Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / നേത്തിവിഭാവിനീ • Nettivibhāvinī |
൮. വിഭത്തിഹാരസമ്പാതവിഭാവനാ
8. Vibhattihārasampātavibhāvanā
൭൦. യേന യേന ആവട്ടഹാരസമ്പാതേന സുത്തത്ഥാ ആവട്ടേതബ്ബാ, സോ ആവട്ടഹാരസമ്പാതോ പരിപുണ്ണോ, ‘‘കതമോ വിഭത്തിഹാരസമ്പാതോ’’തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ‘‘തത്ഥ കതമോ വിഭത്തിഹാരസമ്പാതോ’’തിആദി വുത്തം. തത്ഥ കതമോ സംവണ്ണനാവിസേസോ വിഭത്തിഹാരസമ്പാതോ നാമാതി പുച്ഛതി.
70. Yena yena āvaṭṭahārasampātena suttatthā āvaṭṭetabbā, so āvaṭṭahārasampāto paripuṇṇo, ‘‘katamo vibhattihārasampāto’’ti pucchitabbattā ‘‘tattha katamo vibhattihārasampāto’’tiādi vuttaṃ. Tattha katamo saṃvaṇṇanāviseso vibhattihārasampāto nāmāti pucchati.
‘‘കതമേ സുത്തത്ഥാ കത്ഥ വിഭത്താ’’തി പുച്ഛിതബ്ബത്താ ‘‘തസ്മാ രക്ഖിതചിത്തസ്സാ’’തിആദി വുത്തം. യാ ‘‘തസ്മാ…പേ॰… ഗോചരോ’’തി ഗാഥാ വുത്താ, തിസ്സം ഗാഥായം വുത്തോ കുസലപക്ഖോ ധമ്മോ കുസലപക്ഖേന ധമ്മേന സതിസംവരോ ധമ്മോ നിദ്ദിസിതബ്ബോ വിഭജിതബ്ബോ, അകുസലപക്ഖേന ധമ്മേന നിദ്ദിസിതബ്ബോ വിഭജിതബ്ബോ.
‘‘Katame suttatthā kattha vibhattā’’ti pucchitabbattā ‘‘tasmā rakkhitacittassā’’tiādi vuttaṃ. Yā ‘‘tasmā…pe… gocaro’’ti gāthā vuttā, tissaṃ gāthāyaṃ vutto kusalapakkho dhammo kusalapakkhena dhammena satisaṃvaro dhammo niddisitabbo vibhajitabbo, akusalapakkhena dhammena niddisitabbo vibhajitabbo.
കഥം? ‘‘രക്ഖിതചിത്തസ്സാ’’തി പദേന വുത്തോ കുസലപക്ഖോ സതിസംവരോ ധമ്മോ ‘‘ചക്ഖുദ്വാരസംവരോ…പേ॰… മനോദ്വാരസംവരോ’’തി ഛബ്ബിധേന കുസലപക്ഖേന ധമ്മേന നിദ്ദിസിതബ്ബോ വിഭജിതബ്ബോ. ‘‘സമ്മാസങ്കപ്പോ’’തി പദേന വുത്തോ കുസലപക്ഖോ സമ്മാസങ്കപ്പോ ധമ്മോ ‘‘നേക്ഖമ്മസങ്കപ്പോ അബ്യാപാദ-സങ്കപ്പോ അവിഹിംസാസങ്കപ്പോ’’തി തിവിധേന കുസലപക്ഖേന ധമ്മേന വിഭജിതബ്ബോ. ‘‘സമ്മാദിട്ഠിപുരേക്ഖാരോ’’തി പദേന വുത്താ കുസലപക്ഖാ ധമ്മജാതി ‘‘ദുക്ഖേ ഞാണം, ദുക്ഖസമുദയേ ഞാണം, ദുക്ഖനിരോധേ ഞാണം, ദുക്ഖനിരോധഗാമിനിപടിപദായ ഞാണം, പുബ്ബന്തേ ഞാണം, അപരന്തേ ഞാണം, പുബ്ബന്താപരന്തേ ഞാണം, ഇദപ്പച്ചയതാപടിച്ചസമുപ്പന്നേസു ധമ്മേസു ഞാണ’’ന്തി (ധ॰ സ॰ ൧൦൬൩) അട്ഠവിധേന കുസലപക്ഖേന ധമ്മേന വിഭജിതബ്ബാ. ‘‘ഞത്വാന ഉദയബ്ബയ’’ന്തി പദേന വുത്തം കുസലപക്ഖഉദയബ്ബയഞാണം ധമ്മജാതം പഞ്ഞാസവിധേന ഉദയബ്ബയഞാണേന കുസലപക്ഖേന വിഭജിതബ്ബം. ‘‘ഥിനമിദ്ധാഭിഭൂ’’തി പദേന വുത്തം ഥിനമിദ്ധാഭിഭവനം കുസലപക്ഖം ധമ്മജാതം ‘‘സോതാപത്തിമഗ്ഗാഭിഭവനം സകദാഗാമിമഗ്ഗാഭിഭവനം അനാഗാമിമഗ്ഗാഭിഭവനം അരഹത്തമഗ്ഗാഭിഭവന’’ന്തി ചതുബ്ബിധേന കുസലപക്ഖേന വിഭജിതബ്ബം.
