾ པུཏྟཾ ཡཱཙནྟོ ཨིཏརཾ གཱཐམཱཧ –

    Imaṃ gāthaṃ vatvā attano dukkhaharaṇatthaṃ puttaṃ yācanto itaraṃ gāthamāha –

    ༢༤༠༢.

    2402.

    ‘‘ཡེན ཀེནཙི ཝཎྞེན, པིཏུ དུཀྑཾ ཨུདབྦཧེ།

    ‘‘Yena kenaci vaṇṇena, pitu dukkhaṃ udabbahe;

    མཱཏུ བྷགིནིཡཱ ཙཱཔི, ཨཔི པཱཎེཧི ཨཏྟནོ’’ཏི༎

    Mātu bhaginiyā cāpi, api pāṇehi attano’’ti.

    ཏཏྠ ཨུདབྦཧེཏི ཧརེཡྻ། ཨཔི པཱཎེཧཱིཏི ཏཱཏ པུཏྟེན ནཱམ ཛཱིཝིཏཾ པརིཙྩཛིཏྭཱཔི མཱཏཱཔིཏཱུནཾ སོཀདུཀྑཾ ཧརིཏབྦཾ, ཏསྨཱ མམ དོསཾ ཧདཡེ ཨཀཏྭཱ མམ ཝཙནཾ ཀརོཧི, ཨིམཾ ཨིསིལིངྒཾ ཧཱརེཏྭཱ རཱཛཝེསཾ གཎྷ ཏཱཏཱཏི ཨིམིནཱ ཀིར ནཾ ཨདྷིཔྤཱཡེནེཝམཱཧ།

    Tattha udabbaheti hareyya. Api pāṇehīti tāta puttena nāma jīvitaṃ pariccajitvāpi mātāpitūnaṃ sokadukkhaṃ haritabbaṃ, tasmā mama dosaṃ hadaye akatvā mama vacanaṃ karohi, imaṃ isiliṅgaṃ hāretvā rājavesaṃ gaṇha tātāti iminā kira naṃ adhippāyenevamāha.

    བོདྷིསཏྟོ རཛྫཾ ཀཱརེཏུཀཱམོཔི ‘‘ཨེཏྟཀེ པན ཨཀཐིཏེ གརུཀཾ ནཱམ ན ཧོཏཱི’’ཏི ཀཐེསི། མཧཱསཏྟོ ‘‘སཱདྷཱུ’’ཏི སམྤཊིཙྪི། ཨཐསྶ ཨདྷིཝཱསནཾ ཝིདིཏྭཱ སཧཛཱཏཱ སཊྛིསཧསྶཱ ཨམཙྩཱ ‘‘ནཧཱནཀཱལོ མཧཱརཱཛ, རཛོཛལླཾ པཝཱཧཡཱ’’ཏི ཝདིཾསུ། ཨཐ ནེ མཧཱསཏྟོ ‘‘ཐོཀཾ ཨདྷིཝཱསེཐཱ’’ཏི ཝཏྭཱ པཎྞསཱལཾ པཝིསིཏྭཱ ཨིསིབྷཎྜཾ ཨོམུཉྩིཏྭཱ པཊིསཱམེཏྭཱ སངྑཝཎྞསཱཊཀཾ ནིཝཱསེཏྭཱ པཎྞསཱལཏོ ནིཀྑམིཏྭཱ ‘‘ཨིདཾ མཡཱ ནཝ མཱསེ ཨཌྜྷམཱསཉྩ ཝསནྟེན སམཎདྷམྨསྶ ཀཏཊྛཱནཾ, པཱརམཱིཀཱུཊཾ གཎྷནྟེན མཡཱ དཱནཾ དཏྭཱ མཧཱཔཐཝིཡཱ ཀམྤཱཔིཏཊྛཱན’’ནྟི པཎྞསཱལཾ ཏིཀྑཏྟུཾ པདཀྑིཎཾ ཀཏྭཱ པཉྩཔཏིཊྛིཏེན ཝནྡིཏྭཱ ཨཊྛཱསི། ཨཐསྶ ཀཔྤཀཱདཡོ ཀེསམསྶུཀམྨཱདཱིནི ཀརིཾསུ། ཏམེནཾ སབྦཱབྷརཎབྷཱུསིཏཾ དེཝརཱཛཱནམིཝ ཝིརོཙམཱནཾ རཛྫེ ཨབྷིསིཉྩིཾསུ། ཏེན ཝུཏྟཾ –

    Bodhisatto rajjaṃ kāretukāmopi ‘‘ettake pana akathite garukaṃ nāma na hotī’’ti kathesi. Mahāsatto ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchi. Athassa adhivāsanaṃ viditvā sahajātā saṭṭhisahassā amaccā ‘‘nahānakālo mahārāja, rajojallaṃ pavāhayā’’ti vadiṃsu. Atha ne mahāsatto ‘‘thokaṃ adhivāsethā’’ti vatvā paṇṇasālaṃ pavisitvā isibhaṇḍaṃ omuñcitvā paṭisāmetvā saṅkhavaṇṇasāṭakaṃ nivāsetvā paṇṇasālato nikkhamitvā ‘‘idaṃ mayā nava māse aḍḍhamāsañca vasantena samaṇadhammassa kataṭṭhānaṃ, pāramīkūṭaṃ gaṇhantena mayā dānaṃ datvā mahāpathaviyā kampāpitaṭṭhāna’’nti paṇṇasālaṃ tikkhattuṃ padakkhiṇaṃ katvā pañcapatiṭṭhitena vanditvā aṭṭhāsi. Athassa kappakādayo kesamassukammādīni kariṃsu. Tamenaṃ sabbābharaṇabhūsitaṃ devarājānamiva virocamānaṃ rajje abhisiñciṃsu. Tena vuttaṃ –

    ༢༤༠༣.

    2403.

    ‘‘ཏཏོ ཝེསྶནྟརོ རཱཛཱ, རཛོཛལླཾ པཝཱཧཡི།

    ‘‘Tato vessantaro rājā, rajojallaṃ pavāhayi;

    རཛོཛལླཾ པཝཱཧེཏྭཱ, སངྑཝཎྞཾ ཨདྷཱརཡཱི’’ཏི༎

    Rajojallaṃ pavāhetvā, saṅkhavaṇṇaṃ adhārayī’’ti.

    ཏཏྠ པཝཱཧཡཱིཏི ཧཱརེསི, ཧཱརེཏྭཱ ཙ པན རཱཛཝེསཾ གཎྷཱིཏི ཨཏྠོ།

    Tattha pavāhayīti hāresi, hāretvā ca pana rājavesaṃ gaṇhīti attho.

