| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ನೇತ್ತಿಪ್ಪಕರಣ-ಟೀಕಾ • Nettippakaraṇa-ṭīkā |
೮. ವಿಭತ್ತಿಹಾರವಿಭಙ್ಗವಣ್ಣನಾ
8. Vibhattihāravibhaṅgavaṇṇanā
೩೩. ಧಮ್ಮೇಸೂತಿ ಪುಞ್ಞಾದಿದಾನಾದಿಭೇದಭಿನ್ನೇಸು ಸಭಾವಧಮ್ಮೇಸು। ತತ್ಥ ಲಬ್ಭಮಾನೋತಿ ತೇಸು ಯಥಾವುತ್ತೇಸು ಧಮ್ಮೇಸು ಲಬ್ಭಮಾನೋ। ಭೂಮಿವಿಭಾಗೋತಿ ಕಾಮಾವಚರಾದಿದಸ್ಸನಾದಿಭೂಮಿಪ್ಪಭೇದೋ। ಪದಟ್ಠಾನವಿಭಾಗೋತಿ ತೇ ಪುಞ್ಞಾದಿಧಮ್ಮಾ ಯೇಸಂ ಪದಟ್ಠಾನಂ, ತೇಸಂ ವಾ ಯೇ ಧಮ್ಮಾ ಪದಟ್ಠಾನಂ, ತಬ್ಬಿಭಾಗೋ। ಯೇಸಂ ಸುತ್ತಾನನ್ತಿ ಮೂಲಪದಟ್ಠಾನಭೂತಾನಂ ಸಂಕಿಲೇಸಭಾಗಿಯಾದೀನಂ ಚತುನ್ನಂ ಸುತ್ತಾನಂ ವಸೇನ। ಅಸಙ್ಕರವವತ್ಥಾನೇನ ಹಿ ಏತೇಸು ಸುತ್ತೇಸು ಸಾತಿಸಯಂ ಧಮ್ಮಾ ವಿಭತ್ತಾ ನಾಮ ಹೋನ್ತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ವಿಸೇಸತೋ’’ತಿ। ಯದಿ ಏವಂ ಕಸ್ಮಾ ವಾಸನಾಭಾಗಿಯನಿಬ್ಬೇಧಭಾಗಿಯಸುತ್ತಾನಿ ಏವೇತ್ಥ ಗಹಿತಾನೀತಿ? ನಯಿದಮೇವಂ ನಿಕ್ಖಮನಪರಿಯೋಸಾನಭಾವೇನ ಇತರೇಸಮ್ಪಿ ಗಹಿತತ್ತಾ। ಯತೋ ಹಿ ನಿಸ್ಸಟಾ ವಾಸನಾಭಾಗಿಯಾ ಧಮ್ಮಾ, ತೇ ಸಂಕಿಲೇಸಭಾಗಿಯಾ। ಯಂಪರಿಯೋಸಾನಾ ನಿಬ್ಬೇಧಭಾಗಿಯಾ ಧಮ್ಮಾ, ತೇ ಅಸೇಕ್ಖಭಾಗಿಯಾತಿ ದ್ವಯಗ್ಗಹಣೇನೇವ ಇತರಮ್ಪಿ ದ್ವಯಂ ಗಹಿತಮೇವ ಹೋತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಇಮೇಸಂ ಚತುನ್ನಂ ಸುತ್ತಾನಂ ದೇಸನಾಯಾ’’ತಿ। ಇಮಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಸುತ್ತಾನೀತಿ ಪಾಳಿಯಾ, ವಕ್ಖಮಾನಾಯ ದೇಸನಾಯ ವಾ ಇತರದ್ವಯಸಙ್ಗಹೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ, ನ ಪಟಿಕ್ಖೇಪೋ।
33.Dhammesūti puññādidānādibhedabhinnesu sabhāvadhammesu. Tattha labbhamānoti tesu yathāvuttesu dhammesu labbhamāno. Bhūmivibhāgoti kāmāvacarādidassanādibhūmippabhedo. Padaṭṭhānavibhāgoti te puññādidhammā yesaṃ padaṭṭhānaṃ, tesaṃ vā ye dhammā padaṭṭhānaṃ, tabbibhāgo. Yesaṃ suttānanti mūlapadaṭṭhānabhūtānaṃ saṃkilesabhāgiyādīnaṃ catunnaṃ suttānaṃ vasena. Asaṅkaravavatthānena hi etesu suttesu sātisayaṃ dhammā vibhattā nāma honti. Tenāha ‘‘visesato’’ti. Yadi evaṃ kasmā vāsanābhāgiyanibbedhabhāgiyasuttāni evettha gahitānīti? Nayidamevaṃ nikkhamanapariyosānabhāvena itaresampi gahitattā. Yato hi nissaṭā vāsanābhāgiyā dhammā, te saṃkilesabhāgiyā. Yaṃpariyosānā nibbedhabhāgiyā dhammā, te asekkhabhāgiyāti dvayaggahaṇeneva itarampi dvayaṃ gahitameva hoti. Tenāha ‘‘imesaṃ catunnaṃ suttānaṃ desanāyā’’ti. Imāni cattāri suttānīti pāḷiyā, vakkhamānāya desanāya vā itaradvayasaṅgaho daṭṭhabbo, na paṭikkhepo.