Kathaṃ? ‘‘Rakkhitacittassā’’ti padena vutto kusalapakkho satisaṃvaro dhammo ‘‘cakkhudvārasaṃvaro…pe… manodvārasaṃvaro’’ti chabbidhena kusalapakkhena dhammena niddisitabbo vibhajitabbo. ‘‘Sammāsaṅkappo’’ti padena vutto kusalapakkho sammāsaṅkappo dhammo ‘‘nekkhammasaṅkappo abyāpāda-saṅkappo avihiṃsāsaṅkappo’’ti tividhena kusalapakkhena dhammena vibhajitabbo. ‘‘Sammādiṭṭhipurekkhāro’’ti padena vuttā kusalapakkhā dhammajāti ‘‘dukkhe ñāṇaṃ, dukkhasamudaye ñāṇaṃ, dukkhanirodhe ñāṇaṃ, dukkhanirodhagāminipaṭipadāya ñāṇaṃ, pubbante ñāṇaṃ, aparante ñāṇaṃ, pubbantāparante ñāṇaṃ, idappaccayatāpaṭiccasamuppannesu dhammesu ñāṇa’’nti (dha. sa. 1063) aṭṭhavidhena kusalapakkhena dhammena vibhajitabbā. ‘‘Ñatvāna udayabbaya’’nti padena vuttaṃ kusalapakkhaudayabbayañāṇaṃ dhammajātaṃ paññāsavidhena udayabbayañāṇena kusalapakkhena vibhajitabbaṃ. ‘‘Thinamiddhābhibhū’’ti padena vuttaṃ thinamiddhābhibhavanaṃ kusalapakkhaṃ dhammajātaṃ ‘‘sotāpattimaggābhibhavanaṃ sakadāgāmimaggābhibhavanaṃ anāgāmimaggābhibhavanaṃ arahattamaggābhibhavana’’nti catubbidhena kusalapakkhena vibhajitabbaṃ.
സതിസംവരോ കുസലപക്ഖോ ‘‘ലോകിയോ സതിസംവരോ, ലോകുത്തരോ സതിസംവരോ’’തി ദുബ്ബിധേന വിഭജിതബ്ബോതി. ലോകിയോ സതിസംവരോ കാമാവചരോവാതി ഏകവിധേന വിഭജിതബ്ബോ. ലോകുത്തരാ സതിസംവരോ ‘‘ദസ്സനഭൂമി, ഭാവനാഭൂമീ’’തി ദുബ്ബിധേന വിഭജിതബ്ബോ. കാമാവചരോ സതിസംവരോ ‘‘കായാനുപസ്സനാസതിസംവരോ വേദനാനുപസ്സനാസതിസംവരോ ചിത്താനുപസ്സനാസതിസംവരോ ധമ്മാനുപസ്സനാസതിസംവരോ’’തി ചതുബ്ബിധേന വിഭജിതബ്ബോ. ലോകുത്തരോ സതിസംവരോപി തഥാ ചതുബ്ബിധേന വിഭജിതബ്ബോ. സമ്മാസങ്കപ്പസമ്മാദിട്ഠിയോപി ലോകിയലോകുത്തരവസേന ദുബ്ബിധാദിഭേദേന വിഭജിതബ്ബാ. പദട്ഠാനേനപി പദട്ഠാനഹാരസമ്പാതേ വുത്തനയേന വിഭജിതബ്ബാ.
Satisaṃvaro kusalapakkho ‘‘lokiyo satisaṃvaro, lokuttaro satisaṃvaro’’ti dubbidhena vibhajitabboti. Lokiyo satisaṃvaro kāmāvacarovāti ekavidhena vibhajitabbo. Lokuttarā satisaṃvaro ‘‘dassanabhūmi, bhāvanābhūmī’’ti dubbidhena vibhajitabbo. Kāmāvacaro satisaṃvaro ‘‘kāyānupassanāsatisaṃvaro vedanānupassanāsatisaṃvaro cittānupassanāsatisaṃvaro dhammānupassanāsatisaṃvaro’’ti catubbidhena vibhajitabbo. Lokuttaro satisaṃvaropi tathā catubbidhena vibhajitabbo. Sammāsaṅkappasammādiṭṭhiyopi lokiyalokuttaravasena dubbidhādibhedena vibhajitabbā. Padaṭṭhānenapi padaṭṭhānahārasampāte vuttanayena vibhajitabbā.
