| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / नेत्तिविभाविनी • Nettivibhāvinī |
१०. वेवचनहारसम्पातविभावना
10. Vevacanahārasampātavibhāvanā
७२. येन येन परिवत्तनहारसम्पातेन सुत्तप्पदेसत्था परिवत्तेतब्बा, सो परिवत्तनो हारसम्पातोति परिपुण्णो, ‘‘कतमो वेवचनो हारसम्पातो’’ति पुच्छितब्बत्ता ‘‘तत्थ कतमो वेवचनो हारसम्पातो’’तिआदि वुत्तं।
72. Yena yena parivattanahārasampātena suttappadesatthā parivattetabbā, so parivattano hārasampātoti paripuṇṇo, ‘‘katamo vevacano hārasampāto’’ti pucchitabbattā ‘‘tattha katamo vevacano hārasampāto’’tiādi vuttaṃ.
‘‘कतमेसं सुत्तप्पदेसत्थानं, सुत्तपदानं वा कतमानि वेवचनानी’’ति पुच्छितब्बत्ता ‘‘तस्मा’’तिआदि वुत्तं। या ‘‘तस्मा…पे॰… गोचरो’’ति गाथा वुत्ता, ताय गाथाय ‘‘रक्खितचित्तस्सा’’ति पदेन वुत्तस्स चित्तस्स, ‘‘रक्खितचित्तस्सा’’ति एत्थ चित्तस्स पदस्स वा ‘‘चित्तं…पे॰… विजानितत्त’’न्ति यं वचनं वुत्तं, इदं वचनं वेवचनं, ‘‘मानसं हदय’’न्तिआदिवचनम्पि (ध॰ स॰ १७, ६३) चित्तस्स वेवचनं। ‘‘सम्मासङ्कप्पगोचरो’’ति एत्थ सम्मासङ्कप्पस्स ‘‘नेक्खम्मसङ्कप्पो अब्यापादसङ्कप्पो अविहिंसासङ्कप्पो’’ति यं वचनं वुत्तं, इदं वचनं वेवचनं, ‘‘तक्को वितक्को’’तिआदि (ध॰ स॰ ७) वचनम्पि सम्मासङ्कप्पस्स वेवचनं। ‘‘सम्मादिट्ठिपुरेक्खारो’’ति एत्थ सम्मादिट्ठिपदस्स ‘‘सम्मादिट्ठि नाम पञ्ञासत्थं पञ्ञाखग्गो पञ्ञारतनं पञ्ञापतोदो पञ्ञापासादो’’ति यं वचनं वुत्तं, इदं वचनं वेवचनं, ‘‘पञ्ञा पजानना विचयो’’तिआदि (ध॰ स॰ १६) वचनम्पि सम्मादिट्ठिपदस्स वेवचनं। ‘‘थिनं थियना थियितत्तं चित्तस्स, चित्तस्स अकल्लता अकम्मञ्ञता ओनाहो परियोनाहो अन्तोसङ्कोचो’’ति (ध॰ स॰ ११६२-११६३) यं वचनं वुत्तं, इदं वचनं थिनस्स वेवचनं। ‘‘कायस्स अकल्लता अकम्मञ्ञता कायालसियं सोप्पं सुपना सुप्पितत्त’’न्ति (ध॰ स॰ ११६३) यं वचनं वुत्तं, इदं वचनं मिद्धस्स वेवचनं। ‘‘भिक्खको भिक्खू’’तिआदिकं (पारा॰ ४५; विभ॰ ५१०) यं वचनं वुत्तं, इदं वचनं भिक्खुपदस्स वेवचनं। ‘‘दुग्गति अपायो विनिपातो वट्टदुक्खं संसारो’’तिआदिकं यं वचनं वुत्तं, इदं वचनं दुग्गतिपदस्स वेवचनं। इति वेवचनानि नीहरितानि।
‘‘Katamesaṃ suttappadesatthānaṃ, suttapadānaṃ vā katamāni vevacanānī’’ti pucchitabbattā ‘‘tasmā’’tiādi vuttaṃ. Yā ‘‘tasmā…pe… gocaro’’ti gāthā vuttā, tāya gāthāya ‘‘rakkhitacittassā’’ti padena vuttassa cittassa, ‘‘rakkhitacittassā’’ti ettha cittassa padassa vā ‘‘cittaṃ…pe… vijānitatta’’nti yaṃ vacanaṃ vuttaṃ, idaṃ vacanaṃ vevacanaṃ, ‘‘mānasaṃ hadaya’’ntiādivacanampi (dha. sa. 17, 