    ཨཐསྶ ཡསོ མཧཱ ཨཧོསི། ཨོལོཀིཏཨོལོཀིཏཊྛཱནཾ ཀམྤཏི, མུཁམངྒལིཀཱ མུཁམངྒལཱནི གྷོསཡིཾསུ, སབྦཏཱུརིཡཱནི པགྒཎྷིཾསུ, མཧཱསམུདྡཀུཙྪིཡཾ མེགྷགཛྫིཏགྷོསོ ཝིཡ ཏཱུརིཡགྷོསོ ཨཧོསི། ཧཏྠིརཏནཾ ཨལངྐརིཏྭཱ ཨུཔཱནཡིཾསུ། སོ ཁགྒརཏནཾ བནྡྷིཏྭཱ ཧཏྠིརཏནཾ ཨབྷིརུཧི། ཏཱཝདེཝ ནཾ སཧཛཱཏཱ སཊྛིསཧསྶཱ ཨམཙྩཱ སབྦཱལངྐཱརཔྤཊིམཎྜིཏཱ པརིཝཱརཡིཾསུ, སབྦཀཉྙཱཡོ མདྡིདེཝིམྤི ནཧཱཔེཏྭཱ ཨལངྐརིཏྭཱ ཨབྷིསིཉྩིཾསུ། སཱིསེ ཙ པནསྶཱ ཨབྷིསེཀཨུདཀཾ ཨབྷིསིཉྩམཱནཱ ‘‘ཝེསྶནྟརོ ཏཾ པཱལེཏཱུ’’ཏིཨཱདཱིནི མངྒལཱནི ཝདིཾསུ། ཏམཏྠཾ པཀཱསེནྟོ སཏྠཱ ཨཱཧ –

    Athassa yaso mahā ahosi. Olokitaolokitaṭṭhānaṃ kampati, mukhamaṅgalikā mukhamaṅgalāni ghosayiṃsu, sabbatūriyāni paggaṇhiṃsu, mahāsamuddakucchiyaṃ meghagajjitaghoso viya tūriyaghoso ahosi. Hatthiratanaṃ alaṅkaritvā upānayiṃsu. So khaggaratanaṃ bandhitvā hatthiratanaṃ abhiruhi. Tāvadeva naṃ sahajātā saṭṭhisahassā amaccā sabbālaṅkārappaṭimaṇḍitā parivārayiṃsu, sabbakaññāyo maddidevimpi nahāpetvā alaṅkaritvā abhisiñciṃsu. Sīse ca panassā abhisekaudakaṃ abhisiñcamānā ‘‘vessantaro taṃ pāletū’’tiādīni maṅgalāni vadiṃsu. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ༢༤༠༤.

    2404.

    ‘‘སཱིསཾ ནྷཱཏོ སུཙིཝཏྠོ, སབྦཱབྷརཎབྷཱུསིཏོ།

    ‘‘Sīsaṃ nhāto sucivattho, sabbābharaṇabhūsito;

    པཙྩཡཾ ནཱགམཱརུཡ྄ཧ, ཁགྒཾ བནྡྷི པརནྟཔཾ༎

    Paccayaṃ nāgamāruyha, khaggaṃ bandhi parantapaṃ.

    ༢༤༠༥.

    2405.

    ‘‘ཏཏོ སཊྛིསཧསྶཱནི, ཡོདྷིནོ ཙཱརུདསྶནཱ།

    ‘‘Tato saṭṭhisahassāni, yodhino cārudassanā;

    སཧཛཱཏཱ པཀིརིཾསུ, ནནྡཡནྟཱ རཐེསབྷཾ༎

    Sahajātā pakiriṃsu, nandayantā rathesabhaṃ.

    ༢༤༠༦.

    2406.

    ‘‘ཏཏོ མདྡིམྤི ནྷཱཔེསུཾ, སིཝིཀཉྙཱ སམཱགཏཱ།

    ‘‘Tato maddimpi nhāpesuṃ, sivikaññā samāgatā;

    ཝེསྶནྟརོ ཏཾ པཱལེཏུ, ཛཱལཱི ཀཎྷཱཛིནཱ ཙུབྷོ།

    Vessantaro taṃ pāletu, jālī kaṇhājinā cubho;

    ཨཐོཔི ཏཾ མཧཱརཱཛཱ, སཉྫཡོ ཨབྷིརཀྑཏཱུ’’ཏི༎

    Athopi taṃ mahārājā, sañjayo abhirakkhatū’’ti.

    ཏཏྠ པཙྩཡཾ ནཱགམཱརུཡ྄ཧཱཏི ཏཾ ཨཏྟནོ ཛཱཏདིཝསེ ཨུཔྤནྣཾ ཧཏྠིནཱགཾ། པརནྟཔནྟི ཨམིཏྟཏཱཔནཾ། པཀིརིཾསཱུཏི པརིཝཱརཡིཾསུ། ནནྡཡནྟཱཏི ཏོསེནྟཱ། སིཝིཀཉྙཱཏི སིཝིརཉྙོ པཛཱཔཏིཡོ སནྣིཔཏིཏྭཱ གནྡྷོདཀེན ནྷཱཔེསུཾ། ཛཱལཱི ཀཎྷཱཛིནཱ ཙུབྷོཏི ཨིམེ ཏེ པུཏྟཱཔི མཱཏརཾ རཀྑནྟཱུཏི།

    Tattha paccayaṃ nāgamāruyhāti taṃ attano jātadivase uppannaṃ hatthināgaṃ. Parantapanti amittatāpanaṃ. Pakiriṃsūti parivārayiṃsu. Nandayantāti tosentā. Sivikaññāti sivirañño pajāpatiyo sannipatitvā gandhodakena nhāpesuṃ. Jālī kaṇhājinā cubhoti ime te puttāpi mātaraṃ rakkhantūti.

    ༢༤༠༧.

    2407.

    ‘‘ཨིདཉྩ པཙྩཡཾ ལདྡྷཱ, པུབྦེ སཾཀླེསམཏྟནོ།

    ‘‘Idañca paccayaṃ laddhā, pubbe saṃklesamattano;

    ཨཱནནྡིཡཾ ཨཱཙརིཾསུ, རམཎཱིཡེ གིརིབྦཛེ༎

    Ānandiyaṃ ācariṃsu, ramaṇīye giribbaje.

    ༢༤༠༨.

    2408.

    ‘‘ཨིདཉྩ པཙྩཡཾ ལདྡྷཱ, པུབྦེ སཾཀླེསམཏྟནོ།

    ‘‘Idañca paccayaṃ laddhā, pubbe saṃklesamattano;

    ཨཱནནྡི ཝིཏྟཱ སུམནཱ, པུཏྟེ སངྒམྨ ལཀྑཎཱ༎

    Ānandi vittā sumanā, putte saṅgamma lakkhaṇā.

    ༢༤༠༩.

    2409.

    ‘‘ཨིདཉྩ པཙྩཡཾ ལདྡྷཱ, པུབྦེ སཾཀླེསམཏྟནོ།

    ‘‘Idañca paccayaṃ laddhā, pubbe saṃklesamattano;

    ཨཱནནྡི ཝིཏྟཱ པཏཱིཏཱ, སཧ པུཏྟེཧི ལཀྑཎཱ’’ཏི༎

    Ānandi vittā patītā, saha puttehi lakkhaṇā’’ti.

    ཏཏྠ ཨིདཉྩ པཙྩཡཾ ལདྡྷཱཏི བྷིཀྑཝེ, ཝེསྶནྟརོ མདྡཱི ཙ ཨིདཉྩ པཙྩཡཾ ལདྡྷཱ ཨིམཾ པཏིཊྛཾ ལབྷིཏྭཱ, རཛྫེ པཏིཊྛཧིཏྭཱཏི ཨཏྠོ། པུབྦེཏི ཨིཏོ པུབྦེ ཨཏྟནོ ཝནཝཱསསཾཀླེསཉྩ ཨནུསྶརིཏྭཱ། ཨཱནནྡིཡཾ ཨཱཙརིཾསུ, རམཎཱིཡེ གིརིབྦཛེཏི རམཎཱིཡེ ཝངྐགིརིཀུཙྪིམྷི ‘‘ཝེསྶནྟརསྶ རཉྙོ ཨཱཎཱ’’ཏི ཀཉྩནལཏཱཝིནདྡྷཾ ཨཱནནྡབྷེརིཾ ཙརཱཔེཏྭཱ ཨཱནནྡཚཎཾ ཨཱཙརིཾསུ། ཨཱནནྡི ཝིཏྟཱ སུམནཱཏི ལཀྑཎསམྤནྣཱ མདྡཱི པུཏྟེ སངྒམྨ སམྤཱཔུཎིཏྭཱ ཝིཏྟཱ སུམནཱ ཧུཏྭཱ ཨཏིཝིཡ ནནྡཱིཏི ཨཏྠོ། པཏཱིཏཱཏི སོམནསྶཱ ཧུཏྭཱ།