ತೇನೇವಾತಿ ನಿಯಮಸ್ಸ ಅಕತತ್ತಾ, ತತೋ ಚ ತೇನ ತನ್ನಿಸ್ಸಿತೇನ ಚ ಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀ ಭವತೀತಿ ಸಿದ್ಧಂ ಹೋತಿ। ಏವ-ಸದ್ದೋ ವಾ ಸಮುಚ್ಚಯತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ಸಿಯಾ ತಸ್ಸ ಪಟಿಕ್ಖೇಪೋತಿ ತಸ್ಸ ಅಟ್ಠಸಮಾಪತ್ತಿಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಸ್ಸ ಸಿಯಾ ಪಟಿಕ್ಖೇಪೋ। ಏವಂ ಸತಿ ಸಾವಸೇಸಾ ದೇಸನಾ ಸಿಯಾ।
Tenevāti niyamassa akatattā, tato ca tena tannissitena ca brahmacārī bhavatīti siddhaṃ hoti. Eva-saddo vā samuccayattho daṭṭhabbo. Siyā tassa paṭikkhepoti tassa aṭṭhasamāpattibrahmacariyassa siyā paṭikkhepo. Evaṃ sati sāvasesā desanā siyā.
ತದಙ್ಗಾದಿಪ್ಪಹಾನದ್ವಯಂ ಪದಟ್ಠಾನಭೂತಂ ಇಧ ಗಣನೂಪಗಂ ನ ಹೋತೀತಿ ‘‘ಸಮುಚ್ಛೇದಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಿಪ್ಪಹಾನಾನಂ ವಸೇನಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ತಥಾ ಹೇತ್ಥ ಕೇಚಿ ‘‘ತೇನೇವಾ’’ತಿ ಪಠನ್ತಿ। ‘‘ತೇನೇವ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯೇನಾತಿ ಪಠನ್ತೀ’’ತಿ ಇದಂ ‘‘ಸಂವರಸೀಲೇ ಠಿತೋ’’ತಿ (ನೇತ್ತಿ॰ ೩೩) ಏತ್ಥ ವುತ್ತಂ ಪಾಳಿವಿಕಪ್ಪಂ ಸನ್ಧಾಯ ವದತಿ। ‘‘ಯಸ್ಮಾ…ಪೇ॰… ವಕ್ಖತೀ’’ತಿ ಇದಂ ಪಚ್ಛಿಮಪಾಠಸ್ಸೇವ ಯುತ್ತತಾಯ ಕಾರಣವಚನಂ।
Tadaṅgādippahānadvayaṃ padaṭṭhānabhūtaṃ idha gaṇanūpagaṃ na hotīti ‘‘samucchedapaṭippassaddhippahānānaṃ vasenā’’ti vuttaṃ. Tathā hettha keci ‘‘tenevā’’ti paṭhanti. ‘‘Teneva brahmacariyenāti paṭhantī’’ti idaṃ ‘‘saṃvarasīle ṭhito’’ti (netti. 33) ettha vuttaṃ pāḷivikappaṃ sandhāya vadati. ‘‘Yasmā…pe… vakkhatī’’ti idaṃ pacchimapāṭhasseva yuttatāya kāraṇavacanaṃ.
ಕಥಂ ಮನ್ತಾತಿ? ಅನಿಬ್ಬೇಧಸಭಾವತ್ತಾ ಮಹಗ್ಗತಪುಞ್ಞಾನಂ ನ ನಿಬ್ಬೇಧಭಾಗಿಯಸುತ್ತೇನ ಸಙ್ಗಹೋ, ವಾಸನಾಭಾಗಿಯತ್ತಾ ಪನ ವಾಸನಾಭಾಗಿಯಸುತ್ತೇನೇವ ಸಙ್ಗಹೋತಿ। ತದುಪಸಙ್ಗಾ ಹಿ ಪಚ್ಛಿಮೋ ಏವ ಪಾಠೋ ಯುತ್ತತರೋ। ಇತರಥಾ ಸಾವಸೇಸಾ ದೇಸನಾ ಭವೇಯ್ಯ। ತೇನಾಹ ‘‘ನ ಹಿ…ಪೇ॰… ದೇಸೇತೀ’’ತಿ।
Kathaṃ mantāti? Anibbedhasabhāvattā mahaggatapuññānaṃ na nibbedhabhāgiyasuttena saṅgaho, vāsanābhāgiyattā pana vāsanābhāgiyasutteneva saṅgahoti. Tadupasaṅgā hi pacchimo eva pāṭho yuttataro. Itarathā sāvasesā desanā bhaveyya. Tenāha ‘‘na hi…pe… desetī’’ti.
ಸಂಕಿಲೇಸಭಾಗಿಯಅಸೇಕ್ಖಭಾಗಿಯಾನಂ ಪರತೋ ವಕ್ಖಮಾನತ್ತಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ವಕ್ಖಮಾನಾನಂ…ಪೇ॰… ವಸೇನಾ’’ತಿ। ‘‘ಸಬ್ಬತೋ’’ತಿ ಇದಂ ಪುಬ್ಬಪರಾಪೇಕ್ಖಂ। ತಸ್ಸ ಪರಾಪೇಕ್ಖತಾಯ ‘‘ಸಬ್ಬತೋಭಾಗೇನ ಏಕಾದಸಸು ಠಾನೇಸು ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ’’ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಯೋಜಿತಂ। ತತ್ಥ ಪದಾದಿಕೇ ವಿಚಯಹಾರಪದತ್ಥೇ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಏಕಾದಸಸು ಠಾನೇಸೂ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಪುಬ್ಬಪೇಕ್ಖತಾಯ ಪನ ‘‘ಸಬ್ಬತೋಭಾಗೇನ ದೇಸನಾಯ ಫಲೇನಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ।
Saṃkilesabhāgiyaasekkhabhāgiyānaṃ parato vakkhamānattā vuttaṃ ‘‘vakkhamānānaṃ…pe… vasenā’’ti. ‘‘Sabbato’’ti idaṃ pubbaparāpekkhaṃ. Tassa parāpekkhatāya ‘‘sabbatobhāgena ekādasasu ṭhānesu pakkhipitvā’’ti aṭṭhakathāyaṃ yojitaṃ. Tattha padādike vicayahārapadatthe sandhāya ‘‘ekādasasu ṭhānesū’’ti vuttaṃ. Pubbapekkhatāya pana ‘‘sabbatobhāgena desanāya phalenā’’tiādinā yojetabbaṃ.
