| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ನೇತ್ತಿಪ್ಪಕರಣಪಾಳಿ • Nettippakaraṇapāḷi |
೨. ವಿಚಯಹಾರವಿಭಙ್ಗೋ
2. Vicayahāravibhaṅgo
೧೧. ತತ್ಥ ಕತಮೋ ವಿಚಯೋ ಹಾರೋ? ‘‘ಯಂ ಪುಚ್ಛಿತಞ್ಚ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತಞ್ಚಾ’’ತಿ ಗಾಥಾ, ಅಯಂ ವಿಚಯೋ ಹಾರೋ।
11. Tattha katamo vicayo hāro? ‘‘Yaṃ pucchitañca vissajjitañcā’’ti gāthā, ayaṃ vicayo hāro.
ಕಿಂ ವಿಚಿನತಿ? ಪದಂ ವಿಚಿನತಿ, ಪಞ್ಹಂ ವಿಚಿನತಿ, ವಿಸಜ್ಜನಂ 1 ವಿಚಿನತಿ, ಪುಬ್ಬಾಪರಂ ವಿಚಿನತಿ, ಅಸ್ಸಾದಂ ವಿಚಿನತಿ, ಆದೀನವಂ ವಿಚಿನತಿ, ನಿಸ್ಸರಣಂ ವಿಚಿನತಿ, ಫಲಂ ವಿಚಿನತಿ, ಉಪಾಯಂ ವಿಚಿನತಿ, ಆಣತ್ತಿಂ ವಿಚಿನತಿ, ಅನುಗೀತಿಂ ವಿಚಿನತಿ, ಸಬ್ಬೇ ನವ ಸುತ್ತನ್ತೇ ವಿಚಿನತಿ। ಯಥಾ ಕಿಂ ಭವೇ, ಯಥಾ ಆಯಸ್ಮಾ ಅಜಿತೋ ಪಾರಾಯನೇ ಭಗವನ್ತಂ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛತಿ –
Kiṃ vicinati? Padaṃ vicinati, pañhaṃ vicinati, visajjanaṃ 2 vicinati, pubbāparaṃ vicinati, assādaṃ vicinati, ādīnavaṃ vicinati, nissaraṇaṃ vicinati, phalaṃ vicinati, upāyaṃ vicinati, āṇattiṃ vicinati, anugītiṃ vicinati, sabbe nava suttante vicinati. Yathā kiṃ bhave, yathā āyasmā ajito pārāyane bhagavantaṃ pañhaṃ pucchati –
ಕೇನಸ್ಸು ನಪ್ಪಕಾಸತಿ।
Kenassu nappakāsati;
ಕಿಸ್ಸಾಭಿಲೇಪನಂ ಬ್ರೂಸಿ, ಕಿಂ ಸು ತಸ್ಸ ಮಹಬ್ಭಯ’’ನ್ತಿ॥
Kissābhilepanaṃ brūsi, kiṃ su tassa mahabbhaya’’nti.
ಇಮಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಪದಾನಿ ಪುಚ್ಛಿತಾನಿ, ಸೋ ಏಕೋ ಪಞ್ಹೋ। ಕಸ್ಮಾ? ಏಕವತ್ಥು ಪರಿಗ್ಗಹಾ, ಏವಞ್ಹಿ ಆಹ ‘‘ಕೇನಸ್ಸು ನಿವುತೋ ಲೋಕೋ’’ತಿ ಲೋಕಾಧಿಟ್ಠಾನಂ ಪುಚ್ಛತಿ, ‘‘ಕೇನಸ್ಸು ನಪ್ಪಕಾಸತೀ’’ತಿ ಲೋಕಸ್ಸ ಅಪ್ಪಕಾಸನಂ ಪುಚ್ಛತಿ, ‘‘ಕಿಸ್ಸಾಭಿಲೇಪನಂ ಬ್ರೂಸೀ’’ತಿ ಲೋಕಸ್ಸ ಅಭಿಲೇಪನಂ ಪುಚ್ಛತಿ, ‘‘ಕಿಂಸು ತಸ್ಸ ಮಹಬ್ಭಯ’’ನ್ತಿ ತಸ್ಸೇವ ಲೋಕಸ್ಸ ಮಹಾಭಯಂ ಪುಚ್ಛತಿ। ಲೋಕೋ ತಿವಿಧೋ ಕಿಲೇಸಲೋಕೋ ಭವಲೋಕೋ ಇನ್ದ್ರಿಯಲೋಕೋ।
Imāni cattāri padāni pucchitāni, so eko pañho. Kasmā? Ekavatthu pariggahā, evañhi āha ‘‘kenassu nivuto loko’’ti lokādhiṭṭhānaṃ pucchati, ‘‘kenassu nappakāsatī’’ti lokassa appakāsanaṃ pucchati, ‘‘kissābhilepanaṃ brūsī’’ti lokassa abhilepanaṃ pucchati, ‘‘kiṃsu tassa mahabbhaya’’nti tasseva lokassa mahābhayaṃ pucchati. Loko tividho kilesaloko bhavaloko indriyaloko.
ತತ್ಥ ವಿಸಜ್ಜನಾ –
Tattha visajjanā –
‘‘ಅವಿಜ್ಜಾಯ ನಿವುತೋ ಲೋಕೋ, [ಅಜಿತಾತಿ ಭಗವಾ,]
‘‘Avijjāya nivuto loko, [ajitāti bhagavā,]
ಜಪ್ಪಾಭಿಲೇಪನಂ ಬ್ರೂಮಿ, ದುಕ್ಖಮಸ್ಸ ಮಹಬ್ಭಯ’’ನ್ತಿ॥
Jappābhilepanaṃ brūmi, dukkhamassa mahabbhaya’’nti.
ಇಮಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಪದಾನಿ ಇಮೇಹಿ ಚತೂಹಿ ಪದೇಹಿ ವಿಸಜ್ಜಿತಾನಿ ಪಠಮಂ ಪಠಮೇನ, ದುತಿಯಂ ದುತಿಯೇನ, ತತಿಯಂ ತತಿಯೇನ, ಚತುತ್ಥಂ ಚತುತ್ಥೇನ।
Imāni cattāri padāni imehi catūhi padehi visajjitāni paṭhamaṃ paṭhamena, dutiyaṃ dutiyena, tatiyaṃ tatiyena, catutthaṃ catutthena.
‘‘ಕೇನಸ್ಸು ನಿವುತೋ ಲೋಕೋ’’ತಿ ಪಞ್ಹೇ ‘‘ಅವಿಜ್ಜಾಯ ನಿವುತೋ ಲೋಕೋ’’ತಿ ವಿಸಜ್ಜನಾ। ನೀವರಣೇಹಿ ನಿವುತೋ ಲೋಕೋ, ಅವಿಜ್ಜಾನೀವರಣಾ ಹಿ ಸಬ್ಬೇ ಸತ್ತಾ। ಯಥಾಹ ಭಗವಾ ‘‘ಸಬ್ಬಸತ್ತಾನಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಬ್ಬಪಾಣಾನಂ ಸಬ್ಬಭೂತಾನಂ ಪರಿಯಾಯತೋ ಏಕಮೇವ ನೀವರಣಂ ವದಾಮಿ ಯದಿದಂ ಅವಿಜ್ಜಾ, ಅವಿಜ್ಜಾನೀವರಣಾ ಹಿ ಸಬ್ಬೇ ಸತ್ತಾ। ಸಬ್ಬಸೋವ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅವಿಜ್ಜಾಯ ನಿರೋಧಾ ಚಾಗಾ ಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗಾ ನತ್ಥಿ ಸತ್ತಾನಂ ನೀವರಣನ್ತಿ ವದಾಮೀ’’ತಿ। ತೇನ ಚ ಪಠಮಸ್ಸ ಪದಸ್ಸ ವಿಸಜ್ಜನಾ ಯುತ್ತಾ।
‘‘Kenassu nivuto loko’’ti pañhe ‘‘avijjāya nivuto loko’’ti visajjanā. Nīvaraṇehi nivuto loko, avijjānīvaraṇā hi sabbe sattā. Yathāha bhagavā ‘‘sabbasattānaṃ, bhikkhave, sabbapāṇānaṃ sabbabhūtānaṃ pariyāyato ekameva nīvaraṇaṃ vadāmi yadidaṃ avijjā, avijjānīvaraṇā hi sabbe sattā. Sabbasova, bhikkhave, avijjāya nirodhā cāgā paṭinissaggā natthi sattānaṃ nīvaraṇanti vadāmī’’ti. Tena ca paṭhamassa padassa visajjanā yuttā.
‘‘ಕೇನಸ್ಸು ನಪ್ಪಕಾಸತೀ’’ತಿ ಪಞ್ಹೇ ‘‘ವಿವಿಚ್ಛಾ ಪಮಾದಾ ನಪ್ಪಕಾಸತೀ’’ತಿ ವಿಸಜ್ಜನಾ। ಯೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ನೀವರಣೇಹಿ ನಿವುತೋ, ಸೋ ವಿವಿಚ್ಛತಿ। ವಿವಿಚ್ಛಾ ನಾಮ ವುಚ್ಚತಿ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾ। ಸೋ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛನ್ತೋ ನಾಭಿಸದ್ದಹತಿ, ನ ಅಭಿಸದ್ದಹನ್ತೋ ವೀರಿಯಂ ನಾರಭತಿ ಅಕುಸಲಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಪಹಾನಾಯ ಕುಸಲಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಾಯ। ಸೋ ಇಧಪ್ಪಮಾದಮನುಯುತ್ತೋ ವಿಹರತಿ ಪಮತ್ತೋ, ಸುಕ್ಕೇ ಧಮ್ಮೇ ನ ಉಪ್ಪಾದಿಯತಿ, ತಸ್ಸ ತೇ ಅನುಪ್ಪಾದಿಯಮಾನಾ ನಪ್ಪಕಾಸನ್ತಿ, ಯಥಾಹ ಭಗವಾ –
‘‘Kenassu nappakāsatī’’ti pañhe ‘‘vivicchā pamādā nappakāsatī’’ti visajjanā. Yo puggalo nīvaraṇehi nivuto, so vivicchati. Vivicchā nāma vuccati vicikicchā. So vicikicchanto nābhisaddahati, na abhisaddahanto vīriyaṃ nārabhati akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya kusalānaṃ dhammānaṃ sacchikiriyāya. So idhappamādamanuyutto viharati pamatto, sukke dhamme na uppādiyati, tassa te anuppādiyamānā nappakāsanti, yathāha bhagavā –
ಅಸನ್ತೇತ್ಥ ನ ದಿಸ್ಸನ್ತಿ, ರತ್ತಿಂ ಖಿತ್ತಾ 9 ಯಥಾ ಸರಾ।
Asantettha na dissanti, rattiṃ khittā 10 yathā sarā;
ತೇ ಗುಣೇಹಿ ಪಕಾಸನ್ತಿ, ಕಿತ್ತಿಯಾ ಚ ಯಸೇನ ಚಾ’’ತಿ॥
Te guṇehi pakāsanti, kittiyā ca yasena cā’’ti.