    Tattha idañca paccayaṃ laddhāti bhikkhave, vessantaro maddī ca idañca paccayaṃ laddhā imaṃ patiṭṭhaṃ labhitvā, rajje patiṭṭhahitvāti attho. Pubbeti ito pubbe attano vanavāsasaṃklesañca anussaritvā. Ānandiyaṃ ācariṃsu, ramaṇīye giribbajeti ramaṇīye vaṅkagirikucchimhi ‘‘vessantarassa rañño āṇā’’ti kañcanalatāvinaddhaṃ ānandabheriṃ carāpetvā ānandachaṇaṃ ācariṃsu. Ānandi vittā sumanāti lakkhaṇasampannā maddī putte saṅgamma sampāpuṇitvā vittā sumanā hutvā ativiya nandīti attho. Patītāti somanassā hutvā.

    ཨེཝཾ པཏཱིཏཱ ཧུཏྭཱ ཙ པན པུཏྟེ ཨཱཧ –

    Evaṃ patītā hutvā ca pana putte āha –

    ༢༤༡༠.

    2410.

    ‘‘ཨེཀབྷཏྟཱ པུརེ ཨཱསིཾ, ནིཙྩཾ ཐཎྜིལསཱཡིནཱི།

    ‘‘Ekabhattā pure āsiṃ, niccaṃ thaṇḍilasāyinī;

    ཨིཏི མེཏཾ ཝཏཾ ཨཱསི, ཏུམྷཾ ཀཱམཱ ཧི པུཏྟཀཱ༎

    Iti metaṃ vataṃ āsi, tumhaṃ kāmā hi puttakā.

    ༢༤༡༡.

    2411.

    ‘‘ཏཾ མེ ཝཏཾ སམིདྡྷཛྫ, ཏུམྷེ སངྒམྨ པུཏྟཀཱ།

    ‘‘Taṃ me vataṃ samiddhajja, tumhe saṅgamma puttakā;

    མཱཏུཛམྤི ཏཾ པཱལེཏུ, པིཏུཛམྤི ཙ པུཏྟཀ།

    Mātujampi taṃ pāletu, pitujampi ca puttaka;

    ཨཐོཔི ཏཾ མཧཱརཱཛཱ, སཉྫཡོ ཨབྷིརཀྑཏུ༎

    Athopi taṃ mahārājā, sañjayo abhirakkhatu.

    ༢༤༡༢.

    2412.

    ‘‘ཡཾ ཀིཉྩིཏྠི ཀཏཾ པུཉྙཾ, མཡ྄ཧཉྩེཝ པིཏུཙྩ ཏེ།

    ‘‘Yaṃ kiñcitthi kataṃ puññaṃ, mayhañceva pitucca te;

    སབྦེན ཏེན ཀུསལེན, ཨཛརོ ཨམརོ བྷཝཱ’’ཏི༎

    Sabbena tena kusalena, ajaro amaro bhavā’’ti.

    ཏཏྠ ཏུམྷཾ ཀཱམཱ ཧི པུཏྟཀཱཏི པུཏྟཀཱ ཨཧཾ ཏུམྷཱཀཾ ཀཱམཱ ཏུམྷེ པཏྠཡམཱནཱ པུརེ ཏུམྷེསུ བྲཱཧྨཎེན ནཱིཏེསུ ཨེཀབྷཏྟཾ བྷུཉྫིཏྭཱ བྷཱུམིཡཾ སཡིཾ, ཨིཏི མེ ཏུམྷཱཀཾ ཀཱམཱ ཨེཏཾ ཝཏཾ ཨཱསཱིཏི ཝདཏི། སམིདྡྷཛྫཱཏི ཏཾ མེ ཝཏཾ ཨཛྫ སམིདྡྷཾ། མཱཏུཛམྤི ཏཾ པཱལེཏུ, པིཏུཛམྤི ཙ པུཏྟཀཱཏི པུཏྟཛཱལི ཏཾ མཱཏུཛཱཏཾ སོམནསྶམྤི པིཏུཛཱཏཾ སོམནསྶམྤི པཱལེཏུ, མཱཏཱཔིཏཱུནཾ སནྟཀཾ པུཉྙཾ ཏཾ པཱལེཏཱུཏི ཨཏྠོ། ཏེནེཝཱཧ ‘‘ཡཾ ཀིཉྩིཏྠི ཀཏཾ པུཉྙ’’ནྟི།

    Tattha tumhaṃ kāmā hi puttakāti puttakā ahaṃ tumhākaṃ kāmā tumhe patthayamānā pure tumhesu brāhmaṇena nītesu ekabhattaṃ bhuñjitvā bhūmiyaṃ sayiṃ, iti me tumhākaṃ kāmā etaṃ vataṃ āsīti vadati. Samiddhajjāti taṃ me vataṃ ajja samiddhaṃ. Mātujampi taṃ pāletu, pitujampi ca puttakāti puttajāli taṃ mātujātaṃ somanassampi pitujātaṃ somanassampi pāletu, mātāpitūnaṃ santakaṃ puññaṃ taṃ pāletūti attho. Tenevāha ‘‘yaṃ kiñcitthi kataṃ puñña’’nti.

    ཕུསྶཏཱིཔི དེཝཱི ‘‘ཨིཏོ པཊྛཱཡ མམ སུཎྷཱ ཨིམཱནེཝ ཝཏྠཱནི ནིཝཱསེཏུ, ཨིམཱནི ཨཱབྷརཎཱནི དྷཱརེཏཱུ’’ཏི སུཝཎྞསམུགྒེ པཱུརེཏྭཱ པཧིཎི། ཏམཏྠཾ པཀཱསེནྟོ སཏྠཱ ཨཱཧ –

    Phussatīpi devī ‘‘ito paṭṭhāya mama suṇhā imāneva vatthāni nivāsetu, imāni ābharaṇāni dhāretū’’ti suvaṇṇasamugge pūretvā pahiṇi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ༢༤༡༣.

    2413.

    ‘‘ཀཔྤཱསིཀཉྩ ཀོསེཡྻཾ, ཁོམཀོཊུམྦརཱནི ཙ།

    ‘‘Kappāsikañca koseyyaṃ, khomakoṭumbarāni ca;

    སསྶུ སུཎྷཱཡ པཱཧེསི, ཡེཧི མདྡཱི ཨསོབྷཐ༎

    Sassu suṇhāya pāhesi, yehi maddī asobhatha.

    ༢༤༡༤.

    2414.

    ‘‘ཏཏོ ཧེམཉྩ ཀཱཡཱུརཾ, གཱིཝེཡྻཾ རཏནཱམཡཾ།

    ‘‘Tato hemañca kāyūraṃ, gīveyyaṃ ratanāmayaṃ;

    སསྶུ སུཎྷཱཡ པཱཧེསི, ཡེཧི མདྡཱི ཨསོབྷཐ༎

    Sassu suṇhāya pāhesi, yehi maddī asobhatha.

    ༢༤༡༥.

    2415.