ಸಂಕಿಲೇಸಭಾಗಿಯಾನಂ ತಣ್ಹಾಸಂಕಿಲೇಸಾದಿನಾ ದೇಸನಾನಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಫಲಂ ಅಪಾಯದುಕ್ಖೇನ ಮನುಸ್ಸೇಸು ದೋಭಗ್ಗಿಯೇನ। ಅಸೇಕ್ಖಭಾಗಿಯಾನಂ ಅಸೇಕ್ಖೇಹಿ ಸೀಲಕ್ಖನ್ಧಾದೀಹಿ ದೇಸನಾನಯೋ। ಫಲಂ ಅಗ್ಗಫಲೇನ ಚ ಅನುಪಾದಿಸೇಸಾಯ ಚ ನಿಬ್ಬಾನಧಾತುಯಾ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಇತರೇಸಂ ಪಾಳಿಯಂ ವುತ್ತಮೇವ। ಕಾಮರಾಗಬ್ಯಾಪಾದಉದ್ಧಮ್ಭಾಗಿಯಸಂಯೋಜನಗ್ಗಹಣೇನ ಸಂಕಿಲೇಸಭಾಗಿಯಾನಂ, ವಿರಾಗಗ್ಗಹಣೇನ ಅಸೇಕ್ಖಗ್ಗಹಣೇನೇವ ಚ ಅಸೇಕ್ಖಭಾಗಿಯಾನಂ ವಕ್ಖಮಾನತ್ತಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ವಕ್ಖಮಾನಾನಂ…ಪೇ॰… ವಸೇನಾ’’ತಿ। ಪದಪದತ್ಥವಿಚಾರಯುತ್ತಿನಿದ್ಧಾರಣಮುಖೇನ ಧಮ್ಮವಿಭತ್ತಿಆದಿವಿಚಾರೋ ಕಾತಬ್ಬೋತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ವಿಚಯೇನ…ಪೇ॰… ತಬ್ಬಾನೀ’’ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ವಿಚಯೇನ…ಪೇ॰… ದಸ್ಸೇತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ।
Saṃkilesabhāgiyānaṃ taṇhāsaṃkilesādinā desanānayo veditabbo. Phalaṃ apāyadukkhena manussesu dobhaggiyena. Asekkhabhāgiyānaṃ asekkhehi sīlakkhandhādīhi desanānayo. Phalaṃ aggaphalena ca anupādisesāya ca nibbānadhātuyā veditabbaṃ. Itaresaṃ pāḷiyaṃ vuttameva. Kāmarāgabyāpādauddhambhāgiyasaṃyojanaggahaṇena saṃkilesabhāgiyānaṃ, virāgaggahaṇena asekkhaggahaṇeneva ca asekkhabhāgiyānaṃ vakkhamānattā vuttaṃ ‘‘vakkhamānānaṃ…pe… vasenā’’ti. Padapadatthavicārayuttiniddhāraṇamukhena dhammavibhattiādivicāro kātabboti dassetuṃ pāḷiyaṃ ‘‘vicayena…pe… tabbānī’’ti vuttanti aṭṭhakathāyaṃ ‘‘vicayena…pe… dassetī’’ti vuttaṃ.