ತೇನ ಚ ದುತಿಯಸ್ಸ ಪದಸ್ಸ ವಿಸಜ್ಜನಾ ಯುತ್ತಾ।
Tena ca dutiyassa padassa visajjanā yuttā.
‘‘ಕಿಸ್ಸಾಭಿಲೇಪನಂ ಬ್ರೂಸೀ’’ತಿ ಪಞ್ಹೇ ‘‘ಜಪ್ಪಾಭಿಲೇಪನಂ ಬ್ರೂಮೀ’’ತಿ ವಿಸಜ್ಜನಾ। ಜಪ್ಪಾ ನಾಮ ವುಚ್ಚತಿ ತಣ್ಹಾ। ಸಾ ಕಥಂ ಅಭಿಲಿಮ್ಪತಿ? ಯಥಾಹ ಭಗವಾ –
‘‘Kissābhilepanaṃ brūsī’’ti pañhe ‘‘jappābhilepanaṃ brūmī’’ti visajjanā. Jappā nāma vuccati taṇhā. Sā kathaṃ abhilimpati? Yathāha bhagavā –
‘‘ರತ್ತೋ ಅತ್ಥಂ ನ ಜಾನಾತಿ, ರತ್ತೋ ಧಮ್ಮಂ ನ ಪಸ್ಸತಿ।
‘‘Ratto atthaṃ na jānāti, ratto dhammaṃ na passati;
ಸಾಯಂ ತಣ್ಹಾ ಆಸತ್ತಿಬಹುಲಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ‘‘ಏವಂ ಅಭಿಜಪ್ಪಾ’’ತಿ ಕರಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ಲೋಕೋ ಅಭಿಲಿತ್ತೋ ನಾಮ ಭವತಿ, ತೇನ ಚ ತತಿಯಸ್ಸ ಪದಸ್ಸ ವಿಸಜ್ಜನಾ ಯುತ್ತಾ।
Sāyaṃ taṇhā āsattibahulassa puggalassa ‘‘evaṃ abhijappā’’ti karitvā tattha loko abhilitto nāma bhavati, tena ca tatiyassa padassa visajjanā yuttā.
‘‘ಕಿಂ ಸು ತಸ್ಸ ಮಹಬ್ಭಯ’’ನ್ತಿ ಪಞ್ಹೇ ‘‘ದುಕ್ಖಮಸ್ಸ ಮಹಬ್ಭಯ’’ನ್ತಿ ವಿಸಜ್ಜನಾ। ದುವಿಧಂ ದುಕ್ಖಂ – ಕಾಯಿಕಞ್ಚ ಚೇತಸಿಕಞ್ಚ। ಯಂ ಕಾಯಿಕಂ ಇದಂ ದುಕ್ಖಂ, ಯಂ ಚೇತಸಿಕಂ ಇದಂ ದೋಮನಸ್ಸಂ। ಸಬ್ಬೇ ಸತ್ತಾ ಹಿ ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಉಬ್ಬಿಜ್ಜನ್ತಿ, ನತ್ಥಿ ಭಯಂ ದುಕ್ಖೇನ ಸಮಸಮಂ, ಕುತೋ ವಾ ಪನ ತಸ್ಸ ಉತ್ತರಿತರಂ? ತಿಸ್ಸೋ ದುಕ್ಖತಾ – ದುಕ್ಖದುಕ್ಖತಾ ಸಙ್ಖಾರದುಕ್ಖತಾ ವಿಪರಿಣಾಮದುಕ್ಖತಾ। ತತ್ಥ ಲೋಕೋ ಓಧಸೋ ಕದಾಚಿ ಕರಹಚಿ ದುಕ್ಖದುಕ್ಖತಾಯ ಮುಚ್ಚತಿ। ತಥಾ ವಿಪರಿಣಾಮದುಕ್ಖತಾಯ। ತಂ ಕಿಸ್ಸ ಹೇತು? ಹೋನ್ತಿ ಲೋಕೇ ಅಪ್ಪಾಬಾಧಾಪಿ ದೀಘಾಯುಕಾಪಿ। ಸಙ್ಖಾರದುಕ್ಖತಾಯ ಪನ ಲೋಕೋ ಅನುಪಾದಿಸೇಸಾಯ ನಿಬ್ಬಾನಧಾತುಯಾ ಮುಚ್ಚತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸಙ್ಖಾರದುಕ್ಖತಾ ದುಕ್ಖಂ ಲೋಕಸ್ಸಾತಿ ಕತ್ವಾ ದುಕ್ಖಮಸ್ಸ ಮಹಬ್ಭಯನ್ತಿ। ತೇನ ಚ ಚತುತ್ಥಸ್ಸ ಪದಸ್ಸ ವಿಸಜ್ಜನಾ ಯುತ್ತಾ। ತೇನಾಹ ಭಗವಾ ‘‘ಅವಿಜ್ಜಾಯ ನಿವುತೋ ಲೋಕೋ’’ತಿ।
‘‘Kiṃ su tassa mahabbhaya’’nti pañhe ‘‘dukkhamassa mahabbhaya’’nti visajjanā. Duvidhaṃ dukkhaṃ – kāyikañca cetasikañca. Yaṃ kāyikaṃ idaṃ dukkhaṃ, yaṃ cetasikaṃ idaṃ domanassaṃ. Sabbe sattā hi dukkhassa ubbijjanti, natthi bhayaṃ dukkhena samasamaṃ, kuto vā pana tassa uttaritaraṃ? Tisso dukkhatā – dukkhadukkhatā saṅkhāradukkhatā vipariṇāmadukkhatā. Tattha loko odhaso kadāci karahaci dukkhadukkhatāya muccati. Tathā vipariṇāmadukkhatāya. Taṃ kissa hetu? Honti loke appābādhāpi dīghāyukāpi. Saṅkhāradukkhatāya pana loko anupādisesāya nibbānadhātuyā muccati, tasmā saṅkhāradukkhatā dukkhaṃ lokassāti katvā dukkhamassa mahabbhayanti. Tena ca catutthassa padassa visajjanā yuttā. Tenāha bhagavā ‘‘avijjāya nivuto loko’’ti.
ಸವನ್ತಿ ಸಬ್ಬಧಿ ಸೋತಾ, [ಇಚ್ಚಾಯಸ್ಮಾ ಅಜಿತೋ,]
Savanti sabbadhi sotā, [iccāyasmā ajito,]
ಸೋತಾನಂ ಕಿಂ ನಿವಾರಣಂ।
Sotānaṃ kiṃ nivāraṇaṃ;
ಇಮಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಪದಾನಿ ಪುಚ್ಛಿತಾನಿ। ತೇ ದ್ವೇ ಪಞ್ಹಾ। ಕಸ್ಮಾ? ಇಮೇಹಿ ಬತ್ವಾಧಿವಚನೇನ ಪುಚ್ಛಿತಾ। ಏವಂ ಸಮಾಪನ್ನಸ್ಸ ಲೋಕಸ್ಸ ಏವಂ ಸಂಕಿಲಿಟ್ಠಸ್ಸ ಕಿಂ ಲೋಕಸ್ಸ ವೋದಾನಂ ವುಟ್ಠಾನಮಿತಿ, ಏವಞ್ಹಿ ಆಹ।
Imāni cattāri padāni pucchitāni. Te dve pañhā. Kasmā? Imehi batvādhivacanena pucchitā. Evaṃ samāpannassa lokassa evaṃ saṃkiliṭṭhassa kiṃ lokassa vodānaṃ vuṭṭhānamiti, evañhi āha.