    ‘‘ཏཏོ ཧེམཉྩ ཀཱཡཱུརཾ, ཨངྒདཾ མཎིམེཁལཾ།

    ‘‘Tato hemañca kāyūraṃ, aṅgadaṃ maṇimekhalaṃ;

    སསྶུ སུཎྷཱཡ པཱཧེསི, ཡེཧི མདྡཱི ཨསོབྷཐ༎

    Sassu suṇhāya pāhesi, yehi maddī asobhatha.

    ༢༤༡༦.

    2416.

    ‘‘ཨུཎྞཏཾ མུཁཕུལླཉྩ, ནཱནཱརཏྟེ ཙ མཱཎིཀེ།

    ‘‘Uṇṇataṃ mukhaphullañca, nānāratte ca māṇike;

    སསྶུ སུཎྷཱཡ པཱཧེསི, ཡེཧི མདྡཱི ཨསོབྷཐ༎

    Sassu suṇhāya pāhesi, yehi maddī asobhatha.

    ༢༤༡༧.

    2417.

    ‘‘ཨུགྒཏྠནཾ གིངྒམཀཾ, མེཁལཾ པཱཊིཔཱདཀཾ།

    ‘‘Uggatthanaṃ giṅgamakaṃ, mekhalaṃ pāṭipādakaṃ;

    སསྶུ སུཎྷཱཡ པཱཧེསི, ཡེཧི མདྡཱི ཨསོབྷཐ༎

    Sassu suṇhāya pāhesi, yehi maddī asobhatha.

    ༢༤༡༨.

    2418.

    ‘‘སུཏྟཉྩ སུཏྟཝཛྫཉྩ, ཨུཔནིཛ྄ཛྷཱཡ སེཡྻསི།

    ‘‘Suttañca suttavajjañca, upanijjhāya seyyasi;

    ཨསོབྷཐ རཱཛཔུཏྟཱི, དེཝཀཉྙཱཝ ནནྡནེ༎

    Asobhatha rājaputtī, devakaññāva nandane.

    ༢༤༡༩.

    2419.

    ‘‘སཱིསཾ ནྷཱཏཱ སུཙིཝཏྠཱ, སབྦཱལངྐཱརབྷཱུསིཏཱ།

    ‘‘Sīsaṃ nhātā sucivatthā, sabbālaṅkārabhūsitā;

    ཨསོབྷཐ རཱཛཔུཏྟཱི, ཏཱཝཏིཾསེཝ ཨཙྪརཱ༎

    Asobhatha rājaputtī, tāvatiṃseva accharā.

    ༢༤༢༠.

    2420.

    ‘‘ཀདལཱིཝ ཝཱཏཙྪུཔིཏཱ, ཛཱཏཱ ཙིཏྟལཏཱཝནེ།

    ‘‘Kadalīva vātacchupitā, jātā cittalatāvane;

    ཨནྟཱཝརཎསམྤནྣཱ, རཱཛཔུཏྟཱི ཨསོབྷཐ༎

    Antāvaraṇasampannā, rājaputtī asobhatha.

    ༢༤༢༡.

    2421.

    ‘‘སཀུཎཱི མཱནུསིནཱིཝ, ཛཱཏཱ ཙིཏྟཔཏྟཱ པཏཱི།

    ‘‘Sakuṇī mānusinīva, jātā cittapattā patī;

    ནིགྲོདྷཔཀྐབིམྦོཊྛཱི, རཱཛཔུཏྟཱི ཨསོབྷཐཱ’’ཏི༎

    Nigrodhapakkabimboṭṭhī, rājaputtī asobhathā’’ti.

    ཏཏྠ ཧེམཉྩ ཀཱཡཱུརནྟི སུཝཎྞམཡཾ ཝནཁཛྫཱུརིཕལསཎྛཱནཾ གཱིཝཱཔསཱདྷནམེཝ། རཏནམཡནྟི ཨཔརམྤི རཏནམཡཾ གཱིཝེཡྻཾ། ཨངྒདཾ མཎིམེཁལནྟི ཨངྒདཱབྷརཎཉྩ མཎིམཡམེཁལཉྩ། ཨུཎྞཏནྟི ཨེཀཾ ནལཱཊཔསཱདྷནཾ། མུཁཕུལླནྟི ནལཱཊནྟེ ཏིལཀམཱལཱབྷརཎཾ། ནཱནཱརཏྟེཏི ནཱནཱཝཎྞེ། མཱཎིཀེཏི མཎིམཡེ། ཨུགྒཏྠནཾ གིངྒམཀནྟི ཨེཏཱནིཔི དྭེ ཨཱབྷརཎཱནི། མེཁལནྟི སུཝཎྞརཛཏམཡཾ མེཁལཾ། པཱཊིཔཱདཀནྟི པཱདཔསཱདྷནཾ། སུཏྟཉྩ སུཏྟཝཛྫཾ ཙཱཏི སུཏྟཱརཱུལ༹ྷཉྩ ཨསུཏྟཱརཱུལ༹ྷཉྩ པསཱདྷནཾ། པཱལི༹ཡཾ པན ‘‘སུཔྤཉྩ སུཔྤཝཛྫཉྩཱ’’ཏི ལིཁིཏཾ། ཨུཔནིཛ྄ཛྷཱཡ སེཡྻསཱིཏི ཨེཏཾ སུཏྟཱརཱུལ༹ྷཉྩ ཨསུཏྟཱརཱུལ༹ྷཉྩ ཨཱབྷརཎཾ ཏཾ ཏཾ ཨཱུནཊྛཱནཾ ཨོལོཀེཏྭཱ ཨལངྐརིཏྭཱ ཋིཏཱ སེཡྻསཱི ཨུཏྟམརཱུཔདྷརཱ མདྡཱི དེཝཀཉྙཱཝ ནནྡནེ ཨསོབྷཐ། ཝཱཏཙྪུཔིཏཱཏི ཙིཏྟལཏཱཝནེ ཛཱཏཱ ཝཱཏསམྥུཊྛཱ སུཝཎྞཀདལཱི ཝིཡ ཏཾ དིཝསཾ སཱ ཝིཛམྦྷམཱནཱ ཨསོབྷཐ ། དནྟཱཝརཎསམྤནྣཱཏི བིམྦཕལསདིསེཧི རཏྟདནྟཱཝརཎེཧི སམནྣཱགཏཱ། སཀུཎཱི མཱནུསིནཱིཝ, ཛཱཏཱ ཙིཏྟཔཏྟཱ པཏཱིཏི ཡཐཱ མཱནུསིཡཱ སརཱིརེན ཛཱཏཱ མཱནུསིནཱི ནཱམ སཀུཎཱི ཙིཏྟཔཏྟཱ ཨཱཀཱསེ ཨུཔྤཏམཱནཱ པཀྑེ པསཱརེཏྭཱ གཙྪནྟཱི སོབྷཏི, ཨེཝཾ སཱ རཏྟོཊྛཏཱཡ ནིགྲོདྷཔཀྐབིམྦཕལསདིསཨོཊྛེཧི ཨསོབྷཐ།

    Tattha hemañca kāyūranti suvaṇṇamayaṃ vanakhajjūriphalasaṇṭhānaṃ gīvāpasādhanameva. Ratanamayanti aparampi ratanamayaṃ gīveyyaṃ. Aṅgadaṃ maṇimekhalanti aṅgadābharaṇañca maṇimayamekhalañca. Uṇṇatanti ekaṃ nalāṭapasādhanaṃ. Mukhaphullanti nalāṭante tilakamālābharaṇaṃ. Nānāratteti nānāvaṇṇe. Māṇiketi maṇimaye. Uggatthanaṃ giṅgamakanti etānipi dve ābharaṇāni. Mekhalanti suvaṇṇarajatamayaṃ mekhalaṃ. Pāṭipādakanti pādapasādhanaṃ. Suttañca suttavajjaṃ cāti suttārūḷhañca asuttārūḷhañca pasādhanaṃ. Pāḷiyaṃ pana ‘‘suppañca suppavajjañcā’’ti likhitaṃ. Upanijjhāya seyyasīti etaṃ suttārūḷhañca asuttārūḷhañca ābharaṇaṃ taṃ taṃ ūnaṭṭhānaṃ oloketvā alaṅkaritvā ṭhitā seyyasī uttamarūpadharā maddī devakaññāva nandane asobhatha. Vātacchupitāti cittalatāvane jātā vātasamphuṭṭhā suvaṇṇakadalī viya taṃ divasaṃ sā vijambhamānā asobhatha . Dantāvaraṇasampannāti bimbaphalasadisehi rattadantāvaraṇehi samannāgatā. Sakuṇī mānusinīva, jātā cittapattā patīti yathā mānusiyā sarīrena jātā mānusinī nāma sakuṇī cittapattā ākāse uppatamānā pakkhe pasāretvā gacchantī sobhati, evaṃ sā rattoṭṭhatāya nigrodhapakkabimbaphalasadisaoṭṭhehi asobhatha.

    སཊྛིསཧསྶཱ ཨམཙྩཱ མདྡིཾ ཨབྷིརུཧནཏྠཱཡ སབྦཱལངྐཱརཔྤཊིམཎྜིཏཾ ནཱཏིཝདྡྷཾ སཏྟིསརཔཧཱརཀྑམཾ ཨེཀཾ ཏརུཎཧཏྠིཾ ཨུཔནཱམེསུཾ། ཏེན ཝུཏྟཾ –

    Saṭṭhisahassā amaccā maddiṃ abhiruhanatthāya sabbālaṅkārappaṭimaṇḍitaṃ nātivaddhaṃ sattisarapahārakkhamaṃ ekaṃ taruṇahatthiṃ upanāmesuṃ. Tena vuttaṃ –

    ༢༤༢༢.

    2422.

    ‘‘ཏསྶཱ ཙ ནཱགམཱནེསུཾ, ནཱཏིཝདྡྷཾཝ ཀུཉྫརཾ།

    ‘‘Tassā ca nāgamānesuṃ, nātivaddhaṃva kuñjaraṃ;

    སཏྟིཀྑམཾ སརཀྑམཾ, ཨཱིསཱདནྟཾ ཨུརཱུལ༹ྷཝཾ༎

    Sattikkhamaṃ sarakkhamaṃ, īsādantaṃ urūḷhavaṃ.

    ༢༤༢༣.

    2423.

    ‘‘སཱ མདྡཱི ནཱགམཱརུཧི, ནཱཏིཝདྡྷཾཝ ཀུཉྫརཾ།

    ‘‘Sā maddī nāgamāruhi, nātivaddhaṃva kuñjaraṃ;

    སཏྟིཀྑམཾ སརཀྑམཾ, ཨཱིསཱདནྟཾ ཨུརཱུལ༹ྷཝ’’ནྟི༎

    Sattikkhamaṃ sarakkhamaṃ, īsādantaṃ urūḷhava’’nti.

    ཏཏྠ ཏསྶཱ ཙཱཏི བྷིཀྑཝེ, ཏསྶཱཔི མདྡིཡཱ སབྦཱལངྐཱརཔྤཊིམཎྜིཏཾ ཀཏྭཱ ནཱཏིཝདྡྷཾ སཏྟིསརཔཧཱརཀྑམཾ ཨེཀཾ ཏརུཎཧཏྠིཾ ཨུཔནེསུཾ། ནཱགམཱརུཧཱིཏི ཝརཧཏྠིཔིཊྛིཾ ཨབྷིརུཧི།

    Tattha tassā cāti bhikkhave, tassāpi maddiyā sabbālaṅkārappaṭimaṇḍitaṃ katvā nātivaddhaṃ sattisarapahārakkhamaṃ ekaṃ taruṇahatthiṃ upanesuṃ. Nāgamāruhīti varahatthipiṭṭhiṃ abhiruhi.

    ཨིཏི ཏེ ཨུབྷོཔི མཧནྟེན ཡསེན ཁནྡྷཱཝཱརཾ ཨགམཾསུ། སཉྫཡརཱཛཱ དྭཱདསཧི ཨཀྑོབྷིཎཱིཧི སདྡྷིཾ མཱསམཏྟཾ པབྦཏཀཱིལ༹ཾ ཝནཀཱིལ༹ཾ ཀཱིལི༹། མཧཱསཏྟསྶ ཏེཛེན ཏཱཝམཧནྟེ ཨརཉྙེ ཀོཙི ཝཱལ༹མིགོ ཝཱ པཀྑཱི ཝཱ ཀཉྩི ན ཝིཧེཋེསི། ཏམཏྠཾ པཀཱསེནྟོ སཏྠཱ ཨཱཧ –

    Iti te ubhopi mahantena yasena khandhāvāraṃ agamaṃsu. Sañjayarājā dvādasahi akkhobhiṇīhi saddhiṃ māsamattaṃ pabbatakīḷaṃ vanakīḷaṃ kīḷi. Mahāsattassa tejena tāvamahante araññe koci vāḷamigo vā pakkhī vā kañci na viheṭhesi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ༢༤༢༤.

    2424.

    ‘‘སབྦམྷི ཏཾ ཨརཉྙམྷི, ཡཱཝནྟེཏྠ མིགཱ ཨཧུཾ།

    ‘‘Sabbamhi taṃ araññamhi, yāvantettha migā ahuṃ;

    ཝེསྶནྟརསྶ ཏེཛེན, ནཉྙམཉྙཾ ཝིཧེཋཡུཾ༎

    Vessantarassa tejena, naññamaññaṃ viheṭhayuṃ.

    ༢༤༢༥.

    2425.

    ‘‘སབྦམྷི ཏཾ ཨརཉྙམྷི, ཡཱཝནྟེཏྠ དིཛཱ ཨཧུཾ།

    ‘‘Sabbamhi taṃ araññamhi, yāvantettha dijā ahuṃ;

    ཝེསྶནྟརསྶ ཏེཛེན, ནཉྙམཉྙཾ ཝིཧེཋེཡུཾ༎

    Vessantarassa tejena, naññamaññaṃ viheṭheyuṃ.

    ༢༤༢༦.

    2426.

    ‘‘སབྦམྷི ཏཾ ཨརཉྙམྷི, ཡཱཝནྟེཏྠ མིགཱ ཨཧུཾ།

    ‘‘Sabbamhi taṃ araññamhi, yāvantettha migā ahuṃ;

    ཨེཀཛ྄ཛྷཾ སནྣིཔཱཏིཾསུ, ཝེསྶནྟརེ པཡཱཏམྷི།

    Ekajjhaṃ sannipātiṃsu, vessantare payātamhi;

    སིཝཱིནཾ རཊྛཝཌྜྷནེ༎

    Sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhane.

    ༢༤༢༧.

    2427.

    ‘‘སབྦམྷི ཏཾ ཨརཉྙམྷི, ཡཱཝནྟེཏྠ དིཛཱ ཨཧུཾ།

    ‘‘Sabbamhi taṃ araññamhi, yāvantettha dijā ahuṃ;

    ཨེཀཛ྄ཛྷཾ སནྣིཔཱཏིཾསུ, ཝེསྶནྟརེ པཡཱཏམྷི།

    Ekajjhaṃ sannipātiṃsu, vessantare payātamhi;

    སིཝཱིནཾ རཊྛཝཌྜྷནེ༎

    Sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhane.

