Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / કઙ્ખાવિતરણી-અભિનવ-ટીકા • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
૭. વિહારકારસિક્ખાપદવણ્ણના
7. Vihārakārasikkhāpadavaṇṇanā
મહન્તં લાતિ ગણ્હાતીતિ મહલ્લકો, તં મહલ્લકં. યો ચ યં ગણ્હાતિ, સો તસ્સ અત્થીતિ આહ ‘‘મહન્તભાવો એતસ્સ અત્થીતિ મહલ્લકો’’તિ. સો ચ મહન્તભાવો કેન, કુતો ચાતિ આહ ‘‘સસામિકભાવેના’’તિઆદિ. ન કેવલં સસામિકભાવેનેવાતિ આહ ‘‘યસ્મા વા’’તિઆદિ. યદિ એવં અથ કસ્મા ‘‘મહલ્લકો નામ વિહારો સસામિકો વુચ્ચતી’’તિ (પારા॰ ૩૬૭) એત્તકમેવ પદભાજને વુત્તન્તિ આહ ‘‘યસ્મા પના’’તિઆદિ. વિહરન્તિ એત્થાતિ વિહારો, આવાસો. માતિકાયં ભિક્ખૂ વા અનભિનેય્યાતિ એત્થ વા-સદ્દો ‘‘અયં વા સો મહાનાગો’’તિઆદીસુ વિય અવધારણત્થો.
Mahantaṃ lāti gaṇhātīti mahallako, taṃ mahallakaṃ. Yo ca yaṃ gaṇhāti, so tassa atthīti āha ‘‘mahantabhāvo etassa atthīti mahallako’’ti. So ca mahantabhāvo kena, kuto cāti āha ‘‘sasāmikabhāvenā’’tiādi. Na kevalaṃ sasāmikabhāvenevāti āha ‘‘yasmā vā’’tiādi. Yadi evaṃ atha kasmā ‘‘mahallako nāma vihāro sasāmiko vuccatī’’ti (pārā. 367) ettakameva padabhājane vuttanti āha ‘‘yasmā panā’’tiādi. Viharanti etthāti vihāro, āvāso. Mātikāyaṃ bhikkhū vā anabhineyyāti ettha vā-saddo ‘‘ayaṃ vā so mahānāgo’’tiādīsu viya avadhāraṇattho.
કોસમ્બિયન્તિ (સારત્થ॰ ટી॰ ૨.૩૬૫) એવંનામકે નગરે. તસ્સ કિર નગરસ્સ આરામપોક્ખરણિઆદીસુ તેસુ તેસુ ઠાનેસુ કોસમ્બરુક્ખાવ ઉસ્સન્ના અહેસું, તસ્મા તં ‘‘કોસમ્બી’’તિ સઙ્ખં ગચ્છતિ. ‘‘કુસુમ્બસ્સ નામ ઇસિનો અસ્સમતો અવિદૂરે માપિતત્તા’’તિ એકે. છન્નત્થેરં આરબ્ભાતિ યો અભિનિક્ખમનકાલે સદ્ધિં નિક્ખન્તો, યસ્સ ચ સત્થારા પરિનિબ્બાનકાલે બ્રહ્મદણ્ડો (ચૂળવ॰ ૪૪૫) આણત્તો, તં છન્નત્થેરં આરબ્ભ. ચેતિયરુક્ખન્તિ ચિત્તીકતટ્ઠેન ચેતિયં, પૂજારહાનં દેવટ્ઠાનાનમેતં અધિવચનં, ‘‘ચેતિય’’ન્તિ સમ્મતં રુક્ખં ચેતિયરુક્ખં. વત્થુનો અદેસનાય આપજ્જનતો ‘‘અકિરિયમત્તતો સમુટ્ઠાનભાવો’’તિ વુત્તં. મત્ત-સદ્દેન કિરિયતો સમુટ્ઠાનતં પટિક્ખિપતિ. કેચિ પન ‘‘વત્થુઅદેસનાય, કુટિકરણેન ચ સમુટ્ઠાનતો કિરિયાકિરિયતો સમુટ્ઠાતી’’તિ વદન્તિ. પમાણનિયમાભાવોવ વિસેસો.
Kosambiyanti (sārattha. ṭī. 2.365) evaṃnāmake nagare. Tassa kira nagarassa ārāmapokkharaṇiādīsu tesu tesu ṭhānesu kosambarukkhāva ussannā ahesuṃ, tasmā taṃ ‘‘kosambī’’ti saṅkhaṃ gacchati. ‘‘Kusumbassa nāma isino assamato avidūre māpitattā’’ti eke. Channattheraṃ ārabbhāti yo abhinikkhamanakāle saddhiṃ nikkhanto, yassa ca satthārā parinibbānakāle brahmadaṇḍo (cūḷava. 445) āṇatto, taṃ channattheraṃ ārabbha. Cetiyarukkhanti cittīkataṭṭhena cetiyaṃ, pūjārahānaṃ devaṭṭhānānametaṃ adhivacanaṃ, ‘‘cetiya’’nti sammataṃ rukkhaṃ cetiyarukkhaṃ. Vatthuno adesanāya āpajjanato ‘‘akiriyamattato samuṭṭhānabhāvo’’ti vuttaṃ. Matta-saddena kiriyato samuṭṭhānataṃ paṭikkhipati. Keci pana ‘‘vatthuadesanāya, kuṭikaraṇena ca samuṭṭhānato kiriyākiriyato samuṭṭhātī’’ti vadanti. Pamāṇaniyamābhāvova viseso.
વિહારકારસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Vihārakārasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.