ಸವನ್ತಿ ಸಬ್ಬಧಿ ಸೋತಾತಿ। ಅಸಮಾಹಿತಸ್ಸ ಸವನ್ತಿ ಅಭಿಜ್ಝಾಬ್ಯಾಪಾದಪ್ಪಮಾದಬಹುಲಸ್ಸ। ತತ್ಥ ಯಾ ಅಭಿಜ್ಝಾ ಅಯಂ ಲೋಭೋ ಅಕುಸಲಮೂಲಂ, ಯೋ ಬ್ಯಾಪಾದೋ ಅಯಂ ದೋಸೋ ಅಕುಸಲಮೂಲಂ, ಯೋ ಪಮಾದೋ ಅಯಂ ಮೋಹೋ ಅಕುಸಲಮೂಲಂ। ತಸ್ಸೇವಂ ಅಸಮಾಹಿತಸ್ಸ ಛಸು ಆಯತನೇಸು ತಣ್ಹಾ ಸವನ್ತಿ ರೂಪತಣ್ಹಾ ಸದ್ದತಣ್ಹಾ ಗನ್ಧತಣ್ಹಾ ರಸತಣ್ಹಾ ಫೋಟ್ಠಬ್ಬತಣ್ಹಾ ಧಮ್ಮತಣ್ಹಾ, ಯಥಾಹ ಭಗವಾ –
Savantisabbadhi sotāti. Asamāhitassa savanti abhijjhābyāpādappamādabahulassa. Tattha yā abhijjhā ayaṃ lobho akusalamūlaṃ, yo byāpādo ayaṃ doso akusalamūlaṃ, yo pamādo ayaṃ moho akusalamūlaṃ. Tassevaṃ asamāhitassa chasu āyatanesu taṇhā savanti rūpataṇhā saddataṇhā gandhataṇhā rasataṇhā phoṭṭhabbataṇhā dhammataṇhā, yathāha bhagavā –
‘‘ಸವತೀ’’ತಿ ಚ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಛನ್ನೇತಂ ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಾನಂ ಆಯತನಾನಂ ಅಧಿವಚನಂ। ಚಕ್ಖು ಸವತಿ ಮನಾಪಿಕೇಸು ರೂಪೇಸು, ಅಮನಾಪಿಕೇಸು 15 ಪಟಿಹಞ್ಞತೀತಿ। ಸೋತಂ…ಪೇ॰… ಘಾನಂ… ಜಿವ್ಹಾ… ಕಾಯೋ… ಮನೋ ಸವತಿ ಮನಾಪಿಕೇಸು ಧಮ್ಮೇಸು ಅಮನಾಪಿಕೇಸು ಪಟಿಹಞ್ಞತೀತಿ। ಇತಿ ಸಬ್ಬಾ ಚ ಸವತಿ, ಸಬ್ಬಥಾ ಚ ಸವತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಸವನ್ತಿ ಸಬ್ಬಧಿ ಸೋತಾ’’ತಿ।
‘‘Savatī’’ti ca kho, bhikkhave, channetaṃ ajjhattikānaṃ āyatanānaṃ adhivacanaṃ. Cakkhu savati manāpikesu rūpesu, amanāpikesu 16 paṭihaññatīti. Sotaṃ…pe… ghānaṃ… jivhā… kāyo… mano savati manāpikesu dhammesu amanāpikesu paṭihaññatīti. Iti sabbā ca savati, sabbathā ca savati. Tenāha ‘‘savanti sabbadhi sotā’’ti.
‘‘ಸೋತಾನಂ ಕಿಂ ನಿವಾರಣ’’ನ್ತಿ ಪರಿಯುಟ್ಠಾನವಿಘಾತಂ ಪುಚ್ಛತಿ, ಇದಂ ವೋದಾನಂ। ‘‘ಸೋತಾನಂ ಸಂವರಂ ಬ್ರೂಹಿ, ಕೇನ ಸೋತಾ ಪಿಧೀಯರೇ’’ತಿ ಅನುಸಯಸಮುಗ್ಘಾತಂ ಪುಚ್ಛತಿ, ಇದಂ ವುಟ್ಠಾನಂ।
‘‘Sotānaṃ kiṃ nivāraṇa’’nti pariyuṭṭhānavighātaṃ pucchati, idaṃ vodānaṃ. ‘‘Sotānaṃ saṃvaraṃ brūhi, kena sotā pidhīyare’’ti anusayasamugghātaṃ pucchati, idaṃ vuṭṭhānaṃ.
ತತ್ಥ ವಿಸಜ್ಜನಾ –
Tattha visajjanā –
‘‘ಯಾನಿ ಸೋತಾನಿ ಲೋಕಸ್ಮಿಂ, [ಅಜಿತಾತಿ ಭಗವಾ,]
‘‘Yāni sotāni lokasmiṃ, [ajitāti bhagavā,]
ಸತಿ ತೇಸಂ ನಿವಾರಣಂ।
Sati tesaṃ nivāraṇaṃ;
ಸೋತಾನಂ ಸಂವರಂ ಬ್ರೂಮಿ, ಪಞ್ಞಾಯೇತೇ ಪಿಧೀಯರೇ’’ತಿ॥
Sotānaṃ saṃvaraṃ brūmi, paññāyete pidhīyare’’ti.
ಕಾಯಗತಾಯ ಸತಿಯಾ ಭಾವಿತಾಯ ಬಹುಲೀಕತಾಯ ಚಕ್ಖು ನಾವಿಞ್ಛತಿ ಮನಾಪಿಕೇಸು ರೂಪೇಸು, ಅಮನಾಪಿಕೇಸು ನ ಪಟಿಹಞ್ಞತಿ, ಸೋತಂ…ಪೇ॰… ಘಾನಂ… ಜಿವ್ಹಾ… ಕಾಯೋ… ಮನೋ ನಾವಿಞ್ಛತಿ ಮನಾಪಿಕೇಸು ಧಮ್ಮೇಸು, ಅಮನಾಪಿಕೇಸು ನ ಪಟಿಹಞ್ಞತಿ। ಕೇನ ಕಾರಣೇನ? ಸಂವುತನಿವಾರಿತತ್ತಾ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಂ । ಕೇನ ತೇ ಸಂವುತನಿವಾರಿತಾ? ಸತಿಆರಕ್ಖೇನ। ತೇನಾಹ ಭಗವಾ – ‘‘ಸತಿ ತೇಸಂ ನಿವಾರಣ’’ನ್ತಿ।
Kāyagatāya satiyā bhāvitāya bahulīkatāya cakkhu nāviñchati manāpikesu rūpesu, amanāpikesu na paṭihaññati, sotaṃ…pe… ghānaṃ… jivhā… kāyo… mano nāviñchati manāpikesu dhammesu, amanāpikesu na paṭihaññati. Kena kāraṇena? Saṃvutanivāritattā indriyānaṃ . Kena te saṃvutanivāritā? Satiārakkhena. Tenāha bhagavā – ‘‘sati tesaṃ nivāraṇa’’nti.
ಪಞ್ಞಾಯ ಅನುಸಯಾ ಪಹೀಯನ್ತಿ, ಅನುಸಯೇಸು ಪಹೀನೇಸು ಪರಿಯುಟ್ಠಾನಾ ಪಹೀಯನ್ತಿ। ಕಿಸ್ಸ 17, ಅನುಸಯಸ್ಸ ಪಹೀನತ್ತಾ? ತಂ ಯಥಾ ಖನ್ಧವನ್ತಸ್ಸ ರುಕ್ಖಸ್ಸ ಅನವಸೇಸಮೂಲುದ್ಧರಣೇ ಕತೇ ಪುಪ್ಫಫಲಪಲ್ಲವಙ್ಕುರಸನ್ತತಿ ಸಮುಚ್ಛಿನ್ನಾ ಭವತಿ। ಏವಂ ಅನುಸಯೇಸು ಪಹೀನೇಸು ಪರಿಯುಟ್ಠಾನಸನ್ತತಿ ಸಮುಚ್ಛಿನ್ನಾ ಭವತಿ ಪಿದಹಿತಾ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾ। ಕೇನ? ಪಞ್ಞಾಯ। ತೇನಾಹ ಭಗವಾ ‘‘ಪಞ್ಞಾಯೇತೇ ಪಿಧೀಯರೇ’’ತಿ।
Paññāya anusayā pahīyanti, anusayesu pahīnesu pariyuṭṭhānā pahīyanti. Kissa 18, anusayassa pahīnattā? Taṃ yathā khandhavantassa rukkhassa anavasesamūluddharaṇe kate pupphaphalapallavaṅkurasantati samucchinnā bhavati. Evaṃ anusayesu pahīnesu pariyuṭṭhānasantati samucchinnā bhavati pidahitā paṭicchannā. Kena? Paññāya. Tenāha bhagavā ‘‘paññāyete pidhīyare’’ti.
‘‘ಪಞ್ಞಾ ಚೇವ ಸತಿ ಚ, [ಇಚ್ಚಾಯಸ್ಮಾ ಅಜಿತೋ,]
‘‘Paññā ceva sati ca, [iccāyasmā ajito,]
ನಾಮರೂಪಞ್ಚ ಮಾರಿಸ।
Nāmarūpañca mārisa;
ಏತಂ ಮೇ ಪುಟ್ಠೋ ಪಬ್ರೂಹಿ, ಕತ್ಥೇತಂ ಉಪರುಜ್ಝತೀ’’ತಿ॥
Etaṃ me puṭṭho pabrūhi, katthetaṃ uparujjhatī’’ti.
ಯತ್ಥ ನಾಮಞ್ಚ ರೂಪಞ್ಚ, ಅಸೇಸಂ ಉಪರುಜ್ಝತಿ।
Yattha nāmañca rūpañca, asesaṃ uparujjhati;
ವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ನಿರೋಧೇನ, ಏತ್ಥೇತಂ ಉಪರುಜ್ಝತೀ’’ತಿ॥
Viññāṇassa nirodhena, etthetaṃ uparujjhatī’’ti.