    ༢༤༢༨.

    2428.

    ‘‘སབྦམྷི ཏཾ ཨརཉྙམྷི, ཡཱཝནྟེཏྠ མིགཱ ཨཧུཾ།

    ‘‘Sabbamhi taṃ araññamhi, yāvantettha migā ahuṃ;

    ནཱསྶུ མཉྫཱུ ནིཀཱུཛིཾསུ, ཝེསྶནྟརེ པཡཱཏམྷི།

    Nāssu mañjū nikūjiṃsu, vessantare payātamhi;

    སིཝཱིནཾ རཊྛཝཌྜྷནེ༎

    Sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhane.

    ༢༤༢༩.

    2429.

    ‘‘སབྦམྷི ཏཾ ཨརཉྙམྷི, ཡཱཝནྟེཏྠ དིཛཱ ཨཧུཾ།

    ‘‘Sabbamhi taṃ araññamhi, yāvantettha dijā ahuṃ;

    ནཱསྶུ མཉྫཱུ ནིཀཱུཛིཾསུ, ཝེསྶནྟརེ པཡཱཏམྷི།

    Nāssu mañjū nikūjiṃsu, vessantare payātamhi;

    སིཝཱིནཾ རཊྛཝཌྜྷནེ’’ཏི༎

    Sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhane’’ti.

    ཏཏྠ ཡཱཝནྟེཏྠཱཏི ཡཱཝནྟོ ཨེཏྠ། ཨེཀཛ྄ཛྷཾ སནྣིཔཱཏིཾསཱུཏི ཨེཀསྨིཾ ཋཱནེ སནྣིཔཏིཾསུ, སནྣིཔཏིཏྭཱ ཙ པན ‘‘ཨིཏོ པཊྛཱཡ ཨིདཱནི ཨམྷཱཀཾ ཨཉྙམཉྙཾ ལཛྫཱ ཝཱ ཧིརོཏྟཔྤཾ ཝཱ སཾཝརོ ཝཱ ན བྷཝིསྶཏཱི’’ཏི དོམནསྶཔཏྟཱ ཨཧེསུཾ། ནཱསྶུ མཉྫཱུ ནིཀཱུཛིཾསཱུཏི མཧཱསཏྟསྶ ཝིཡོགདུཀྑིཏཱ མདྷུརཾ རཝཾ པུབྦེ ཝིཡ ན རཝིཾསུ།

    Tattha yāvantetthāti yāvanto ettha. Ekajjhaṃ sannipātiṃsūti ekasmiṃ ṭhāne sannipatiṃsu, sannipatitvā ca pana ‘‘ito paṭṭhāya idāni amhākaṃ aññamaññaṃ lajjā vā hirottappaṃ vā saṃvaro vā na bhavissatī’’ti domanassapattā ahesuṃ. Nāssu mañjū nikūjiṃsūti mahāsattassa viyogadukkhitā madhuraṃ ravaṃ pubbe viya na raviṃsu.

    སཉྫཡནརིནྡོ མཱསམཏྟཾ པབྦཏཀཱིལ༹ཾ, ཝནཀཱིལ༹ཾ ཀཱིལི༹ཏྭཱ སེནཱཔཏིཾ པཀྐོསཱཔེཏྭཱ ‘‘ཏཱཏ, ཙིརཾ ནོ ཨརཉྙེ ཝུཏྟཾ, ཀིཾ ཏེ མམ པུཏྟསྶ གམནམགྒོ ཨལངྐཏོ’’ཏི པུཙྪིཏྭཱ ‘‘ཨཱམ, དེཝ, ཀཱལོ ཝོ གམནཱཡཱ’’ཏི ཝུཏྟེ ཝེསྶནྟརསྶ ཨཱརོཙཱཔེཏྭཱ སེནཾ ཨཱདཱཡ ནིཀྑམི། ཝངྐགིརིཀུཙྪིཏོ ཡཱཝ ཛེཏུཏྟརནགརཱ སཊྛིཡོཛནཾ ཨལངྐཏམགྒཾ མཧཱསཏྟོ མཧནྟེན པརིཝཱརེན སདྡྷིཾ པཊིཔཛྫི། ཏམཏྠཾ པཀཱསེནྟོ སཏྠཱ ཨཱཧ –

    Sañjayanarindo māsamattaṃ pabbatakīḷaṃ, vanakīḷaṃ kīḷitvā senāpatiṃ pakkosāpetvā ‘‘tāta, ciraṃ no araññe vuttaṃ, kiṃ te mama puttassa gamanamaggo alaṅkato’’ti pucchitvā ‘‘āma, deva, kālo vo gamanāyā’’ti vutte vessantarassa ārocāpetvā senaṃ ādāya nikkhami. Vaṅkagirikucchito yāva jetuttaranagarā saṭṭhiyojanaṃ alaṅkatamaggaṃ mahāsatto mahantena parivārena saddhiṃ paṭipajji. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ༢༤༣༠.

    2430.

    ‘‘པཊིཡཏྟོ རཱཛམགྒོ, ཝིཙིཏྟོ པུཔྥསནྠཏོ།

    ‘‘Paṭiyatto rājamaggo, vicitto pupphasanthato;

    ཝསི ཝེསྶནྟརོ ཡཏྠ, ཡཱཝཏཱཝ ཛེཏུཏྟརཱ༎

    Vasi vessantaro yattha, yāvatāva jetuttarā.

    ༢༤༣༡.

    2431.

    ‘‘ཏཏོ སཊྛིསཧསྶཱནི, ཡོདྷིནོ ཙཱརུདསྶནཱ།

    ‘‘Tato saṭṭhisahassāni, yodhino cārudassanā;

    སམནྟཱ པརིཀིརིཾསུ, ཝེསྶནྟརེ པཡཱཏམྷི།

    Samantā parikiriṃsu, vessantare payātamhi;

    སིཝཱིནཾ རཊྛཝཌྜྷནེ༎

    Sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhane.

    ༢༤༣༢.

    2432.

    ‘‘ཨོརོདྷཱ ཙ ཀུམཱརཱ ཙ, ཝེསིཡཱནཱ ཙ བྲཱཧྨཎཱ།

    ‘‘Orodhā ca kumārā ca, vesiyānā ca brāhmaṇā;

    སམནྟཱ པརིཀིརིཾསུ, ཝེསྶནྟརེ པཡཱཏམྷི།

    Samantā parikiriṃsu, vessantare payātamhi;

    སིཝཱིནཾ རཊྛཝཌྜྷནེ༎

    Sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhane.

    ༢༤༣༣.

    2433.

    ‘‘ཧཏྠཱརོཧཱ ཨནཱིཀཊྛཱ, རཐིཀཱ པཏྟིཀཱརཀཱ།

    ‘‘Hatthārohā anīkaṭṭhā, rathikā pattikārakā;

    སམནྟཱ པརིཀིརིཾསུ, ཝེསྶནྟརེ པཡཱཏམྷི།

    Samantā parikiriṃsu, vessantare payātamhi;

    སིཝཱིནཾ རཊྛཝཌྜྷནེ༎

    Sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhane.

    ༢༤༣༤.

    2434.