അകുസലപക്ഖേന ‘‘അരക്ഖിതേന ചിത്തേനാ’’തി പദേന വുത്തോ അസംവരോ ‘‘ചക്ഖുഅസംവരോ …പേ॰… കായഅസംവരോ, ചോപനകായഅസംവരോ, വാചാഅസംവരോ, മനോഅസംവരോ’’തി അട്ഠവിധേന വിഭജിതബ്ബോ. ‘‘മിച്ഛാദിട്ഠിഹതേനാ’’തി പദേന ഗഹിതോ മിച്ഛാസങ്കപ്പോ ‘‘കാമവിതക്കോ ബ്യാപാദവിതക്കോ വിഹിംസാവിതക്കോ’’തി തിവിധേന വിഭജിതബ്ബോ. ‘‘മിച്ഛാദിട്ഠീ’’തി പദേന വുത്താ മിച്ഛാദിട്ഠി ‘‘ദുക്ഖേ അഞ്ഞാണം…പേ॰…ഇദപ്പച്ചയതാപടിച്ചസമുപ്പന്നേസു ധമ്മേസു അഞ്ഞാണ’’ന്തി അട്ഠവിധേന വിഭജിതബ്ബാ, ദ്വാസട്ഠിദിട്ഠിവിധേനപി വിഭജിതബ്ബാ. ഥിനമിദ്ധം പഞ്ചവിധേന സസങ്ഖാരികവിധേന വിഭജിതബ്ബം.
Akusalapakkhena ‘‘arakkhitena cittenā’’ti padena vutto asaṃvaro ‘‘cakkhuasaṃvaro …pe… kāyaasaṃvaro, copanakāyaasaṃvaro, vācāasaṃvaro, manoasaṃvaro’’ti aṭṭhavidhena vibhajitabbo. ‘‘Micchādiṭṭhihatenā’’ti padena gahito micchāsaṅkappo ‘‘kāmavitakko byāpādavitakko vihiṃsāvitakko’’ti tividhena vibhajitabbo. ‘‘Micchādiṭṭhī’’ti padena vuttā micchādiṭṭhi ‘‘dukkhe aññāṇaṃ…pe…idappaccayatāpaṭiccasamuppannesu dhammesu aññāṇa’’nti aṭṭhavidhena vibhajitabbā, dvāsaṭṭhidiṭṭhividhenapi vibhajitabbā. Thinamiddhaṃ pañcavidhena sasaṅkhārikavidhena vibhajitabbaṃ.
‘‘ഏത്തകോവ വിഭത്തിഹാരസമ്പാതോ പരിപുണ്ണോ’’തി വത്തബ്ബത്താ ‘‘നിയുത്തോ വിഭത്തിഹാരസമ്പാതോ’’തി വുത്തം. യേന യേന സംവണ്ണനാവിസേസഭൂതേന വിഭത്തിഹാരസമ്പാതേന സുത്തപ്പദേസത്ഥാ വിഭത്താ, സോ സോ സംവണ്ണനാവിസേസഭൂതോ വിഭത്തിഹാരസമ്പാതോ നിയുത്തോതി യഥാരഹ നിദ്ധാരേത്വാ യുജ്ജിതബ്ബോതി അത്ഥോ ഗഹേതബ്ബോതി.
‘‘Ettakova vibhattihārasampāto paripuṇṇo’’ti vattabbattā ‘‘niyutto vibhattihārasampāto’’ti vuttaṃ. Yena yena saṃvaṇṇanāvisesabhūtena vibhattihārasampātena suttappadesatthā vibhattā, so so saṃvaṇṇanāvisesabhūto vibhattihārasampāto niyuttoti yathāraha niddhāretvā yujjitabboti attho gahetabboti.
ഇതി വിഭത്തിഹാരസമ്പാതേ സത്തിബലാനുരൂപാ രചിതാ
Iti vibhattihārasampāte sattibalānurūpā racitā
വിഭാവനാ നിട്ഠിതാ.
Vibhāvanā niṭṭhitā.
പണ്ഡിതേഹി പന…പേ॰… ഗഹേതബ്ബോതി.
Paṇḍitehi pana…pe… gahetabboti.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / നേത്തിപ്പകരണപാളി • Nettippakaraṇapāḷi / ൮. വിഭത്തിഹാരസമ്പാതോ • 8. Vibhattihārasampāto
അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / സുത്തപിടക (അട്ഠകഥാ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ഖുദ്ദകനികായ (അട്ഠകഥാ) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / നേത്തിപ്പകരണ-അട്ഠകഥാ • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā / ൮. വിഭത്തിഹാരസമ്പാതവണ്ണനാ • 8. Vibhattihārasampātavaṇṇanā