ಅಯಂ ಪಞ್ಹೇ 21 ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಪುಚ್ಛತಿ। ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಪುಚ್ಛನ್ತೋ ಕಿಂ ಪುಚ್ಛತಿ? ಅನುಪಾದಿಸೇಸಂ ನಿಬ್ಬಾನಧಾತುಂ। ತೀಣಿ ಚ ಸಚ್ಚಾನಿ ಸಙ್ಖತಾನಿ ನಿರೋಧಧಮ್ಮಾನಿ ದುಕ್ಖಂ ಸಮುದಯೋ ಮಗ್ಗೋ, ನಿರೋಧೋ ಅಸಙ್ಖತೋ। ತತ್ಥ ಸಮುದಯೋ ದ್ವೀಸು ಭೂಮೀಸು ಪಹೀಯತಿ ದಸ್ಸನಭೂಮಿಯಾ ಚ ಭಾವನಾಭೂಮಿಯಾ ಚ। ದಸ್ಸನೇನ ತೀಣಿ ಸಂಯೋಜನಾನಿ ಪಹೀಯನ್ತಿ ಸಕ್ಕಾಯದಿಟ್ಠಿ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾ ಸೀಲಬ್ಬತಪರಾಮಾಸೋ, ಭಾವನಾಯ ಸತ್ತ ಸಂಯೋಜನಾನಿ ಪಹೀಯನ್ತಿ ಕಾಮಚ್ಛನ್ದೋ ಬ್ಯಾಪಾದೋ ರೂಪರಾಗೋ ಅರೂಪರಾಗೋ ಮಾನೋ ಉದ್ಧಚ್ಚಂ ಅವಿಜ್ಜಾವಸೇಸಾ 22। ತೇಧಾತುಕೇ ಇಮಾನಿ ದಸ ಸಂಯೋಜನಾನಿ ಪಞ್ಚೋರಮ್ಭಾಗಿಯಾನಿ ಪಞ್ಚುದ್ಧಮ್ಭಾಗಿಯಾನಿ।
Ayaṃ pañhe 23 anusandhiṃ pucchati. Anusandhiṃ pucchanto kiṃ pucchati? Anupādisesaṃ nibbānadhātuṃ. Tīṇi ca saccāni saṅkhatāni nirodhadhammāni dukkhaṃ samudayo maggo, nirodho asaṅkhato. Tattha samudayo dvīsu bhūmīsu pahīyati dassanabhūmiyā ca bhāvanābhūmiyā ca. Dassanena tīṇi saṃyojanāni pahīyanti sakkāyadiṭṭhi vicikicchā sīlabbataparāmāso, bhāvanāya satta saṃyojanāni pahīyanti kāmacchando byāpādo rūparāgo arūparāgo māno uddhaccaṃ avijjāvasesā 24. Tedhātuke imāni dasa saṃyojanāni pañcorambhāgiyāni pañcuddhambhāgiyāni.
೧೨. ತತ್ಥ ತೀಣಿ ಸಂಯೋಜನಾನಿ ಸಕ್ಕಾಯದಿಟ್ಠಿ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾ ಸೀಲಬ್ಬತಪರಾಮಾಸೋ ಅನಞ್ಞಾತಞ್ಞಸ್ಸಾಮೀತಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಅಧಿಟ್ಠಾಯ ನಿರುಜ್ಝನ್ತಿ। ಸತ್ತ ಸಂಯೋಜನಾನಿ ಕಾಮಚ್ಛನ್ದೋ ಬ್ಯಾಪಾದೋ ರೂಪರಾಗೋ ಅರೂಪರಾಗೋ ಮಾನೋ ಉದ್ಧಚ್ಚಂ ಅವಿಜ್ಜಾವಸೇಸಾ ಅಞ್ಞಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಅಧಿಟ್ಠಾಯ ನಿರುಜ್ಝನ್ತಿ। ಯಂ ಪನ ಏವಂ ಜಾನಾತಿ ‘‘ಖೀಣಾ ಮೇ ಜಾತೀ’’ತಿ, ಇದಂ ಖಯೇ ಞಾಣಂ। ‘‘ನಾಪರಂ ಇತ್ಥತ್ತಾಯಾ’’ತಿ ಪಜಾನಾತಿ, ಇದಂ ಅನುಪ್ಪಾದೇ ಞಾಣಂ। ಇಮಾನಿ ದ್ವೇ ಞಾಣಾನಿ ಅಞ್ಞಾತಾವಿನ್ದ್ರಿಯಂ। ತತ್ಥ ಯಞ್ಚ ಅನಞ್ಞಾತಞ್ಞಸ್ಸಾಮೀತಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಯಞ್ಚ ಅಞ್ಞಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇಮಾನಿ ಅಗ್ಗಫಲಂ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣನ್ತಸ್ಸ ನಿರುಜ್ಝನ್ತಿ, ತತ್ಥ ಯಞ್ಚ ಖಯೇ ಞಾಣಂ ಯಞ್ಚ ಅನುಪ್ಪಾದೇ ಞಾಣಂ, ಇಮಾನಿ ದ್ವೇ ಞಾಣಾನಿ ಏಕಪಞ್ಞಾ।
12. Tattha tīṇi saṃyojanāni sakkāyadiṭṭhi vicikicchā sīlabbataparāmāso anaññātaññassāmītindriyaṃ adhiṭṭhāya nirujjhanti. Satta saṃyojanāni kāmacchando byāpādo rūparāgo arūparāgo māno uddhaccaṃ avijjāvasesā aññindriyaṃ adhiṭṭhāya nirujjhanti. Yaṃ pana evaṃ jānāti ‘‘khīṇā me jātī’’ti, idaṃ khaye ñāṇaṃ. ‘‘Nāparaṃ itthattāyā’’ti pajānāti, idaṃ anuppāde ñāṇaṃ. Imāni dve ñāṇāni aññātāvindriyaṃ. Tattha yañca anaññātaññassāmītindriyaṃ yañca aññindriyaṃ, imāni aggaphalaṃ arahattaṃ pāpuṇantassa nirujjhanti, tattha yañca khaye ñāṇaṃ yañca anuppāde ñāṇaṃ, imāni dve ñāṇāni ekapaññā.
ಅಪಿ ಚ ಆರಮ್ಮಣಸಙ್ಕೇತೇನ ದ್ವೇ ನಾಮಾನಿ ಲಬ್ಭನ್ತಿ, ‘‘ಖೀಣಾ ಮೇ ಜಾತೀ’’ತಿ ಪಜಾನನ್ತಸ್ಸ ಖಯೇ ಞಾಣನ್ತಿ ನಾಮಂ ಲಭತಿ, ‘‘ನಾಪರಂ ಇತ್ಥತ್ತಾಯಾ’’ತಿ ಪಜಾನನ್ತಸ್ಸ ಅನುಪ್ಪಾದೇ ಞಾಣನ್ತಿ ನಾಮಂ ಲಭತಿ। ಸಾ ಪಜಾನನಟ್ಠೇನ ಪಞ್ಞಾ, ಯಥಾದಿಟ್ಠಂ ಅಪಿಲಾಪನಟ್ಠೇನ ಸತಿ।
Api ca ārammaṇasaṅketena dve nāmāni labbhanti, ‘‘khīṇā me jātī’’ti pajānantassa khaye ñāṇanti nāmaṃ labhati, ‘‘nāparaṃ itthattāyā’’ti pajānantassa anuppāde ñāṇanti nāmaṃ labhati. Sā pajānanaṭṭhena paññā, yathādiṭṭhaṃ apilāpanaṭṭhena sati.
೧೩. ತತ್ಥ ಯೇ ಪಞ್ಚುಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧಾ, ಇದಂ ನಾಮರೂಪಂ। ತತ್ಥ ಯೇ ಫಸ್ಸಪಞ್ಚಮಕಾ ಧಮ್ಮಾ, ಇದಂ ನಾಮಂ। ಯಾನಿ ಪಞ್ಚಿನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ರೂಪಾನಿ, ಇದಂ ರೂಪಂ। ತದುಭಯಂ ನಾಮರೂಪಂ ವಿಞ್ಞಾಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ತಸ್ಸ ನಿರೋಧಂ ಭಗವನ್ತಂ ಪುಚ್ಛನ್ತೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಅಜಿತೋ ಪಾರಾಯನೇ ಏವಮಾಹ –
13. Tattha ye pañcupādānakkhandhā, idaṃ nāmarūpaṃ. Tattha ye phassapañcamakā dhammā, idaṃ nāmaṃ. Yāni pañcindriyāni rūpāni, idaṃ rūpaṃ. Tadubhayaṃ nāmarūpaṃ viññāṇasampayuttaṃ tassa nirodhaṃ bhagavantaṃ pucchanto āyasmā ajito pārāyane evamāha –
‘‘ಪಞ್ಞಾ ಚೇವ ಸತಿ ಚ, ನಾಮರೂಪಞ್ಚ ಮಾರಿಸ।
‘‘Paññā ceva sati ca, nāmarūpañca mārisa;
ಏತಂ ಮೇ ಪುಟ್ಠೋ ಪಬ್ರೂಹಿ, ಕತ್ಥೇತಂ ಉಪರುಜ್ಝತೀ’’ತಿ॥
Etaṃ me puṭṭho pabrūhi, katthetaṃ uparujjhatī’’ti.