೩೪. ಏವನ್ತಿ ಇತಿ। ಧಮ್ಮೇತಿ ವುತ್ತಸಭಾಗಧಮ್ಮೇ। ಸಾಧಾರಣಾಸಾಧಾರಣಭಾವೇಹೀತಿ ಸಾಮಞ್ಞವಿಸೇಸೇನ ವಿಸಿಟ್ಠೇಹಿ। ದ್ವೇ ಧಮ್ಮಾ ಸಾಧಾರಣಾತಿ ದ್ವೇ ಇಮೇ ಧಮ್ಮಾ ಯೇಹಿ ಸಭಾಗಧಮ್ಮಾ ಸಾಧಾರಣಾ ನಾಮ ಹೋನ್ತಿ। ಕತಮೇ ದ್ವೇ? ನಾಮಂ, ವತ್ಥು ಚ। ತತ್ಥ ನಾಮಂ ನಾಮಪಞ್ಞತ್ತಿ, ತಂಮುಖೇನೇವ ಸದ್ದತೋ ತದತ್ಥಾವಗಮೋ। ಸದ್ದೇನ ಚ ಸಾಮಞ್ಞರೂಪೇನೇವ ತಥಾರೂಪಸ್ಸ ಅತ್ಥಸ್ಸ ಗಹಣಂ, ನ ವಿಸೇಸರೂಪೇನ, ತಸ್ಮಾ ಸದ್ದವಚನೀಯಾ ಅತ್ಥಾ ಸಾಧಾರಣರೂಪನಾಮಾಯತ್ತಗಹಣೀಯತಾಯ ನಾಮಸಾಧಾರಣಾ ವುತ್ತಾ। ವತ್ಥೂತಿ ಪವತ್ತಿಟ್ಠಾನಂ। ಯತ್ಥ ಹಿ ಯೇ ಧಮ್ಮಾ ಪವತ್ತನ್ತಿ, ತೇಸಂ ಸಬ್ಬೇಸಂ ತೇ ಧಮ್ಮಾ ಸಾಧಾರಣಾತಿ ಪವತ್ತಿಟ್ಠಾನಸಙ್ಖಾತಾನಂ ವತ್ಥೂನಂ ಸಾಧಾರಣಾ। ಯಸ್ಮಾ ಪನಿದಂ ದ್ವಯಂ ತೇಸಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಸಾಧಾರಣಭಾವೇ ಪಕತಿಭೂತಂ ಸಭಾವಭೂತಂ, ತಸ್ಮಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ದ್ವೇ ಧಮ್ಮಾತಿ ದುವೇ ಪಕತಿಯೋ’’ತಿ। ಏಕಸನ್ತತಿಪತಿತತಾಯಾತಿ ಸಮಾನಸನ್ತತಿಪವತ್ತಿಯಾ। ತೇನಾಹ ‘‘ಸಮಾನವತ್ಥುಕಾ’’ತಿ। ದಸ್ಸನಪಹಾತಬ್ಬಾನಞ್ಹಿ ಯಥಾ ಮಿಚ್ಛತ್ತನಿಯತಸತ್ತಾ ಪವತ್ತಿಟ್ಠಾನಂ, ಏವಂ ಅನಿಯತಾಪೀತಿ ಉಭಯೇ ಹಿ ತೇ ಸಮಾನವತ್ಥುಕಾ। ಏಸ ನಯೋ ಇತರೇಸುಪಿ। ಸಕ್ಕಾಯದಿಟ್ಠಿವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಸೀಲಬ್ಬತಪರಾಮಾಸಾ ಹಿ ಭಿನ್ನಸಭಾವಾಪೇತೇ ಧಮ್ಮಾ ದಸ್ಸನೇನ ಪಹಾತಬ್ಬತಂ ನಾತಿವತ್ತನ್ತೀತಿ ತೇ ನಾಮಸಾಮಞ್ಞತಂ ಪತ್ತಾ, ರೂಪರಾಗಾದಯೋ ಚ ಭಾವನಾಯ ಪಹಾತಬ್ಬತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಪಹಾನೇಕಟ್ಠಾ ನಾಮಸಾಧಾರಣಾ’’ತಿ। ಯಥಾ ಪನ ‘‘ವತ್ಥೂನಂ ಸಾಧಾರಣಾ ವತ್ಥುಸಾಧಾರಣಾ’’ತಿ ಅಯಮತ್ಥೋ ಲಬ್ಭತಿ, ಏವಂ ‘‘ವತ್ಥುನಾ ಸಾಧಾರಣಾ ವತ್ಥುಸಾಧಾರಣಾ’’ತಿ ಅಯಮ್ಪಿ ಅತ್ಥೋ ಲಬ್ಭತೀತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಸಹಜೇಕಟ್ಠಾ ವತ್ಥುಸಾಧಾರಣಾ’’ತಿ ಆಹ। ತೇ ಹಿ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಫುಸನಾದಿಸಭಾವತೋ ಭಿನ್ನಾಪಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಪವತ್ತನ್ತಿ, ತೇನ ವತ್ಥುನಾ ಸಾಧಾರಣಾ ನಾಮ ಹೋನ್ತಿ। ಏತ್ಥ ಚ ಲಬ್ಭಮಾನಮ್ಪಿ ಕುಸಲಾದಿನಾಮಸಾಧಾರಣಂ ಅನಾಮಸಿತ್ವಾ ವತ್ಥುಸಾಧಾರಣಾ ತಾವ ಯೋಜಿತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಪಟಿಪಕ್ಖಾದೀಹೀತಿ ಆದಿಸದ್ದೇನ ಸಮಾನಫಲತಾಸಹಬ್ಯತಾದಿಕೇ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ। ಸೇಸಪದೇಸೂತಿ ‘‘ಪುಥುಜ್ಜನಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿವಾಕ್ಯೇಸು। ಕಥಂ? ತತ್ಥ ಹಿ ಪುಥುಜ್ಜನಸ್ಸ, ಸೋತಾಪನ್ನಸ್ಸ ಚ ಸಮ್ಭವತೋ ಅನಾಗಾಮಿನೋ, ಅರಹತೋ ಚ ಅಸಮ್ಭವತೋತಿಆದಿನಾ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ।
34.Evanti iti. Dhammeti vuttasabhāgadhamme. Sādhāraṇāsādhāraṇabhāvehīti sāmaññavisesena visiṭṭhehi. Dve dhammā sādhāraṇāti dve ime dhammā yehi sabhāgadhammā sādhāraṇā nāma honti. Katame dve? Nāmaṃ, vatthu ca. Tattha nāmaṃ nāmapaññatti, taṃmukheneva saddato tadatthāvagamo. Saddena ca sāmaññarūpeneva tathārūpassa atthassa gahaṇaṃ, na visesarūpena, tasmā saddavacanīyā atthā sādhāraṇarūpanāmāyattagahaṇīyatāya nāmasādhāraṇā vuttā. Vatthūti pavattiṭṭhānaṃ. Yattha hi ye dhammā pavattanti, tesaṃ sabbesaṃ te dhammā sādhāraṇāti pavattiṭṭhānasaṅkhātānaṃ vatthūnaṃ sādhāraṇā. Yasmā panidaṃ dvayaṃ tesaṃ dhammānaṃ sādhāraṇabhāve pakatibhūtaṃ sabhāvabhūtaṃ, tasmā vuttaṃ ‘‘dve dhammāti duve pakatiyo’’ti. Ekasantatipatitatāyāti samānasantatipavattiyā. Tenāha ‘‘samānavatthukā’’ti. Dassanapahātabbānañhi yathā micchattaniyatasattā pavattiṭṭhānaṃ, evaṃ aniyatāpīti ubhaye hi te samānavatthukā. Esa nayo itaresupi. Sakkāyadiṭṭhivicikicchāsīlabbataparāmāsā hi bhinnasabhāvāpete dhammā dassanena pahātabbataṃ nātivattantīti te nāmasāmaññataṃ pattā, rūparāgādayo ca bhāvanāya pahātabbatanti āha ‘‘pahānekaṭṭhā nāmasādhāraṇā’’ti. Yathā pana ‘‘vatthūnaṃ sādhāraṇā vatthusādhāraṇā’’ti ayamattho labbhati, evaṃ ‘‘vatthunā sādhāraṇā vatthusādhāraṇā’’ti ayampi attho labbhatīti dassento ‘‘sahajekaṭṭhā vatthusādhāraṇā’’ti āha. Te hi aññamaññaṃ phusanādisabhāvato bhinnāpi yasmiṃ pavattanti, tena vatthunā sādhāraṇā nāma honti. Ettha ca labbhamānampi kusalādināmasādhāraṇaṃ anāmasitvā vatthusādhāraṇā tāva yojitāti veditabbā. Paṭipakkhādīhīti ādisaddena samānaphalatāsahabyatādike saṅgaṇhāti. Sesapadesūti ‘‘puthujjanassā’’tiādivākyesu. Kathaṃ? Tattha hi puthujjanassa, sotāpannassa ca sambhavato anāgāmino, arahato ca asambhavatotiādinā yojetabbaṃ.
ಕಥಂ ತೇ ಓಧಿಸೋ ಗಹಿತಾತಿ ಕೇನಾಕಾರೇನ ತೇ ‘‘ಸಾಧಾರಣಾ’’ತಿ ವುತ್ತಧಮ್ಮಾ ಭಾಗಸೋ ಗಹಿತಾ। ‘‘ಅಮುಕಸ್ಸ, ಅಮುಕಸ್ಸ ಚಾ’’ತಿ ಅಯಞ್ಹೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ। ಸಾಮಞ್ಞಭೂತಾ ಧಮ್ಮಾ ಸಾಧಾರಣಾ ನಾಮ, ಏವಂ ಸನ್ತೇ ಕಥಂ ತೇಸಂ ಮಿಚ್ಛತ್ತನಿಯತಾನಿಯತಾದಿವಸೇನ ವಿಭಾಗೇನ ಪವತ್ತಿಟ್ಠಾನತಾ ವುಚ್ಚತಿ, ನ ವತ್ತಬ್ಬನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಅಥ ವಿಭಾಗೇನ ತಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ನನು ತೇ ಸಾಧಾರಣಾತಿ ನ ವತ್ತಬ್ಬಮೇವಾತಿ? ಏವಂ ಸಾಧಾರಣಾತಿ ಮಿಚ್ಛತ್ತನಿಯತಾನಂ, ಅನಿಯತಾನನ್ತಿ ಇಮೇಸಂ ಉಭಯೇಸಂಯೇವ ತೇ ಧಮ್ಮಾ ಸಾಧಾರಣಾ। ತೇನಾಹ – ‘‘ನ ಸಬ್ಬಸತ್ತಾನಂ ಸಾಧಾರಣತಾಯ ಸಾಧಾರಣಾ’’ತಿ। ‘‘ಯಸ್ಮಾ’’ತಿಆದಿನಾ ತತ್ಥ ಕಾರಣಮಾಹ, ತೇನೇತಂ ದಸ್ಸೇತಿ ‘‘ಕೇಚಿ ಧಮ್ಮಾ ಕೇಸಞ್ಚಿದೇವ ಧಮ್ಮಾನಂ ಸಾಧಾರಣಾ ಹೋನ್ತಿ, ಅಞ್ಞೇಸಂ ಅಸಾಧಾರಣಾ’’ತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಪಟಿನಿಯತಞ್ಹಿ ತೇಸಂ ಪವತ್ತಿಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ।
Kathaṃ te odhiso gahitāti kenākārena te ‘‘sādhāraṇā’’ti vuttadhammā bhāgaso gahitā. ‘‘Amukassa, amukassa cā’’ti ayañhettha attho. Sāmaññabhūtā dhammā sādhāraṇā nāma, evaṃ sante kathaṃ tesaṃ micchattaniyatāniyatādivasena vibhāgena pavattiṭṭhānatā vuccati, na vattabbanti adhippāyo. Atha vibhāgena taṃ vattabbaṃ, nanu te sādhāraṇāti na vattabbamevāti? Evaṃ sādhāraṇāti micchattaniyatānaṃ, aniyatānanti imesaṃ ubhayesaṃyeva te dhammā sādhāraṇā. Tenāha – ‘‘na sabbasattānaṃ sādhāraṇatāya sādhāraṇā’’ti. ‘‘Yasmā’’tiādinā tattha kāraṇamāha, tenetaṃ dasseti ‘‘keci dhammā kesañcideva dhammānaṃ sādhāraṇā honti, aññesaṃ asādhāraṇā’’ti. Tenāha ‘‘paṭiniyatañhi tesaṃ pavattiṭṭhāna’’nti.