63) cittassa vevacanaṃ. ‘‘Sammāsaṅkappagocaro’’ti ettha sammāsaṅkappassa ‘‘nekkhammasaṅkappo abyāpādasaṅkappo avihiṃsāsaṅkappo’’ti yaṃ vacanaṃ vuttaṃ, idaṃ vacanaṃ vevacanaṃ, ‘‘takko vitakko’’tiādi (dha. sa. 7) vacanampi sammāsaṅkappassa vevacanaṃ. ‘‘Sammādiṭṭhipurekkhāro’’ti ettha sammādiṭṭhipadassa ‘‘sammādiṭṭhi nāma paññāsatthaṃ paññākhaggo paññāratanaṃ paññāpatodo paññāpāsādo’’ti yaṃ vacanaṃ vuttaṃ, idaṃ vacanaṃ vevacanaṃ, ‘‘paññā pajānanā vicayo’’tiādi (dha. sa. 16) vacanampi sammādiṭṭhipadassa vevacanaṃ. ‘‘Thinaṃ thiyanā thiyitattaṃ cittassa, cittassa akallatā akammaññatā onāho pariyonāho antosaṅkoco’’ti (dha. sa. 1162-1163) yaṃ vacanaṃ vuttaṃ, idaṃ vacanaṃ thinassa vevacanaṃ. ‘‘Kāyassa akallatā akammaññatā kāyālasiyaṃ soppaṃ supanā suppitatta’’nti (dha. sa. 1163) yaṃ vacanaṃ vuttaṃ, idaṃ vacanaṃ middhassa vevacanaṃ. ‘‘Bhikkhako bhikkhū’’tiādikaṃ (pārā. 45; vibha. 510) yaṃ vacanaṃ vuttaṃ, idaṃ vacanaṃ bhikkhupadassa vevacanaṃ. ‘‘Duggati apāyo vinipāto vaṭṭadukkhaṃ saṃsāro’’tiādikaṃ yaṃ vacanaṃ vuttaṃ, idaṃ vacanaṃ duggatipadassa vevacanaṃ. Iti vevacanāni nīharitāni.
‘‘एत्तकोव वेवचनहारसम्पातो परिपुण्णो’’ति वत्तब्बत्ता ‘‘नियुत्तो वेवचनो हारसम्पातो’’ति वुत्तं। येन येन संवण्णनाविसेसभूतेन वेवचनहारसम्पातेन वेवचनानि नीहरितानि, सो सो संवण्णनाविसेसभूतो वेवचनहारसम्पातो नियुत्तो यथासम्भवं नीहरित्वा युज्जितब्बोति अत्थो गहितोति।
‘‘Ettakova vevacanahārasampāto paripuṇṇo’’ti vattabbattā ‘‘niyutto vevacano hārasampāto’’ti vuttaṃ. Yena yena saṃvaṇṇanāvisesabhūtena vevacanahārasampātena vevacanāni nīharitāni, so so saṃvaṇṇanāvisesabhūto vevacanahārasampāto niyutto yathāsambhavaṃ nīharitvā yujjitabboti attho gahitoti.
इति वेवचनहारसम्पाते सत्तिबलानुरूपा रचिता
Iti vevacanahārasampāte sattibalānurūpā racitā
विभावना निट्ठिता।
Vibhāvanā niṭṭhitā.
पण्डितेहि पन…पे॰… गहेतब्बोति।
Paṇḍitehi pana…pe… gahetabboti.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / नेत्तिप्पकरणपाळि • Nettippakaraṇapāḷi / १०. वेवचनहारसम्पातो • 10. Vevacanahārasampāto
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / खुद्दकनिकाय (अट्ठकथा) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / नेत्तिप्पकरण-अट्ठकथा • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā / १०. वेवचनहारसम्पातवण्णना • 10. Vevacanahārasampātavaṇṇanā