ತತ್ಥ ಸತಿ ಚ ಪಞ್ಞಾ ಚ ಚತ್ತಾರಿ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ, ಸತಿ ದ್ವೇ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ಸತಿನ್ದ್ರಿಯಞ್ಚ ಸಮಾಧಿನ್ದ್ರಿಯಞ್ಚ, ಪಞ್ಞಾ ದ್ವೇ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ಪಞ್ಞಿನ್ದ್ರಿಯಞ್ಚ ವೀರಿಯಿನ್ದ್ರಿಯಞ್ಚ। ಯಾ ಇಮೇಸು ಚತೂಸು ಇನ್ದ್ರಿಯೇಸು ಸದ್ದಹನಾ ಓಕಪ್ಪನಾ, ಇದಂ ಸದ್ಧಿನ್ದ್ರಿಯಂ। ತತ್ಥ ಯಾ ಸದ್ಧಾಧಿಪತೇಯ್ಯಾ ಚಿತ್ತೇಕಗ್ಗತಾ, ಅಯಂ ಛನ್ದಸಮಾಧಿ। ಸಮಾಹಿತೇ ಚಿತ್ತೇ ಕಿಲೇಸಾನಂ ವಿಕ್ಖಮ್ಭನತಾಯ ಪಟಿಸಙ್ಖಾನಬಲೇನ ವಾ ಭಾವನಾಬಲೇನ ವಾ, ಇದಂ ಪಹಾನಂ। ತತ್ಥ ಯೇ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾ ವಿತಕ್ಕವಿಚಾರಾ ಸಞ್ಞಾವೇದಯಿತಾ ಸರಸಙ್ಕಪ್ಪಾ, ಇಮೇ ಸಙ್ಖಾರಾ। ಇತಿ ಪುರಿಮಕೋ ಚ ಛನ್ದಸಮಾಧಿ, ಕಿಲೇಸವಿಕ್ಖಮ್ಭನತಾಯ ಚ ಪಹಾನಂ ಇಮೇ ಚ ಸಙ್ಖಾರಾ, ತದುಭಯಂ ಛನ್ದಸಮಾಧಿಪ್ಪಧಾನಸಙ್ಖಾರಸಮನ್ನಾಗತಂ ಇದ್ಧಿಪಾದಂ ಭಾವೇತಿ ವಿವೇಕನಿಸ್ಸಿತಂ ವಿರಾಗನಿಸ್ಸಿತಂ ನಿರೋಧನಿಸ್ಸಿತಂ ವೋಸ್ಸಗ್ಗಪರಿಣಾಮಿಂ। ತತ್ಥ ಯಾ ವೀರಿಯಾಧಿಪತೇಯ್ಯಾ ಚಿತ್ತೇಕಗ್ಗತಾ, ಅಯಂ ವೀರಿಯಸಮಾಧಿ…ಪೇ॰… ತತ್ಥ ಯಾ ಚಿತ್ತಾಧಿಪತೇಯ್ಯಾ ಚಿತ್ತೇಕಗ್ಗತಾ, ಅಯಂ ಚಿತ್ತಸಮಾಧಿ…ಪೇ॰… ತತ್ಥ ಯಾ ವೀಮಂಸಾಧಿಪತೇಯ್ಯಾ ಚಿತ್ತೇಕಗ್ಗತಾ, ಅಯಂ ವೀಮಂಸಾಸಮಾಧಿ। ಸಮಾಹಿತೇ ಚಿತ್ತೇ ಕಿಲೇಸಾನಂ ವಿಕ್ಖಮ್ಭನತಾಯ ಪಟಿಸಙ್ಖಾನಬಲೇನ ವಾ ಭಾವನಾಬಲೇನ ವಾ, ಇದಂ ಪಹಾನಂ। ತತ್ಥ ಯೇ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾ ವಿತಕ್ಕವಿಚಾರಾ ಸಞ್ಞಾವೇದಯಿತಾ ಸರಸಙ್ಕಪ್ಪಾ, ಇಮೇ ಸಙ್ಖಾರಾ। ಇತಿ ಪುರಿಮಕೋ ಚ ವೀಮಂಸಾಸಮಾಧಿ, ಕಿಲೇಸವಿಕ್ಖಮ್ಭನತಾಯ ಚ ಪಹಾನಂ ಇಮೇ ಚ ಸಙ್ಖಾರಾ, ತದುಭಯಂ ವೀಮಂಸಾಸಮಾಧಿಪ್ಪಧಾನಸಙ್ಖಾರಸಮನ್ನಾಗತಂ ಇದ್ಧಿಪಾದಂ ಭಾವೇತಿ ವಿವೇಕನಿಸ್ಸಿತಂ ವಿರಾಗನಿಸ್ಸಿತಂ ನಿರೋಧನಿಸ್ಸಿತಂ ವೋಸ್ಸಗ್ಗಪರಿಣಾಮಿಂ।
Tattha sati ca paññā ca cattāri indriyāni, sati dve indriyāni satindriyañca samādhindriyañca, paññā dve indriyāni paññindriyañca vīriyindriyañca. Yā imesu catūsu indriyesu saddahanā okappanā, idaṃ saddhindriyaṃ. Tattha yā saddhādhipateyyā cittekaggatā, ayaṃ chandasamādhi. Samāhite citte kilesānaṃ vikkhambhanatāya paṭisaṅkhānabalena vā bhāvanābalena vā, idaṃ pahānaṃ. Tattha ye assāsapassāsā vitakkavicārā saññāvedayitā sarasaṅkappā, ime saṅkhārā. Iti purimako ca chandasamādhi, kilesavikkhambhanatāya ca pahānaṃ ime ca saṅkhārā, tadubhayaṃ chandasamādhippadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāveti vivekanissitaṃ virāganissitaṃ nirodhanissitaṃ vossaggapariṇāmiṃ. Tattha yā vīriyādhipateyyā cittekaggatā, ayaṃ vīriyasamādhi…pe… tattha yā cittādhipateyyā cittekaggatā, ayaṃ cittasamādhi…pe… tattha yā vīmaṃsādhipateyyā cittekaggatā, ayaṃ vīmaṃsāsamādhi. Samāhite citte kilesānaṃ vikkhambhanatāya paṭisaṅkhānabalena vā bhāvanābalena vā, idaṃ pahānaṃ. Tattha ye assāsapassāsā vitakkavicārā saññāvedayitā sarasaṅkappā, ime saṅkhārā. Iti purimako ca vīmaṃsāsamādhi, kilesavikkhambhanatāya ca pahānaṃ ime ca saṅkhārā, tadubhayaṃ vīmaṃsāsamādhippadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāveti vivekanissitaṃ virāganissitaṃ nirodhanissitaṃ vossaggapariṇāmiṃ.
೧೪. ಸಬ್ಬೋ ಸಮಾಧಿ ಞಾಣಮೂಲಕೋ ಞಾಣಪುಬ್ಬಙ್ಗಮೋ ಞಾಣಾನುಪರಿವತ್ತಿ।
14. Sabbo samādhi ñāṇamūlako ñāṇapubbaṅgamo ñāṇānuparivatti.
ಯಥಾ ಪುರೇ ತಥಾ ಪಚ್ಛಾ, ಯಥಾ ಪಚ್ಛಾ ತಥಾ ಪುರೇ।
Yathā pure tathā pacchā, yathā pacchā tathā pure;
ಇತಿ ವಿವಟೇನ ಚೇತಸಾ ಅಪರಿಯೋನದ್ಧೇನ ಸಪ್ಪಭಾಸಂ ಚಿತ್ತಂ ಭಾವೇತಿ। ಪಞ್ಚಿನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ಕುಸಲಾನಿ ಚಿತ್ತಸಹಭೂನಿ ಚಿತ್ತೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ಚಿತ್ತೇ ನಿರುಜ್ಝಮಾನೇ ನಿರುಜ್ಝನ್ತಿ। ನಾಮರೂಪಞ್ಚ ವಿಞ್ಞಾಣಹೇತುಕಂ ವಿಞ್ಞಾಣಪಚ್ಚಯಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಂ, ತಸ್ಸ ಮಗ್ಗೇನ ಹೇತು ಉಪಚ್ಛಿನ್ನೋ, ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಅನಾಹಾರಂ ಅನಭಿನನ್ದಿತಂ ಅಪ್ಪಟಿಸನ್ಧಿಕಂ ತಂ ನಿರುಜ್ಝತಿ। ನಾಮರೂಪಮಪಿ ಅಹೇತು ಅಪ್ಪಚ್ಚಯಂ ಪುನಬ್ಭವಂ ನ ನಿಬ್ಬತ್ತಯತಿ 27। ಏವಂ ವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ನಿರೋಧಾ ಪಞ್ಞಾ ಚ ಸತಿ ಚ ನಾಮರೂಪಞ್ಚ ನಿರುಜ್ಝತಿ। ತೇನಾಹ ಭಗವಾ –
Iti vivaṭena cetasā apariyonaddhena sappabhāsaṃ cittaṃ bhāveti. Pañcindriyāni kusalāni cittasahabhūni citte uppajjamāne uppajjanti, citte nirujjhamāne nirujjhanti. Nāmarūpañca viññāṇahetukaṃ viññāṇapaccayā nibbattaṃ, tassa maggena hetu upacchinno, viññāṇaṃ anāhāraṃ anabhinanditaṃ appaṭisandhikaṃ taṃ nirujjhati. Nāmarūpamapi ahetu appaccayaṃ punabbhavaṃ na nibbattayati 28. Evaṃ viññāṇassa nirodhā paññā ca sati ca nāmarūpañca nirujjhati. Tenāha bhagavā –
‘‘ಯಮೇತಂ ಪಞ್ಹಂ ಅಪುಚ್ಛಿ, ಅಜಿತ ತಂ ವದಾಮಿ ತೇ।
‘‘Yametaṃ pañhaṃ apucchi, ajita taṃ vadāmi te;
ಯತ್ಥ ನಾಮಞ್ಚ ರೂಪಞ್ಚ, ಅಸೇಸಂ ಉಪರುಜ್ಝತಿ।
Yattha nāmañca rūpañca, asesaṃ uparujjhati;
ವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ನಿರೋಧೇನ, ಏತ್ಥೇತಂ ಉಪರುಜ್ಝತೀ’’ತಿ॥
Viññāṇassa nirodhena, etthetaṃ uparujjhatī’’ti.
ಯೇ ಚ ಸೇಕ್ಖಾ ಪುಥೂ ಇಧ।
Ye ca sekkhā puthū idha;
ತೇಸಂ ಮೇ ನಿಪಕೋ ಇರಿಯಂ, ಪುಟ್ಠೋ ಪಬ್ರೂಹಿ ಮಾರಿಸಾ’’ತಿ॥
Tesaṃ me nipako iriyaṃ, puṭṭho pabrūhi mārisā’’ti.
೧೫. ಇಮಾನಿ ತೀಣಿ ಪದಾನಿ ಪುಚ್ಛಿತಾನಿ, ತೇ ತಯೋ ಪಞ್ಹಾ। ಕಿಸ್ಸ? ಸೇಖಾಸೇಖವಿಪಸ್ಸನಾಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಪ್ಪಹಾನಯೋಗೇನ, ಏವಞ್ಹಿ ಆಹ। ‘‘ಯೇ ಚ ಸಙ್ಖಾತಧಮ್ಮಾಸೇ’’ತಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪುಚ್ಛತಿ, ‘‘ಯೇ ಚ ಸೇಖಾ ಪುಥೂ ಇಧಾ’’ತಿ ಸೇಖಂ ಪುಚ್ಛತಿ, ‘‘ತೇಸಂ ಮೇ ನಿಪಕೋ ಇರಿಯಂ, ಪುಟ್ಠೋ ಪಬ್ರೂಹಿ ಮಾರಿಸಾ’’ತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಂ ಪಹಾನಂ ಪುಚ್ಛತಿ।
15. Imāni tīṇi padāni pucchitāni, te tayo pañhā. Kissa? Sekhāsekhavipassanāpubbaṅgamappahānayogena, evañhi āha. ‘‘Ye ca saṅkhātadhammāse’’ti arahattaṃ pucchati, ‘‘ye ca sekhā puthū idhā’’ti sekhaṃ pucchati, ‘‘tesaṃ me nipako iriyaṃ, puṭṭho pabrūhi mārisā’’ti vipassanāpubbaṅgamaṃ pahānaṃ pucchati.
ತತ್ಥ ವಿಸಜ್ಜನಾ –
Tattha visajjanā –
‘‘ಕಾಮೇಸು ನಾಭಿಗಿಜ್ಝೇಯ್ಯ, [ಅಜಿತಾತಿ ಭಗವಾ]
‘‘Kāmesu nābhigijjheyya, [ajitāti bhagavā]
ಮನಸಾನಾವಿಲೋ ಸಿಯಾ।
Manasānāvilo siyā;
ಕುಸಲೋ ಸಬ್ಬಧಮ್ಮಾನಂ, ಸತೋ ಭಿಕ್ಖು ಪರಿಬ್ಬಜೇ’’ತಿ॥
Kusalo sabbadhammānaṃ, sato bhikkhu paribbaje’’ti.
ಭಗವತೋ ಸಬ್ಬಂ ಕಾಯಕಮ್ಮಂ ಞಾಣಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಂ ಞಾಣಾನುಪರಿವತ್ತಿ, ಸಬ್ಬಂ ವಚೀಕಮ್ಮಂ ಞಾಣಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಂ ಞಾಣಾನುಪರಿವತ್ತಿ, ಸಬ್ಬಂ ಮನೋಕಮ್ಮಂ ಞಾಣಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಂ ಞಾಣಾನುಪರಿವತ್ತಿ। ಅತೀತೇ ಅಂಸೇ ಅಪ್ಪಟಿಹತಞಾಣದಸ್ಸನಂ, ಅನಾಗತೇ ಅಂಸೇ ಅಪ್ಪಟಿಹತಞಾಣದಸ್ಸನಂ, ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನೇ ಅಂಸೇ ಅಪ್ಪಟಿಹತಞಾಣದಸ್ಸನಂ।
Bhagavato sabbaṃ kāyakammaṃ ñāṇapubbaṅgamaṃ ñāṇānuparivatti, sabbaṃ vacīkammaṃ ñāṇapubbaṅgamaṃ ñāṇānuparivatti, sabbaṃ manokammaṃ ñāṇapubbaṅgamaṃ ñāṇānuparivatti. Atīte aṃse appaṭihatañāṇadassanaṃ, anāgate aṃse appaṭihatañāṇadassanaṃ, paccuppanne aṃse appaṭihatañāṇadassanaṃ.
ಕೋ ಚ ಞಾಣದಸ್ಸನಸ್ಸ ಪಟಿಘಾತೋ? ಯಂ ಅನಿಚ್ಚೇ ದುಕ್ಖೇ ಅನತ್ತನಿ ಚ ಅಞ್ಞಾಣಂ ಅದಸ್ಸನಂ, ಅಯಂ ಞಾಣದಸ್ಸನಸ್ಸ ಪಟಿಘಾತೋ। ಯಥಾ ಇಧ ಪುರಿಸೋ ತಾರಕರೂಪಾನಿ ಪಸ್ಸೇಯ್ಯ, ನೋ ಚ ಗಣನಸಙ್ಕೇತೇನ ಜಾನೇಯ್ಯ, ಅಯಂ ಞಾಣದಸ್ಸನಸ್ಸ ಪಟಿಘಾತೋ।
Ko ca ñāṇadassanassa paṭighāto? Yaṃ anicce dukkhe anattani ca aññāṇaṃ adassanaṃ, ayaṃ ñāṇadassanassa paṭighāto. Yathā idha puriso tārakarūpāni passeyya, no ca gaṇanasaṅketena jāneyya, ayaṃ ñāṇadassanassa paṭighāto.
ಭಗವತೋ ಪನ ಅಪ್ಪಟಿಹತಞಾಣದಸ್ಸನಂ, ಅನಾವರಣಞಾಣದಸ್ಸನಾ ಹಿ ಬುದ್ಧಾ ಭಗವನ್ತೋ। ತತ್ಥ ಸೇಖೇನ ದ್ವೀಸು ಧಮ್ಮೇಸು ಚಿತ್ತಂ ರಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ ಗೇಧಾ ಚ ರಜನೀಯೇಸು ಧಮ್ಮೇಸು, ದೋಸಾ ಚ ಪರಿಯುಟ್ಠಾನೀಯೇಸು। ತತ್ಥ ಯಾ ಇಚ್ಛಾ ಮುಚ್ಛಾ ಪತ್ಥನಾ ಪಿಯಾಯನಾ ಕೀಳನಾ, ತಂ ಭಗವಾ ನಿವಾರೇನ್ತೋ ಏವಮಾಹ ‘‘ಕಾಮೇಸು ನಾಭಿಗಿಜ್ಝೇಯ್ಯಾ’’ತಿ।
Bhagavato pana appaṭihatañāṇadassanaṃ, anāvaraṇañāṇadassanā hi buddhā bhagavanto. Tattha sekhena dvīsu dhammesu cittaṃ rakkhitabbaṃ gedhā ca rajanīyesu dhammesu, dosā ca pariyuṭṭhānīyesu. Tattha yā icchā mucchā patthanā piyāyanā kīḷanā, taṃ bhagavā nivārento evamāha ‘‘kāmesu nābhigijjheyyā’’ti.
‘‘ಮನಸಾನಾವಿಲೋ ಸಿಯಾ’’ತಿ ಪರಿಯುಟ್ಠಾನವಿಘಾತಂ ಆಹ। ತಥಾ ಹಿ ಸೇಖೋ ಅಭಿಗಿಜ್ಝನ್ತೋ ಅಸಮುಪ್ಪನ್ನಞ್ಚ ಕಿಲೇಸಂ ಉಪ್ಪಾದೇತಿ, ಉಪ್ಪನ್ನಞ್ಚ ಕಿಲೇಸಂ ಫಾತಿಂ ಕರೋತಿ। ಯೋ ಪನ ಅನಾವಿಲಸಙ್ಕಪ್ಪೋ ಅನಭಿಗಿಜ್ಝನ್ತೋ ವಾಯಮತಿ, ಸೋ ಅನುಪ್ಪನ್ನಾನಂ ಪಾಪಕಾನಂ ಅಕುಸಲಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಅನುಪ್ಪಾದಾಯ ಛನ್ದಂ ಜನೇತಿ ವಾಯಮತಿ ವೀರಿಯಂ ಆರಭತಿ ಚಿತ್ತಂ ಪಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ ಪದಹತಿ। ಸೋ ಉಪ್ಪನ್ನಾನಂ ಪಾಪಕಾನಂ ಅಕುಸಲಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಪಹಾನಾಯ ಛನ್ದಂ ಜನೇತಿ ವಾಯಮತಿ ವೀರಿಯಂ ಆರಭತಿ ಚಿತ್ತಂ ಪಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ ಪದಹತಿ। ಸೋ ಅನುಪ್ಪನ್ನಾನಂ ಕುಸಲಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಉಪ್ಪಾದಾಯ ಛನ್ದಂ ಜನೇತಿ ವಾಯಮತಿ ವೀರಿಯಂ ಆರಭತಿ ಚಿತ್ತಂ ಪಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ ಪದಹತಿ। ಸೋ ಉಪ್ಪನ್ನಾನಂ ಕುಸಲಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಠಿತಿಯಾ ಅಸಮ್ಮೋಸಾಯ ಭಿಯ್ಯೋಭಾವಾಯ ವೇಪುಲ್ಲಾಯ ಭಾವನಾಯ ಪಾರಿಪೂರಿಯಾ ಛನ್ದಂ ಜನೇತಿ ವಾಯಮತಿ ವೀರಿಯಂ ಆರಭತಿ ಚಿತ್ತಂ ಪಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ ಪದಹತಿ।
‘‘Manasānāvilo siyā’’ti pariyuṭṭhānavighātaṃ āha. Tathā hi sekho abhigijjhanto asamuppannañca kilesaṃ uppādeti, uppannañca kilesaṃ phātiṃ karoti. Yo pana anāvilasaṅkappo anabhigijjhanto vāyamati, so anuppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ anuppādāya chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati. So uppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati. So anuppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ uppādāya chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati. So uppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ ṭhitiyā asammosāya bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā chandaṃ janeti vāyamati vīriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati.
೧೬. ಕತಮೇ 31 ಅನುಪ್ಪನ್ನಾ ಪಾಪಕಾ ಅಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ? ಕಾಮವಿತಕ್ಕೋ ಬ್ಯಾಪಾದವಿತಕ್ಕೋ ವಿಹಿಂಸಾವಿತಕ್ಕೋ, ಇಮೇ ಅನುಪ್ಪನ್ನಾ ಪಾಪಕಾ ಅಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ। ಕತಮೇ ಉಪ್ಪನ್ನಾ ಪಾಪಕಾ ಅಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ? ಅನುಸಯಾ ಅಕುಸಲಮೂಲಾನಿ, ಇಮೇ ಉಪ್ಪನ್ನಾ ಪಾಪಕಾ ಅಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ। ಕತಮೇ ಅನುಪ್ಪನ್ನಾ ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ? ಯಾನಿ ಸೋತಾಪನ್ನಸ್ಸ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ, ಇಮೇ ಅನುಪ್ಪನ್ನಾ ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ। ಕತಮೇ ಉಪ್ಪನ್ನಾ ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ? ಯಾನಿ ಅಟ್ಠಮಕಸ್ಸ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ, ಇಮೇ ಉಪ್ಪನ್ನಾ ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ।
16. Katame 32 anuppannā pāpakā akusalā dhammā? Kāmavitakko byāpādavitakko vihiṃsāvitakko, ime anuppannā pāpakā akusalā dhammā. Katame uppannā pāpakā akusalā dhammā? Anusayā akusalamūlāni, ime uppannā pāpakā akusalā dhammā. Katame anuppannā kusalā dhammā? Yāni sotāpannassa indriyāni, ime anuppannā kusalā dhammā. Katame uppannā kusalā dhammā? Yāni aṭṭhamakassa indriyāni, ime uppannā kusalā dhammā.