ಇತರಥಾತಿ ಅನಿಯತಪವತ್ತಿಟ್ಠಾನತಾಯ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಸಾಧಾರಣಾ, ಅಸಾಧಾರಣಾ ವಾ ಸಿಯುಂ, ತಥಾ ಸತಿ। ತಥಾ ವೋಹಾರೋತಿ ‘‘ಸಾಧಾರಣಾ, ಅಸಾಧಾರಣಾ’’ತಿ ಚ ಅಯಂ ವೋಹಾರೋ ಸಾಮಞ್ಞಾ ಏವ ನ ಭವೇಯ್ಯ। ಏತೇ ಏವ ಧಮ್ಮಾತಿ ‘‘ಸಾಧಾರಣಾ’’ತಿ ವುತ್ತಧಮ್ಮಾ ಏವ। ಏವನ್ತಿ ‘‘ಮಿಚ್ಛತ್ತನಿಯತಾನ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರೇನ। ನಿಯತವಿಸಯಾ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಪ್ಪವತ್ತಿಟ್ಠಾನಾ। ‘‘ಯೋಪೀ’’ತಿಆದಿ ಪುಗ್ಗಲಾಧಿಟ್ಠಾನೇನ ವುತ್ತಸ್ಸೇವತ್ಥಸ್ಸ ಪಾಕಟಕರಣಂ। ‘‘ನ ಹೀ’’ತಿಆದಿನಾ ಅನ್ವಯತೋ, ಬ್ಯತಿರೇಕತೋ ಚ ತಮೇವತ್ಥಂ ವಿಭಾವೇತಿ। ಸೇಸೇಪೀತಿ ‘‘ಭಾವನಾಪಹಾತಬ್ಬಾ’’ತಿ ಏವಮಾದಿಮ್ಹಿಪಿ।
Itarathāti aniyatapavattiṭṭhānatāya sabbesaṃ sādhāraṇā, asādhāraṇā vā siyuṃ, tathā sati. Tathā vohāroti ‘‘sādhāraṇā, asādhāraṇā’’ti ca ayaṃ vohāro sāmaññā eva na bhaveyya. Ete eva dhammāti ‘‘sādhāraṇā’’ti vuttadhammā eva. Evanti ‘‘micchattaniyatāna’’ntiādinā vuttappakārena. Niyatavisayā paricchinnappavattiṭṭhānā. ‘‘Yopī’’tiādi puggalādhiṭṭhānena vuttassevatthassa pākaṭakaraṇaṃ. ‘‘Na hī’’tiādinā anvayato, byatirekato ca tamevatthaṃ vibhāveti. Sesepīti ‘‘bhāvanāpahātabbā’’ti evamādimhipi.
ಪಚ್ಚತ್ತನಿಯತೋತಿ ಪಾಟಿಪುಗ್ಗಲಿಕೋ। ಇತರಸ್ಸಾತಿ ಅಪಚ್ಚತ್ತನಿಯತಸ್ಸ। ತಥಾತಿ ಅಸಾಧಾರಣಭಾವೇನ। ಕೋಚಿ ಧಮ್ಮೋ ಕಞ್ಚಿ ಧಮ್ಮಂ ಉಪಾದಾಯ ಸಾಧಾರಣೋಪಿ ಸಮಾನೋ ತದಞ್ಞಂ ಉಪಾದಾಯ ಅಸಾಧಾರಣೋಪಿ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಸಾಧಾರಣಾವಿಧುರತಾಯಾ’’ತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ತಂ ತಂ ಉಪಾದಾಯಾ’’ತಿಆದಿ। ತಥಾ ಹಿ ‘‘ಧಮ್ಮತಾ’’ತಿ ವುತ್ತಪಠಮಮಗ್ಗಟ್ಠತಾ ದೀಪಿತಾ, ತಾದಿಸಾನಂ ಏವ ಅನೇಕೇಸಂ ಅರಿಯಾನಂ ವಸೇನ ಸಾಧಾರಣಾತಿ । ಪಠಮಸ್ಸಾತಿ ಅಟ್ಠಮಕಸ್ಸ। ದುತಿಯಸ್ಸಾತಿ ಸೋತಾಪನ್ನಸ್ಸ। ಪುನ ಅಟ್ಠಮಕಸ್ಸಾತಿ ‘‘ಅಟ್ಠಮಕಸ್ಸ, ಅನಾಗಾಮಿಸ್ಸ ಚಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ವುತ್ತಅಟ್ಠಮಕಸ್ಸ। ತೇನಾಹ ‘‘ಅನಾಗಾಮಿಮಗ್ಗಟ್ಠಸ್ಸಾ’’ತಿ। ಅಗ್ಗಫಲಟ್ಠತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪಟಿಲೋಮತೋ ಗಣಿಯಮಾನೋ ಪಠಮಮಗ್ಗಟ್ಠೋ ಅಟ್ಠಮಕೋ, ಮಗ್ಗಟ್ಠತಾಯ, ಪಹೀಯಮಾನಕಿಲೇಸತಾಯ ಚ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಮಗ್ಗಟ್ಠಾ ಅಟ್ಠಮಕಾ ವಿಯಾತಿ ಅಟ್ಠಮಕಾ, ‘‘ಏಕಚಿತ್ತಕ್ಖಣತೋ ಉದ್ಧಂ ನ ತಿಟ್ಠತೀತಿ ಅಟ್ಠಮಕೋ’’ತಿ ಅಪರೇ ನಿರುತ್ತಿನಯೇನ। ‘‘ಸೇಕ್ಖಾ’’ತಿ ನಾಮಂ ಸಾಧಾರಣನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಇತರೇಸೂತಿ ‘‘ಭಬ್ಬಾಭಬ್ಬಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇಸು ಅನರಿಯೇಸು। ತೇನಾಹ ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ಹೀನುಕ್ಕಟ್ಠಮಜ್ಝಿಮಂ ಉಪಾದಾಯಾ’’ತಿ।
