Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / కఙ్ఖావితరణీ-అభినవ-టీకా • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
౭. విహారకారసిక్ఖాపదవణ్ణనా
7. Vihārakārasikkhāpadavaṇṇanā
మహన్తం లాతి గణ్హాతీతి మహల్లకో, తం మహల్లకం. యో చ యం గణ్హాతి, సో తస్స అత్థీతి ఆహ ‘‘మహన్తభావో ఏతస్స అత్థీతి మహల్లకో’’తి. సో చ మహన్తభావో కేన, కుతో చాతి ఆహ ‘‘ససామికభావేనా’’తిఆది. న కేవలం ససామికభావేనేవాతి ఆహ ‘‘యస్మా వా’’తిఆది. యది ఏవం అథ కస్మా ‘‘మహల్లకో నామ విహారో ససామికో వుచ్చతీ’’తి (పారా॰ ౩౬౭) ఏత్తకమేవ పదభాజనే వుత్తన్తి ఆహ ‘‘యస్మా పనా’’తిఆది. విహరన్తి ఏత్థాతి విహారో, ఆవాసో. మాతికాయం భిక్ఖూ వా అనభినేయ్యాతి ఏత్థ వా-సద్దో ‘‘అయం వా సో మహానాగో’’తిఆదీసు వియ అవధారణత్థో.
Mahantaṃ lāti gaṇhātīti mahallako, taṃ mahallakaṃ. Yo ca yaṃ gaṇhāti, so tassa atthīti āha ‘‘mahantabhāvo etassa atthīti mahallako’’ti. So ca mahantabhāvo kena, kuto cāti āha ‘‘sasāmikabhāvenā’’tiādi. Na kevalaṃ sasāmikabhāvenevāti āha ‘‘yasmā vā’’tiādi. Yadi evaṃ atha kasmā ‘‘mahallako nāma vihāro sasāmiko vuccatī’’ti (pārā. 367) ettakameva padabhājane vuttanti āha ‘‘yasmā panā’’tiādi. Viharanti etthāti vihāro, āvāso. Mātikāyaṃ bhikkhū vā anabhineyyāti ettha vā-saddo ‘‘ayaṃ vā so mahānāgo’’tiādīsu viya avadhāraṇattho.
కోసమ్బియన్తి (సారత్థ॰ టీ॰ ౨.౩౬౫) ఏవంనామకే నగరే. తస్స కిర నగరస్స ఆరామపోక్ఖరణిఆదీసు తేసు తేసు ఠానేసు కోసమ్బరుక్ఖావ ఉస్సన్నా అహేసుం, తస్మా తం ‘‘కోసమ్బీ’’తి సఙ్ఖం గచ్ఛతి. ‘‘కుసుమ్బస్స నామ ఇసినో అస్సమతో అవిదూరే మాపితత్తా’’తి ఏకే. ఛన్నత్థేరం ఆరబ్భాతి యో అభినిక్ఖమనకాలే సద్ధిం నిక్ఖన్తో, యస్స చ సత్థారా పరినిబ్బానకాలే బ్రహ్మదణ్డో (చూళవ॰ ౪౪౫) ఆణత్తో, తం ఛన్నత్థేరం ఆరబ్భ. చేతియరుక్ఖన్తి చిత్తీకతట్ఠేన చేతియం, పూజారహానం దేవట్ఠానానమేతం అధివచనం, ‘‘చేతియ’’న్తి సమ్మతం రుక్ఖం చేతియరుక్ఖం. వత్థునో అదేసనాయ ఆపజ్జనతో ‘‘అకిరియమత్తతో సముట్ఠానభావో’’తి వుత్తం. మత్త-సద్దేన కిరియతో సముట్ఠానతం పటిక్ఖిపతి. కేచి పన ‘‘వత్థుఅదేసనాయ, కుటికరణేన చ సముట్ఠానతో కిరియాకిరియతో సముట్ఠాతీ’’తి వదన్తి. పమాణనియమాభావోవ విసేసో.
Kosambiyanti (sārattha. ṭī. 2.365) evaṃnāmake nagare. Tassa kira nagarassa ārāmapokkharaṇiādīsu tesu tesu ṭhānesu kosambarukkhāva ussannā ahesuṃ, tasmā taṃ ‘‘kosambī’’ti saṅkhaṃ gacchati. ‘‘Kusumbassa nāma isino assamato avidūre māpitattā’’ti eke. Channattheraṃ ārabbhāti yo abhinikkhamanakāle saddhiṃ nikkhanto, yassa ca satthārā parinibbānakāle brahmadaṇḍo (cūḷava. 445) āṇatto, taṃ channattheraṃ ārabbha. Cetiyarukkhanti cittīkataṭṭhena cetiyaṃ, pūjārahānaṃ devaṭṭhānānametaṃ adhivacanaṃ, ‘‘cetiya’’nti sammataṃ rukkhaṃ cetiyarukkhaṃ. Vatthuno adesanāya āpajjanato ‘‘akiriyamattato samuṭṭhānabhāvo’’ti vuttaṃ. Matta-saddena kiriyato samuṭṭhānataṃ paṭikkhipati. Keci pana ‘‘vatthuadesanāya, kuṭikaraṇena ca samuṭṭhānato kiriyākiriyato samuṭṭhātī’’ti vadanti. Pamāṇaniyamābhāvova viseso.
విహారకారసిక్ఖాపదవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Vihārakārasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.