ಯೇನ ಕಾಮವಿತಕ್ಕಂ ವಾರೇತಿ, ಇದಂ ಸತಿನ್ದ್ರಿಯಂ। ಯೇನ ಬ್ಯಾಪಾದವಿತಕ್ಕಂ ವಾರೇತಿ, ಇದಂ ಸಮಾಧಿನ್ದ್ರಿಯಂ। ಯೇನ ವಿಹಿಂಸಾವಿತಕ್ಕಂ ವಾರೇತಿ, ಇದಂ ವೀರಿಯಿನ್ದ್ರಿಯಂ।
Yena kāmavitakkaṃ vāreti, idaṃ satindriyaṃ. Yena byāpādavitakkaṃ vāreti, idaṃ samādhindriyaṃ. Yena vihiṃsāvitakkaṃ vāreti, idaṃ vīriyindriyaṃ.
ಯೇನ ಉಪ್ಪನ್ನುಪ್ಪನ್ನೇ ಪಾಪಕೇ ಅಕುಸಲೇ ಧಮ್ಮೇ ಪಜಹತಿ ವಿನೋದೇತಿ ಬ್ಯನ್ತೀಕರೋತಿ ಅನಭಾವಂ ಗಮೇತಿ ನಾಧಿವಾಸೇತಿ, ಇದಂ ಪಞ್ಞಿನ್ದ್ರಿಯಂ। ಯಾ ಇಮೇಸು ಚತೂಸು ಇನ್ದ್ರಿಯೇಸು ಸದ್ದಹನಾ ಓಕಪ್ಪನಾ, ಇದಂ ಸದ್ಧಿನ್ದ್ರಿಯಂ।
Yena uppannuppanne pāpake akusale dhamme pajahati vinodeti byantīkaroti anabhāvaṃ gameti nādhivāseti, idaṃ paññindriyaṃ. Yā imesu catūsu indriyesu saddahanā okappanā, idaṃ saddhindriyaṃ.
ತತ್ಥ ಸದ್ಧಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಕತ್ಥ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ? ಚತೂಸು ಸೋತಾಪತ್ತಿಯಙ್ಗೇಸು। ವೀರಿಯಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಕತ್ಥ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ? ಚತೂಸು ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನೇಸು। ಸತಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಕತ್ಥ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ? ಚತೂಸು ಸತಿಪಟ್ಠಾನೇಸು। ಸಮಾಧಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಕತ್ಥ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ? ಚತೂಸು ಝಾನೇಸು। ಪಞ್ಞಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಕತ್ಥ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ? ಚತೂಸು ಅರಿಯಸಚ್ಚೇಸು। ಏವಂ ಸೇಖೋ ಸಬ್ಬೇಹಿ ಕುಸಲೇಹಿ ಧಮ್ಮೇಹಿ ಅಪ್ಪಮತ್ತೋ ವುತ್ತೋ ಭಗವತಾ ಅನಾವಿಲತಾಯ ಮನಸಾ। ತೇನಾಹ ಭಗವಾ ‘‘ಮನಸಾನಾವಿಲೋಸಿಯಾ’’ತಿ।
Tattha saddhindriyaṃ kattha daṭṭhabbaṃ? Catūsu sotāpattiyaṅgesu. Vīriyindriyaṃ kattha daṭṭhabbaṃ? Catūsu sammappadhānesu. Satindriyaṃ kattha daṭṭhabbaṃ? Catūsu satipaṭṭhānesu. Samādhindriyaṃ kattha daṭṭhabbaṃ? Catūsu jhānesu. Paññindriyaṃ kattha daṭṭhabbaṃ? Catūsu ariyasaccesu. Evaṃ sekho sabbehi kusalehi dhammehi appamatto vutto bhagavatā anāvilatāya manasā. Tenāha bhagavā ‘‘manasānāvilosiyā’’ti.
೧೭. ‘‘ಕುಸಲೋ ಸಬ್ಬಧಮ್ಮಾನ’’ನ್ತಿ ಲೋಕೋ ನಾಮ ತಿವಿಧೋ ಕಿಲೇಸಲೋಕೋ ಭವಲೋಕೋ ಇನ್ದ್ರಿಯಲೋಕೋ। ತತ್ಥ ಕಿಲೇಸಲೋಕೇನ ಭವಲೋಕೋ ಸಮುದಾಗಚ್ಛತಿ, ಸೋ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತಿ, ಇನ್ದ್ರಿಯೇಸು ಭಾವಿಯಮಾನೇಸು ನೇಯ್ಯಸ್ಸ ಪರಿಞ್ಞಾ ಭವತಿ। ಸಾ ದುವಿಧೇನ ಉಪಪರಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಾ ದಸ್ಸನಪರಿಞ್ಞಾಯ ಚ ಭಾವನಾಪರಿಞ್ಞಾಯ ಚ। ಯದಾ ಹಿ ಸೇಖೋ ಞೇಯ್ಯಂ ಪರಿಜಾನಾತಿ, ತದಾ ನಿಬ್ಬಿದಾಸಹಗತೇಹಿ ಸಞ್ಞಾಮನಸಿಕಾರೇಹಿ ನೇಯ್ಯಂ ಪರಿಞ್ಞಾತಂ ಭವತಿ। ತಸ್ಸ ದ್ವೇ ಧಮ್ಮಾ ಕೋಸಲ್ಲಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ – ದಸ್ಸನಕೋಸಲ್ಲಞ್ಚ ಭಾವನಾಕೋಸಲ್ಲಞ್ಚ।
17. ‘‘Kusalo sabbadhammāna’’nti loko nāma tividho kilesaloko bhavaloko indriyaloko. Tattha kilesalokena bhavaloko samudāgacchati, so indriyāni nibbatteti, indriyesu bhāviyamānesu neyyassa pariññā bhavati. Sā duvidhena upaparikkhitabbā dassanapariññāya ca bhāvanāpariññāya ca. Yadā hi sekho ñeyyaṃ parijānāti, tadā nibbidāsahagatehi saññāmanasikārehi neyyaṃ pariññātaṃ bhavati. Tassa dve dhammā kosallaṃ gacchanti – dassanakosallañca bhāvanākosallañca.
ತಂ ಞಾಣಂ ಪಞ್ಚವಿಧೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಂಃ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಪರಿಞ್ಞಾ ಪಹಾನಂ ಭಾವನಾ ಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಾ। ತತ್ಥ ಕತಮಾ ಅಭಿಞ್ಞಾ? ಯಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಸಲಕ್ಖಣೇ ಞಾಣಂ ಧಮ್ಮಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾ ಚ ಅತ್ಥಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾ ಚ, ಅಯಂ ಅಭಿಞ್ಞಾ।
Taṃ ñāṇaṃ pañcavidhena veditabbaṃः abhiññā pariññā pahānaṃ bhāvanā sacchikiriyā. Tattha katamā abhiññā? Yaṃ dhammānaṃ salakkhaṇe ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā ca atthapaṭisambhidā ca, ayaṃ abhiññā.
ತತ್ಥ ಕತಮಾ ಪರಿಞ್ಞಾ? ಏವಂ ಅಭಿಜಾನಿತ್ವಾ ಯಾ ಪರಿಜಾನನಾ ‘‘ಇದಂ ಕುಸಲಂ, ಇದಂ ಅಕುಸಲಂ, ಇದಂ ಸಾವಜ್ಜಂ, ಇದಂ ಅನವಜ್ಜಂ, ಇದಂ ಕಣ್ಹಂ, ಇದಂ ಸುಕ್ಕಂ, ಇದಂ ಸೇವಿತಬ್ಬಂ, ಇದಂ ನ ಸೇವಿತಬ್ಬಂ, ಇಮೇ ಧಮ್ಮಾ ಏವಂಗಹಿತಾ, ಇದಂ ಫಲಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇನ್ತಿ 33, ತೇಸಂ ಏವಂಗಹಿತಾನಂ ಅಯಂ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ, ಅಯಂ ಪರಿಞ್ಞಾ।
Tattha katamā pariññā? Evaṃ abhijānitvā yā parijānanā ‘‘idaṃ kusalaṃ, idaṃ akusalaṃ, idaṃ sāvajjaṃ, idaṃ anavajjaṃ, idaṃ kaṇhaṃ, idaṃ sukkaṃ, idaṃ sevitabbaṃ, idaṃ na sevitabbaṃ, ime dhammā evaṃgahitā, idaṃ phalaṃ nibbattenti 34, tesaṃ evaṃgahitānaṃ ayaṃ attho’’ti, ayaṃ pariññā.
ಏವಂ ಪರಿಜಾನಿತ್ವಾ ತಯೋ ಧಮ್ಮಾ ಅವಸಿಟ್ಠಾ ಭವನ್ತಿ ಪಹಾತಬ್ಬಾ ಭಾವೇತಬ್ಬಾ ಸಚ್ಛಿಕಾತಬ್ಬಾ ಚ। ತತ್ಥ ಕತಮೇ ಧಮ್ಮಾ ಪಹಾತಬ್ಬಾ? ಯೇ ಅಕುಸಲಾ। ತತ್ಥ ಕತಮೇ ಧಮ್ಮಾ ಭಾವೇತಬ್ಬಾ? ಯೇ ಕುಸಲಾ। ತತ್ಥ ಕತಮೇ ಧಮ್ಮಾ ಸಚ್ಛಿಕಾತಬ್ಬಾ? ಯಂ ಅಸಙ್ಖತಂ। ಯೋ ಏವಂ ಜಾನಾತಿ ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಅತ್ಥಕುಸಲೋ ಧಮ್ಮಕುಸಲೋ ಕಲ್ಯಾಣತಾಕುಸಲೋ ಫಲತಾಕುಸಲೋ, ಆಯಕುಸಲೋ ಅಪಾಯಕುಸಲೋ ಉಪಾಯಕುಸಲೋ ಮಹತಾ ಕೋಸಲ್ಲೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋತಿ, ತೇನಾಹ ಭಗವಾ ‘‘ಕುಸಲೋ ಸಬ್ಬಧಮ್ಮಾನ’’ನ್ತಿ।
Evaṃ parijānitvā tayo dhammā avasiṭṭhā bhavanti pahātabbā bhāvetabbā sacchikātabbā ca. Tattha katame dhammā pahātabbā? Ye akusalā. Tattha katame dhammā bhāvetabbā? Ye kusalā. Tattha katame dhammā sacchikātabbā? Yaṃ asaṅkhataṃ. Yo evaṃ jānāti ayaṃ vuccati atthakusalo dhammakusalo kalyāṇatākusalo phalatākusalo, āyakusalo apāyakusalo upāyakusalo mahatā kosallena samannāgatoti, tenāha bhagavā ‘‘kusalo sabbadhammāna’’nti.