Paccattaniyatoti pāṭipuggaliko. Itarassāti apaccattaniyatassa. Tathāti asādhāraṇabhāvena. Koci dhammo kañci dhammaṃ upādāya sādhāraṇopi samāno tadaññaṃ upādāya asādhāraṇopi hotīti āha ‘‘sādhāraṇāvidhuratāyā’’ti. Tenāha ‘‘taṃ taṃ upādāyā’’tiādi. Tathā hi ‘‘dhammatā’’ti vuttapaṭhamamaggaṭṭhatā dīpitā, tādisānaṃ eva anekesaṃ ariyānaṃ vasena sādhāraṇāti . Paṭhamassāti aṭṭhamakassa. Dutiyassāti sotāpannassa. Puna aṭṭhamakassāti ‘‘aṭṭhamakassa, anāgāmissa cā’’ti ettha vuttaaṭṭhamakassa. Tenāha ‘‘anāgāmimaggaṭṭhassā’’ti. Aggaphalaṭṭhato paṭṭhāya paṭilomato gaṇiyamāno paṭhamamaggaṭṭho aṭṭhamako, maggaṭṭhatāya, pahīyamānakilesatāya ca sabbepi maggaṭṭhā aṭṭhamakā viyāti aṭṭhamakā, ‘‘ekacittakkhaṇato uddhaṃ na tiṭṭhatīti aṭṭhamako’’ti apare niruttinayena. ‘‘Sekkhā’’ti nāmaṃ sādhāraṇanti sambandho. Itaresūti ‘‘bhabbābhabbā’’ti vuttesu anariyesu. Tenāha pāḷiyaṃ ‘‘hīnukkaṭṭhamajjhimaṃ upādāyā’’ti.
ನಿಯಾಮಾವಕ್ಕನ್ತಿಯಾತಿ ಅವಕ್ಕನ್ತನಿಯಾಮತಾಯ। ಞಾಣುತ್ಥರಸ್ಸಾತಿ ಞಾಣಾಧಿಕಸ್ಸ। ತಥಾವಿಧಪಚ್ಚಯಸಮಾಯೋಗೇತಿ ಞಾಣವಿಸೇಸಪಚ್ಚಯಸಮವಾಯೇ। ಯಥಾ ಹಿ ಞಾಣಬಲೇನ ದನ್ಧಾಭಿಞ್ಞತಾ ನ ಹೋತಿ, ಏವಂ ಪಟಿಪದಾಪಟಿಪನ್ನೋಪಿ ಸುಖೇನ ವಿಸೋಸೀಯತೀತಿ। ಸಾ ಹಿ ಸುಖಾಪಟಿಪದಾ ಖಿಪ್ಪಾಭಿಞ್ಞಾ ತಂಸಮಙ್ಗಿನೋ ಞಾಣುತ್ತರತ್ತಾ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಪದಟ್ಠಾನನ್ತಿ ವುತ್ತಾ।
Niyāmāvakkantiyāti avakkantaniyāmatāya. Ñāṇuttharassāti ñāṇādhikassa. Tathāvidhapaccayasamāyogeti ñāṇavisesapaccayasamavāye. Yathā hi ñāṇabalena dandhābhiññatā na hoti, evaṃ paṭipadāpaṭipannopi sukhena visosīyatīti. Sā hi sukhāpaṭipadā khippābhiññā taṃsamaṅgino ñāṇuttarattā vipassanāya padaṭṭhānanti vuttā.
ಧಮ್ಮತೋ ಅನಪೇತಾ ಚಿನ್ತಾ ಧಮ್ಮಚಿನ್ತಾ, ಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರೇನ ಪವತ್ತಿತತ್ತಾ ಧಮ್ಮೇಸು ಚಿನ್ತಾ, ಧಮ್ಮೋ ವಾ ಞಾಣಂ, ತಸ್ಮಾ ಧಮ್ಮಾವಹಾ ಚಿನ್ತಾ ಧಮ್ಮಚಿನ್ತಾ, ಚಿನ್ತಾಮಯಞಾಣಸ್ಸ ಹೇತುಭೂತಾ ಚಿನ್ತಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
Dhammato anapetā cintā dhammacintā, yonisomanasikārena pavattitattā dhammesu cintā, dhammo vā ñāṇaṃ, tasmā dhammāvahā cintā dhammacintā, cintāmayañāṇassa hetubhūtā cintāti attho.