    ‘‘སམཱགཏཱ ཛཱནཔདཱ, ནེགམཱ ཙ སམཱགཏཱ།

    ‘‘Samāgatā jānapadā, negamā ca samāgatā;

    སམནྟཱ པརིཀིརིཾསུ, ཝེསྶནྟརེ པཡཱཏམྷི།

    Samantā parikiriṃsu, vessantare payātamhi;

    སིཝཱིནཾ རཊྛཝཌྜྷནེ༎

    Sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhane.

    ༢༤༣༥.

    2435.

    ‘‘ཀརོཊིཡཱ ཙམྨདྷརཱ, ཨིལླཱིཧཏྠཱ སུཝམྨིནོ།

    ‘‘Karoṭiyā cammadharā, illīhatthā suvammino;

    པུརཏོ པཊིཔཛྫིཾསུ, ཝེསྶནྟརེ པཡཱཏམྷི།

    Purato paṭipajjiṃsu, vessantare payātamhi;

    སིཝཱིནཾ རཊྛཝཌྜྷནེ’’ཏི༎

    Sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhane’’ti.

    ཏཏྠ པཊིཡཏྟོཏི ཝིསཱཁཱཔུཎྞམཔཱུཛཱཀཱལེ ཝིཡ ཨལངྐཏོ། ཝིཙིཏྟོཏི ཀདལིཔུཎྞགྷཊདྷཛཔཊཱཀཱདཱིཧི ཝིཙིཏྟོ། པུཔྥསནྠཏོཏི ལཱཛཱཔཉྩམཀེཧི པུཔྥེཧི སནྠཏོ། ཡཏྠཱཏི ཡསྨིཾ ཝངྐཔབྦཏེ ཝེསྶནྟརོ ཝསཏི, ཏཏོ པཊྛཱཡ ཡཱཝ ཛེཏུཏྟརནགརཱ ནིརནྟརཾ ཨལངྐཏཔྤཊིཡཏྟོཝ། ཀརོཊིཡཱཏི སཱིསཀརོཊཱིཏི ལདྡྷནཱམཱཡ སཱིསེ པཊིམུཀྐཀརོཊིཀཱ ཡོདྷཱ། ཙམྨདྷརཱཏི ཀཎྜཝཱརཎཙམྨདྷརཱ། སུཝམྨིནོཏི ཝིཙིཏྲཱཧི ཛཱལིཀཱཧི སུཊྛུ ཝམྨིཀཱ། པུརཏོ པཊིཔཛྫིཾསཱུཏི མཏྟཧཏྠཱིསུཔི ཨཱགཙྪནྟེསུ ཨནིཝཏྟིནོ སཱུརཡོདྷཱ རཉྙོ ཝེསྶནྟརསྶ པུརཏོ པཊིཔཛྫིཾསུ།

    Tattha paṭiyattoti visākhāpuṇṇamapūjākāle viya alaṅkato. Vicittoti kadalipuṇṇaghaṭadhajapaṭākādīhi vicitto. Pupphasanthatoti lājāpañcamakehi pupphehi santhato. Yatthāti yasmiṃ vaṅkapabbate vessantaro vasati, tato paṭṭhāya yāva jetuttaranagarā nirantaraṃ alaṅkatappaṭiyattova. Karoṭiyāti sīsakaroṭīti laddhanāmāya sīse paṭimukkakaroṭikā yodhā. Cammadharāti kaṇḍavāraṇacammadharā. Suvamminoti vicitrāhi jālikāhi suṭṭhu vammikā. Purato paṭipajjiṃsūti mattahatthīsupi āgacchantesu anivattino sūrayodhā rañño vessantarassa purato paṭipajjiṃsu.

    རཱཛཱ སཊྛིཡོཛནམགྒཾ དྭཱིཧི མཱསེཧི ཨཏིཀྐམྨ ཛེཏུཏྟརནགརཾ པཏྟོ ཨལངྐཏཔྤཊིཡཏྟནགརཾ པཝིསིཏྭཱ པཱསཱདཾ ཨབྷིརུཧི། ཏམཏྠཾ པཀཱསེནྟོ སཏྠཱ ཨཱཧ –

    Rājā saṭṭhiyojanamaggaṃ dvīhi māsehi atikkamma jetuttaranagaraṃ patto alaṅkatappaṭiyattanagaraṃ pavisitvā pāsādaṃ abhiruhi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ༢༤༣༦.

    2436.

    ‘‘ཏེ པཱཝིསུཾ པུརཾ རམྨཾ, མཧཱཔཱཀཱརཏོརཎཾ།

    ‘‘Te pāvisuṃ puraṃ rammaṃ, mahāpākāratoraṇaṃ;

    ཨུཔེཏཾ ཨནྣཔཱནེཧི, ནཙྩགཱིཏེཧི ཙཱུབྷཡཾ༎

    Upetaṃ annapānehi, naccagītehi cūbhayaṃ.

    ༢༤༣༧.

    2437.

    ‘‘ཝིཏྟཱ ཛཱནཔདཱ ཨཱསུཾ, ནེགམཱ ཙ སམཱགཏཱ།

    ‘‘Vittā jānapadā āsuṃ, negamā ca samāgatā;

    ཨནུཔྤཏྟེ ཀུམཱརམྷི, སིཝཱིནཾ རཊྛཝཌྜྷནེ༎

    Anuppatte kumāramhi, sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhane.

    ༢༤༣༨.

    2438.

    ‘‘ཙེལུཀྑེཔོ ཨཝཏྟིཏྠ, ཨཱགཏེ དྷནདཱཡཀེ།

    ‘‘Celukkhepo avattittha, āgate dhanadāyake;

    ནནྡིཾ པཝེསི ནགརེ, བནྡྷནཱ མོཀྑོ ཨགྷོསཐཱ’’ཏི༎

    Nandiṃ pavesi nagare, bandhanā mokkho aghosathā’’ti.

    ཏཏྠ མཧཱཔཱཀཱརཏོརཎནྟི མཧནྟེཧི པཱཀཱརེཧི ཙ ཏོརཎེཧི ཙ སམནྣཱགཏཾ། ནཙྩགཱིཏེཧི ཙཱུབྷཡནྟི ནཙྩེཧི ཙ གཱིཏེཧི ཙ ཨུབྷཡེཧི སམནྣཱགཏཾ། ཝིཏྟཱཏི ཏུཊྛཱ སོམནསྶཔྤཏྟཱ། ཨཱགཏེ དྷནདཱཡཀེཏི མཧཱཛནསྶ དྷནདཱཡཀེ མཧཱསཏྟེ ཨཱགཏེ། ནནྡིཾ པཝེསཱིཏི ‘‘ཝེསྶནྟརསྶ མཧཱརཱཛསྶ ཨཱཎཱ’’ཏི ནགརེ ནནྡིབྷེརཱི ཙརི། བནྡྷནཱ མོཀྑོ ཨགྷོསཐཱཏི སབྦསཏྟཱནཾ བནྡྷནཱ མོཀྑོ གྷོསིཏོ། ཨནྟམསོ བིལཱ༹རཾ ཨུཔཱདཱཡ ཝེསྶནྟརམཧཱརཱཛཱ སབྦསཏྟེ བནྡྷནཱ ཝིསྶཛྫཱཔེསི།

    Tattha mahāpākāratoraṇanti mahantehi pākārehi ca toraṇehi ca samannāgataṃ. Naccagītehi cūbhayanti naccehi ca gītehi ca ubhayehi samannāgataṃ. Vittāti tuṭṭhā somanassappattā. Āgate dhanadāyaketi mahājanassa dhanadāyake mahāsatte āgate. Nandiṃ pavesīti ‘‘vessantarassa mahārājassa āṇā’’ti nagare nandibherī cari. Bandhanā mokkho aghosathāti sabbasattānaṃ bandhanā mokkho ghosito. Antamaso biḷāraṃ upādāya vessantaramahārājā sabbasatte bandhanā vissajjāpesi.