‘‘ಸತೋ ಭಿಕ್ಖು ಪರಿಬ್ಬಜೇ’’ತಿ ತೇನ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಸುಖವಿಹಾರತ್ಥಂ ಅಭಿಕ್ಕನ್ತೇ ಪಟಿಕ್ಕನ್ತೇ ಆಲೋಕಿತೇ ವಿಲೋಕಿತೇ ಸಮಿಞ್ಜಿತೇ 35 ಪಸಾರಿತೇ ಸಙ್ಘಾಟಿಪತ್ತಚೀವರಧಾರಣೇ ಅಸಿತೇ ಪೀತೇ ಖಾಯಿತೇ ಸಾಯಿತೇ ಉಚ್ಚಾರಪಸ್ಸಾವಕಮ್ಮೇ ಗತೇ ಠಿತೇ ನಿಸಿನ್ನೇ ಸುತ್ತೇ ಜಾಗರಿತೇ ಭಾಸಿತೇ ತುಣ್ಹಿಭಾವೇ ಸತೇನ ಸಮ್ಪಜಾನೇನ ವಿಹಾತಬ್ಬಂ। ಇಮಾ ದ್ವೇ ಚರಿಯಾ ಅನುಞ್ಞಾತಾ ಭಗವತಾ ಏಕಾ ವಿಸುದ್ಧಾನಂ, ಏಕಾ ವಿಸುಜ್ಝನ್ತಾನಂ। ಕೇ ವಿಸುದ್ಧಾ? ಅರಹನ್ತೋ। ಕೇ ವಿಸುಜ್ಝನ್ತಾ? ಸೇಕ್ಖಾ। ಕತಕಿಚ್ಚಾನಿ ಹಿ ಅರಹತೋ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ। ಯಂ ಬೋಜ್ಝಂ, ತಂ ಚತುಬ್ಬಿಧಂ ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಪರಿಞ್ಞಾಭಿಸಮಯೇನ ಸಮುದಯಸ್ಸ ಪಹಾನಾಭಿಸಮಯೇನ ಮಗ್ಗಸ್ಸ ಭಾವನಾಭಿಸಮಯೇನ ನಿರೋಧಸ್ಸ ಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಾಭಿಸಮಯೇನ, ಇದಂ ಚತುಬ್ಬಿಧಂ ಬೋಜ್ಝಂ ಯೋ ಏವಂ ಜಾನಾತಿ, ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಸತೋ ಅಭಿಕ್ಕಮತಿ ಸತೋ ಪಟಿಕ್ಕಮತಿ ಖಯಾ ರಾಗಸ್ಸ ಖಯಾ ದೋಸಸ್ಸ ಖಯಾ ಮೋಹಸ್ಸ। ತೇನಾಹ ಭಗವಾ ‘‘ಸತೋ ಭಿಕ್ಖು ಪರಿಬ್ಬಜೇ’’ತಿ, ತೇನಾಹ –
‘‘Sato bhikkhu paribbaje’’ti tena diṭṭhadhammasukhavihāratthaṃ abhikkante paṭikkante ālokite vilokite samiñjite 36 pasārite saṅghāṭipattacīvaradhāraṇe asite pīte khāyite sāyite uccārapassāvakamme gate ṭhite nisinne sutte jāgarite bhāsite tuṇhibhāve satena sampajānena vihātabbaṃ. Imā dve cariyā anuññātā bhagavatā ekā visuddhānaṃ, ekā visujjhantānaṃ. Ke visuddhā? Arahanto. Ke visujjhantā? Sekkhā. Katakiccāni hi arahato indriyāni. Yaṃ bojjhaṃ, taṃ catubbidhaṃ dukkhassa pariññābhisamayena samudayassa pahānābhisamayena maggassa bhāvanābhisamayena nirodhassa sacchikiriyābhisamayena, idaṃ catubbidhaṃ bojjhaṃ yo evaṃ jānāti, ayaṃ vuccati sato abhikkamati sato paṭikkamati khayā rāgassa khayā dosassa khayā mohassa. Tenāha bhagavā ‘‘sato bhikkhu paribbaje’’ti, tenāha –
‘‘ಕಾಮೇಸು ನಾಭಿಗಿಜ್ಝೇಯ್ಯ, [ಅಜಿತಾತಿ ಭಗವಾ]
‘‘Kāmesu nābhigijjheyya, [ajitāti bhagavā]
ಮನಸಾನಾವಿಲೋ ಸಿಯಾ।
Manasānāvilo siyā;
ಕುಸಲೋ ಸಬ್ಬಧಮ್ಮಾನಂ, ಸತೋ ಭಿಕ್ಖು ಪರಿಬ್ಬಜೇ’’ತಿ॥
Kusalo sabbadhammānaṃ, sato bhikkhu paribbaje’’ti.
ಏವಂ ಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬಂ, ಏವಂ ವಿಸಜ್ಜಿತಬ್ಬಂ। ಸುತ್ತಸ್ಸ ಚ ಅನುಗೀತಿ ಅತ್ಥತೋ ಚ ಬ್ಯಞ್ಜನತೋ ಚ ಸಮಾನೇತಬ್ಬಾ 37। ಅತ್ಥಾಪಗತಂ ಹಿ ಬ್ಯಞ್ಜನಂ ಸಮ್ಫಪ್ಪಲಾಪಂ ಭವತಿ। ದುನ್ನಿಕ್ಖಿತ್ತಸ್ಸ ಪದಬ್ಯಞ್ಜನಸ್ಸ ಅತ್ಥೋಪಿ ದುನ್ನಯೋ ಭವತಿ, ತಸ್ಮಾ ಅತ್ಥಬ್ಯಞ್ಜನೂಪೇತಂ ಸಙ್ಗಾಯಿತಬ್ಬಂ। ಸುತ್ತಞ್ಚ ಪವಿಚಿನಿತಬ್ಬಂ। ಕಿಂ ಇದಂ ಸುತ್ತಂ ಆಹಚ್ಚ ವಚನಂ ಅನುಸನ್ಧಿವಚನಂ ನೀತತ್ಥಂ ನೇಯ್ಯತ್ಥಂ ಸಂಕಿಲೇಸಭಾಗಿಯಂ ನಿಬ್ಬೇಧಭಾಗಿಯಂ ಅಸೇಕ್ಖಭಾಗಿಯಂ? ಕುಹಿಂ ಇಮಸ್ಸ ಸುತ್ತಸ್ಸ ಸಬ್ಬಾನಿ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಸ್ಸಿತಬ್ಬಾನಿ, ಆದಿಮಜ್ಝಪರಿಯೋಸಾನೇತಿ? ಏವಂ ಸುತ್ತಂ ಪವಿಚೇತಬ್ಬಂ। ತೇನಾಹ ಆಯಸ್ಮಾ ಮಹಾಕಚ್ಚಾಯನೋ – ‘‘ಯಂ ಪುಚ್ಛಿತಞ್ಚ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತಞ್ಚ, ಸುತ್ತಸ್ಸ ಯಾ ಚ ಅನುಗೀತೀ’’ತಿ।
Evaṃ pucchitabbaṃ, evaṃ visajjitabbaṃ. Suttassa ca anugīti atthato ca byañjanato ca samānetabbā 38. Atthāpagataṃ hi byañjanaṃ samphappalāpaṃ bhavati. Dunnikkhittassa padabyañjanassa atthopi dunnayo bhavati, tasmā atthabyañjanūpetaṃ saṅgāyitabbaṃ. Suttañca pavicinitabbaṃ. Kiṃ idaṃ suttaṃ āhacca vacanaṃ anusandhivacanaṃ nītatthaṃ neyyatthaṃ saṃkilesabhāgiyaṃ nibbedhabhāgiyaṃ asekkhabhāgiyaṃ? Kuhiṃ imassa suttassa sabbāni saccāni passitabbāni, ādimajjhapariyosāneti? Evaṃ suttaṃ pavicetabbaṃ. Tenāha āyasmā mahākaccāyano – ‘‘yaṃ pucchitañca vissajjitañca, suttassa yā ca anugītī’’ti.
ನಿಯುತ್ತೋ ವಿಚಯೋ ಹಾರೋ।
Niyutto vicayo hāro.
Footnotes:
Related texts:
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / ನೇತ್ತಿಪ್ಪಕರಣ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā / ೨. ವಿಚಯಹಾರವಿಭಙ್ಗವಣ್ಣನಾ • 2. Vicayahāravibhaṅgavaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / ನೇತ್ತಿಪ್ಪಕರಣ-ಟೀಕಾ • Nettippakaraṇa-ṭīkā / ೨. ವಿಚಯಹಾರವಿಭಙ್ಗವಣ್ಣನಾ • 2. Vicayahāravibhaṅgavaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / ನೇತ್ತಿವಿಭಾವಿನೀ • Nettivibhāvinī / ೨. ವಿಚಯಹಾರವಿಭಙ್ಗವಿಭಾವನಾ • 2. Vicayahāravibhaṅgavibhāvanā