ಪಾಳಿಯಂ ಸುತಮಯಪಞ್ಞಾಗ್ಗಹಣೇನ ‘‘ಯೇ ತೇ ಧಮ್ಮಾ ಆದಿಕಲ್ಯಾಣಾ…ಪೇ॰… ತಥಾರೂಪಾಸ್ಸ ಧಮ್ಮಾ ಬಹುಸ್ಸುತಾ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿಆದಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೮.೨) ಸುತ್ತಪದಸಙ್ಗಹೋ ಅತ್ಥೋ ಪರಿಗ್ಗಹಿತೋ, ತಥಾ ಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರಗ್ಗಹಣೇನ ‘‘ಸೋ ‘ಅನಿಚ್ಚ’ನ್ತಿ ಯೋನಿಸೋ ಮನಸಿ ಕರೋತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ವುತ್ತೋ ಉಪಾಯಮನಸಿಕಾರೋ ಪರಿಗ್ಗಹಿತೋ। ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಗ್ಗಹಣೇನ ‘‘ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಂ ಭಾವೇತಿ ವಿವೇಕನಿಸ್ಸಿತ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ವುತ್ತಾ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ ಪರಿಗ್ಗಹಿತಾತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಅಥ ಖೋ…ಪೇ॰… ದಸ್ಸೇತು’’ನ್ತಿ। ಸೇಸನ್ತಿ ‘‘ಧಮ್ಮಸ್ವಾಕ್ಖಾತತಾ’’ತಿ ಏವಮಾದಿ।
Pāḷiyaṃ sutamayapaññāggahaṇena ‘‘ye te dhammā ādikalyāṇā…pe… tathārūpāssa dhammā bahussutā hontī’’tiādi (a. ni. 8.2) suttapadasaṅgaho attho pariggahito, tathā yonisomanasikāraggahaṇena ‘‘so ‘anicca’nti yoniso manasi karotī’’tiādinā vutto upāyamanasikāro pariggahito. Sammādiṭṭhiggahaṇena ‘‘sammādiṭṭhiṃ bhāveti vivekanissita’’ntiādinā vuttā sammādiṭṭhi pariggahitāti dassento āha ‘‘atha kho…pe… dassetu’’nti. Sesanti ‘‘dhammasvākkhātatā’’ti evamādi.
ಯಸ್ಸ ಚ ಪುಬ್ಬೇ ಅತ್ಥೋ ನ ಸಂವಣ್ಣಿತೋ, ತತ್ಥ ಕಲ್ಯಾಣಮಿತ್ತತಾಯ ಆಯತನಗತೋ ಪಸಾದೋ, ಚಿತ್ತವೂಪಸಮೋ ಚ ಫಲನ್ತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಸಪ್ಪುರಿಸ…ಪೇ॰… ಪದಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ ಆಹ। ಅತ್ತಸಮ್ಮಾಪಣಿಹಿತತ್ತಾ ಪಾಪಜೇಗುಚ್ಛಿನಿಬ್ಬಿದಾದಿಬಹುಲೋವ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಅತ್ಥ…ಪೇ॰… ಪದಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ। ಧಮ್ಮೋ ಸ್ವಾಕ್ಖಾತೋ ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಪರಿಯೋಸಾನಾ ಸಬ್ಬಸಮ್ಪತ್ತಿಪಾರಿಪೂರಿಹೇತೂತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಧಮ್ಮಸ್ವಾಕ್ಖಾತತಾ…ಪೇ॰… ಪದಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ ಆಹ। ಕುಸಲಮೂಲರೋಪನಾ ಹಿ ಸಮಾಪತ್ತಿಪರಿಯೋಸಾನಾತಿ । ಸಙ್ಘಸುಟ್ಠುತಾಯ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಸುಟ್ಠುಭಾವಾಯ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಸಪ್ಪತಿಸ್ಸತಾಯ ‘‘ಸುಟ್ಠು, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ವಚನಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನಭಾವಾಯ। ಇತರಂ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವ।
Yassa ca pubbe attho na saṃvaṇṇito, tattha kalyāṇamittatāya āyatanagato pasādo, cittavūpasamo ca phalanti dassento ‘‘sappurisa…pe… padaṭṭhāna’’nti āha. Attasammāpaṇihitattā pāpajegucchinibbidādibahulova hotīti dassento āha ‘‘attha…pe… padaṭṭhāna’’nti. Dhammo svākkhāto ādito paṭṭhāya yāva pariyosānā sabbasampattipāripūrihetūti dassento ‘‘dhammasvākkhātatā…pe… padaṭṭhāna’’nti āha. Kusalamūlaropanā hi samāpattipariyosānāti . Saṅghasuṭṭhutāya saṅghassa suṭṭhubhāvāya saṅghassa sappatissatāya ‘‘suṭṭhu, bhante’’ti vacanasampaṭicchanabhāvāya. Itaraṃ suviññeyyameva.
ವಿಭತ್ತಿಹಾರವಿಭಙ್ಗವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Vibhattihāravibhaṅgavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ನೇತ್ತಿಪ್ಪಕರಣಪಾಳಿ • Nettippakaraṇapāḷi / ೮. ವಿಭತ್ತಿಹಾರವಿಭಙ್ಗೋ • 8. Vibhattihāravibhaṅgo
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / ನೇತ್ತಿಪ್ಪಕರಣ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā / ೮. ವಿಭತ್ತಿಹಾರವಿಭಙ್ಗವಣ್ಣನಾ • 8. Vibhattihāravibhaṅgavaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / ನೇತ್ತಿವಿಭಾವಿನೀ • Nettivibhāvinī / ೮. ವಿಭತ್ತಿಹಾರವಿಭಙ್ಗವಿಭಾವನಾ • 8. Vibhattihāravibhaṅgavibhāvanā