    སོ ནགརཾ པཝིཊྛདིཝསེཡེཝ པཙྩཱུསཀཱལེ ཙིནྟེསི ‘‘ཡེ ཝིབྷཱཏཱཡ རཏྟིཡཱ མམ ཨཱགཏབྷཱཝཾ སུཏྭཱ ཡཱཙཀཱ ཨཱགམིསྶནྟི, ཏེསཱཧཾ ཀིཾ དསྶཱམཱི’’ཏི? ཏསྨིཾ ཁཎེ སཀྐསྶ བྷཝནཾ ཨུཎྷཱཀཱརཾ དསྶེསི། སོ ཨཱཝཛྫེནྟོ ཏཾ ཀཱརཎཾ ཉཏྭཱ ཏཱཝདེཝ རཱཛནིཝེསནསྶ པུརིམཝཏྠུཉྩ པཙྪིམཝཏྠུཉྩ ཀཊིཔྤམཱཎཾ པཱུརེནྟོ གྷནམེགྷོ ཝིཡ སཏྟརཏནཝསྶཾ ཝསྶཱཔེསི, སཀལནགརེ ཛཱཎུཔྤམཱཎཾ ཝསྶཱཔེསི། པུནདིཝསེ མཧཱསཏྟོ ‘‘ཏེསཾ ཏེསཾ ཀུལཱནཾ པུརིམཔཙྪིམཝཏྠཱུསུ ཝུཊྛདྷནཾ ཏེསཾ ཏེསཉྙེཝ ཧོཏཱུ’’ཏི དཱཔེཏྭཱ ཨཝསེསཾ ཨཱཧརཱཔེཏྭཱ ཨཏྟནོ གེཧཝཏྠུསྨིཾ སདྡྷིཾ དྷནེན ཀོཊྛཱགཱརེསུ ཨོཀིརཱཔེཏྭཱ དཱནམུཁེ ཋཔེསི། ཏམཏྠཾ པཀཱསེནྟོ སཏྠཱ ཨཱཧ –

    So nagaraṃ paviṭṭhadivaseyeva paccūsakāle cintesi ‘‘ye vibhātāya rattiyā mama āgatabhāvaṃ sutvā yācakā āgamissanti, tesāhaṃ kiṃ dassāmī’’ti? Tasmiṃ khaṇe sakkassa bhavanaṃ uṇhākāraṃ dassesi. So āvajjento taṃ kāraṇaṃ ñatvā tāvadeva rājanivesanassa purimavatthuñca pacchimavatthuñca kaṭippamāṇaṃ pūrento ghanamegho viya sattaratanavassaṃ vassāpesi, sakalanagare jāṇuppamāṇaṃ vassāpesi. Punadivase mahāsatto ‘‘tesaṃ tesaṃ kulānaṃ purimapacchimavatthūsu vuṭṭhadhanaṃ tesaṃ tesaññeva hotū’’ti dāpetvā avasesaṃ āharāpetvā attano gehavatthusmiṃ saddhiṃ dhanena koṭṭhāgāresu okirāpetvā dānamukhe ṭhapesi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –

    ༢༤༣༩.

    2439.

    ‘‘ཛཱཏརཱུཔམཡཾ ཝསྶཾ, དེཝོ པཱཝསྶི ཏཱཝདེ།

    ‘‘Jātarūpamayaṃ vassaṃ, devo pāvassi tāvade;

    ཝེསྶནྟརེ པཝིཊྛམྷི, སིཝཱིནཾ རཊྛཝཌྜྷནེ༎

    Vessantare paviṭṭhamhi, sivīnaṃ raṭṭhavaḍḍhane.

    ༢༤༤༠.

    2440.

    ‘‘ཏཏོ ཝེསྶནྟརོ རཱཛཱ, དཱནཾ དཏྭཱན ཁཏྟིཡོ།

    ‘‘Tato vessantaro rājā, dānaṃ datvāna khattiyo;

    ཀཱཡསྶ བྷེདཱ སཔྤཉྙོ, སགྒཾ སོ ཨུཔཔཛྫཐཱ’’ཏི༎

    Kāyassa bhedā sappañño, saggaṃ so upapajjathā’’ti.

    ཏཏྠ སགྒཾ སོ ཨུཔཔཛྫཐཱཏི ཏཏོ ཙུཏོ དུཏིཡཙིཏྟེན ཏུསིཏཔུརེ ཨུཔྤཛྫཱིཏི།

    Tattha saggaṃ so upapajjathāti tato cuto dutiyacittena tusitapure uppajjīti.

    ནགརཀཎྜཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ།

    Nagarakaṇḍavaṇṇanā niṭṭhitā.

    སཏྠཱ ཨིམཾ གཱཐཱསཧསྶཔྤཊིམཎྜིཏཾ མཧཱཝེསྶནྟརདྷམྨདེསནཾ ཨཱཧརིཏྭཱ ཛཱཏཀཾ སམོདྷཱནེསི – ‘‘ཏདཱ ཛཱུཛཀོ དེཝདཏྟོ ཨཧོསི, ཨམིཏྟཏཱཔནཱ ཙིཉྩམཱཎཝིཀཱ, ཙེཏཔུཏྟོ ཚནྣོ, ཨཙྩུཏཏཱཔསོ སཱརིཔུཏྟོ, སཀྐོ ཨནུརུདྡྷོ, སཉྩཡནརིནྡོ སུདྡྷོདནམཧཱརཱཛཱ, ཕུསྶཏཱི དེཝཱི སིརིམཧཱམཱཡཱ, མདྡཱི དེཝཱི རཱཧུལམཱཏཱ, ཛཱལིཀུམཱརོ རཱཧུལོ, ཀཎྷཱཛིནཱ ཨུཔྤལཝཎྞཱ, སེསཔརིསཱ བུདྡྷཔརིསཱ, མཧཱཝེསྶནྟརོ རཱཛཱ པན ཨཧམེཝ སམྨཱསམྦུདྡྷོ ཨཧོསི’’ནྟི།

    Satthā imaṃ gāthāsahassappaṭimaṇḍitaṃ mahāvessantaradhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā jūjako devadatto ahosi, amittatāpanā ciñcamāṇavikā, cetaputto channo, accutatāpaso sāriputto, sakko anuruddho, sañcayanarindo suddhodanamahārājā, phussatī devī sirimahāmāyā, maddī devī rāhulamātā, jālikumāro rāhulo, kaṇhājinā uppalavaṇṇā, sesaparisā buddhaparisā, mahāvessantaro rājā pana ahameva sammāsambuddho ahosi’’nti.

    ཝེསྶནྟརཛཱཏཀཝཎྞནཱ དསམཱ།

    Vessantarajātakavaṇṇanā dasamā.

    མཧཱནིཔཱཏཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ།

    Mahānipātavaṇṇanā niṭṭhitā.

    ཛཱཏཀ-ཨཊྛཀཐཱ སམཏྟཱ།

    Jātaka-aṭṭhakathā samattā.




    Related texts:



    ཏིཔིཊཀ (མཱུལ) • Tipiṭaka (Mūla) / སུཏྟཔིཊཀ • Suttapiṭaka / ཁུདྡཀནིཀཱཡ • Khuddakanikāya / ཛཱཏཀཔཱལི༹ • Jātakapāḷi / ༥༤༧. ཝེསྶནྟརཛཱཏཀཾ • 547. Vessantarajātakaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact